Jump to content

«Արունա Ասաֆ Ալի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
չ Cite news, Cite web և Cite book կաղապարների ձևաչափի ուղղում
 
(15 intermediate revisions by 6 users not shown)
Տող 1. Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}}
{{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}}


'''Արունա Ասաֆ'''<small></small> '''Ալի''' (née ''Aruna Ganguly'', {{ԱԾ}}), Հնդկաստանի անկախության պայքարի ակտիվ մասնակից։ [[1942|1942 թվականին]]՝ [[Օգոստոսյան շարժում|Հնդկաստանի խաղաղ երթի]] ժամանակ, նա [[Հնդկաստանի դրոշ|հնդկաստանի ազգային դրոշը]] վեր բարձրացրեց [[Մումբայ|Մումբայի]] Գովալիա Թանկ մայդանում, ինչը նրան էլ ավելի մեծ ճանաչում բերեց։
'''Արունա Ասաֆ''' '''Ալի''' (née ''Aruna Ganguly'', {{ԱԾ}}), Հնդկաստանի անկախության պայքարի ակտիվ մասնակից։ [[1942|1942 թվականին]]՝ [[Օգոստոսյան շարժում|Հնդկաստանի խաղաղ երթի]] ժամանակ, նա [[Հնդկաստանի դրոշ|Հնդկաստանի ազգային դրոշը]] վեր բարձրացրեց [[Մումբայ]]ի Գովալիա Թանկ մայդանում, ինչը նրան էլ ավելի մեծ ճանաչում բերեց։


Անկախությունից հետո Արունան շարունակեց իր քաղաքական կարիերան և դարձավ [[Դելի|Դելիի]] առաջին քաղաքապետը։
Անկախությունից հետո Արունան շարունակեց իր քաղաքական կարիերան և դարձավ [[Դելի]]ի առաջին քաղաքապետը։


== Վաղ կյանք ==
== Վաղ կյանք ==
Արունա Ասաֆ Ալին (''Aruna Ganguly'') ծնվել է [[1909|1909 թվականի]] հուլիսի 16-ին՝ բրիտանական Հնդկաստանում բնակվող [[Բենգալիա|բենգալական]] ազնվական ընտանիքներից մեկում։ Նրա հայրը՝ Ափենդրանաթ Գանգուլին, սերում էր արևմտյան Բենգալիայի (այժմ՝ [[Բանգլադեշ]]) Բարիսալ շրջանից, բայց հաստատվել է Միացյալ Նահանգներում։ Նա ռեստորանի սեփականատեր էր։ Նրա մորական պապը բենգալացի առաջնորդ էր, ով բենգալական մի շարք հիմների հեղինակ էր։ Նրա եղբայրներից մեկն ամենաառաջին ֆիլմերի ռեժիսորն էր<ref>{{Cite book|title=Aruna Asaf Ali: A Compassionate Radical|author=G. N. S. Raghavan|publisher=National Book Trust|year=1999|isbn=9788123727622}}</ref>, իսկ մյուսը՝ համալսարանի պրոֆեսոր, ով ամուսնացած էր [[Նոբելյան մրցանակ]]ակիր [[Ռաբինդրանաթ Թագոր|Ռաբինդրանաթ Թագորի]] փրկված միակ դստեր՝ [[Միրա Դևի|Միրա Դևիի]] հետ<ref>{{Cite book|title=Selected Letters of Rabindranath Tagore|publisher=Cambridge University Press|year=1997|isbn=0521-59018-3|editor=Krishna Dutta and Andrew Robinson}}</ref>։ Արունայի քույրը Հնդկաստանի սահմանադրական ժողովի անդամ էր։
Արունա Ասաֆ Ալին (''Aruna Ganguly'') ծնվել է [[1909|1909 թվականի]] հուլիսի 16-ին՝ բրիտանական Հնդկաստանում բնակվող [[Բենգալիա|բենգալական]] ազնվական ընտանիքներից մեկում։ Նրա հայրը՝ Ափենդրանաթ Գանգուլին, սերում էր արևմտյան Բենգալիայի (այժմ՝ [[Բանգլադեշ]]) Բարիսալ շրջանից, բայց հաստատվել է Միացյալ Նահանգներում։ Նա ռեստորանի սեփականատեր էր։ Նրա մորական պապը բենգալացի առաջնորդ էր, ով բենգալական մի շարք հիմների հեղինակ էր։ Նրա եղբայրներից մեկն ամենաառաջին ֆիլմերի ռեժիսորն էր<ref>{{Cite book |author=G. N. S. Raghavan |title=Aruna Asaf Ali: A Compassionate Radical |publisher=National Book Trust |year=1999 |isbn=9788123727622}}</ref>, իսկ մյուսը՝ համալսարանի պրոֆեսոր, ով ամուսնացած էր [[Նոբելյան մրցանակ]]ակիր [[Ռաբինդրանաթ Թագոր]]ի փրկված միակ դստեր՝ [[Միրա Դևի]]ի հետ<ref>{{Cite book |url=https://archive.org/details/selectedletterso0000tago |title=Selected Letters of Rabindranath Tagore |publisher=Cambridge University Press |year=1997 |isbn=0521-59018-3 |editor=Krishna Dutta and Andrew Robinson}}</ref>։ Արունայի քույրը Հնդկաստանի սահմանադրական ժողովի անդամ էր։


