پرش به محتوا

امپراتوری گوپتا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
Gupta Empire

۲۴۰ میلادی–۵۵۰ میلادی
امپراتوری گوپتا در بیشترین وسعتش
امپراتوری گوپتا در بیشترین وسعتش
پایتختپاتالی‌پوترا
زبان(های) رایجزبان سانسکریت (ادبی و علمی); پراکریت (بومی)
دین(ها)
هندوئیسم
آیین بودایی
جین (دین)
حکومتپادشاهی
مهاراجه 
• 240s–280s
سری گوپتا
• ۳۱۹–۳۳۵
چاندراگوپتا اول
• ۵۴۰–۵۵۰
Vishnu Gupta
دوره تاریخیهند باستان
• بنیان‌گذاری
۲۴۰ میلادی
• فروپاشی
۵۵۰ میلادی
مساحت
۴۰۰ م.۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۴۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)
۴۴۰ م.۱٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۶۶۰٬۰۰۰ مایل مربع)
پیشین
پسین
Mahameghavahana dynasty
سلسله کوشانیان
شاهنشاهی کوشانیان
Bharshiva Dynasty
ساتراپ غربی
Gurjara-Pratihara
امپراتوری پالا
Rashtrakuta Dynasty
هپتالیان
امروز بخشی از هند
 پاکستان
 بنگلادش
   نپال
قلمرو امپراتوری گوپتا (رنگ خاکستری)

امپراتوری گوپتا (به سانسکریت: गुप्त राजवंश) امپراتوری یک سلسلهٔ هندی بود که در قرن چهارم میلادی در بیهار هند تشکیل شد و در قرن پنجم میلادی به دست هپتالیان از بین رفت. گوپتائی‌ها دارای دو پایتخت بودند یکی در شمال هند به نام پاتلی‌پترا و دومی در هند مرکزی به نام اجین.

گوپتاها (گوپتاها هم نوشته‌اند) بین سال‌های ۳۲۰ تا ۵۵۰ بعد از میلاد حکومت می‌کردند. این دودمان بر اکثر خاک شبه قاره هند حکمرانی می‌کردند. بنیان‌گذار این سلسله ماهاراجا سری گوپتا بود. شمال هند در سده‌های ۴ تا ۶ میلادی زیر فرمانروایی امپراتوری گوپتا بود. آثار هنری این دوره بر هنر مناطق مجاور مثل جنوب شرقی آسیا، نپال، و آسیای مرکزی اثرگذار بوده‌است. بعد از مرگ امپراتور کوشان در پایان قرن سوم، گوپتاها به شمال هند مهاجرت کردند و در سرزمینی که اکنون در حوزه ایالت‌های بیهار و اوتارپرادش است، سکنی گزیدند. دودمان گوپتا در زمان پادشاهی سامودراگوپتا و چاندراگوپتا دوم ناحیه زیر حکومت آن‌ها مسافت مابین رودهای گنگ و سند را شمال می‌شد.[۱]

پیشینه

[ویرایش]

در اواخر سده چهارم میلادی به وسیلهٔ شخصی بنام چندراگوپتا سلطنت بزرگی در شمال هندوستان تأسیس گردید. بنیان‌گذار سلطنت گوپتاها لقب «مهاراجا دهیراج» را به معنای شاهنشاه برای خود انتخاب نمود. در خانواده گوپتا به ویژه سه نفر چندراگوپتا، سمدراگپتا و کرمادتیه از پادشاهان نامدار تاریخ هنداوسشتان به‌شمار می‌روند و به‌علت خدمات شایانی که به وسیلهٔ تاجداران مزبور در رشته‌های گوناگون علم و دانش و فرهنگ و هنر آن کشور انجام پذیرفت دوره سلطنت آن خانواده را که تا حدود دو قرن طول کشید عمر طلائی تاریخ هندوستان نامیده‌اند. چندراگوپتا و سمدراگپتا هم‌روزگار شاپور دوم بودند؛ و کرماتیه جانشین سمدراگپتا مربی دانشمندانی بزرگ مانند آریابهاتا عالم نامدار ستاره‌شناسی و هندسه و کالیداس شاعر معروف جهان بوده‌است.[۲]

همانگونه که پادشاهان خانواده موریا در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح در شمال هندوستان حکومتی را تأسیس نمودند که از چندین حیث از سلطنت هخامنشیان الهام گرفته بود، پادشاهان خانواده گوپتا نیز در کشورداری و از نظر برخی از سنت‌های شاهان ساسانی را سرمشق خویش قرار دادند. به‌طور مثال آن‌ها لقب شاهنشاه را در تقلید از شهریاران ساسانی برای خود اختصاص دادند. مانند ساسانیان که به منظور ایجاد یکپارچگی در ملت خویش در ترویج و سرپرستی یک دین زرتشتی کوشیدند و امر فرمودند اوراق پراکنده اوستا جمع‌آوری و مرتب شود، پادشاهان گوپتا نیز از دین هندو (برهمنانی) سرپرستی به عمل آوردند و مقرر داشتند کتاب ودا جمع‌آوری و مرتب و منظم گردد.[۳]

گوپتائی‌ها از علما و فضلا و ارباب علم و دانش و صاحبان هنر قدردانی کردند و مربی دانشورانی چون کالیداس و آریابهت بودند. در سنگتراشی و نقاشی و هنرهای دیگر هم گوپتائی‌ها از هنرمندان سرپرستی نمودند و در نتیجه شاهکارهایی در غارهای اجنتا و الورا در هندوستان مرکزی به وجود آمد. معبد سنگی هندوان در دیوگره (شهرستان جهانسی) و مناره پولادی در دهلی می‌توانند بر اوج صنعت معماری و فلز کاری هند در آن زمان گواه باشند. گوپتائی‌ها سعی داشتند عظمت پادشاهی موریائی‌ها را مجدداً زنده سازند و جانشین آشوکا معروفترین پادشاه تاریخ باستانی هندوستان بشوند.[۳]

پس از خانواده گوپتاها وردهن‌ها در شمال هندوستان بر مسند حکومت نشستند.

نگارخانه

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Gupta Empire». در [[ویکی‌پدیای انگلیسی|دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی]]، بازبینی‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۰.
  2. شهریار تقوی، باحیدر. «ادبیات فارسی درشبه قاره هند و پاکستان بایگانی‌شده در ۳۰ ژانویه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine». در مجله هنر و مردم. دوره۱۴، ش۱۶۴ (خرداد ۵۵): ۷۳–۸۳. در مالکیت عمومی به خاطر قدمت متن.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ همان منبع.