Marg (críoch)
San Eoraip mheánaoiseach, b'ionann marg,[1] go ginearálta, agus fearann críche de chineál ar bith, [2] murab ionann is "croílár" náisiúnta. Go sonrach, b’ionann marg agus teorainn idir ríochtaí nó crios maolánach neodrach, faoi chomhrialú dhá stát, ina bhféadfadh dlíthe éagsúla a bheith i bhfeidhm. Sa dá chiall sin, bhí feidhm pholaitiúil ag an mharg, amhail rabhadh a thabhairt faoi ionsaithe míleata nó trádáil trasteorann a rialáil.
Mar thoradh ar na marga bhí teidil ar nós marcais (firinscneach) nó banmarcais (baininscneach) i Sasana, marqués (firinscneach) agus marquesa (baininscneach) i dtíortha ina labhraítear Spáinnis, chomh maith le réigiúin na Catalóinise agus na Gailísise, marquês (firinscneach) agus marquesa (baininscneach) i dtíortha ina labhraítear Portaingéilis, markesa (firinscneach agus baininscneach araon) san Euskadi, marquis (firinscneach) nó marquise (baininscneach) sa Fhrainc agus in Albain, margrave ( Gearmáinis: Markgraf ; firinscneach) nó margravine ( Gearmáinis: Markgräfin , baininscneach) sa Ghearmáin, agus teidil chomhfhreagracha i stáit Eorpacha eile.
Sanasaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Eascraíonn an focal "marg" sa deireadh ó fhréamh Phróit-Ind-Eorpaise* mereg-, a chiallaíonn "imeall, teorainn". Tháirg an fhréamh * mereg - margo na Laidine (" imeall "),"mruig" na Sean-Ghaeilge (" teorainn "), bro na Breatnaise (" réigiún, teorainn, gleann ") agus Peirsis agus Airméinis marz ("teorainn"). Ba é an focal Prótai-Gearmáinis *marko ba chúis leis an bhfocal Sean-Bhéarla mearc agus Fracise marka, chomh maith leis an tSean-Lochlannais mörk a chiallaíonn "teorainn, foraois", [3] agus díorthaithe ó merki "teorainn, comhartha", [3] a léiríonn talamh chríche. idir dhá lárionad cumhachta.
Dealraíonn sé gur chiallaigh "mark" sa tSean-Bhéarla "teorainn" nó "comhartha teorann", agus níor tháinig an bhrí chun cinn ach níos déanaí chun "comhartha" a chuimsiú go ginearálta, "tuiscint" agus "rian".
Ghlac ríocht Angla-Shacsanach Mhercia a hainm ó "mearc" na Sacsan Thiar "marga", a rinne tagairt go sainráite sa chás seo do shuíomh na críche ar an teorainn Angla-Shacsanach leis na Rómhánaigh-Briotanaigh ar an taobh thiar.
Le linn Ríshliocht na bhFrancach agus na gCairilínseach, scaipeadh úsáid an fhocail ar fud na hEorpa.
Caomhnaíonn an t-ainm Danmark ó na focail ghaolmhara Sean-Lochlainnise merki ("teorainn") mörk ("adhmad", "foraois") suas go dtí an lá atá inniu ann. I ndiaidh aontú na hOstaire leis an nGearmáin(Anschluss), d'athbheoigh rialtas Naitsíoch na Gearmáine an seanainm 'Ostmark' don Ostair.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Niall Ó Dónaill, eag.: “Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): marg” (ga). Teanglann.ie. An Gúm (1977). Dáta rochtana: 2024-03-05.
- ↑ Chisholm 1911, p. 689.
- ↑ 3.0 3.1 “Online Etymology Dictionary”. www.etymonline.com.