Saltar ao contido

OTAN

Editar as ligazóns
Este é un dos 1000 artigos que toda Wikipedia debería ter
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Modelo:Xeografía políticaOTAN
Bandeira
Bandeira
Imaxe
(2021)
Lema«Animus in consulendo liber (pt) Traducir» Editar o valor en Wikidata
EpónimoTratado do Atlântico Norte (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 50°52′46″N 4°25′34″L / 50.87931, 4.42611
Poboación
Lingua oficiallingua inglesa
lingua francesa Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
FundadorPaul-Henri Spaak, Lester Bowles Pearson, Gustav Rasmussen (pt) Traducir, Robert Schuman, Bjarni Benediktsson, Carlo Sforza, Joseph Bech, Dirk Stikker, Halvard Lange, José Caeiro da Mata, Ernest Bevin e Dean Gooderham Acheson (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Creación4 de abril de 1949 Editar o valor en Wikidata
Organización política
Membro de
Identificador descritivo
Dominio de primeiro nivel.nato Editar o valor en Wikidata
Sitio webnato.int Editar o valor en Wikidata
Facebook: NATO Twitter: NATO Instagram: nato LinkedIn: nato Youtube: UCHlEaKbepQ_S9iIoZPKVQew Flickr: 53299569@N03 BNE: XX93263 Editar o valor en Wikidata

A Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN) (en inglés North Atlantic Treaty Organization, NATO e en francés Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN), tamén denominada Alianza do Atlántico, Alianza do Atlántico Norte ou Alianza Atlántica, é unha alianza militar intergobernamental creada o 4 de abril de 1949 da que forman parte países de Europa e América. As súas funcións cambiaron dende a súa fundación: naceu como organización defensiva para conter ós países comunistas de Europa do leste, que se agruparon no chamado Pacto de Varsovia, e tras a caída do Muro de Berlín facilitouse a entrada a ditos países no tratado, de xeito que hoxe inclúe a maioría deles. No ano 1999 variouse o tratado para permitir outras misións diferentes da pura defensa. España que xa era membro da OTAN dende 1982 confirmou a súa permaneza no referendo do 1986, estatuto que logo ampliou ata a participación actual.

Actualmente o seu obxectivo principal é salvagarda-la soberanía e liberdade dos países membros por medios tanto políticos como militares. No ámbito da defensa, o Tratado establece que unha agresión a un país membro ou grupo de países membros será considerada como unha agresión a tódolos asinantes. Outro obxectivo é potencia-la comunicación con países non membros para estende-la estabilidade alén das fronteiras da OTAN.

O órgano de decisións máis importante da OTAN é o Consello Norte-atlántico que xunta a representantes dos 29 países anualmente.

Historia

[editar | editar a fonte]

O tratado de Dunkerque foi asinado o 4 de marzo de 1947 por Francia e o Reino Unido durante a posguerra da segunda guerra mundial e tras o inicio da guerra fría, como un Tratado de Alianza e Asistencia Mutua no caso de posibles ataques por parte de Alemaña ou da Unión Soviética. En marzo de 1948, esta alianza foi ampliada no Tratado de Bruxelas para incluír os países do Benelux, formando a Organización do Tratado de Bruxelas, comunmente coñecida como Western Union (Unión Occidental).[1] As conversacións para unha alianza militar máis ampla, que podería incluír América do Norte, tamén comezaron ese mes nos Estados Unidos, onde a súa política exterior baixo a Doutrina Truman promoveu a solidariedade internacional contra as accións que consideraban como agresións comunistas, como o golpe de estado de febreiro de 1948 en Checoslovaquia. Estas conversacións resultaron na sinatura do Tratado do Atlántico Norte o 4 de abril de 1949 polos estados membros da Unión Occidental máis os Estados Unidos, Canadá, Portugal, Italia, Noruega, Dinamarca e Islandia.[2] O apoio popular ao Tratado non foi unánime, e así en Islandia producíronse disturbios en marzo de 1949. O diplomático canadense Lester B. Pearson foi un autor clave e redactor do tratado.[3][4][5]

Unha longa sala rectangular con varias filas de individuos sentados a cada lado, e bandeiras colgadas no extremo.
Alemaña Occidental uniuse á OTAN en 1955, o que levou á formación do rival Pacto de Varsovia durante a guerra fría.

