Elvira de Toro

Elvira de Toro

Biografía
Nacemento	1038
Morte	15 de novembro de 1099 (60/61 anos)
Lugar de sepultura	Panteón de Reis de Santo Isidoro de León
País de nacionalidade	Reino de Galiza
Outro
Título	Infante of León (en) Princesa
Familia	Dinastía Ximena
Pais	Fernando I de León   e Sancha I de Galicia
Irmáns	Urraca de Zamora Sancho III Afonso VI de León García II de Galicia
Sinatura
Descrito pola fonte	Dictionary of Women Worldwide

Elvira de Toro, tamén coñecida como Elvira Fernández, nada en 1038 e finada o 15 de novembro de 1099, foi unha nobre medieval, infanta de León, filla dos reis de Galiza Sancha I e do seu consorte Fernando I, e irmá de García II de Galiza, de Afonso VI de León, de Sancho II de Castela e de Urraca de Zamora. Era neta por parte materna de Afonso V o Nobre, rei de Galiza, e da súa esposa a raíña Elvira Méndez. Por parte paterna os seus avós eran Sancho III o Maior, rei de Navarra, e a súa esposa a raíña Muniadona de Castela.

Traxectoria

O reino de Galiza de seus pais, Sancha I e Fernando I, en 1064 (imaxe superior) e os reinos de Galiza, León e Castela a partir de 1065 após a morte de Fernando e repartimento entre os seus irmáns (imaxe inferior).

En 1063 seu pai convocou unha Curia Regia para dar a coñecer as súas disposicións testamentarias onde decidiu repartir o seu patrimonio entre os seus fillos, correspondéndolle á infanta Elvira a cidade de Toro, situada na actual provincia de Zamora, e, coa súa irmá Urraca, o infantado, isto é, «o padroado e mailas rendas de tódolos mosteiros pertencentes ó patrimonio rexio» coa condición de non poder contraer matrimonio. Ademais, a súa irmá, a primoxénita, tamén recibiu a cidade de Zamora, mentres Sancho, o irmán máis vello, recibiu Castela, Afonso recibiu León e García, o máis novo, recibiu Galiza.

Os seus abondosos bens do infantado distribuíanse principalmente entre os reinos de León e Galiza, con algúns outros no de Castela. Así mesmo, realizou doazóns ás igrexas de Santiago de Compostela, Ourense, Lugo, León e Burgos; e ós mosteiros de Celanova, Eslonza, Santo Isidoro de León e Oña.

O 10 de decembro de 1068, nunha doazón de Elvira á diocese de Santiago de Compostela de varias vilas en Lemos, Triacastela, Valcárcere e outros lugares, a infanta aparece como «raíña» (Geluira regina); un erro do compilador do Tombo A segundo López Ferreiro.

O 25 de abril de 1087 concedeu un diploma á igrexa compostelá e ó seu bispo Diego Páez, onde lle doou a metade do mosteiro de Piloño e outras moitas herdades, outorgando ademais un privilexio polo cal no mosteiro non puidese entrar o meiriño real nin en caso de homicidio, roubo ou parricidio; só o ministro do prelado compostelán.

En 1090 asistiu ós funerais en honor do seu irmán García canda a súa irmá Urraca.

Antes do 11 de novembro de 1095 xa se encargaba da educación da súa sobriña-neta Sancha Raimúndez, nada había pouco e filla da súa sobriña Urraca, futura raíña, e do seu esposo Raimundo de Borgoña, conde de Galiza.

Nunha das súas últimas aparicións, o 14 de marzo de 1099, testemuña nunha doazón do seu irmán Afonso VI ó mosteiro de San Pedro de Eslonza.

A infanta outorgou testamento estando doente na súa vila de Tábara o 11 de novembro de 1099, catro días antes de falecer. A súa irmá Urraca e os bispos de Tui, León e Oviedo confirmaron o testamento. Entre as disposicións testamentarias, á súa irmá Urraca deixoulle a súa herdade de San Pelaio, Santo Isidoro e Covarrubias. Á súa sobriña-neta Sancha legoulle Tábara, Wamba e outras herdades. Tamén fixo doazóns a varios mosteiros e igrexas. Aínda que antigos xenealoxistas afirmaban que a infanta Elvira casara, uns decendo que foi co conde García Ordóñez, e outros cun tal Sancho Fernández de quen tivera un fillo chamado Fernando Iohannes (Ibáñez), a infanta non menciona marido ou fillos ningúns no seu testamento. O rei Afonso VI, un par de meses despois da morte da súa irmá, confirmou o 16 de xaneiro de 1100 á Catedral de Santiago de Compostela a doazón que fixera Elvira a dita igrexa do mosteiro de Piloño.

En 1141, Sancha lembrou a súa tía-avoa cando doou o mosteiro de Wamba, con tódalas súas pertenzas, á Orde de San Xoán de Xerusalén:

pro redemptione omnium peccatorum meorum, pro salvatione anime mee, pro anima patris et matris mee et pro etiam anime domine Gelbire, mee amite.

para a redención de tódolos meus pecados, para a salvación da miña alma, para a salvación das almas de meu pai e de miña nai, e tamén para a da alma de dona Elvira, a miña tía.

Sepultura

Panteón dos Reis de Santo Isidoro de León.

