پرش به محتوا

ژئوپلیتیک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

ژئوپلیتیک (از یونانی γῆ gê «کره زمین، زمین» و πολιτική politikḗ «سیاست») مطالعه تأثیرات جغرافیای زمین (انسانی و فیزیکی) بر سیاست و روابط بین‌الملل است.[۱][۲] درحالی‌که ژئوپلیتیک معمولاً به کشورها و روابط بین آنها اشاره می‌کند، ممکن است بر دو نوع دولت دیگر نیز تمرکز کند: دولت‌های مستقل بالفعل یا با رسمیت محدود و روابط بین نهادهای ژئوپلیتیک فرعی، مانند ایالت فدرال که یک فدراسیون، کنفدراسیون یا یک سیستم شبه فدرال را تشکیل می‌دهند.

در سطح روابط بین‌الملل، ژئوپلیتیک روشی برای مطالعه سیاست خارجی برای درک، تبیین و پیش‌بینی رفتار سیاسی بین‌المللی از طریق متغیرهای جغرافیایی است. اینها شامل مطالعات منطقه، اقلیم، عارضه‌نگاری، جمعیت‌شناسی، منابع طبیعی و علوم کاربردی منطقه مورد ارزیابی است.[۳]

ژئوپلیتیک بر قدرت سیاسی مرتبط با فضای جغرافیایی، به ویژه آب‌های سرزمینی و سرزمین‌های خشکی در ارتباط با تاریخ دیپلماتیک تمرکز دارد. موضوعات ژئوپلیتیک شامل روابط بین منافع بازیگران سیاسی بین‌المللی متمرکز در یک منطقه، یک فضا یا یک عنصر جغرافیایی است، روابطی که یک سیستم ژئوپلیتیکی را ایجاد می‌کند.[۴] ژئوپلیتیک انتقادی تئوری‌های ژئوپلیتیک کلاسیک را با نشان دادن کارکردهای سیاسی/ایدئولوژیکی آنها برای قدرت بزرگ جهانی واسازی می‌کند.[۵] آثاری وجود دارد که ژئوپلیتیک انرژی‌های تجدیدپذیر را مورد بحث قرار می‌دهد.[۶][۷]

به گفته کریستوفر گوگویلت و سایر محققان، این اصطلاح در حال حاضر برای توصیف طیف گسترده‌ای از مفاهیم، به معنای کلی به عنوان «مترادف روابط سیاسی بین‌المللی»، اما به‌طور خاص «برای دلالت بر ساختار جهانی چنین روابطی» استفاده می‌شود؛ این کاربرد بر پایه «اصطلاح ابتدایی قرن بیستم برای شبه‌علم جغرافیای سیاسی» و دیگر نظریه‌های شبه‌علمی جبر تاریخی و جغرافیایی استوار است.[۸][۹][۱۰][۱۱]

تعریف ژئوپلیتیک

[ویرایش]

عبارت ژئوپولتیک از «ژئو» به معنی زمین (جغرافیا) و «پلیتیک» به معنی سیاست تشکیل شده‌است.[۱۲]

تعاریف متعددی از واژه ژئوپلیتیک از سوی علمای علوم سیاسی، روابط بین‌الملل و جغرافیا صورت پذیرفته‌است. گاهی در بعضی تعاریف، ژئوپلیتیک معادل جغرافیای سیاسی خوانده شده‌است. اما اکثر دانشمندان ژئوپلیتیک قائل به جدایی حوزه‌های ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی هستند.

دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ژئوپلیتیک یا جغرافیای سیاسی را بررسی تأثیر عوامل جغرافیایی بر رفتار دولت‌ها می‌داند. این که چگونه موقعیت مکانی، اقلیم، منابع طبیعی، جمعیت و یک تکه زمینی که یک دولت روی آن قرار گرفته‌است، گزینه‌های سیاست خارجی دولت و جایگاه آن را در سلسله مراتب دولت‌ها تعیین می‌کند.[۱۳]