O Tratado do Atlántico Norte estivo en gran parte latente ata a Guerra de Corea (1950-1954) feito que dou iniciou o establecemento da OTAN para implementala cunha estrutura militar integrada. Isto incluíu a formación do Cuartel Xeral das Potencias Aliadas de Europa (Supreme Headquarters Allied Powers Europe, SHAPE) en 1951, que adoptou moitas das estruturas e plans militares da Western Union.,[6] incluíndo os seus acordos sobre a estandarización de equipos e sobre o estacionamento de forzas militares estranxeiras nos países europeos. En 1952 estableceuse o cargo de Secretario Xeral da OTAN cargo que ocuparia o xeneral británico Hastings Lionel Ismay (1952-1957) como xefe civil da organización. Ese ano tamén levouse a cabo o primeiro gran exercicio militar da OTAN, o Exercicio Mainbrace, e a adhesión de Grecia e Turquía á organización.[7][8] Tras as Conferencias de Londres e París, permitiuse á Alemaña Occidental rearmarse militarmente, e a ingresar na OTAN en maio de 1955, o que foi, á súa vez, un factor importante na creación do Pacto de Varsovia, dominado polos soviéticos, que delimitou os dous bandos enfrontados da guerra fría.[9]

A construción do Muro de Berlín en 1961 marcou un momento álxido nas tensións da guerra fría, cando 400.000 soldados estadounidenses destinados en Europa.[10] As dúbidas sobre a solidez da relación entre os estados europeos e os Estados Unidos con altibaixos, xunto coas dúbidas sobre a credibilidade da defensa da OTAN fronte a unha posible invasión soviética, levaron ao desenvolvemento de armas nucleares por parte de Francia e á retirada desta da estrutura militar da OTAN en 1966.[11][12] En 1982, a España recentemente democrática incorporouse á alianza.[13]

As revolucións de 1989 en Europa conduciron a unha reevaluación estratéxica do propósito, da natureza, das tarefas e do enfoque da OTAN no continente. En outubro de 1990, a Alemaña do Leste pasou a formar parte da República Federal de Alemaña e polo tanto tamén da alianza. En novembro de 1990, a alianza asinou en París coa Unión Soviética o Tratado das Forzas Armadas Convencionais en Europa (CFE). O tratado obrigaba reducións militares específicas en todo o continente, que continuaron tras o colapso do Pacto de Varsovia en febreiro de 1991 e a disolución da Unión Soviética en decembro, que eliminou aos principais adversarios de facto da OTAN.[14] Isto deu paso a unha redución do gasto e do equipamento militar en Europa. O tratado CFE permitiu aos asinantes retirar 52.000 pezas de armamento convencional nos seguintes dezaseis anos,[15] e permitiu que o gasto militar dos membros europeos da OTAN diminuíse nun 28 por cento entre 1990 e 2015.[16] En 1990 varios líderes occidentais deron garantías a Mikhail Gorbachev de que a OTAN non se expandiría máis ao leste, como revelaron os memorandos de conversacións privadas.[17][18][19][20] Con todo, o texto final do tratado sobre o acordo final con respecto a Alemaña, asinado ese mesmo ano, non facía ningunha mención á cuestión da expansión cara ao leste.

Dúas seccións altas de formigón do muro nun xardin con céspede diante dun edificio curvo con fiestras de cristal azul.
A Caída do muro de Berlín en 1989 marcou un punto de inflexión no papel da OTAN en Europa, e esta sección do muro está agora exposta fóra da sede da OTAN.

Na década de 1990, a organización estendeu as súas actividades a situacións políticas e humanitarias que antes non eran preocupacións da OTAN.[21] Durante a disolución de Iugoslavia, a organización realizou as súas primeiras intervencións militares en Bosnia de 1992 a 1995 e máis tarde no 1999 no bombardeo de Iugoslavia.[22] Estes conflitos motivaron unha importante reestruturación militar posterior á guerra fría. A estrutura militar da OTAN foi recortada e reorganizada, con novas forzas, como o Corpo de Reacción Rápida do Cuartel Xeral do Comando Aliado en Europa.

