Alofon
Alofon (z grjek. allo - hinak hač, fōnē - hłós) je pomjenowanje z rěčespyta za wšelakorake zwukowe warianty jednoho fonema. Dalšej pomjenowani stej fonemowe warianty abo subfonemowe warianty.
Rozeznawamy mjez alofonom a fonemom, dokelž je móžno, jedyn fonem we wšelakorakich zwukowych (alofoniskich) wariantach wurjekować, bjez toho zo tutón rozdźěl so na woznam toho fonema wuskutkuje. Z pomocu systematiskich přepytowanjow fonetiskich kajkosćow na podobnosć z druhimi wariantami, wosebje z analyzu minimalnych porikow, móžemy zwuki jako alofony jednoho fonema zarjadować.
Kotra zwukowa warianta so wurjekuje, wotwisuje wot dialekta, wot koartikulaciskich efektow abo wot zwukoweje wokolnosće fonema. Štož w jednej rěči płaći jako alofoniska warianta jednoho fonema, móže w druhej rěči druhi fonem być.
Rozeznawamy:
- Swobodna wariacija
Warianty su runoprawne realizacije jednoho fonema, na př. jazykowy [r] abo čopkowy [ʁ]. Zaměnjenje wariantow njezměni woznam.
- Kombinatoriska wariacija
Warianty wustupuja w rozdźělnych fonologiskich wokolnosćach, na př. /k/ abo /g/ w delnjoserbšćinje. Před prědnimi wokalemi /ɛ/, /e/, /ě/ a /i/ so palatalne [k'] a [g'] wurkjekujetej, před zadnymi wokalemi /a/, /ɔ/, /o/, (/ó/), /u/ pak [k] a [g] wostanjetej (/y/ njewustupuje w tej poziciji, wón je w serbšćinje alofon wokala /i/).
| Fonetika: | zwuk rěče | segmentacija | organy rěče (rěčadła) | fonacija | artikulacija | wašnja artikulacje konsonantow | městno artikulacje konsonantow | formant | wokale | konsonanty | akcent (přizwuk) | ton | intonacja | złóžka | mora | MFA | fonetiska transkripcija |
| Fonologija: | fonem | alofon | opozicija | pozicija | neutralizacja | minimalny por | fonologizacija | alternacija | fonematiska transkripcija |
| Discipliny | akustiska fonetika | prosodija | akcentologija | ortoepija |
| Rěčespytnicy | J. N. Baudouin de Courtenay | N. A. Trubieckoj | L. W. Ščerba | L. R. Zinder | R. I. Awanesow | R. O. Jakobson | N. Chomsky | G. Fant |
| morfonologija | morfologija | syntaksa |