Jump to content

«Յոզեֆ Բոյս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ -{{ՎիքիԹիմ 1+3/անավարտ հոդված|2020 թվականի մայիսի 25-ին}}
չ ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում
 
(19 intermediate revisions by 7 users not shown)
Տող 3. Տող 3.


== Կենսագրություն ==
== Կենսագրություն ==
Յոզեֆ Բոյսը ծնվել է 1921 թվականի մայիսի 12-ին [[Կրեֆելդ]]ում՝ Յոզեֆ Յակոբ Բոյսի (1888-1958) և Յոհաննա Մարիա Մարգարետ Բոյսի (1889-1974) ընտանիքում։ Նույն տարվա աշնանը ընտանիքը տեղափոխվել է [[Հռենոս|Ստորին Հռենոս]]ի ([[Գերմանիա]]) Կլեվե արդունաբերական քաղաքը, որը մոտ է հոլանդական սահմանին։ Այնտեղ Յոզեֆը հաճախել է տարրական կաթոլիկ դպրոց, ապա գիմնազիա։ Ուսուցիչները անմիջապես նկատել են, որ տղան նկարելու տաղանդ ունի: Բացի այդ, նա հաճախել է դաշնամուրի և թավջութակի դասերի։ Մի քանի անգամ այցելել է ֆլամանդացի գեղանկարիչ և քանդակագործ Աքիլես Մոորտգատի արվեստանոց։
Յոզեֆ Բոյսը ծնվել է 1921 թվականի մայիսի 12-ին [[Կրեֆելդ]]ում՝ Յոզեֆ Յակոբ Բոյսի (1888-1958) և Յոհաննա Մարիա Մարգարետ Բոյսի (1889-1974) ընտանիքում։ Նույն տարվա աշնանը ընտանիքը տեղափոխվել է [[Հռենոս|Ստորին Հռենոս]]ի ([[Գերմանիա]]) Կլեվե արդունաբերական քաղաք, որը մոտ է հոլանդական սահմանին։ Այնտեղ Յոզեֆը հաճախել է տարրական կաթոլիկ դպրոց, ապա գիմնազիա։ Ուսուցիչներն անմիջապես նկատել են, որ տղան նկարելու տաղանդ ունի։ Բացի այդ, նա հաճախել է դաշնամուրի և թավջութակի դասերի։ Մի քանի անգամ այցելել է ֆլամանդացի գեղանկարիչ և քանդակագործ Աքիլես Մոորտգատի արվեստանոց։


Դեռևս դպրոցական ուսուցման ժամանակ Բոյսն ուսումնասիրել է գեղարվեստական գրականության մեծ մասը․ անտրոպոսոֆիայի հիմնադիր [[Ռուդոլֆ Շտայներ]]ի գիտական շարադրությունները, [[Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլեր|Շիլլեր]]ի, [[Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթե|Գյոթե]]ի, [[Արթուր Շոպենհաուեր|Շոպենհաուեր]]ի և [[Նովալիս]]ի ստեղծագործությունները, բժշկության, արվեստի, կենսաբանության և կենդանաբանության վերաբերյալ աշխատությունները: Բոյսի խոսքով՝ 1933 թվականի մայիսի 19-ին (այսինքն այն ժամանակ, երբ նացիստական կուսակցությունը սկսել է զանգվածային ակցիաներ կազմակերպել ոչ պիտանի գրականության այրման ուղղությամբ) իր դպրոցի բակում «… այդ մեծ, բոցավառ կույտից» փրկել է [[Կառլ Լիննեյ]]ի «Բնության համակարգը» գիրքը։
Դեռևս դպրոցական ուսուցման ժամանակ Բոյսն ուսումնասիրել է գեղարվեստական գրականության մեծ մասը․ անտրոպոսոֆիայի հիմնադիր [[Ռուդոլֆ Շտայներ]]ի գիտական շարադրությունները, [[Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլեր|Շիլլեր]]ի, [[Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթե|Գյոթե]]ի, [[Արթուր Շոպենհաուեր|Շոպենհաուեր]]ի և [[Նովալիս]]ի ստեղծագործությունները, բժշկության, արվեստի, կենսաբանության և կենդանաբանության վերաբերյալ աշխատությունները։ Բոյսի խոսքով՝ 1933 թվականի մայիսի 19-ին (այսինքն այն ժամանակ, երբ նացիստական կուսակցությունը սկսել է զանգվածային ակցիաներ կազմակերպել ոչ պիտանի գրականության այրման ուղղությամբ) իր դպրոցի բակում «… այդ մեծ, բոցավառ կույտից» փրկել է [[Կառլ Լիննեյ]]ի «Բնության համակարգը» գիրքը։


1936 թվականին Բոյսը դարձել է [[Հիտլերյուգենդ]]ի անդամ։ Քանի որ կազմակերպության անդամակցությունը դարձել է պարտադիր, ավելի շատ երեխաներ և դեռահասներ են անդամակցվել։ 1936 թվականի սեպտեմբերին, երբ ընդամենը 15 տարեկան էր, մասնակցել է Նյուրնբերգում կայացող բողոքի ցույցին։
1936 թվականին Բոյսը դարձել է [[Հիտլերյուգենդ]]ի անդամ։ Քանի որ կազմակերպության անդամակցությունը դարձել է պարտադիր, ավելի շատ երեխաներ և դեռահասներ են անդամակցվել։ 1936 թվականի սեպտեմբերին, երբ ընդամենը 15 տարեկան էր, մասնակցել է Նյուրնբերգում կայացող բողոքի ցույցին։
Տող 11. Տող 11.
1939 թվականին աշխատել է կրկեսում և մոտավորապես մեկ տարի հոգ է տարել կենդանիների մասին։ 1941 թվականի գարնանն ավարտել է դպրոցը։ Այդ ժամանակ պատերազմն արդեն ընդգրկել էր ամբողջ աշխարհը։
1939 թվականին աշխատել է կրկեսում և մոտավորապես մեկ տարի հոգ է տարել կենդանիների մասին։ 1941 թվականի գարնանն ավարտել է դպրոցը։ Այդ ժամանակ պատերազմն արդեն ընդգրկել էր ամբողջ աշխարհը։