Politicamente, a organización buscou mellores relacións cos novos estados autónomos da Europa Central e Oriental, e creáronse foros diplomáticos para a cooperación rexional entre a OTAN e os seus veciños durante este período de posguerra fría, incluíndo a Asociación para a Paz e a iniciativa Diálogo Mediterráneo en 1994, o Consello de Asociación Euroatlántica en 1997 e o Consello Conxunto Permanente OTAN-Rusia en 1998. No cume de Washington de 1999, Hungría, Polonia e a República Checa adheríronse oficialmente á OTAN, e a organización tamén publicou novas directrices para a adhesión, cun sistema individualizado para a "ampliación da OTAN". Estes plans regularon a incorporación de novos membros da alianza: Bulgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Romanía, Eslovaquia e Eslovenia en 2004, Albania e Croacia en 2009, Montenegro en 2017 e Macedonia do Norte en 2020.[23] A elección do presidente francés Nicolas Sarkozy en 2007 levou a unha importante reforma da posición militar de Francia, que culminou co regreso á súa condición de membro de pleno dereito o 4 de abril de 2009, e que tamén incluíu a reincorporación de Francia á estrutura do mando militar da OTAN, mantendo un elemento disuasorio nuclear independente.[12][24][25]

O artigo 5 do Tratado do Atlántico Norte, esixe aos estados membros que acudan en auxilio de calquera estado membro suxeito a un ataque armado, e foi invocada por primeira e única vez ata o momento despois dos ataques do 11 de setembro.,[26] despois do cal se despregaron tropas en Afganistán baixo a Forza Internacional de Asistencia para a Seguridade (International Security Assistance Force, ISAF) dirixida pola OTAN. A organización exerceu unha serie de funcións adicionais desde entón, incluíndo o envío de adestradores militares a Iraq, a asistencia nas operacións de loita contra a piratería,[27] e en 2011 impoñendo unha zona de exclusión aérea sobre Libia de acordo coa Resolución 1973 do Consello de Seguridade da ONU.

A anexión de Crimea por parte de Rusia levou a unha forte condena por parte de todos os membros da OTAN,[28] e foi unha das sete veces que foi invocado o artigo 4, que pide consultas entre os membros da OTAN. En ocasións anteriores, foi invocado durante a guerra de Iraq e a guerra civil siria.[29] No cume de Gales de 2014, os líderes dos estados membros da OTAN comprometéronse formalmente por primeira vez a gastar o equivalente de polo menos o dous por cento do seu produto interior bruto en defensa para 2024 feito que antes era só unha pauta informal.[30] No cume de Varsovia de 2016, os países da OTAN acordaron a creación da presenza avanzada mellorada da OTAN, que despregou catro grupos de combate multinacionais do tamaño dun batallón en Estonia, Letonia, Lituania e Polonia.[31] Antes e durante a invasión rusa de Ucraína en 2022, varios países da OTAN enviaron tropas terrestres, buques de guerra e avións de combate para reforzar o flanco oriental da alianza, e varios países volveron invocar o artigo 4.[32][33][34] En marzo de 2022, os líderes da OTAN reuníronse en Bruxelas nun cumio extraordinario no que tamén participaron os líderes do Grupo dos Sete e da Unión Europea.[35] Os estados membros da OTAN acordaron establecer catro grupos de batalla adicionais en Bulgaria, Hungría, Romanía e Eslovaquia,[31] e elementos da Forza de Resposta da OTAN foron activados por primeira vez na historia da OTAN.[36]

En xuño de 2022, a OTAN despregou 40.000 soldados ao longo do seu flanco oriental de 2.500 quilómetros de lonxitude para disuadir a agresión rusa. Máis da metade deste número despregouse en Bulgaria, Romanía, Hungría, Eslovaquia e Polonia, cinco países que reúnen unha considerable forza combinada ex-OTAN de 259.000 efectivos. Para complementar á Forza Aérea de Bulgaria, España enviou Eurofighter Typhoons, os Países Baixos enviaron oito avións de ataque F-35, e tamén chegaron avións de ataque franceses e estadounidenses adicionais.[37]

A OTAN goza de apoio público nos seus estados membros.[38]

Operacións militares

[editar | editar a fonte]

Primeiras operacións

[editar | editar a fonte]

A OTAN non levou a cabo ningunha operación militar durante a guerra fría. Tras o final da guerra fría, as primeiras operacións, Anchor Guard en 1990 e Ace Guard en 1991, foron impulsadas pola invasión iraquí de Kuwait. Enviáronse avións de alerta temperá para cubrir o sueste de Turquía e, posteriormente, despregouse na zona unha forza de reacción rápida.[39]

Intervención en Bosnia e Herzegovina

[editar | editar a fonte]
Un avión de combate co AV marcado na cola despega dunha pista de montaña.
Avións da OTAN que participan en bombardeos aéreos durante a Operación Forza Deliberada despois do masacre de Srebrenica