Արունան ուսում է ստացել [[Լահոր|Լահորի]] «Սրբազան Սիրտ» վանքում (''Sacred Heart Convent'') և ապա՝ Նաինիթալի «Բոլոր Սրբերի» քոլեջում (''All Saints' College'')։ Ավարտելուց հետո որպես ուսուցիչ աշխատել է [[Կալկաթա]]յի Գոխալեի անվան դպրոցում։ Այստեղ նա հանդիպեց [[Իլահաբադ]]ի կոնգրեսական առաջնորդ՝ Ասաֆ Ալիին։ Չնայած նրանց ծնողների անհամաձայնությանը (Ասաֆը [[մուսուլման]] էր և 20 տարով փոքր Արունայից), նրանք ամուսնացան [[1928|1928 թվականին]]<ref>{{Cite book|title=The History of Doing: An Illustrated Account of Movements for Women's Rights and Feminism in India, 1800–1990|author=Radha Kumar|publisher=Zubaan|year=1993|isbn=9788185107769|page=68|authorlink=Radha Kumar}}</ref>։
Արունան ուսում է ստացել [[Լահոր]]ի «Սրբազան Սիրտ» վանքում (''Sacred Heart Convent'') և ապա՝ Նաինիթալի «Բոլոր Սրբերի» քոլեջում (''All Saints' College'')։ Ավարտելուց հետո որպես ուսուցիչ աշխատել է [[Կալկաթա]]յի Գոխալեի անվան դպրոցում։ Այստեղ նա հանդիպեց [[Իլահաբադ]]ի կոնգրեսական առաջնորդ Ասաֆ Ալիին։ Չնայած նրանց ծնողների անհամաձայնությանը (Ասաֆը [[մուսուլման]] էր և 20 տարով փոքր Արունայից), նրանք ամուսնացան [[1928|1928 թվականին]]<ref>{{Cite book |author=Radha Kumar |title=The History of Doing: An Illustrated Account of Movements for Women's Rights and Feminism in India, 1800–1990 |publisher=Zubaan |year=1993 |isbn=9788185107769 |page=68 |authorlink=Radha Kumar}}</ref>։


== Անկախության պայքար ==
== Անկախության պայքար ==
Ասաֆ Ալիի հետ ամուսնանալուց հետո, նա մասնակցեց [[Աղի երթ|Աղի երթի]] հասարակական գործընթացներին և դարձավ [[Հնդկական ազգային կոնգրես|Հնդկական Ազգային կոնգրեսի]] ակտիվ անդամ։ [[1931|1931 թվականին]] նա ձերբակալվեց։
Ասաֆ Ալիի հետ ամուսնանալուց հետո նա մասնակցեց [[Աղի երթ]]ի հասարակական գործընթացներին և դարձավ [[Հնդկական ազգային կոնգրես|Հնդկական Ազգային կոնգրեսի]] ակտիվ անդամ։ [[1931|1931 թվականին]] նա ձերբակալվեց։