1941 թվականին Բոյսը եղել է [[Լյուֆտվաֆե]]ի կամավոր։ Զինվորական ծառայությունը սկսել է [[Պոզնան]]ում, Հայնց Սայլմանի հրամանատարության ներքո՝ որպես ռադիստ։ Նրանք երկուսն էլ տեղական համալսարանոմ մասնակցել են կենսաբանության և կենդանաբանության դասախոսությունների։ Այդ նույն ժամանակ Բոյսը սկսել է լրջորեն ուսումնասիրել նկարչի կարիերան։
1941 թվականին Բոյսը եղել է [[Լյուֆտվաֆե]]ի կամավոր։ Զինվորական ծառայությունը սկսել է [[Պոզնան]]ում, Հայնց Սայլմանի հրամանատարության ներքո՝ որպես ռադիստ։ Նրանք երկուսն էլ տեղական համալսարանում մասնակցել են կենսաբանության և կենդանաբանության դասախոսությունների։ Այդ նույն ժամանակ Բոյսը սկսել է լրջորեն ուսումնասիրել նկարչի կարիերան։


1942 թվականին Բոյսը տեղափոխվել է [[Ղրիմ]]։ 1943 թվականից դարձել է Ju 87 ռմբակոծիչի ետին հրաձիգը։ Այս ժամանակի նկարներում և էսքիզներում, որոնք հասել են մեր օրերը, արդեն դրսևորվել է նրա բնորոշ ոճը: Այն փաստը, որը չի տարբերվում հորինվածքից 1944 թվականի մարտի 16-ի իր ինքնաթիռի վթարն էր Ղրիմի [[Թելմանովսկի շրջան]]ի [[Զնամենկա (գյուղ, Կրասնոգվարդեյսկի շրջան)|Ֆրայֆելդ]] գյուղի մետ, որն էլ հանդիսանում է իր «անձնական առասպելաբանության» սկիզբը։
1942 թվականին Բոյսը տեղափոխվել է [[Ղրիմ]]։ 1943 թվականից դարձել է Ju 87 ռմբակոծիչի ետին հրաձիգը։ Այս ժամանակի նկարներում և էսքիզներում, որոնք հասել են մեր օրերը, արդեն դրսևորվել է նրա բնորոշ ոճը։ Այն փաստը, որը չի տարբերվում հորինվածքից 1944 թվականի մարտի 16-ի իր ինքնաթիռի վթարն էր Ղրիմի [[Թելմանովսկի շրջան]]ի [[Զնամենկա (գյուղ, Կրասնոգվարդեյսկի շրջան)|Ֆրայֆելդ]] գյուղի մետ, որն էլ հանդիսանում է իր «անձնական առասպելաբանության» սկիզբը։


Այս իրադարձությունը նկարիչի կարիերայի սկզբնակետն է եղել. «Վերջին բանը, որը ես հիշում եմ, այն էր, որ ցատկելու համար շատ ուշ էր, շատ ուշ` պարաշյուտը բացելու համար: Բարեբախտաբար, ես չէի ամրացել: «Ես միշտ գերադասում էի ազատությունը ամրագոտուց ... Իմ ընկերը ամրացվել էր, և նրանից գրեթե ոչինչ չէր մնացել, որ իրեն նման լիներ»: Ինքնաթիռը ընկավ գետնին, և դա ինձ փրկեց, չնայած ես վնասվածքներ էի ստացել դեմքի և գանգի ոսկորների վրա ... Հետո պոչը շրջվեց, և ես ամբողջովին թաղվեցի ձյան մեջ: [[Ղրիմի թաթարներ|Թաթարներն]] ինձ գտան մեկ օր անց: Ես հիշում եմ ձայները, ասում էին «Ջուր», ես զգում էի հալված ճարպի և կաթի հոտը: Նրանք մարմինս ճարպով ծածկեցին, որպեսզի օգնեն ջերմությունը վերականգնել և տաքացնելով փաթաթեցին ինձ:
Այս իրադարձությունը նկարիչի կարիերայի սկզբնակետն է եղել. «Վերջին բանը, որը ես հիշում եմ, այն էր, որ ցատկելու համար շատ ուշ էր, շատ ուշ` պարաշյուտը բացելու համար։ Բարեբախտաբար, ես չէի ամրացել։ «Ես միշտ գերադասում էի ազատությունը ամրագոտուց ... Իմ ընկերը ամրացվել էր, և նրանից գրեթե ոչինչ չէր մնացել, որ իրեն նման լիներ»։ Ինքնաթիռը ընկավ գետնին, և դա ինձ փրկեց, չնայած ես վնասվածքներ էի ստացել դեմքի և գանգի ոսկորների վրա ... Հետո պոչը շրջվեց, և ես ամբողջովին թաղվեցի ձյան մեջ։ [[Ղրիմի թաթարներ|Թաթարներն]] ինձ գտան մեկ օր անց։ Ես հիշում եմ ձայները, ասում էին «Ջուր», ես զգում էի հալված ճարպի և կաթի հոտը։ Նրանք մարմինս ճարպով ծածկեցին, որպեսզի օգնեն ջերմությունը վերականգնել և տաքացնելով փաթաթեցին ինձ։


Միևնույն ժամանակ ականատեսները պնդում են, որ օդաչուն մահացել է վթարից անմիջապես հետո, Բոյսը անգիտակից է եղել և հայտնաբերվել է որոնողական թիմի կողմից: Այն ժամանակ գյուղում թաթարներ չեն եղել: Չնայած դա չի հակասում Բոյսեի խոսքերին, որոնք միշտ ասում էին, որ իր կենսագրությունը սեփական մեկնաբանության առարկա է: Բայց գլխավորն այն է, որ այս պատմությունը Բոյսեի գեղարվեստական անհատականության ծագման առասպելն է: Բոյսը տեղափոխվել է ռազմական հիվանդանոց, որտեղ նա մնացել է երեք շաբաթ՝ մարտի 17-ից ապրիլի 7-ը:
Միևնույն ժամանակ ականատեսները պնդում են, որ օդաչուն մահացել է վթարից անմիջապես հետո, Բոյսը անգիտակից է եղել և հայտնաբերվել է որոնողական թիմի կողմից։ Այն ժամանակ գյուղում թաթարներ չեն եղել։ Չնայած դա չի հակասում Բոյսեի խոսքերին, որոնք միշտ ասում էին, որ իր կենսագրությունը սեփական մեկնաբանության առարկա է։ Բայց գլխավորն այն է, որ այս պատմությունը Բոյսեի գեղարվեստական անհատականության ծագման առասպելն է։ Բոյսը տեղափոխվել է ռազմական հիվանդանոց, որտեղ նա մնացել է երեք շաբաթ՝ մարտի 17-ից ապրիլի 7-ը։