A guerra de Bosnia comezou en 1992, como consecuencia da disolución de Iugoslavia. A deterioración da situación levou á Resolución 816 do Consello de Seguridade das Nacións Unidas, do 9 de outubro de 1992, pola que se ordenaba unha zona de exclusión aérea sobre o centro de Bosnia-Herzegovina, que a OTAN comezou a aplicar o 12 de abril de 1993 coa Operación Deny Flight. Desde xuño do 1993 ata outubro de 1996, a Operación Sharp Guard engadiu a aplicación marítima do embargo de armas e as sancións económicas contra a República Federativa de Iugoslavia. O 28 de febreiro de 1994, a OTAN emprendeu a súa primeira acción bélica co derribo de catro avións serbobosnios que violaban a zona de exclusión aérea.[40]

Os días 10 e 11 de abril de 1994, a Forza de Protección das Nacións Unidas solicitou ataques aéreos para protexer a zona segura de Goražde, o que deu como resultado no bombardeo dun posto de mando militar serbobosnio preto de Goražde por dous avións estadounidenses F-16 que actuaban baixo a dirección da OTAN.[41] En represalia, os serbios tomaron como reféns a 150 membros do persoal da ONU o 14 de abril.[42][43] O 16 de abril un Sea Harrier británico foi derrubado sobre Goražde polas forzas serbias.[44]

En agosto de 1995, comezou unha campaña de bombardeos da OTAN de dúas semanas de duración, Operación Forza Deliberada, contra o Exército da República Srpska, tras a Xenocidio de Srebrenica.[45] Outros ataques aéreos da OTAN contribuíron a poñer fin ás guerras iugoslavas, o que deu lugar ao acordo de Dayton en novembro de 1995.[45] Como parte deste acordo, a OTAN despregou unha forza de mantemento da paz baixo mandato da ONU, no marco da Operación Endeavor Conxunto, denominada IFOR. Case 60.000 soldados da OTAN uníronse a forzas de países non pertencentes á OTAN nesta misión de mantemento da paz. Esta misión deu paso á SFOR, máis pequena, que comezou con 32.000 efectivos inicialmente e funcionou desde decembro do 1996 ata decembro de 2004, cando as operacións pasaron á Forza Althea da Unión Europea.[46] Seguindo o exemplo dos seus Estados membros, a OTAN comezou a conceder unha medalla de servizo, a Medalla OTAN, para estas operacións.[47]

Intervención de Kosovo

[editar | editar a fonte]
Véxase tamén: Forza de Kosovo.
Tres camións de soldados parados nunha estrada rural fronte a árbores e casas de tellados vermellos. O camión traseiro leva pintada a KFOR.
Soldados alemáns da KFOR patrullando no sur de Kosovo en 1999
KFOR- patrullas de Carabinieri da MSU fronte á ponte de Ibar en Mitrovica, Kosovo, 2019

Nun esforzo por deter a represión liderada por Slobodan Milošević (Serbia) contra os separatistas do UCK e os civís albaneses en Kosovo, o Consello de Seguridade das Nacións Unidas aprobou a Resolución 1199 o 23 de setembro de 1998 para esixir un alto o fogo. As negociacións baixo o mandato do enviado especial estadounidense Richard Holbrooke fracasaron o 23 de marzo de 1999, e el entregou o asunto á OTAN,[48] que iniciou unha campaña de bombardeos que duraron 78 días.[49] A operación Forza Aliada tiña como obxectivo as posibilidades militares do que era entón a República Federal de Iugoslavia. Durante a crise, a OTAN tamén despregou unha das súas forzas de reacción internacional, a ACE Mobile Force (Land) en Albania como a Forza de Albania (AFOR), para entregar axuda humanitaria aos refuxiados de Kosovo.[50]

A campaña foi criticada pola súa falta de lexitimidade e por as súas vítimas civís, incluído o bombardeo da embaixada chinesa en Belgrado. Milošević aceptou finalmente, o 3 de xuño de 1999, os termos dun plan de paz internacional poñendo fin á guerra de Kosovo. O 11 de xuño, Milošević aceptou ademais a resolución 1244 da ONU, baixo cuxo mandato a OTAN axudou a establecer a KFOR de mantemento da paz. Case un millón de refuxiados fuxiran de Kosovo, e parte do mandato da KFOR consistía en protexer as misións humanitarias, ademais de disuadir da violencia.[51] En agosto-setembro de 2001, a alianza tamén organizou a Operation Essential Harvest, unha misión para desarmar ás milicias de etnia albanesa na República de Macedonia.[52] A partir de 2023, uns 4.500 soldados da KFOR, que representan a 27 países, seguen operando na zona.[53]

