Impireachd nan Otomanach
|
دولت عليه عثمانیه | |
|---|---|
.svg) |
.svg) |
| facal-suaicheantais: دولت ابد مدت (Turcais: "An Impireachd Neo-bhuan") | |
| Cànain Oifigeil | Turcais |
| Prìomh-bhaile | Söğüt (1299 - 1335) Bursa (1335 - 1363) Erdine (1365 - 1453) Istanbul (1453 - 1922) |
| Creideamh Oifigeil | Ioslam |
| Ceann na Stàite | Impire |
| Ceann an Riaghaltas | Bey, Sultan, Cailif air neo Bhisir Mòr |
| Ceannsal | Monarcachd shlàn Monarcachd bhun-reachdail |
| Àrainn1683: 5,200,000km2 1914: 1,800,000km2 | |
| Sluagh | 1856: 35,350,000 1906: 20,884,000 1912: 24,000,000 |
| Stèidheachadh | Air a stèidheachadh le Osman I ann an Aisia Bheag |
| Crìoch | Ar-a-mach Mustafa Kemal Atatürk ann an 1922 |
| A Chiad Impire | Osman I (1299 - 1323) |
| Impire mu dheireadh | Mehmet VI (1918 - 1922) |
| Airgead | Akçe, Para, Sultani, Kuruş, Lira |
| edit | |
B' e impireachd Mhuslamach làidir a mhair bho 1299 gu ruige 1922 a bh' ann an Impireachd nan Otomanach. Chaidh a stèidheachadh le Osman I[1] - às an tàinig an t-ainm - ann an Söğüt agus thàinig e gu crìoch tron ar-a-mach a chruthaich Mustafa Kemal Atatürk.[2] Nuair a bha Impireachd nan Otomanach aig àrd a chumhachdan shìneadh i air feadh na Roinn Eòrpa, Afraga agus Aisia fad 5,200,000km2 (1683) agus bha 35,350,000 (1856) duine a' fuireach taobh a-staigh a cuid chrìochan.
Ainm na h-Impireachd
[deasaich | deasaich an tùs]Chan eil am fuaim /θ/ ann ach ann an corra cànan, Arabais, Beurla, Gàidhlig, Greugais agus Spàinntis nam measg. Nuair a thogas cànan eile facal le /θ/ bithear ga atharrachadh daonnan gu /s/ air neo /t/. B' e seo a thachair do dh'ainm a' chiad shultan. Mar mhulsamach, bha ainm Arabais aige: عثمان (Uthmān). Ann an Turcais thathar a' cleachdadh Osman mar ainm pearsanta, ach b' e Otoman le /t/ a chaidh a chur air an dùthaich.[3] A bharrachd air sin, b' e ainm le fuaimneachadh Farsi a chaidh a chleachdadh anns an ainm slàn: devlet (دولت) - stàit - bhon Arabais dawlat (/v/ an àite /w/) agus an tuiseal ginideach Farsi ann an -ye.[4] An latha an-diugh 's e Osmanlı İmparatorluğu a thathar a' cantainn rithe (-lı = -ach agus am facal Laideann Imperator air a thurcachadh).
Eachdraidh
[deasaich | deasaich an tùs]Thàinig na Tuircich à Aisia anns an 11mh Linn agus beag air bheag dh'fhàs iad na bu treas anns an Aisia Bheag gus an robh stàit aca fhèin. Fhuair iad Ioslam bho Peirsia. Chaidh Impireachd nan Otomanach a stèidheachadh ann an Söğüt, faisg air Bursa ann an 1299 le Osman I. B' e gu robh na Otomanaich ag iarraidh a bhith os cionn an t-saoghail Muslamach, an àite nan Arabach. Leis gu robh na Arabaich agus An t-Impireachd Bheasantian a' fàs na bu laige, dh'fhàs cumhachd nan Otomanach fhèin. Fad linntean, shabaideadh iad ann aghaidh nàiseanan agus treubhan eile airson làmh an uachdar sna sgìre. Ann an 1453 ghlac iad Constantinople, a' cur crìoch air Impireachd Bheasantian agus theab iad Vienna a ghlacadh ann an 1523. nuair a bha iad ag àrd an cumhachd, shìneadh an Impireachd bho Mharoco air an àirde an iar gu ruige Asarbaideàn air an àirde an ear agus bhon Ungair ann an ceann a tuath gu ruige An Èipheit ann an ceann a deas.
Beyean agus Sultain
[deasaich | deasaich an tùs]B' e sultain (turcais: padişah) às an aon teaghlach - air an robh Osmanlı Hanedanı - agus iad uile gu lèir sìol Osmain a bha os cionn na h-Impireachd bhon toiseach tòisichidh gu ruige crìoch nan Otomanach ann an 1922. Chanadh bey (Gàidhlig: tighearna) ris an fheadhainn an bu tràithe,[5] air sàilebh gu robhar fhathast ag aithneachadh cumhachd nan Seildiuc (Farsi: سلجوق). Cha do thòisicheadh an tiotal sultan (Arabais: سلطان) a chleachdadh ach ann an 1363 fo Mhurad I, nuair a thug e seilbh air Erdine.[6]
- Osman I mu 1300–24
- Orhan 1324–60
- Murad I 1360–89
- Bayezid I 1389–1402
- Mehmed I 1413–21
- Murad II 1421–44
- Mehmed II 1444–46
- Murad II (dàrna thuras) 1446–51
- Mehmed II (dàrna thuras) 1451–81
- Bayezid II 1481–1512
- Selim I 1512–20
- Süleyman I 1520–66
- Selim II 1566–74
- Murad III 1574–95
- Mehmed III 1595–1603
- Ahmed I 1603–17
- Mustafa I 1617–18
- Osman II 1618–22
- Mustafa I (dàrna thuras) 1622–23
- Murad IV 1623–40
- İbrahim 1640–48
- Mehmed IV 1648–87
- Süleyman II 1687–91
- Ahmed II 1691–95
- Mustafa II 1695–1703
- Ahmed III 1703–30
- Mahmud I 1730–54
- Osman III 1754–57
- Mustafa III 1757–74
- Abdülhamid I 1774–89
- Selim III 1789–1807
- Mustafa IV 1807–08
- Mahmud II 1808–39
- Abdülmecid I 1839–61
- Abdülaziz 1861–76
- Murad V 1876
- Abdülhamid II 1876–1909
- Mehmed V 1909–18
- Mehmed VI 1918–22
Daoine Ainmeil
[deasaich | deasaich an tùs]Iomraidhean
[deasaich | deasaich an tùs]- ↑ The Ottomans
- ↑ Lost in History
- ↑ Andrsei
- ↑ Canfield, Robert L. (1991). Turko-Persia in Historical Perspective. Cambridge University Press. ISBN 0-521-52291-9.
- ↑ P. Golden, "Turks and Iranians: An historical sketch", in S. Agcagül/V. Karam/L. Johanson/C. Bulut, Turkic-Iranian Contact Areas: Historical and Linguistic Aspects, Harrassowit, 2006
- ↑ Ottoman Souvenir