Չնայած նրա վնասվածքներին Բոյսը վերադարձել է Արևմտյան ճակատ՝ 1944 թվականի օգոստոսին՝ վատ սարքավորված վայրէջքային ստորաբաժանումում և ավելի քան հինգ անգամ վիրավորվել է ճակատամարտում: 1945 թվականի մայիսի 8-ին գերմանական բանակի պարտությունից մեկ օր անց Բոյսը գերի է ընկել Կուկհավենում և ուղարկվել բրիտանական ճամբար, որտեղից էլ նրան ազատել են նույն տարվա օգոստոսի 5-ին: Նա վերադարձել է իր ծնողների մոտ, որոնք տեղափոխվել են Քլեվու արվարձան:
Չնայած նրա վնասվածքներին Բոյսը վերադարձել է Արևմտյան ճակատ՝ [[1944 թվական]]ի [[օգոստոս]]ին՝ վատ սարքավորված վայրէջքային ստորաբաժանումում և ավելի քան հինգ անգամ վիրավորվել է ճակատամարտում։ 1945 թվականի մայիսի 8-ին գերմանական բանակի պարտությունից մեկ օր անց Բոյսը գերի է ընկել Կուկհավենում և ուղարկվել բրիտանական ճամբար, որտեղից էլ նրան ազատել են նույն տարվա օգոստոսի 5-ին։ Նա վերադարձել է իր ծնողների մոտ, որոնք տեղափոխվել են Քլեվու արվարձան։


1947-1951 թվականներին սովորել է [[Դյուսելդորֆ|Դյուսելդորֆի]] գեղարվեստի ակադեմիայում, որտեղ նրա հիմնական ուսուցիչը եղել է քանդակագործ Էվալդ Մաթարը:
1947-1951 թվականներին սովորել է [[Դյուսելդորֆ]]ի գեղարվեստի ակադեմիայում, որտեղ նրա հիմնական ուսուցիչը եղել է քանդակագործ Էվալդ Մաթարը։


1967 թվականի հունիսը Արևմտյան Բեռլինի համար նշանավորվել է ուսանողական մեծ ցույցով։ Ոստիկանության հետ բախումից հետո մասնակիցներից մեկը մահացել է։ Ի պատասխան այս իրադարձության՝ Յոզեֆ Բոյսը ստեղծում է իր քաղաքական կուսակցությունը, որում ընդգրկված էին բացառապես ուսանողներ: Նրանց հիմնական պահանջներից էին ինքնակառավարումը ուսանողների համար և բոլորի համար համալսարանի բացարձակ անվճար ընդունելությունը: 1961 թվականին Դյուսելդորֆի ակադեմիայում պրոֆեսորի կոչում ստացած նկարիչը հեռացել է 1972 թվականին, այն բանից հետո, երբ նա և իր չընդունված դիմորդները բողոքեցին և «գրավեցին» նրա քարտուղարությունը: 1978 թվականին դաշնային դատարանը ազատումն անօրինական է ճանաչել, բայց Բոյսն այլևս չի ընդունել պրոֆեսորադասախոսական կազմը՝ փորձելով հնարավորինս անկախ լինել նահանգից:
1967 թվականի հունիսը Արևմտյան Բեռլինի համար նշանավորվել է ուսանողական մեծ ցույցով։ Ոստիկանության հետ բախումից հետո մասնակիցներից մեկը մահացել է։ Ի պատասխան այս իրադարձության՝ Յոզեֆ Բոյսը ստեղծում է իր քաղաքական կուսակցությունը, որում ընդգրկված էին բացառապես ուսանողներ։ Նրանց հիմնական պահանջներից էին ինքնակառավարումը ուսանողների համար և բոլորի համար համալսարանի բացարձակ անվճար ընդունելությունը։ 1961 թվականին Դյուսելդորֆի ակադեմիայում պրոֆեսորի կոչում ստացած նկարիչը հեռացել է 1972 թվականին, այն բանից հետո, երբ նա և իր չընդունված դիմորդները բողոքեցին և «գրավեցին» նրա քարտուղարությունը։ 1978 թվականին դաշնային դատարանը ազատումն անօրինական է ճանաչել, բայց Բոյսն այլևս չի ընդունել պրոֆեսորադասախոսական կազմը՝ փորձելով հնարավորինս անկախ լինել նահանգից։


1970 թվականին Յոզեֆ Բոյսը Դյուսելդորֆում եղել է քանդակագործության պրոֆեսոր։ Kunstakademie Düsseldorf-ում նրա ամենաերիտասարդ ուսանողը եղել է Էլիաս Մարիա Ռետին, որը նրա հետ քանդակագործություն էր սովորում ընդամենը տասնհինգ տարեկան հասակում<ref>{{Cite web|url=https://www.eliasmariareti.de/Biografie|title=Elias Maria Reti - Künstler - Biografie|publisher=www.eliasmariareti.de|language=de|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181218193410/http://www.eliasmariareti.de/Biografie|archivedate=2018-12-18|accessdate=2018-12-20}}</ref>:
1970 թվականին Յոզեֆ Բոյսը Դյուսելդորֆում եղել է քանդակագործության պրոֆեսոր։ Kunstakademie Düsseldorf-ում նրա ամենաերիտասարդ ուսանողը եղել է Էլիաս Մարիա Ռետին, որը նրա հետ քանդակագործություն էր սովորում ընդամենը տասնհինգ տարեկան հասակում<ref>{{Cite web|url=https://www.eliasmariareti.de/Biografie|title=Elias Maria Reti - Künstler - Biografie|publisher=www.eliasmariareti.de|language=de|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181218193410/http://www.eliasmariareti.de/Biografie|archivedate=2018 թ․ դեկտեմբերի 18|accessdate=2018 թ․ դեկտեմբերի 20}}</ref>։