Estados Unidos, o Reino Unido e a maioría dos demais países da OTAN opuxéronse a que o Consello de Seguridade da ONU aprobase os ataques militares da OTAN, como a acción contra Serbia en 1999, mentres que Francia e algúns outros afirmaron que a alianza necesitaba a aprobación da ONU.[54] A parte estadounidense e británica alegou que isto socavaría a autoridade da alianza, e sinalou que Rusia e China exercerían os seus vetos no Consello de Seguridade para bloquear o ataque a Iugoslavia, e poderían facer o mesmo en futuros conflitos nos que fose necesaria a intervención da OTAN, anulando así toda a potencia e o propósito da organización. Recoñecendo a contorna militar posterior á guerra fría, a OTAN adoptou o Concepto Estratéxico da Alianza durante o cumio de Washington en abril de 1999, que facía fincapé na prevención de conflitos e a xestión de crises.[55]

Guerra en Afganistán

[editar | editar a fonte]
Unha monumental estatua de cobre verde dunha muller cun facho álzase nunha illa fronte a terra firme onde unha enorme columna de fume gris ondea entre rañaceos
Os atentados do 11 de setembro en Estados Unidos fixeron que a OTAN invocase por primeira vez o seu artigo de defensa colectiva.

. Os atentados do 11 de setembro de 2001 nos Estados Unidos fixeron que a OTAN invocase o Artigo 5 da Carta da OTAN por primeira vez na historia da organización.[56] O artigo establece que un ataque contra calquera membro considerarase un ataque contra todos. A invocación foi confirmada o 4 de outubro de 2001, cando a OTAN determinou que os ataques eran efectivamente admisibles en virtude dos termos do Tratado do Atlántico Norte.[57] As oito accións oficiais emprendidas pola OTAN en resposta aos atentados incluíron a Operación Eagle Assist e a Operación Active Endeavour, unha operación naval no mar Mediterráneo destinada a impedir o movemento de terroristas ou armas de destrución masiva, e a mellorar a seguridade da navegación en xeral, que comezou o 4 de outubro de 2001.[58]

A alianza demostrou unidade: o 16 de abril de 2003, a OTAN acordou asumir o mando da Forza Internacional de Asistencia para a Seguridade (ISAF), que incluía tropas de 42 países. A decisión tomouse a petición de Alemaña e Holanda, os dous países que dirixían a ISAF no momento do acordo, e os dezanove embaixadores da OTAN aprobárona por unanimidade. O traspaso do control á OTAN tivo lugar o 11 de agosto, e supuxo a primeira vez na historia da Alianza que esta facíase cargo dunha misión fóra da zona do Atlántico Norte.[59]

O xeneral Austin S. Miller (dereita) converteuse en comandante das forzas estadounidenses e da OTAN en Afganistán en setembro de 2018 e supervisou a retirada até xullo de 2021. Lloyd Austin, o 28º Secretario de Defensa dos Estados Unidos, está á esquerda.

Nun principio, a ISAF encargouse de protexer Cabul e as zonas circundantes dos talibán, Al Qaeda e os señores da guerra, para permitir o establecemento da administración de transición afgá encabezada por Hamid Karzai. En outubro de 2003, o Consello de Seguridade da ONU autorizou a ampliación da misión da ISAF a todo Afganistán.,[60] e a ISAF ampliou posteriormente a misión en catro fases principais por todo o país.[61]

Países participantes

[editar | editar a fonte]
Mapa de afiliacións da OTAN en Europa Mapa de asociacións da OTAN no mundo
A map of Europe with countries in blue, cyan, orange, and yellow based on their NATO affiliation. A world map with countries in blue, cyan, orange, yellow, purple, and green, based on their NATO affiliation.

Membros

[editar | editar a fonte]
Expansión da OTAN dende a súa fundación.
Expansión da OTAN en Europa.

A continuación amósase unha listaxe dos estados membros co seu ano de ingreso na OTAN:

