کاربر:محمد گلکار/صفحه تمرین

برآفتابی‌ها از تیره دشت موری بویراحمدی جزء یکی از چند طایفه قدرتمند بوده که هسته اولیه بویراحمد را تشکیل دادند، قدیمی ترین سندی که از انها ذکری به میان اورده" در صفحه ۲۷۰ گفتار دوم کتاب فارس نامه ناصری اثر، مرحوم حسن فسایی (تالیف۱۳۰۰ق.۱۲۶۲ش) است که به دلیل همجواری با ایل باوی انهارایکی از چهارطایفه باوی بیان کرده که (اشتباه می‌باشد) همچنین کتاب تاریخ و جغرافیای خوزستان اثر مرحوم سید نورالدین امام شوشتری تدبیر کی زین الخون برفتابی باعث شکست خان نویی و پیروزی نهایی بویراحمدی‌ها گردید"جنگ پهنا للی"(سال ۱۲۱۷ق.۱۱۸۱ش) (برای اطلاعات بیشتر به کتاب تحولات سیاسی کشور و جنگ گجستان ۱۳۴۲-۱۳۸۴مولف اله بخش آذرپیوند، مراجعه شود) کی جمشید یزدانپناه تامرادی به نقل از پدرش کی غلامعلی می‌گوید: در زمان تقسیم بویراحمد میان خوانین بویراحمد سردسیر و گرمسیر" دوره محمدطاهرخانی"، از لحاظ جمیعت تامرادی و برافتابی برابر بودند تامرادی سهم خان‌های سردسیر و برافتابی‌ها سهم خان‌های گرمسیر گردیدند (سال۱۲۲۰ق.۱۱۸۴ش) " ملا حداد پهلوان نامی کدخدای قدیم و از قهرمانان" جنگ سر کرته" شر ح احوال ایشان در تاریخ نوشته "اخوند ملا نظر"بصورت مشروح امده است. نقل کرده‌اند حاکم بهبهان سران بویراحمد را دعوت نمود در این زمان یک فوج نظامی از کرمانشاه در بهبهان مستقر بوده که در میان انها پهلوان معروف و اشنا با فنون کشتی بوده که همه رقیبان را شکست می‌داد حسین خان بویراحمدی که در این جلسه حضور داشته ملا حداد را برای کشتی گرفتن معرفی می‌کند ملاحداد بعداز اغاز کشتی فرد مورد نظر را بلند کرده و بیرون از گود انداخت که منجر به شکستگی دست پای وی گردید .(سال۱۳۱۳ق.۱۲۷۵ش) در منطقه "تسوج "محلی که امروزه بنام "سنگر ملا حداد" معروف است. در جنگی که میان ایل بویر احمد بوجود امد کشته شده. درزمان اختلاف خوانین گرمسیر دوره مظفر خان ارویی برافتابی‌ها با تاکتیک نظامی"حفر تونل قلعه تاریخی دیل را فتح کرده و تحویل یکی از خوانین ارویی نمودن". به گفته محمود خان آریایی، برافتابی‌ها هر کس را می‌خواستند خان می‌کردند. این طائفه شاخص، هنر و غرور، نجابت دارند ولی متاسفانه با هم تعامل نداشته و ندارند به همین دلیل متفرق بوده و بخش زیادی از قلمروشان در سردسیر و گرمسیر کهگیلویه به تصرف دیگران درآمد. جمعیت اصلی برافتابی‌ها معروف به" ساتهی" در شهرستان لردگان چهارمحال بختیاری ساکن بوده که ازنظر جمعیت، نفوذ اداری و اقتصادی حرف اول را می‌زنند، علاوه بر پرداکندگی در استان قسمتی زیادی از آنها در رامهرمز وبرازجان(به نام کمالی‌های باطولی) وجاهای دیگر سکونت دارند. در سال ("۱۳۴۰"قمری .۱۳۰۱شمسی) جنگی میان" سردار امجد" اخرین کلانتر رسمی بهبهان از خاندان طباطبای و قنواتی‌ها به سرپرستی میرزا علیرضا خان "بهادر دیوان" در گرفت مظفر خان اروئی که داماد سردار امجد بود به طرفداری ایشان وارد جنگ شدن که قشون بویراحمد گرمسیر به همراه کدخدایان ان زمان برافتابی شرکت داشته "کی محمد خان سلیمانی "از بزرگان منطقه شامبراکان که فردی شجاع و جنگ جو بوده کشته شده. در سال" ۱۳۲۰ش"مشهدی ولی خان سلیمانی" کدخدای شمبراکان توسط تفنگچی‌های "ملا ولی پناهی کی گیوی "بخاطر اختلافات گذشته کشته شد. این طایفه پس از سقوط رضاشاه در سال۱۳۲۲ ش"و هرج و مرج در استان و کشور، قربانی جاه طلبی عبداله خان ضرغامپور، دشمنی و رقابت مظفرخان و ضرغام خان آریایی و ندانم کاری و ناسازگاری خودشان و کینه‌های گذشته دیگران از آنها گردید، قلعه تاریخی شامبراکان که در این زمان در اختیار" کا شکراله سلیمانی":ایشان از کدخدایان قدرتمند بویراحمد گرمسیر بوده. و ابواب جمعی انها قرار داشت و متعلق به برافتابی‌ها بوده و" زمینهای مرغوبش، ثروت عظیم و اموال منقول برافتابی هادر حدود ده هزار دام از دشت مور تا شامبراکان" به غارت رفت .. خاستگاه اولیه برافتابی‌ها دشت مور از توابع گچساران می‌باشد و به شش گروه شناخته می‌شوند