[[1932|1932 թվականին]] Արունան մեկուսացված էր Թիհար բանտում, որտեղ քաղբանտարկյալներին հրահրեց բողոքի ակցիա կազմակերպել և հացադուլ սկսել։ Նրա այս գործողությամբ բարելավվեց Թիհարի պայմանները, բայց նրան տեղափոխեցին [[Ամբալա]] և պահեցին մեկուսարանում։ Կալանքից ազատվելուց հետո Արունան քաղաքականության մեջ այդքան էլ ակտիվ չէր։ [[1942|1942 թվականի]] ավարտին նա մասնակցեց ընդհատակյա շարժմանը։ Եղել է շարժման ակտիվիստներից։
[[1932|1932 թվականին]] Արունան մեկուսացված էր Թիհար բանտում, որտեղ քաղբանտարկյալներին հրահրեց բողոքի ակցիա կազմակերպել և հացադուլ սկսել։ Նրա այս գործողությամբ բարելավվեց Թիհարի պայմանները, բայց նրան տեղափոխեցին [[Ամբալա]] և պահեցին մեկուսարանում։ Կալանքից ազատվելուց հետո Արունան քաղաքականության մեջ այդքան էլ ակտիվ չէր։ [[1942|1942 թվականի]] ավարտին նա մասնակցեց ընդհատակյա շարժմանը։ Եղել է շարժման ակտիվիստներից։


== Հնդկաստանի խաղաղ ցույցեր ==
== Հնդկաստանի խաղաղ ցույցեր ==
[[1942|1942 թվականի]] օգոստոսի 8-ին [[Մումբայ|Մումբայի]] նստաշրջանում Միասնական Հնդկաստան Կոնգրեսի կոմիտեն անցկացրեց Հնդկական խաղաղ շարժման բանաձևը։ Կառավարությունը որոշում ընդունեց ձեռբակալելու ակտիվ առաջնորդներին և Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսի գործադիր կոմիտեի բոլոր անդամներին, որպեսզի կարողանա կանխել շարժման հետագա ընթացքը։ Օգոստոսի 9-ին երիտասարդ Արունա Ասաֆ Ալին կոնգրեսի դրոշը բարձրացրեց Գովալիա Թանկ Մայդանում։ Սա ազդարարեց շարժման մասին։ Արունան իր քաջության համար դարձավ ''1942 թվականի շարժման հերոսուհի'', իսկ կյանքի վերջին տարիներին նրան անվանում էին ''Անկախության պայքարի Մեծ Լեդի''։ Անմիջական առաջնորդությունը, հանկարծակի ձեռբակալություններն ու ցույցերը բացակայում էին ամբողջ երկրի տարածքում, որն ավելի էր հեշտացնում պայքարը և նվազեցնում անկախության նվաճման ուղղված երիտասարդների սպասելիքները։
[[1942|1942 թվականի]] օգոստոսի 8-ին [[Մումբայ]]ի նստաշրջանում Միասնական Հնդկաստան Կոնգրեսի կոմիտեն անցկացրեց Հնդկական խաղաղ շարժման բանաձևը։ Կառավարությունը որոշում ընդունեց ձեռբակալելու ակտիվ առաջնորդներին և Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսի գործադիր կոմիտեի բոլոր անդամներին, որպեսզի կարողանա կանխել շարժման հետագա ընթացքը։ Օգոստոսի 9-ին երիտասարդ Արունա Ասաֆ Ալին կոնգրեսի դրոշը բարձրացրեց Գովալիա Թանկ Մայդանում։ Սա ազդարարեց շարժման մասին։ Արունան իր քաջության համար դարձավ ''1942 թվականի շարժման հերոսուհի'', իսկ կյանքի վերջին տարիներին նրան անվանում էին ''Անկախության պայքարի Մեծ Լեդի''։ Անմիջական առաջնորդությունը, հանկարծակի ձեռբակալություններն ու ցույցերը բացակայում էին ամբողջ երկրի տարածքում, որն ավելի էր հեշտացնում պայքարը և նվազեցնում անկախության նվաճման ուղղված երիտասարդների սպասելիքները։