Consello da OTAN

[editar | editar a fonte]
Listaxe de Secretarios Xerais da OTAN[62]
# Nome País Período
1 Hastings Lionel Ismay Reino Unido 4 de abril de 1952 – 16 de maio de 1957
2 Paul-Henri Spaak Bélxica Bélxica 16 de maio de 1957 – 21 de abril de 1961
3 Dirk Stikker Países Baixos Países Baixos 21 de abril de 1961 – 1 de agosto de 1964
4 Manlio Brosio Italia Italia 1 de agosto de 1964 – 1 de outubro de 1971
5 Joseph Luns Países Baixos Países Baixos 1 de outubro de 1971 – 25 de xuño de 1984
6 Peter Carington Reino Unido 25 de xuño de 1984 – 1 de xullo de 1988
7 Manfred Wörner República Federal Alemá RFA 1 de xullo de 1988 – 13 de agosto de 1994
– Sergio Balanzino† Italia Italia 13 de agosto de 1994 – 17 de outubro de 1994
8 Willy Claes Bélxica Bélxica 17 de outubro de 1994 – 20 de outubro de 1995
– Sergio Balanzino† Italia Italia 20 de outubro de 1995 – 5 de decembro de 1995
9 Javier Solana España España 5 de decembro de 1995 – 6 de outubro de 1999
10 George Robertson Reino Unido 14 de outubro de 1999 – 17 de decembro de 2003
– Alessandro Minuto-Rizzo† Italia Italia 17 de decembro de 2003 – 1 de xaneiro de 2004
11 Jaap de Hoop Scheffer Países Baixos Países Baixos 1 de xaneiro de 2004 – 1 de agosto de 2009
12 Anders Fogh Rasmussen Dinamarca Dinamarca 1 de agosto de 2009 – 30 de setembro de 2014
13 Jens Stoltenberg Noruega 1 de outubro de 2014 — no cargo
Listaxe de Secretarios Xerais Delegados da OTAN[63]
# Nome País Período
1 Jonkheer van Vredenburch Países Baixos Países Baixos 1952–1956
2 Baron Adolph Bentinck Países Baixos Países Baixos 1956–1958
3 Alberico Casardi Italia Italia 1958–1962
4 Guido Colonna di Paliano Italia Italia 1962–1964
5 James A. Roberts Canadá 1964–1968
6 Osman Olcay Turquía 1969–1971
7 Paolo Pansa Cedronio Italia Italia 1971–1978
8 Rinaldo Petrignani Italia Italia 1978–1981
9 Eric da Rin Italia Italia 1981–1985
10 Marcello Guidi Italia Italia 1985–1989
11 Amedeo de Franchis Italia Italia 1989–1994
12 Sergio Balanzino Italia Italia 1994–2001
13 Alessandro Minuto Rizzo Italia Italia 2001–2007
14 Claudio Bisogniero Italia Italia 2007–2012
15 Alexander Vershbow Estados Unidos 2012– no cargo
† Función de Secretario Xeral