تقسیمات

۱-تش" ساتهی شامل:با منیری، حسنی این تیره پراکنده بوده ودر منطقه لردگان وکوهپایه وکمالی شهرستان برازجان مستقر می‌باشند

۲-تش" باطولی شامل:در حومه گچساران ولشتر مستقر می‌باشند

۳-، تش "مشهدی (حسن) شامل :(کی محمدیوسف)۱-کا حسین ۲-کا یاری ۳-کا عیوضعلی۴-ملاغیضان ۵-کاممیرو۶-کی محمدقاسم۷-کاعلی حیدر ۸-کی دردی۹-کاقره ویسی۱۰-کاسلو۱۱-کی عباسقلی۱۲-کا الیاس

۴- تش" طاحسینی شامل :۱ -کا غلام۲ -کامهراب۳-کاصیفور۴-کاعزیزاله

۵-تش "کی غیب اله شامل :۱-کی حسین علی ۲-کی زینعلی ۳-کاسلیمان۴-کادهراب۵-کااسمائیل۶-کاهمتعلی۷-کاعلی کرم ۸-کاابول

۶- "وابستگان" برافتابی شامل: ۱-سبزعلی اقا معروف به"باقرنژاد"اصلاازایل اقاجری هستند۲ -خانواده حاج خوبیار باهوش اصلا"دیلی"می‌باشند ۳-اولاد علی پناه خان شامل خانوادهای (پناهی و پناهپور) ۴-خانواده حاج سیاه مرد دهپونیان اصالتا" ملا کلبی" هستند ۵-خانوادهای نرگسنژاد و جلیلزاده اصالتااز "طائفه جلیل" هستند ۶-اولادشیخ موسی و شیخ عیسی اصالتا از طائفه "شیخ گلبار "هستند ۷-طائفه طا عباسی ۸-تیره رودبالی۹-اسپری برافتابی