== Դեպի անկախություն ==
== Դեպի անկախություն ==
1942 թվականին Արունա Ասաֆ Ալին համալրեց ընդհատակյա շարժման ակտիվիստների շարքերը։ Նրա սեփականությունն առգրավվեց և վաճառվեց։ Նա [[Ռամ Մանոհար Լոհիայի]] հետ խմբագրում էր կոնգրեսական պարտիայի ''Inquilab'' ամսագիրը։ [[1944|1944 թվականին]] նա հորդորում էր երիտասարդներին միանալ հեղափոխությանը։ Արունան և ակտիվիստ [[Ջայապրակաշ Նարայան|Ջայապրակաշ Նարայանը]] բնութագրվում էին որպես Գանդիի քաղաքական զավակներ և [[Կարլ Մարքս|Կարլ Մարքսի]] վերջին ուսանողներ։ Կառավարությունը նրան առևանգելու դիմաց առաջարկում էր հինգ հազար [[ռուպի]] պարգևավճար։ Արունա Ասաֆ Ալին հիվանդացավ և թաքնվեց [[Դելի]]ում։ [[Մահաթմա Գանդի|Մահաթմա Գանդին]] նրան ուղարկեց մի նամակ, որով կոչ էր անում դուրս գալ թաքստոցից և հանձնվել, քանի որ իր առաքելությունն ավարտված էր։ Երբ 1946 թվականին հեռացվեց նրա դեմ մեղադրանքը, նա արդեն ազատ էր։ Արունան գանձի պես պահել էր Գանդիի իրեն ուղղված նամակը, որը զարդարում էր նրա հյուրասենյակի պատը։ Բայց նա հանդիպեց նաև Գանդիի քննադատությանը, երբ աջակցեց Հնդկաստանի ծովային խռովությանը։ Նա այս շարժումը դիտարկեց որպես [[Հինդու]]ների և մուսուլմանների միավորող գործոն, հատկապես՝ [[Պաղեստին|Պաղեստինի]] լարված իրավիճակային պայմաններում։
1942 թվականին Արունա Ասաֆ Ալին համալրեց ընդհատակյա շարժման ակտիվիստների շարքերը։ Նրա սեփականությունն առգրավվեց և վաճառվեց։ Նա [[Ռամ Մանոհար Լոհիայի]] հետ խմբագրում էր կոնգրեսական պարտիայի ''Inquilab'' ամսագիրը։ [[1944|1944 թվականին]] նա հորդորում էր երիտասարդներին միանալ հեղափոխությանը։ Արունան և ակտիվիստ [[Ջայապրակաշ Նարայան]]ը բնութագրվում էին որպես Գանդիի քաղաքական զավակներ և [[Կարլ Մարքս]]ի վերջին ուսանողներ։ Կառավարությունը նրան առևանգելու դիմաց առաջարկում էր հինգ հազար [[ռուպի]] պարգևավճար։ Արունա Ասաֆ Ալին հիվանդացավ և թաքնվեց [[Դելի]]ում։ [[Մահաթմա Գանդի]]ն նրան ուղարկեց մի նամակ, որով կոչ էր անում դուրս գալ թաքստոցից և հանձնվել, քանի որ իր առաքելությունն ավարտված էր։ Երբ 1946 թվականին հեռացվեց նրա դեմ մեղադրանքը, նա արդեն ազատ էր։ Արունան գանձի պես պահել էր Գանդիի իրեն ուղղված նամակը, որը զարդարում էր նրա հյուրասենյակի պատը։ Բայց նա հանդիպեց նաև Գանդիի քննադատությանը, երբ աջակցեց Հնդկաստանի ծովային խռովությանը։ Նա այս շարժումը դիտարկեց որպես [[Հինդու]]ների և մուսուլմանների միավորող գործոն, հատկապես՝ [[Պաղեստին]]ի լարված իրավիճակային պայմաններում։


== Անկախությունից հետո ==
== Անկախությունից հետո ==
Արունան Կոնգրեսի Սոցիալիստական խմբակցության անդամ էր և Կոնգրես խմբակցության սոցիալիստական հետաքրքրություն ունեցող ակտիվիստների հետ պարբերաբար հանդիպումներ էր ունենում։ Հիասթափվելով Կոնգրես խմբակցության պասիվությունից՝ 1948 թվականին նա միացավ մեկ այլ, նոր՝ Սոցիալիստական խմբակցությանը։ Շուտով նա հեռացավ նաև այս խմբակցությունից և առանձնացավ Էդաթաթա Նարայանանից և Ռաջանի Պալմա Դուտիի հետ մեկնեցին [[Մոսկվա]]։ 1950 թվականին նրանք երկուսն էլ միացան [[Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություն|Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցությանը]]։ 1953 թվականին, երբ մահացավ Ասաֆ Ալին, նա իրեն անօգնական էր զգում։
Արունան Կոնգրեսի Սոցիալիստական խմբակցության անդամ էր և Կոնգրես խմբակցության սոցիալիստական հետաքրքրություն ունեցող ակտիվիստների հետ պարբերաբար հանդիպումներ էր ունենում։ Հիասթափվելով Կոնգրես խմբակցության պասիվությունից՝ 1948 թվականին նա միացավ մեկ այլ, նոր՝ Սոցիալիստական խմբակցությանը։ Շուտով նա հեռացավ նաև այս խմբակցությունից և առանձնացավ Էդաթաթա Նարայանանից և Ռաջանի Պալմա Դուտիի հետ մեկնեցին [[Մոսկվա]]։ 1950 թվականին նրանք երկուսն էլ միացան [[Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություն|Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցությանը]]։ 1953 թվականին, երբ մահացավ Ասաֆ Ալին, նա իրեն անօգնական էր զգում։