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ "The origins of WEU: Western Union". University of Luxembourg. decembro de 2009. Arquivado dende o orixinal o 21 de xuño de 2018. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  2. ↑ "A short history of NATO". NATO. Arquivado dende o orixinal o 26 de marzo de 2017. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  3. ↑ "Canada and NATO - 1949". 
  4. ↑ Findley, Paul (2011). Speaking Out: A Congressman's Lifelong Fight Against Bigotry, Famine, and War - Paul Findley - Google Books. ISBN 9781569768914. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  5. ↑ The McGraw-Hill Encyclopedia of World Biography: An International Reference Work - Google Books. McGraw-Hill. 1973. ISBN 9780070796331. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  6. ↑ Hastings, Ismay (4 de setembro de 2001). "NATO the first five years 1949–1954". NATO. Arquivado dende o orixinal o 15 de marzo de 2017. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  7. ↑ Baldwin, Hanson (28 de setembro de 1952). "Navies Meet the Test in Operation Mainbrace". New York Times. p. E7. Arquivado dende o orixinal o 10 de outubro de 2017. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  8. ↑ "NATO: The Man with the Oilcan". Time. 24 de marzo de 1952. Arquivado dende o orixinal o 8 de xaneiro de 2012. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  9. ↑ Glass, Andrew (14 de maio de2014). "Soviet Union establishes Warsaw Pact, May 14, 1955". Poltico. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  10. ↑ Olmsted, Dan (setembro de 2020). "Should the United States Keep Troops in Germany?". National WW2 Museum. Arquivado dende o orixinal o 25 de xaneiro de 2021. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  11. ↑ van der Eyden 2003, pp. 104–106.
  12. ↑ 12,0 12,1 Cody, Edward (12 de marzo de 2009). "After 43 Years, France to Rejoin NATO as Full Member". The Washington Post. Arquivado dende o orixinal o 26 de outubro de 2017. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  13. ↑ "Spain and NATO". countrystudies.us. Source: U.S. Library of Congress. Arquivado dende o orixinal o 15 de abril de 2021. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  14. ↑ Harding, Luke (14 de xullo de 2007). "Kremlin tears up arms pact with Nato". The Observer. Arquivado dende o orixinal o 31 de agosto de 2013. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  15. ↑ Kimball, Daryl (agosto de 2017). "The Conventional Armed Forces in Europe (CFE) Treaty and the Adapted CFE Treaty at a Glance". Arms Control Association. Arquivado dende o orixinal o 24 de febreiro de 2021. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  16. ↑ Techau, Jan (2 de setembro de 2015). "The Politics of 2 Percent: NATO and the Security Vacuum in Europe". Carnegie Europe. Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2018. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  17. ↑ Eichler, Jan (2021). NATO's Expansion After the Cold War: Geopolitics and Impacts for International Security. Springer Nature. pp. 34, 35. ISBN 9783030666415. 
  18. ↑ "Declassified documents show security assurances against NATO expansion to Soviet leaders from Baker, Bush, Genscher, Kohl, Gates, Mitterrand, Thatcher, Hurd, Major, and Woerner". National Security Archive. 12 de decembro de 2017. Arquivado dende o orixinal o 23 de decembro de 2019. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  19. ↑ Wiegrefe, Klaus (18 de febreiro de 2022). "Neuer Aktenfund von 1991 stützt russischen Vorwurf". Der Spiegel. Arquivado dende o orixinal o 3 de marzo de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  20. ↑ Baker, Peter (9 de xaneiro de 2022). "In Ukraine Conflict, Putin Relies on a Promise That Ultimately Wasn't". The New York Times. Arquivado dende o orixinal o 1 de marzo de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  21. ↑ "NATO Announces Special 70th Anniversary Summit In London In December". Radio Free Europe/Radio Liberty. 6 de febreiro de 2019. Arquivado dende o orixinal o 6 de abril de 2019. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  22. ↑ Jing Ke (2008). "Did the US Media Reflect the Reality of the Kosovo War in an Objective Manner? A Case Study of The Washington Post and The Washington Times" (PDF). University of Rhode Island. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 23 de marzo de 2019. 
  23. ↑ NATO. "Relations with the Republic of North Macedonia (Archived)". NATO (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 10 de marzo de 2015. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  24. ↑ Stratton, Allegra (17 de xuño de 2008). "Sarkozy military plan unveiled". The Guardian (UK). Arquivado dende o orixinal o 7 de marzo de 2016. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  25. ↑ "Defence Planning Committee (DPC) (Archived)". NATO. 11 de novembro de 2014. Arquivado dende o orixinal o 22 de decembro de 2015. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  26. ↑ "Invocation of Article 5 confirmed". North Atlantic Treaty Organization. 3 de outubro de 2001. Arquivado dende o orixinal o 30 de decembro de2012. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  27. ↑ "Counter-piracy operations". North Atlantic Treaty Organization. Arquivado dende o orixinal o 26 de maio de 2011. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  28. ↑ "Statement by the North Atlantic Council following meeting under article 4 of the Washington Treaty". NATO Newsroom. 