1974 թվականին մեծամասշտաբ պլանները սկսում են կյանքի կոչվել։ [[Հայնրիխ Բյոլ]] հետ համատեղ նա բացում է միջազգային մակարդակի Ազատ համալսարան, որի ուսանողը կարող էր դառնալ բացարձակապես ցանկացած մեկը, առանց տարիքային սահմանափակման, Բացի այդ, ոչ մի ընդունելության մրցույթ չանցնելով: Նրա ակտիվությունը բավական էր ամեն ինչի համար, թեև Յոզեֆն ինքն իրեն հռչակել է արվեստի մարդ, որը հեռու է քաղաքականությունից։  
1974 թվականին մեծամասշտաբ պլանները սկսում են կյանքի կոչվել։ [[Հայնրիխ Բյոլ]] հետ համատեղ նա բացում է միջազգային մակարդակի Ազատ համալսարան, որի ուսանողը կարող էր դառնալ բացարձակապես ցանկացած մեկը, առանց տարիքային սահմանափակման։ Բացի այդ, ոչ մի ընդունելության մրցույթ չանցնելով։ Նրա ակտիվությունը բավական էր ամեն ինչի համար, թեև Յոզեֆն ինքն իրեն հռչակել է արվեստի մարդ, որը հեռու է քաղաքականությունից։  


1975 թվականին նկարիչը ծանր սրտի կաթված է ստացել:
1975 թվականին նկարիչը սրտի ծանր կաթված է ստացել։


Ձախ ընդդիմության ալիքի վրա նա հրապարակել է «սոցիալական քանդակ» (1978) մասին մանիֆեստ՝ դրանում արտահայտելով «ուղիղ ժողովրդավարության» անարխո-ուտոպիական սկզբունքը, որը կոչված է փոխարինելու առկա բյուրոկրատական մեխանիզմները անհատական քաղաքացիների և կոլեկտիվների ազատ ստեղծագործական կամքի հանրագումարով: 1983 թվականին իր թեկնածությունն է առաջադրել Բունդեսթագի ընտրություններում («Կանաչների» ցուցակում), սակայն պարտություն է կրել։
Ձախ ընդդիմության ալիքի վրա նա հրապարակել է «սոցիալական քանդակ» (1978) մասին մանիֆեստ՝ դրանում արտահայտելով «ուղիղ ժողովրդավարության» անարխո-ուտոպիական սկզբունքը, որը կոչված է փոխարինելու առկա բյուրոկրատական մեխանիզմները անհատական քաղաքացիների և կոլեկտիվների ազատ ստեղծագործական կամքի հանրագումարով։ 1983 թվականին իր թեկնածությունն է առաջադրել Բունդեսթագի ընտրություններում («Կանաչների» ցուցակում), սակայն պարտություն է կրել։


Բոյսը մահացել է [[Դյուսելդորֆ|Դյուսելդորֆ]]ում 1986 թվականի հունվարի 23-ին:
Բոյսը մահացել է [[Դյուսելդորֆ]]ում 1986 թվականի հունվարի 23-ին։


Վարպետի մահից հետո ժամանակակից արվեստ յուրաքանչյուր թանգարան ձգտել է նրա արվեստի առարկաներից մեկը պատվավոր հուշի կերպով կանգնեցնել առավել նշանավոր վայրում։ Այդ հուշերից ամենանշանավորը, և միևնույն ժամանակ առավել բնորոշը՝ «Աշխատանքային Բլոկ»-ը գտնվում է [[Հեսսեն]]ի [[Դարմշտադտ]] քաղաքի թանգարանի [[անֆիլադ]] սրահում։
Վարպետի մահից հետո ժամանակակից արվեստ յուրաքանչյուր թանգարան ձգտել է նրա արվեստի առարկաներից մեկը պատվավոր հուշի կերպով կանգնեցնել առավել նշանավոր վայրում։ Այդ հուշերից ամենանշանավորը, և միևնույն ժամանակ առավել բնորոշը՝ «Աշխատանքային Բլոկ»-ը գտնվում է [[Հեսսեն]]ի [[Դարմշտադտ]] քաղաքի թանգարանի [[անֆիլադ]] սրահում։


== Ստեղծագործություն ==
== Ստղծագործություն ==
[[Պատկեր:Joseph Beuys Filtz TV by Lothar Wolleh.jpg|thumb|200px|right|Beuys Filtz TV von Lothar Wolleh]]
[[Պատկեր:Joseph Beuys Filtz TV by Lothar Wolleh.jpg|thumb|200px|right|Beuys Filtz TV von Lothar Wolleh]]
[[Պատկեր:Alt St. Alban - Trauerndes Elternpaar (9127-29).jpg|thumb|200px|Յոզեֆ Բոյսը և Էրվին Հերիխը։ Ողբացող ծերունիներ։ [[Քյոլն]], [[1954]]]]
[[Պատկեր:Alt St. Alban - Trauerndes Elternpaar (9127-29).jpg|thumb|200px|Յոզեֆ Բոյսը և Էրվին Հերիխը։ Ողբացող ծերունիներ։ [[Քյոլն]], [[1954]]]]
1940-1950-ական թվականների վերջին նրա գործերում գերակշռում էր «պրիմիտիվ» ոճը, նկարում էր ջրաներկով և կապարե բույթով ժայռապատկերաների նման՝ նապաստակների, որմզդեղնի, ոչխարների և այլ կենդանիների պատկերով: Նա զբաղվում էր քանդակագործությամբ ՝ Վ.Լեմբրուկի և Մատարի էքսպրեսիոնիզմի ոգով, կատարում էր գերեզմանաքարերի մասնավոր պատվերներ: Նա զգում էր [[Ռուդոլֆ Շտայներ|Ռ.Շտայներ]]ի մարդաբանության խոր ազդեցությունը:
1940-1950-ական թվականների վերջին նրա գործերում գերակշռում էր «պրիմիտիվ» ոճը, նկարում էր ջրաներկով և կապարե բույթով ժայռապատկերաների նման՝ նապաստակների, որմզդեղնի, ոչխարների և այլ կենդանիների պատկերով։ Նա զբաղվում էր քանդակագործությամբ ՝ Վ.Լեմբրուկի և Մատարի էքսպրեսիոնիզմի ոգով, կատարում էր գերեզմանաքարերի մասնավոր պատվերներ։ Նա զգում էր [[Ռուդոլֆ Շտայներ|Ռ.Շտայներ]]ի մարդաբանության խոր ազդեցությունը։