اتفاقات

پس از بوجود امدن اختلاف میان این طایفه "کی عباسعلی "که محلی در روستای اسپر بنام ایشان وجود دارد، دارای دو همسر بوده یکی از خانواده خوانین چرام مادر (خدارحم و حسین علی) و یکی از خانواده کی عزیز تاس احمدی مادر (محمد زمان. کرم). عباسعلی فرزند " کی باقر ": نقل کرده‌اند ایشان انسان پاک و مومنی بوده که زمانی ایل از گرمسیر عازم سردسیر بوده اجاق (چاله) که داشته روشن بوده بعد از اقامت که معمولا چهار ماه طول می کشیده افراد طایفه در برگشت، متوجه گرم بودن اجاق شده‌اند که باعث احترام بیشتر ایشان نزد افراد طایفه و قسم خوردن به اجاق ایشان می شده. "کی خدارحم" از بزرگان برافتابی وشخصی شجاع و جنگجو بوده ایشان داماد" کی محمدزکی تامرادی "بوده خوانین چرام از ایشان برای جنگی که داشتن کمک می‌خواهند و برای رساندن پیام خود چند نفر از" طایفه میرزا سادات" را مامور به این کار می‌کنند میرزاها به دلیل اینکه از قبل نسبت به ایشان کینه داشتند چرا که در جنگی که میان خوانین چرام و میرزاهای بویراحمداتفاق افتاده بوده، چند نفر میرزا کشته شد، و قاتل را کی خدارحم می دانستن ایشان غافلگیر کرده در" صحرای شمس اباد چرام "از پشت هدف قرار داده و کشتن و خود به "منطقه دهستان لوداب "مهاجرت کردن.(۱۲۶۵قمر.۱۲۲۷ش). کی حسین علی فرزندعباسعلی از بزرگان قدیم منطقه" دهستان بویراحمد گرمسیری " بوده. و در زمان خداکرم خان بویراحمدی پس از اختلاف میان ایشان و فرزندانش. اولاد کی حسین علی، جانب محمد حسین خان جوان را گرفتند (سال۱۲۹۰ق.۱۲۵۲ش) این دو دستگی میان بویراحمد وجود داشته و در اثر همین اختلاف در جنگی که میان دو طرف در گرفت کی محمد باقر تامرادی در محلی بنام "خاکدون"توسط ترک‌های قشقای و ممسنی‌ها کشته شد چند سال بعد کی جونباز به انتقام خون دایی خود وارد خاک قشقای شد و به خاطر رابطه خویش اوندی میهمان " ایاز خان در ه شوری "گردید در جلسه متوجه شد که قاتل اصلی کی محمدباقر که دایی ایشان بوده شخصی بنام محمد علی وندا می‌باشد که در همانجا نقشه انتقام خود را پی بریزی و پس از در گیری در محل نزدیک به چشمه روستا به وسیله (پیشتو) قاتل را از پای دراورد.(سال۱۲۸۶ق.۱۲۴۸ش). با کمک فرزند ایاز خان و محمد حسین خان بویراحمدی به محل خود بازگشت. وپس ازخلع واختلاف، ولی خان بویراحمدی (ایل بیگ) وکریم خان بویراحمدی از معدود طرفداران ولی خان بوده‌اند (سال ۱۳۱۶ق۱۲۷۷ش). دارای املاک بسیار در منطقه سرد سیر (نرماب) وگرمسیر از جمله، روستای اسپر،شامبراکان،رودبال، ودر نزدیکی روستای "خیمند "در کنار رودخانه "شاه بهرام "اسیاب ابی احداث نموده که امروزه خرابه‌های ان وجود دارد. همچنین، کهنسال ترین درخت روستای اسپر در خت نخلی با بیش از۱۷۰سال قدمت در باغ اناری موجود می‌باشد، که بنام احیاء کننده ان کی حسینعلی برافتابی معروف است." فرزندان ایشان به نامهای: ۱-کی جونباز۲ -کی مهراب۳-کی سهراب. در زمان متحدنمودن دشتموری‌ها توسط" کی محمد زکی تاس احمدی" و فتح قلعه‌های دهدشت و حومه به دست دشتموری‌ها (سال۱۳۲۵ق۱۲۸۶ش) خانواده. کی حسینعلی و ابواب جمعی انها قسمتی ازطایفه (برافتابی) که در این زمان به دلیل خویش اوندی همراه کدخدایانا ایل تامرادی در جنگ شرکت داشتن به درخواست کی محمدعلی تامرادی (بهادر) دایی فرزندان کی حسینعلی به کوشک (برافتاب) مهاجرت کردندسپس کی سهراب پرندوار داماد ابراهیم خان بویراحمدی. وباجناق عبداله خان ضرغامپور بوده، در منطقه گرمسیر:"تنگ سپو"، و سردسیر:"چنار" اسکان نمودن. و همچنین در سال(۱۳۰۵ش) بعد از حضور سرتیپ خان در منزل کی جونباز و کی سهراب در منطقه نرماب و اعلان قصد خود مبنی بر جنگیدن با شکراله خان و تامرادیها ایشان، به دلیل رابطه خویش اوندی که با دو طرف جنگ داشت. سرتیپ خان را از این عمل باز داشتن و این حرکت را به مثابه جنگ (فولاد با فولاد) دانستن که خان جوان این توصیه دوستانه را نپذیرفتن و دستور به حرکت اجباری طایفه برافتابی به جزء کدخدایان انها برای جنگ (دره سرد) را دادن ،" در سال۱۳۱۵ش)مطابق دستور دولت مرکزی مبنی بر همراهی قشون دولتی برای جنگیدن در منطقه بهمیی ؛قلعه علا؛کی سهراب علارغم میل باطنی و مخالف بودن با این جنگ از حضور پسر ارشدش قایده خدابخش وطایفه خود ممانعت نمود و علارغم کهولت سن از همراهان( کی نصر بهادرٍ) در این جنگ بود. در (سال۱۳۲۴ش) "در بهبوهه اختلاف و رقابت خوانین، خسروخان با استفاده از فرست ایجاد شده و غیبت "عبداله خان" در بویر احمد سفلی، با حمایت متحدانش به "منطقه دستگرد" و قلعه" کوشک برافتاب" هجوم اورده"جنگ دستگرد" که با مقاومت شجاعانه برافتابی‌ها در قلعه "کوشک برافتاب" و قلعه" پلی ضرغام اباد"روبرو گردید (این واقعه ثبت ملی گردیده) که مانع تصرف ان بدست سواران اقایی و"خسروخان" شدند..