[[1954|1954 թվականին]] նա օգնությամբ հիմնադրեց Հնդկաստանի կանանց ազգային ֆեդերացիան։ [[1954|1954 թվականին]] լքեց խմբակցությունը։ [[1958|1958 թվականին]] Արունան ընտրվեց [[Դելի|Դելիի]] առաջին քաղաքապետ։ Նա սերտ համագործակցում էր հասարակական գործիչների և իր սերնդակիցներ [[Կրիշնա Մենոն|Կրիշնա Մենոնի]], Վիմլա Կապուրի, Գուրու Ռադհա Կիշանի, Պրեմսագար Գուպտայի, Ռաջանի Պալմե Ջոթիի և այլոց հետ՝ հանուն հասարակական կյանքի բարելավման և Դելիի զարգացման։
[[1954|1954 թվականին]] նա օգնությամբ հիմնադրեց Հնդկաստանի կանանց ազգային ֆեդերացիան։ [[1954|1954 թվականին]] լքեց խմբակցությունը։ [[1958|1958 թվականին]] Արունան ընտրվեց [[Դելի]]ի առաջին քաղաքապետ։ Նա սերտ համագործակցում էր հասարակական գործիչների և իր սերնդակիցներ [[Կրիշնա Մենոն]]ի, Վիմլա Կապուրի, Գուրու Ռադհա Կիշանի, Պրեմսագար Գուպտայի, Ռաջանի Պալմե Ջոթիի և այլոց հետ՝ հանուն հասարակական կյանքի բարելավման և Դելիի զարգացման։


Արունան և Նարայանը շարունակեցին իրենց խմբագրական գործունեությունը և հրատարակեցին լրագիր, ''Patriot'' շաբաթաթերթը և նույն տարում նաև ''Link''-ը։ Հրատարակումները մեծ հեղինակություն էին վայելում շնորհիվ այնպիսի առաջնորդների հեղինակության, ինչպիսիք են՝ [[Ջավահառլալ Ներու|Ջավահառլալ Ներուն,]] [[Կրիշնա Մենո|Կրիշնա Մենոն]] և Բիջու Պատնաիկը։
Արունան և Նարայանը շարունակեցին իրենց խմբագրական գործունեությունը և հրատարակեցին լրագիր, ''Patriot'' շաբաթաթերթը և նույն տարում նաև ''Link''-ը։ Հրատարակումները մեծ հեղինակություն էին վայելում շնորհիվ այնպիսի առաջնորդների հեղինակության, ինչպիսիք են՝ [[Ջավահառլալ Ներու|Ջավահառլալ Ներուն,]] [[Կրիշնա Մենո]]ն և Բիջու Պատնաիկը։


Ավելի ուշ նա հեռացավ տպարանից։ [[1964|1964 թվականին]] միացավ Կոնգրես խմբակցությանը, բայց ակտիվ քաղաքականությամբ չզբաղվեց։ Չնայած սահմանադրական փոփոխությունների ժամանակ ցուցաբերած զսպվածությանը՝ Արունան դեռևս լավ հարաբերություններ էր պահպանում [[Ինդիրա Գանդի|Ինդիրա Գանդիի]] և [[Ռաջիվ Գանդի|Ռաջիվ Գանդիի]] հետ։ Նա մահացավ [[Նյու Դելի|Նյու Դելիում]], 87 տարեկան հասակում, [[1996|1996 թվականի]] հուլիսի 29-ին<ref>{{cite news|last=Singh|first=Kuldip|date=31 July 1996|title=Obituary: Aruna Asaf Ali|url=https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-aruna-asaf-ali-1331351.html|newspaper=The Independent|access-date=21 August 2015}}</ref>։
Ավելի ուշ նա հեռացավ տպարանից։ [[1964|1964 թվականին]] միացավ Կոնգրես խմբակցությանը, բայց ակտիվ քաղաքականությամբ չզբաղվեց։ Չնայած սահմանադրական փոփոխությունների ժամանակ ցուցաբերած զսպվածությանը՝ Արունան դեռևս լավ հարաբերություններ էր պահպանում [[Ինդիրա Գանդի]]ի և [[Ռաջիվ Գանդի]]ի հետ։ Նա մահացավ [[Նյու Դելի]]ում, 87 տարեկան հասակում, [[1996|1996 թվականի]] հուլիսի 29-ին<ref>{{Cite news |last=Singh |first=Kuldip |date=1996 թ․ հուլիսի 31 |title=Obituary: Aruna Asaf Ali |url=https://www.independent.co.uk/news/people/obituary-aruna-asaf-ali-1331351.html |access-date=2015 թ․ օգոստոսի 21 |newspaper=The Independent}}</ref>։