1960-ական թվականների առաջին կեսին նա դարձավ «Fluxus»-ի հիմնադիրներից մեկը, որը [[փերֆորմանս]] արվեստի հատուկ բազմազանություն էր և ամենատարածվածն էր Գերմանիայում: Ցայտուն խոսնակն ու ուսուցիչը, իր գեղարվեստական ​​գործողություններով միշտ դիմել էր հանդիսատեսին հրամայական քարոզչական էներգիայով։ Այս ժամանակահատվածում հաստատուն է դարձնում սեփական իմիջը (ֆետրե գլխարկը, թիկնոցը, ձկնորսության բաճկոնը):
1960-ական թվականների առաջին կեսին նա դարձավ «Fluxus»-ի հիմնադիրներից մեկը, որը [[փերֆորմանս]] արվեստի հատուկ բազմազանություն էր և ամենատարածվածն էր Գերմանիայում։ Ցայտուն խոսնակն ու ուսուցիչը, իր գեղարվեստական գործողություններով միշտ դիմել էր հանդիսատեսին հրամայական քարոզչական էներգիայով։ Այս ժամանակահատվածում հաստատուն է դարձնում սեփական իմիջը (ֆետրե գլխարկը, թիկնոցը, ձկնորսության բաճկոնը)։


== Բոյսի հայտնի ներկայացումները ==
== Բոյսի հայտնի ներկայացումները ==


=== «Սիբիրական սիմֆոնիա, մաս 1» ===
=== «Սիբիրական սիմֆոնիա, մաս 1» ===
[[1962 թվական]]ի նախագիծ։ Այս աշխատանքում Բոյսը նախ հայտնվեց մահացած նապաստակի տեսքով: Այս նախագծի երկրորդ տարբերակը կոչվում է «Եվրասիա» ([[1966]])։
[[1962 թվական]]ի նախագիծ։ Այս աշխատանքում Բոյսը նախ հայտնվեց մահացած նապաստակի տեսքով։ Այս նախագծի երկրորդ տարբերակը կոչվում է «Եվրասիա» ([[1966]])։


=== «Ինչպես նկարը բացատրել մահացած նապաստակին» ===
=== «Ինչպես նկարը բացատրել մահացած նապաստակին» ===
[[1965 թվական]]ի նախագիծ։ Նապաստակի դիակով, որին վարպետը «դիմում էր», գլուխը ծածկելով մեղրով և ոսկուց նրբաթիթեղով, Բոյսը տեղափոխվում է պատկերասրահ մի նկարից մյուս նկարի մոտ գնալով, «բացատրում է» մահացած նապաստակին, թե ինչպիսի պատկեր է:
[[1965 թվական]]ի նախագիծ։ Նապաստակի դիակով, որին վարպետը «դիմում էր», գլուխը ծածկելով մեղրով և ոսկուց նրբաթիթեղով, Բոյսը տեղափոխվում է պատկերասրահ մի նկարից մյուս նկարի մոտ գնալով, «բացատրում է» մահացած նապաստակին, թե ինչպիսի պատկեր է։


=== «Դաշնամուրի համասեռ ներթափանցում» ===
=== «Դաշնամուրի համասեռ ներթափանցում» ===
Տող 82. Տող 82.
== Արտաքին հղումներ ==
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.krugosvet.ru/articles/92/1009236/1009236a1.htm Յոզեֆ Բոյսը «Շրջակա աշխարհ» հանրագիարանում]
* [http://www.krugosvet.ru/articles/92/1009236/1009236a1.htm Յոզեֆ Բոյսը «Շրջակա աշխարհ» հանրագիարանում]
* [http://zavtra.ru/content/view/ot-sotsialnoj-skulpturyi-k-sibirskoj-simfonii/ Սերգեյ Ռյապոլով: Հասարակական քանդակից մինչև Սիբիրյան սիմֆոնիա. Յոզեֆ Բոյսի սոցիալական փիլիսոփայության և արվեստի փիլիսոփայության մասին]
* [http://zavtra.ru/content/view/ot-sotsialnoj-skulpturyi-k-sibirskoj-simfonii/ Սերգեյ Ռյապոլով։ Հասարակական քանդակից մինչև Սիբիրյան սիմֆոնիա. Յոզեֆ Բոյսի սոցիալական փիլիսոփայության և արվեստի փիլիսոփայության մասին]
* [http://tvrain.ru/articles/ojgen_blume_jozef_bojs_ot_lichnostnogo_krizisa_k_sotsialnoj_utopii_polnaja_versija-330150/ Օյգեն Բլումե։ Յոզեֆ Բոյս․ անհատականության ճգնաժամից մինչև սոցիալական ցնորք: «Դասախոսություններ անձրևի ներքո»]
* [http://tvrain.ru/articles/ojgen_blume_jozef_bojs_ot_lichnostnogo_krizisa_k_sotsialnoj_utopii_polnaja_versija-330150/ Օյգեն Բլումե։ Յոզեֆ Բոյս․ անհատականության ճգնաժամից մինչև սոցիալական ցնորք։ «Դասախոսություններ անձրևի ներքո»]
* [http://azbuka.gif.ru/alfabet/b/bois/ АРТ-АЗБУКА GiF.Ru — Մաքս Ֆրայ «Բոյս»]
* [http://azbuka.gif.ru/alfabet/b/bois/ АРТ-АЗБУКА GiF.Ru — Մաքս Ֆրայ «Բոյս»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200429233227/http://azbuka.gif.ru/alfabet/b/bois/ |date=2020-04-29 }}
* [https://web.archive.org/web/20080914141034/http://www.proektfabrika.ru/rus/beuys/Beuys_Theatre.shtml «Յոզեֆ Բոյսի անվան թատրոն․ ժամանակակից արվեստի հենահարթակ»]
* [https://web.archive.org/web/20080914141034/http://www.proektfabrika.ru/rus/beuys/Beuys_Theatre.shtml «Յոզեֆ Բոյսի անվան թատրոն․ ժամանակակից արվեստի հենահարթակ»]
* [http://www.graal.org.ua/ru/2009-06-04-15-08-45/93-beuys «Յոզեֆ Բոյսի Ղրիմյան միֆ»]{{Չաշխատող արտաքին հղում|date=Май 2020 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.graal.org.ua/ru/2009-06-04-15-08-45/93-beuys «Յոզեֆ Բոյսի Ղրիմյան միֆ»]{{Չաշխատող արտաքին հղում|date=Май 2020 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://artchronika.ru/persona/blume-inetrview/ Օյգեն Բլումե։ Բոյսի արվեստի հիմա ավելի արդիական է, քան երբևէ։ «Արվեստի անձ»]
* [http://artchronika.ru/persona/blume-inetrview/ Օյգեն Բլումե։ Բոյսի արվեստի հիմա ավելի արդիական է, քան երբևէ։ «Արվեստի անձ»]
* [https://www.youtube.com/watch?v=62wVw5hYvPU Իրինա Կուլիկի դասախոսությունը՝ «Յոզեֆ Բոյս։ Շամանական և քաղաքաական արվեստ» «Ավտոտնակ» ժամանակակից թանգարանում]
* [https://www.youtube.com/watch?v=62wVw5hYvPU Իրինա Կուլիկի դասախոսությունը՝ «Յոզեֆ Բոյս։ Շամանական և քաղաքական արվեստ» «Ավտոտնակ» ժամանակակից թանգարանում]