مکان ها

در حال حاضر گرمسیر بر افتابی‌ها شامل (دشتمور:"ابچیرک، ابتون، چهار بیشه، انجیر سیاه"-ارو-اسپر- شامبراکان-پادوک. برج بمونی اقا، خیراباد (گچساران)-دهستان لیشتر حومه گچساران) و (روشن اباد. تنگ پیرزال:کلایه سفلی کلایه وسطی -کوشک برافتاب-دستگرد-محمدخان تنگ سپو . چهارراه بهشتی سپو . شیرخان تنگ سپوحومه دهدشت می‌باشد) و سردسیر انها (چنار)بخش کبگیان شهرستان دنا شهرستان بویراحمد می‌باشد

بزرگان

مردان جنگی و سرشناس امثال کی زین الخون، ملا حداد.ملا خانی،کی الا بخش،کی علی بخش،کربلایی هادی،کی جونباز،کی سهراب(وفات۱۳۲۲ش) ،کی وفات (۱۲۹۶ش) کی شهباز برافتابی،کی سرمست زینل زاده، حاج سالار شهبازپور،کی عباسقلی جبارنژاد، کی قهرمان پرنگ حاج محمد خان پرندوار و کی اله کرم قنبری ملاشیرخان و ملا جهانبخش پرندوار،کی نجف دادینژاد،کی امیرکارگرنژاد،کاعلی داد یاری،کا خسرو قیصری،درویش معصوم خلیفه ای، ملا سیاه نجفی، ملا سرتیپ نجفی،ملاجانی مهرابی ،ملاقمصورصیفوری(محجو)،کی عیوضعلی بخشنده،ملاخوبیار باهوش،کا نوذر نوروزنژاد،کی محمدشریف پناهی،کا الیاس بزرگ نسب ،ملایوسف پرور،کا بهمن پرور کی منصور برافتابی اسپر ،حاجی سرتیپ و حاجی سرمست آذرپیوند"مشهدی ولی خان سلیمانی کشته شده،کا شکراله سلیمانی "