4 de marzo de 2014. Arquivado dende o orixinal o 10 de marzo de 2014. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  29. ↑ "The consultation process and Article 4". NATO. 24 de febreiro de 2022. Arquivado dende o orixinal o 2 de abril de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  30. ↑ Techau, Jan (2 de setembro de 2015). "The Politics of 2 Percent: NATO and the Security Vacuum in Europe". Carnegie Europe. Arquivado dende o orixinal o 12 de xullo de 2018. Consultado o 25 de outubro do 2022. A month before [the alliance's summit in Riga in 2006], Victoria Nuland, then the U.S. ambassador to NATO, called the 2 percent metric the "unofficial floor" on defence spending in NATO. But never had all governments of NATO's 28 nations officially embraced it at the highest possible political level – a summit declaration. 
  31. ↑ 31,0 31,1 "NATO's military presence in the east of the Alliance". NATO. 28 de marzo de 2022. Arquivado dende o orixinal o 31 de marzo de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  32. ↑ McLeary, Paul; Toosi, Nahal (11 de febreiro de 2022). "U.S. sending 3,000 more troops to Poland amid fresh Ukraine invasion warnings". Politico. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  33. ↑ "Spain sends warships to Black Sea, considers sending warplanes". Reuters. 21 de xaneiro de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  34. ↑ "Spain will send four fighter jets and 130 troops to Bulgaria". Reuters. 9 de febreiro de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  35. ↑ "NATO, G7, EU leaders display unity, avoid confrontation with Russia". Deutsche Welle. 25 de marzo de 2022. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  36. ↑ Gonzalez, Oriana (26 de febreiro de 2022). "NATO Response Force deploys for first time". Axios. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  37. ↑ "NATO BOOSTS FORCES IN EAST TO DETER RUSSIAN MENACE". BIRN (Balkan Insight). Balkan Investigative Reporting Network. 14 de xuño de 2022. 
  38. ↑ "NATO Seen Favorably Across Member States". pewresearch.org. 10 de febreiro de 2020. Consultado o 25 de outubro do 2022. 
  39. ↑ "NATO's Operations 1949–Present" (PDF). NATO. 2009. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 1 de marzo de 2013. Consultado o 12 de febreiro do 2023. 
  40. ↑ Zenko 2010, pp. 133–134.
  41. ↑ Zenko 2010, p. 134.
  42. ↑ "NATO Handbook: Evolution of the Conflict". NATO. Arquivado dende o orixinal o 7 de novembro de 2001. 
  43. ↑ UN Document A/54/549, Report of the Secretary-General pursuant to General Assembly resolution 53/35: The fall of Srebrenica, un.org, Arquivado 12 September 2009 en Wayback Machine., acceso 4 de abril do 2023.
  44. ↑ Bethlehem & Weller 1997, p. liiv.
  45. ↑ 45,0 45,1 Zenko 2010, pp. 137–138
  46. ↑ Clausson 2006, pp. 94–97.
  47. ↑ Tice, Jim (22 de febreiro de 2009). "Thousands more now eligible for NATO Medal". Army Times. Arquivado dende o orixinal o 7 de setembro de 2012. Consultado o 19 de xuño do 2023. 
  48. ↑ "Nato to strike Yugoslavia". BBC News. 24 de marzo de 1999. Arquivado dende o orixinal o 26 de setembro de 2015. Consultado o 29 de agosto do 2023. 
  49. ↑ Thorpe, Nick (24 March 2004). "UN Kosovo mission walks a tightrope". BBC News. Arquivado dende o orixinal o 26 de xullo de 2012. Consultado o 29 de agosto do 2023. 
  50. ↑ "The Kosovo refugee crisis" (PDF). United Nations High Commissioner for Refugees. 19 de decembro de 2005. Consultado o 29 de agosto do 2023. 
  51. ↑ "Kosovo Report Card". International Crisis Group. 28 August 2000. Arquivado dende o orixinal o 4 de marzo de 2012. Consultado o 4 de novembro do 2023. 
  52. ↑ Helm, Toby (27 de setembro de 2001). "Macedonia mission a success, says Nato". The Daily Telegraph. Arquivado dende o orixinal o 5 de setembro de 2012. Consultado o 4 de novembro do 2023. 
  53. ↑ "NATO's role in Kosovo". NATO. 10 de xullo de 2023. Consultado o 4 de novembro do 2023. 
  54. ↑ "NATO reaffirms power to take action without UN approval". CNN. 24 de abril de 1999. Arquivado dende o orixinal o 28 de xaneiro de 2015. Consultado o 19 de novembro do 2023. 
  55. ↑ "Allied Command Atlantic". NATO Handbook. NATO. Arquivado dende o orixinal o 13 de agosto de 2008. Consultado o 19 de novembro do 2023. 
  56. ↑ Münch, Philipp (2021). "Creating common sense: Getting NATO to Afghanistan". Journal of Transatlantic Studies 19 (2). pp. 138–166. doi:10.1057/s42738-021-00067-0. 
  57. ↑ "NATO Update: Invocation of Article 5 confirmed". Nato.int. 2 de outubro de 2001. Arquivado dende o orixinal o 25 de agosto de 2010. Consultado o 24 de novembro do 2023. 
  58. ↑ "NATO's Operations 1949–Present" (PDF). NATO. 22 de xaneiro de 2010. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 17 de maio de 2013. Consultado o 24 de novembro do 2023. 
  59. ↑ "NATO takes historic step into Afghanistan". Al Jazeera. Reuters. 11 de agosto de 2003. Arquivado dende o orixinal o 23 de xullo de 2023. Consultado o 21 de xullo do 2024. 
  60. ↑ "UNSC Resolution 1510, October 13, 2003" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 9 de outubro de 2010. Consultado o 29 de outubro do 2024. 
  61. ↑ "ISAF Chronology". NATO. Arquivado dende o orixinal o 13 de novembro de 2010. Consultado o 29 de outubro do 2024. 
  62. ↑ nato.int (ed.). "Le Secrétaire général de l'OTAN". Consultado o 2 de abril de 2016. 
  63. ↑ nato.int (ed.). "Le secrétaire général délégué de l'OTAN". Consultado o 2 de abril de 2016. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=OTAN&oldid=6875359»