== Աղբյուրներ ==
== Աղբյուրներ ==
Տող 96. Տող 96.
* ''Rosenthal M.'' Joseph Beuys: Actions, Vitrines, Environments. — : Tate, 2005։
* ''Rosenthal M.'' Joseph Beuys: Actions, Vitrines, Environments. — : Tate, 2005։
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Արտաքին հղումներ}}

{{DEFAULTSORT:Բոյս, Յոզեֆ}}
[[Կատեգորիա:Գերմանացի նկարիչներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի քանդակագործներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի լուսանկարիչներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի արվեստագետներ]]
[[Կատեգորիա:Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի գերմանացի զինվորականներ]]
[[Կատեգորիա:Ժամանակակից արվեստագետներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի գրաֆիկներ]]
[[Կատեգորիա:Գերմանացի ակտիվիստներ]]
[[Կատեգորիա:Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիայի անդամներ]]

Ընթացիկ տարբերակը 19:16, 28 փետրվարի 2024-ի դրությամբ

Յոզեֆ Բոյս
գերմ.՝ Joseph Beuys
ԿեղծանունBoĭs, Iosef, Bojs, Joze և Beuys, Joseph (Joseph Heinrich)
Ծնվել էմայիսի 12, 1921(1921-05-12)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԿրեֆելդ, Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի ազատ պետություն, Գերմանական ռայխ[4][5]
Վախճանվել էհունվարի 23, 1986(1986-01-23)[2][6][3][…] (64 տարեկան)
Մահվան վայրԴյուսելդորֆ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[7][4]
Քաղաքացիություն Գերմանիա
ԿրթությունFreiherr-vom-Stein-Gymnasium? և Դյուսելդորֆի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտությունքանդակագործ, պարուսույց, նկարիչ, համալսարանի դասախոս, նկարազարդող, լուսանկարիչ, կոնցեպտուալ արվեստագետ, performance artist, նկարիչ-փորագրող և գծանկարիչ
ՈճFluxus?
Ժանրկոնցեպտուալիզմ[8][9]
Թեմաներկատարողական արվեստ
Ուշագրավ աշխատանքներHow to Explain Pictures to a Dead Hare?
ՈւսուցիչEwald Mataré?
ԱշակերտներAnselm Kiefer?, Lothar Baumgarten?, Peter Angermann?, Յորգ Իմենդորֆ և Anatol Herzfeld?
Պարգևներ
ԿուսակցությունThe Greens?
Կայքbeuys.org
ստորագրություն
Изображение автографа
 Joseph Beuys Վիքիպահեստում

Յոզեֆ Բոյս (գերմ.՝ Joseph Beuys; մայիսի 12, 1921(1921-05-12)[1][2][3][…], Կրեֆելդ, Դյուսելդորֆ, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի ազատ պետություն, Գերմանական ռայխ[4][5] - հունվարի 23, 1986(1986-01-23)[2][6][3][…], Դյուսելդորֆ, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն[7][4]), գերմանացի նկարիչ, պոստմոդեռնիզմի գլխավոր տեսաբաններից մեկը։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յոզեֆ Բոյսը ծնվել է 1921 թվականի մայիսի 12-ին Կրեֆելդում՝ Յոզեֆ Յակոբ Բոյսի (1888-1958) և Յոհաննա Մարիա Մարգարետ Բոյսի (1889-1974) ընտանիքում։ Նույն տարվա աշնանը ընտանիքը տեղափոխվել է Ստորին Հռենոսի (Գերմանիա) Կլեվե արդունաբերական քաղաք, որը մոտ է հոլանդական սահմանին։ Այնտեղ Յոզեֆը հաճախել է տարրական կաթոլիկ դպրոց, ապա գիմնազիա։ Ուսուցիչներն անմիջապես նկատել են, որ տղան նկարելու տաղանդ ունի։ Բացի այդ, նա հաճախել է դաշնամուրի և թավջութակի դասերի։ Մի քանի անգամ այցելել է ֆլամանդացի գեղանկարիչ և քանդակագործ Աքիլես Մոորտգատի արվեստանոց։

Դեռևս դպրոցական ուսուցման ժամանակ Բոյսն ուսումնասիրել է գեղարվեստական գրականության մեծ մասը․ անտրոպոսոֆիայի հիմնադիր Ռուդոլֆ Շտայների գիտական շարադրությունները, Շիլլերի, Գյոթեի, Շոպենհաուերի և Նովալիսի ստեղծագործությունները, բժշկության, արվեստի, կենսաբանության և կենդանաբանության վերաբերյալ աշխատությունները։ Բոյսի խոսքով՝ 1933 թվականի մայիսի 19-ին (այսինքն այն ժամանակ, երբ նացիստական կուսակցությունը սկսել է զանգվածային ակցիաներ կազմակերպել ոչ պիտանի գրականության այրման ուղղությամբ) իր դպրոցի բակում «… այդ մեծ, բոցավառ կույտից» փրկել է Կառլ Լիննեյի «Բնության համակարգը» գիրքը։