Após o seu pasamento, o cadáver da infanta Elvira foi sepultado no Panteón de Reis de Santo Isidoro de León, onde recibiran sepultura seus pais e o seu irmán García. Sobre a tampa do seu sartego foi esculpido o seguinte epitafio latino:

H. Re. Domna Geloira, Filia Regis Magni Ferdinandi. Vas Fidei, Decus Hesperiae Templum Pietatis. Virtus Justitiae, Sidus, Honor Patriae. Heu Quindena Dies Mensis, Geloira, Novembris. Exilium Multis, Te Moriente Fuit. Annis Mile VIIII CXXX peractis. Te tua mors rapuit, Spes Miseros Latuit.

Aquí xace Dona Elvira, filla do gran rei Fernando. Copa de fe, honra de Hesperia, templo de piedade, virtude de xustiza, luz e honor da patria. Morreu Elvira a quince de novembro. A túa morte foi exilio para moitos. No ano de 1101. Arrebatada pola morte, perderon os pobres a esperanza.

O epitafio parece ser que foi unha ampliatio, isto é, unha inscrición que foi sendo realizada en diferentes épocas. O sartego foi destruído na Francesada, en 1809, cando as tropas francesas ocuparon a Basílica de Santo Isidoro de León, convertendo esta en cuartel e o panteón en corte. Para isto último, os sartegos foron profanados e tornados bebedoiros para cabalos, amoreando os restos nun curruncho. Estes foron recolleitos polos cóengos e levados á igrexa de Santa Mariña la Real de León, onde ficaron até seren, unha vez rematada a guerra, devoltos ó panteón e introducidos nos sarcófagos sen orde ningunha. Por mor disto, resulta imposíbel o recoñecemento dos seus restos, igual que acontece cos demais personaxes alí enterrados. En 1997 abríronse os sarcófagos de novo para un ambicioso estudo multidisciplinar co obxectivo principal de identificar os restos dos personaxes rexios alí enterrados. No entanto, despois de 10 anos de pescudas, o proxecto fracasou sen chegar a conclusión ningunha.

Xenealoxía

16. Sancho II de Navarra

8. García II de Navarra

17. Urraca Fernández de Castela

4. Sancho III de Pamplona

18. Fernando Bermúdez de Cea

9. Ximena Fernández

19. Elvira Díaz de Saldaña

2. Fernando I de León

20. García Fernández, Conde de Castela (=26)

10. Sancho García, Conde de Castela

21. Ava de Ribagorza (=27)

5. Muniadona de Castela

22. Gómez Díaz, Conde de Saldaña

11. Urraca Gómez

23. Muniadona Fernández de Castela

1. Elvira de Toro

24. Ordoño III de León

12. Vermudo II de León

6. Afonso V de León

26. García Fernández, Conde de Castela (=20)

13. Elvira García

27. Ava de Ribagorza (=21)

3. Sancha de León

28. Gonzalo Menéndez, Conde de Portugal

14. Menendo González, Conde de Portugal

29. Ilduara (Ildonza) Peláez

7. Elvira Méndez

15. Tutadona

Véxase tamén

Bibliografía

• Arco y Garay, Ricardo del (1954). Sepulcros de la Casa Real de Castilla. Madrid: Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. OCLC 11366237. 
• Blanco Lozano, Pilar (1987). Colección diplomática de Fernando I (1037–1065). León: Centro de Estudios e Investigación «San Isidoro» (CSIC-CECEL) y Archivo Histórico Diocesano. ISBN 84-00-06653-7. 
• Elorza, Juan C.; Vaquero, Lourdes; Castillo, Belén; Negro, Marta (1990). Junta de Castilla y León. Consejería de Cultura y Bienestar Social, ed. El Panteón Real de las Huelgas de Burgos. Los enterramientos de los reyes de León y de Castilla (2.ª ed.). Editorial Evergráficas S.A. ISBN 84-241-9999-5. 
• Gambra Gutiérrez, Andrés. "Elvira Fernández". Real Academia de la Historia (en castelán). Consultado o 14-09-2018. 
• Martin, Georges (2008). "Le testament d'Elvire (Tábara, 1099)". e-Spania, revue interdisciplinaire d'études hispaniques médiévales et modernes. OCLC 630664764. doi:10.4000/e-spania.12303. 
• Martínez Díez, Gonzalo (2005). El Condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda. 2 tomos. Valladolid. ISBN 84-9718-275-8. 
• Martín López, M.ª E. (2004). Las inscripciones del Panteón de San Isidoro de León. Particularidades epigráficas. Escritos dedicados a José María Fernández Catón (en castelán) 2 (UniLeón). pp. 941–972. ISBN 84-87667-67-8. 
• Prada Marcos, María Encina (1998). "Estudio Antropológico del Panteón Real de San Isidoro" (PDF). ProMonumenta (II). OCLC 630664764. Archived from the original on 30 de xullo de 2004. Consultado o 09 de setembro de 2018. 
• Sánchez Candeira, Alfonso (1999). Rosa Montero Tejada (edición patrocinada por Fundación BBV, Fundación Ramón Areces, Caja Madrid Fundación), ed. Castilla y León en el siglo XI, estudio del reinado de Fernando I. Madrid: Real Academia de la Historia. ISBN 978-84-8951241-2. 
• Viñayo González, Antonio (1999). Fernando I, el Magno (1035–1065). Burgos: La Olmeda. ISBN 84-89915-10-5. 
• —————— (1998). Real Colegiata de San Isidoro: Historia, Arte y Vida. León: Edilesa. ISBN 84-8012-201-3. 
• "Elvira Señora de Toro". Alfonso VI: Imperator totius orbis Hispanie (en castelán). Madrid: Sanz Y Torres. 2010. pp. 156–163. ISBN 978-84-92948-45-1. 

Outros artigos

• Igrexa de San Salvador de Coruxo