== Ժառանգություն ==
== Ժառանգություն ==
Արունա Ասաֆ Ալին 1964 թվականին իր ակտիվ գործունեության համար արժանացել է Լենինի խաղաղության միջազգային կրծքանշանի<ref>{{cite newspaper|title=Lenin Peace Prize|url=https://news.google.com/newspapers?id=E6IiAAAAIBAJ&sjid=uqoFAAAAIBAJ&pg=4778%2C3279897|accessdate=18 July 2018|work=[[The Item]]|date=14 August 1965}}</ref> և 1991 թվականին՝ [[Ջավահառլալ Ներու|Ջավահառլալ Ներուի]] մրցանակին<ref>{{cite web|url=http://www.iccrindia.net/jnawardlist.html|title=List of the recipients of the Jawaharlal Nehru Award|publisher=[[ICCR]] website|archive-url=https://web.archive.org/web/20100705193112/http://www.iccrindia.net/jnawardlist.html|archive-date=5 July 2010|access-date=13 November 2010|url-status=dead}}</ref>։ [[1992|1992 թվականին]] արժանացել է Հնդկաստանի՝ իր մեծությամբ երկրորդ պետական քաղաքացիական՝ [[Պադմա Վիբհուշան]] պարգևին և վերջապես, [[1997|1997 թվականին]] արժանացել է ՀՆդկաստանի բարձրագույն պետական քաղաքացիական [[Բհարատ Ռատնա]] պարգևին<ref>{{cite web|url=http://www.mha.nic.in/pdfs/PadmaAwards1954-2007.pdf|title=Padma Awards Directory (1954–2007)|publisher=Ministry of Home Affairs|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090410024701/http://www.mha.nic.in/pdfs/PadmaAwards1954-2007.pdf|archivedate=10 April 2009|accessdate=7 December 2010|url-status=dead}}</ref>։ [[1998|1998 թվականին]], նրան նվիրված դրոշմանիշ թողարկվեց։ Նյու Դելիի Արունա Ասաֆ Ալի Մարգն անվանվեց նրա պատվին։ Նրա անվամբ տարեկան մրցանակով են պարգևատրվում մի շարք անվանի մարդիք։
Արունա Ասաֆ Ալին 1964 թվականին իր ակտիվ գործունեության համար արժանացել է Լենինի խաղաղության միջազգային կրծքանշանի<ref>{{Cite news |date=1965 թ․ օգոստոսի 14 |title=Lenin Peace Prize |url=https://news.google.com/newspapers?id=E6IiAAAAIBAJ&sjid=uqoFAAAAIBAJ&pg=4778%2C3279897 |accessdate=2018 թ․ հուլիսի 18 |work=[[The Item]]}}</ref> և 1991 թվականին՝ [[Ջավահառլալ Ներու]]ի մրցանակին<ref>{{Cite web |title=List of the recipients of the Jawaharlal Nehru Award |url=http://www.iccrindia.net/jnawardlist.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100705193112/http://www.iccrindia.net/jnawardlist.html |archive-date=2010 թ․ հուլիսի 5 |access-date=2010 թ․ նոյեմբերի 13 |publisher=[[ICCR]] website}}</ref>։ [[1992|1992 թվականին]] արժանացել է Հնդկաստանի՝ իր մեծությամբ երկրորդ պետական քաղաքացիական՝ [[Պադմա Վիբհուշան]] պարգևին և վերջապես, [[1997|1997 թվականին]] արժանացել է ՀՆդկաստանի բարձրագույն պետական քաղաքացիական [[Բհարատ Ռատնա]] պարգևին<ref>{{Cite web |title=Padma Awards Directory (1954–2007) |url=http://www.mha.nic.in/pdfs/PadmaAwards1954-2007.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090410024701/http://www.mha.nic.in/pdfs/PadmaAwards1954-2007.pdf |archivedate=2009 թ․ ապրիլի 10 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 7 |publisher=Ministry of Home Affairs}}</ref>։ [[1998|1998 թվականին]], նրան նվիրված դրոշմանիշ թողարկվեց։ Նյու Դելիի Արունա Ասաֆ Ալի Մարգն անվանվեց նրա պատվին։ Նրա անվամբ տարեկան մրցանակով են պարգևատրվում մի շարք անվանի մարդիք։


== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 37. Տող 37.