1936 թվականին Բոյսը դարձել է Հիտլերյուգենդի անդամ։ Քանի որ կազմակերպության անդամակցությունը դարձել է պարտադիր, ավելի շատ երեխաներ և դեռահասներ են անդամակցվել։ 1936 թվականի սեպտեմբերին, երբ ընդամենը 15 տարեկան էր, մասնակցել է Նյուրնբերգում կայացող բողոքի ցույցին։

1939 թվականին աշխատել է կրկեսում և մոտավորապես մեկ տարի հոգ է տարել կենդանիների մասին։ 1941 թվականի գարնանն ավարտել է դպրոցը։ Այդ ժամանակ պատերազմն արդեն ընդգրկել էր ամբողջ աշխարհը։

1941 թվականին Բոյսը եղել է Լյուֆտվաֆեի կամավոր։ Զինվորական ծառայությունը սկսել է Պոզնանում, Հայնց Սայլմանի հրամանատարության ներքո՝ որպես ռադիստ։ Նրանք երկուսն էլ տեղական համալսարանում մասնակցել են կենսաբանության և կենդանաբանության դասախոսությունների։ Այդ նույն ժամանակ Բոյսը սկսել է լրջորեն ուսումնասիրել նկարչի կարիերան։

1942 թվականին Բոյսը տեղափոխվել է Ղրիմ։ 1943 թվականից դարձել է Ju 87 ռմբակոծիչի ետին հրաձիգը։ Այս ժամանակի նկարներում և էսքիզներում, որոնք հասել են մեր օրերը, արդեն դրսևորվել է նրա բնորոշ ոճը։ Այն փաստը, որը չի տարբերվում հորինվածքից 1944 թվականի մարտի 16-ի իր ինքնաթիռի վթարն էր Ղրիմի Թելմանովսկի շրջանի Ֆրայֆելդ գյուղի մետ, որն էլ հանդիսանում է իր «անձնական առասպելաբանության» սկիզբը։

Այս իրադարձությունը նկարիչի կարիերայի սկզբնակետն է եղել. «Վերջին բանը, որը ես հիշում եմ, այն էր, որ ցատկելու համար շատ ուշ էր, շատ ուշ` պարաշյուտը բացելու համար։ Բարեբախտաբար, ես չէի ամրացել։ «Ես միշտ գերադասում էի ազատությունը ամրագոտուց ... Իմ ընկերը ամրացվել էր, և նրանից գրեթե ոչինչ չէր մնացել, որ իրեն նման լիներ»։ Ինքնաթիռը ընկավ գետնին, և դա ինձ փրկեց, չնայած ես վնասվածքներ էի ստացել դեմքի և գանգի ոսկորների վրա ... Հետո պոչը շրջվեց, և ես ամբողջովին թաղվեցի ձյան մեջ։ Թաթարներն ինձ գտան մեկ օր անց։ Ես հիշում եմ ձայները, ասում էին «Ջուր», ես զգում էի հալված ճարպի և կաթի հոտը։ Նրանք մարմինս ճարպով ծածկեցին, որպեսզի օգնեն ջերմությունը վերականգնել և տաքացնելով փաթաթեցին ինձ։

Միևնույն ժամանակ ականատեսները պնդում են, որ օդաչուն մահացել է վթարից անմիջապես հետո, Բոյսը անգիտակից է եղել և հայտնաբերվել է որոնողական թիմի կողմից։ Այն ժամանակ գյուղում թաթարներ չեն եղել։ Չնայած դա չի հակասում Բոյսեի խոսքերին, որոնք միշտ ասում էին, որ իր կենսագրությունը սեփական մեկնաբանության առարկա է։ Բայց գլխավորն այն է, որ այս պատմությունը Բոյսեի գեղարվեստական անհատականության ծագման առասպելն է։ Բոյսը տեղափոխվել է ռազմական հիվանդանոց, որտեղ նա մնացել է երեք շաբաթ՝ մարտի 17-ից ապրիլի 7-ը։

Չնայած նրա վնասվածքներին Բոյսը վերադարձել է Արևմտյան ճակատ՝ 1944 թվականի օգոստոսին՝ վատ սարքավորված վայրէջքային ստորաբաժանումում և ավելի քան հինգ անգամ վիրավորվել է ճակատամարտում։ 1945 թվականի մայիսի 8-ին գերմանական բանակի պարտությունից մեկ օր անց Բոյսը գերի է ընկել Կուկհավենում և ուղարկվել բրիտանական ճամբար, որտեղից էլ նրան ազատել են նույն տարվա օգոստոսի 5-ին։ Նա վերադարձել է իր ծնողների մոտ, որոնք տեղափոխվել են Քլեվու արվարձան։

1947-1951 թվականներին սովորել է Դյուսելդորֆի գեղարվեստի ակադեմիայում, որտեղ նրա հիմնական ուսուցիչը եղել է քանդակագործ Էվալդ Մաթարը։

1967 թվականի հունիսը Արևմտյան Բեռլինի համար նշանավորվել է ուսանողական մեծ ցույցով։ Ոստիկանության հետ բախումից հետո մասնակիցներից մեկը մահացել է։ Ի պատասխան այս իրադարձության՝ Յոզեֆ Բոյսը ստեղծում է իր քաղաքական կուսակցությունը, որում ընդգրկված էին բացառապես ուսանողներ։ Նրանց հիմնական պահանջներից էին ինքնակառավարումը ուսանողների համար և բոլորի համար համալսարանի բացարձակ անվճար ընդունելությունը։ 1961 թվականին Դյուսելդորֆի ակադեմիայում պրոֆեսորի կոչում ստացած նկարիչը հեռացել է 1972 թվականին, այն բանից հետո, երբ նա և իր չընդունված դիմորդները բողոքեցին և «գրավեցին» նրա քարտուղարությունը։ 1978 թվականին դաշնային դատարանը ազատումն անօրինական է ճանաչել, բայց Բոյսն այլևս չի ընդունել պրոֆեսորադասախոսական կազմը՝ փորձելով հնարավորինս անկախ լինել նահանգից։

1970 թվականին Յոզեֆ Բոյսը Դյուսելդորֆում եղել է քանդակագործության պրոֆեսոր։ Kunstakademie Düsseldorf-ում նրա ամենաերիտասարդ ուսանողը եղել է Էլիաս Մարիա Ռետին, որը նրա հետ քանդակագործություն էր սովորում ընդամենը տասնհինգ տարեկան հասակում[10]։