حسین بشیریه موضوع ژئوپلیتیک را مطالعه مبانی جغرافیایی قدرت دولتها می‌داند. نقش ویژگی‌های سرزمین، آب و هوا، منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی، ویژگی‌های جمعیتی و خصوصیات فرهنگی بر شکل و عملکرد نظام سیاسی، مورد بحث این شاخه از دانش سیاسی است. به‌علاوه چون هر یک از دولت‌ها بخشی از فضای جغرافیایی-سیاسی جهان را تشکیل می‌دهند، بحث از روابط بین‌الملل از این دیدگاه خاص نیز مطرح می‌شود.[۱۴] ادموند والش، به عنوان یک دانشمند سیاسی تعریفی بر مبنای عدالت بین‌المللی ارائه داده و معتقد است ژئوپلیتیک، مطالعه مرکب از جغرافیای انسانی و علم سیاسی کاربردی است که تاریخ آن به دوران ارسطو، منتسکیو و کانت بازمی‌گردد.[۱۵]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ An introduction to international relations. Devetak, Richard, George, Jim, 1946-, Percy, Sarah V. (Sarah Virginia), 1977- (ویراست Thir). Cambridge, United Kingdom. ۲۰۱۷-۰۹-۱۱. ص. ۸۱۶. OCLC 974647995. شابک ۹۷۸-۱-۳۱۶-۶۳۱۵۵-۳.
  2. ↑ Overland، Indra (۲۰۱۵). «Future Petroleum Geopolitics: Consequences of Climate Policy and Unconventional Oil and Gas». Handbook of Clean Energy Systems. John Wiley & Sons. ص. ۳۵۱۷–۳۵۴۴. doi:10.1002/9781118991978.hces203. شابک ۹۷۸۱۱۱۸۹۹۱۹۷۸.
  3. ↑ Evans, Graham (۱۹۹۸). The Penguin dictionary of international relations. Newnham, Jeffrey. London: Penguin Books. OCLC 41113670. شابک ۰-۱۴-۰۵۱۳۹۷-۳.
  4. ↑ Vladimir Toncea, 2006, "Geopolitical evolution of borders in Danube Basin"
  5. ↑ Okur, Mehmet Akif (2014-12-16). Classical Texts Of The Geopolitics And The "Heart Of Eurasia" (به انگلیسی). Vol. Ege Universitesi Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi جلد. doi:10.13062/tdid.201428262.
  6. ↑ Overland، Indra (۲۰۱۹-۰۳-۰۱). «The geopolitics of renewable energy: Debunking four emerging myths». Energy Research & Social Science: ۴۹. doi:10.1016/j.erss.2018.10.018.
  7. ↑ O'Sullivan، Meghan؛ Overland، Indra؛ Sandalow، David (۲۰۱۷). «The Geopolitics of Renewable Energy». SSRN Working Paper Series. doi:10.2139/ssrn.2998305.
  8. ↑ Gogwilt، Christopher (۲۰۰۰). The fiction of geopolitics: afterimages of geopolitics, from Wilkie Collins to Alfred Hitchcock, 1860-1940. Stanford, Calif. ; Cambridge: Stanford University Press ; Cambridge University Press. صص. ۳۵–۳۶. OCLC 44932458. شابک ۹۷۸-۰-۸۰۴۷-۳۷۲۶-۵.
  9. ↑ Dittmer، Jason؛ Sharp، Joanne P. Geopolitics: an introductory reader. London; New York: Routledge. ص. ۶۴. OCLC 895013513. شابک ۹۷۸-۰-۴۱۵-۶۶۶۶۳-۳.
  10. ↑ Deudney، Daniel (مارس ۲۰۰۰). «Geopolitics as Theory:: Historical Security Materialism». European Journal of International Relations: ۷۷–۱۰۷. doi:10.1177/1354066100006001004.
  11. ↑ Overland، Indra (۲۰۱۵). «Future Petroleum Geopolitics: Consequences of Climate Policy and Unconventional Oil and Gas». Handbook of Clean Energy Systems. John Wiley & Sons. doi:10.1002/9781118991978.hces203. شابک ۹۷۸۱۱۱۸۹۹۱۹۷۸.
  12. ↑ فیلیپ مورو دفارژ، فرهنگ ژئوپلیتیک، سید حامد رضیئی، انتشارات فرهنگ معاصر، ۱۳۹۲، ص هفت.
  13. ↑ مارتین گریفیت، دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، علیرضا طیب، نشر نی، ۱۳۸۸، ص ۵۷۴.
  14. ↑ حسین بشیریه، آموزش دانش سیاسی، نشر نگاه معاصر، ۱۳۸۲، ص ۵۷.
  15. ↑ سائول برنارد کوهن، ژئوپلیتیک نظام جهانی، عباس کاردان، انتشارات مؤسسه ابرار معاصر تهران، ۱۳۸۷، ص ۴۲.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ژئوپلیتیک&oldid=39525435»