== Արտաքին հղումներ ==
== Արտաքին հղումներ ==

* [https://www.theguardian.com/india/story/0,12559,824059,00.html An Obituary of Mrs Aruna Asaf Ali by Inder Malhotra in The Guardian]
* [https://www.theguardian.com/india/story/0,12559,824059,00.html An Obituary of Mrs Aruna Asaf Ali by Inder Malhotra in The Guardian]
* [https://web.archive.org/web/20051221041704/http://evesindia.indiainfo.com/bold-beauty/skindeep/asaf_ali.html A write-up on Aruna Asaf Ali]
* [https://web.archive.org/web/20051221041704/http://evesindia.indiainfo.com/bold-beauty/skindeep/asaf_ali.html A write-up on Aruna Asaf Ali]
Տող 44. Տող 43.


{{DEFAULTSORT:Ալի, Արունա Ասաֆ}}
{{DEFAULTSORT:Ալի, Արունա Ասաֆ}}
[[Կատեգորիա:Անկախության ակտիվիստներ]]
[[Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա]]
[[Կատեգորիա:Ժողովուրդների բարեկամության շքանշանի դափնեկիրներ]]
[[Կատեգորիա:Հնդիկ ակտիվիստներ]]
[[Կատեգորիա:Հնդիկ սոցիալիստներ]]
[[Կատեգորիա:Հնդկական Ազգային կոնգրեսի անդամներ]]
[[Կատեգորիա:Հնդկաստանի կին քաղաքական գործիչներ]]
[[Կատեգորիա:Հնդկաստանի կոմունիստներ]]
[[Կատեգորիա:Պադմա Բհուշան շքանշանի ասպետներ]]

Ընթացիկ տարբերակը 16:04, 4 Մայիսի 2024-ի դրությամբ

Արունա Ասաֆ Ալի
հինդի՝ Aruna Asaf Ali
 
Կուսակցություն՝ Հնդկական ազգային կոնգրես, Indian political parties named "Socialist"? և Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություն (մարքսիստական)
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, քաղաքական ակտիվիստ, հրատարակիչ և ազատության մարտիկ
Ծննդյան օր հուլիսի 16, 1909(1909-07-16)[1]
Ծննդավայր Kalka, Ամբալա, Փանջաբ, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն
Վախճանի օր հուլիսի 29, 1996(1996-07-29)[1] (87 տարեկան)
Վախճանի վայր Նյու Դելի, Հնդկաստան
Քաղաքացիություն  Հնդկաստան,  Բրիտանական Հնդկաստան և  Հնդկաստանի տիրապետություն
Ի ծնե անուն հինդի՝ Aruna Ganguly
Ամուսին Asaf Ali?
 
Պարգևներ

Արունա Ասաֆ Ալի (née Aruna Ganguly, հուլիսի 16, 1909(1909-07-16)[1], Kalka, Ամբալա, Փանջաբ, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն - հուլիսի 29, 1996(1996-07-29)[1], Նյու Դելի, Հնդկաստան), Հնդկաստանի անկախության պայքարի ակտիվ մասնակից։ 1942 թվականին՝ Հնդկաստանի խաղաղ երթի ժամանակ, նա Հնդկաստանի ազգային դրոշը վեր բարձրացրեց Մումբայի Գովալիա Թանկ մայդանում, ինչը նրան էլ ավելի մեծ ճանաչում բերեց։

Անկախությունից հետո Արունան շարունակեց իր քաղաքական կարիերան և դարձավ Դելիի առաջին քաղաքապետը։

Վաղ կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արունա Ասաֆ Ալին (Aruna Ganguly) ծնվել է 1909 թվականի հուլիսի 16-ին՝ բրիտանական Հնդկաստանում բնակվող բենգալական ազնվական ընտանիքներից մեկում։ Նրա հայրը՝ Ափենդրանաթ Գանգուլին, սերում էր արևմտյան Բենգալիայի (այժմ՝ Բանգլադեշ) Բարիսալ շրջանից, բայց հաստատվել է Միացյալ Նահանգներում։ Նա ռեստորանի սեփականատեր էր։ Նրա մորական պապը բենգալացի առաջնորդ էր, ով բենգալական մի շարք հիմների հեղինակ էր։ Նրա եղբայրներից մեկն ամենաառաջին ֆիլմերի ռեժիսորն էր[3], իսկ մյուսը՝ համալսարանի պրոֆեսոր, ով ամուսնացած էր Նոբելյան մրցանակակիր Ռաբինդրանաթ Թագորի փրկված միակ դստեր՝ Միրա Դևիի հետ[4]։ Արունայի քույրը Հնդկաստանի սահմանադրական ժողովի անդամ էր։