1974 թվականին մեծամասշտաբ պլանները սկսում են կյանքի կոչվել։ Հայնրիխ Բյոլ հետ համատեղ նա բացում է միջազգային մակարդակի Ազատ համալսարան, որի ուսանողը կարող էր դառնալ բացարձակապես ցանկացած մեկը, առանց տարիքային սահմանափակման։ Բացի այդ, ոչ մի ընդունելության մրցույթ չանցնելով։ Նրա ակտիվությունը բավական էր ամեն ինչի համար, թեև Յոզեֆն ինքն իրեն հռչակել է արվեստի մարդ, որը հեռու է քաղաքականությունից։  

1975 թվականին նկարիչը սրտի ծանր կաթված է ստացել։

Ձախ ընդդիմության ալիքի վրա նա հրապարակել է «սոցիալական քանդակ» (1978) մասին մանիֆեստ՝ դրանում արտահայտելով «ուղիղ ժողովրդավարության» անարխո-ուտոպիական սկզբունքը, որը կոչված է փոխարինելու առկա բյուրոկրատական մեխանիզմները անհատական քաղաքացիների և կոլեկտիվների ազատ ստեղծագործական կամքի հանրագումարով։ 1983 թվականին իր թեկնածությունն է առաջադրել Բունդեսթագի ընտրություններում («Կանաչների» ցուցակում), սակայն պարտություն է կրել։

Բոյսը մահացել է Դյուսելդորֆում 1986 թվականի հունվարի 23-ին։

Վարպետի մահից հետո ժամանակակից արվեստ յուրաքանչյուր թանգարան ձգտել է նրա արվեստի առարկաներից մեկը պատվավոր հուշի կերպով կանգնեցնել առավել նշանավոր վայրում։ Այդ հուշերից ամենանշանավորը, և միևնույն ժամանակ առավել բնորոշը՝ «Աշխատանքային Բլոկ»-ը գտնվում է Հեսսենի Դարմշտադտ քաղաքի թանգարանի անֆիլադ սրահում։

Ստեղծագործություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Beuys Filtz TV von Lothar Wolleh
Յոզեֆ Բոյսը և Էրվին Հերիխը։ Ողբացող ծերունիներ։ Քյոլն, 1954

1940-1950-ական թվականների վերջին նրա գործերում գերակշռում էր «պրիմիտիվ» ոճը, նկարում էր ջրաներկով և կապարե բույթով ժայռապատկերաների նման՝ նապաստակների, որմզդեղնի, ոչխարների և այլ կենդանիների պատկերով։ Նա զբաղվում էր քանդակագործությամբ ՝ Վ.Լեմբրուկի և Մատարի էքսպրեսիոնիզմի ոգով, կատարում էր գերեզմանաքարերի մասնավոր պատվերներ։ Նա զգում էր Ռ.Շտայների մարդաբանության խոր ազդեցությունը։

1960-ական թվականների առաջին կեսին նա դարձավ «Fluxus»-ի հիմնադիրներից մեկը, որը փերֆորմանս արվեստի հատուկ բազմազանություն էր և ամենատարածվածն էր Գերմանիայում։ Ցայտուն խոսնակն ու ուսուցիչը, իր գեղարվեստական գործողություններով միշտ դիմել էր հանդիսատեսին հրամայական քարոզչական էներգիայով։ Այս ժամանակահատվածում հաստատուն է դարձնում սեփական իմիջը (ֆետրե գլխարկը, թիկնոցը, ձկնորսության բաճկոնը)։

Բոյսի հայտնի ներկայացումները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Սիբիրական սիմֆոնիա, մաս 1»

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1962 թվականի նախագիծ։ Այս աշխատանքում Բոյսը նախ հայտնվեց մահացած նապաստակի տեսքով։ Այս նախագծի երկրորդ տարբերակը կոչվում է «Եվրասիա» (1966)։

«Ինչպես նկարը բացատրել մահացած նապաստակին»

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1965 թվականի նախագիծ։ Նապաստակի դիակով, որին վարպետը «դիմում էր», գլուխը ծածկելով մեղրով և ոսկուց նրբաթիթեղով, Բոյսը տեղափոխվում է պատկերասրահ մի նկարից մյուս նկարի մոտ գնալով, «բացատրում է» մահացած նապաստակին, թե ինչպիսի պատկեր է։

«Դաշնամուրի համասեռ ներթափանցում»

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1966 թվականի նախագիծ։

Ցուցահանդեսներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Бычков В. Эстетика. — М.: Гардарики, 2004. — 556 с. — .
  • Герольд Й. 16.03.1944. Один день из жизни Йозефа Б. / Й. Герольд; авт.-ст. В. Гуркович и П. М. Пиксхауз; фот. Й. Либхена. — [Симферополь] : Крым. респ. краевед. музей, [2001].

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Joseph Beuys (նիդերլ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Kunstindeks Danmark (դան.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Կերպարվեստի արխիվ
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 https://zkm.de/en/person/joseph-beuys
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Joseph Beuys // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2017. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00018950
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Encyclopædia Britannica
  8. ↑ Artnet — 1998.
  9. ↑ http://www.artnet.com/artists/joseph-beuys/
  10. ↑ «Elias Maria Reti - Künstler - Biografie» (գերմաներեն). www.eliasmariareti.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
  11. ↑ Толстова А. Терапевтическое влечение // Коммерсантъ Weekend. — 2012. — 7 сент.
  12. ↑ Васильева Ж. Икар, который выжил // Российская газета. — 2012. — 13 сент.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Tisdall C. Joseph Beuys. — Ն. Յ.: Guggenheim Museum, 1979։
  • Borer A. The Essential Joseph Beuys. — : Thames and Hudson, 1996։
  • Hiltrud Oman Joseph Beuys. Die Kunst auf dem Weg zum Leben. — München: 1998 (Heyne). — ISBN 3-453-14135-0։
  • Rosenthal M. Joseph Beuys: Actions, Vitrines, Environments. — : Tate, 2005։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոզեֆ Բոյս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոզեֆ_Բոյս&oldid=9271943» էջից