Արունան ուսում է ստացել Լահորի «Սրբազան Սիրտ» վանքում (Sacred Heart Convent) և ապա՝ Նաինիթալի «Բոլոր Սրբերի» քոլեջում (All Saints' College)։ Ավարտելուց հետո որպես ուսուցիչ աշխատել է Կալկաթայի Գոխալեի անվան դպրոցում։ Այստեղ նա հանդիպեց Իլահաբադի կոնգրեսական առաջնորդ Ասաֆ Ալիին։ Չնայած նրանց ծնողների անհամաձայնությանը (Ասաֆը մուսուլման էր և 20 տարով փոքր Արունայից), նրանք ամուսնացան 1928 թվականին[5]։

Անկախության պայքար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասաֆ Ալիի հետ ամուսնանալուց հետո նա մասնակցեց Աղի երթի հասարակական գործընթացներին և դարձավ Հնդկական Ազգային կոնգրեսի ակտիվ անդամ։ 1931 թվականին նա ձերբակալվեց։

1932 թվականին Արունան մեկուսացված էր Թիհար բանտում, որտեղ քաղբանտարկյալներին հրահրեց բողոքի ակցիա կազմակերպել և հացադուլ սկսել։ Նրա այս գործողությամբ բարելավվեց Թիհարի պայմանները, բայց նրան տեղափոխեցին Ամբալա և պահեցին մեկուսարանում։ Կալանքից ազատվելուց հետո Արունան քաղաքականության մեջ այդքան էլ ակտիվ չէր։ 1942 թվականի ավարտին նա մասնակցեց ընդհատակյա շարժմանը։ Եղել է շարժման ակտիվիստներից։

Հնդկաստանի խաղաղ ցույցեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1942 թվականի օգոստոսի 8-ին Մումբայի նստաշրջանում Միասնական Հնդկաստան Կոնգրեսի կոմիտեն անցկացրեց Հնդկական խաղաղ շարժման բանաձևը։ Կառավարությունը որոշում ընդունեց ձեռբակալելու ակտիվ առաջնորդներին և Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսի գործադիր կոմիտեի բոլոր անդամներին, որպեսզի կարողանա կանխել շարժման հետագա ընթացքը։ Օգոստոսի 9-ին երիտասարդ Արունա Ասաֆ Ալին կոնգրեսի դրոշը բարձրացրեց Գովալիա Թանկ Մայդանում։ Սա ազդարարեց շարժման մասին։ Արունան իր քաջության համար դարձավ 1942 թվականի շարժման հերոսուհի, իսկ կյանքի վերջին տարիներին նրան անվանում էին Անկախության պայքարի Մեծ Լեդի։ Անմիջական առաջնորդությունը, հանկարծակի ձեռբակալություններն ու ցույցերը բացակայում էին ամբողջ երկրի տարածքում, որն ավելի էր հեշտացնում պայքարը և նվազեցնում անկախության նվաճման ուղղված երիտասարդների սպասելիքները։

Դեպի անկախություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1942 թվականին Արունա Ասաֆ Ալին համալրեց ընդհատակյա շարժման ակտիվիստների շարքերը։ Նրա սեփականությունն առգրավվեց և վաճառվեց։ Նա Ռամ Մանոհար Լոհիայի հետ խմբագրում էր կոնգրեսական պարտիայի Inquilab ամսագիրը։ 1944 թվականին նա հորդորում էր երիտասարդներին միանալ հեղափոխությանը։ Արունան և ակտիվիստ Ջայապրակաշ Նարայանը բնութագրվում էին որպես Գանդիի քաղաքական զավակներ և Կարլ Մարքսի վերջին ուսանողներ։ Կառավարությունը նրան առևանգելու դիմաց առաջարկում էր հինգ հազար ռուպի պարգևավճար։ Արունա Ասաֆ Ալին հիվանդացավ և թաքնվեց Դելիում։ Մահաթմա Գանդին նրան ուղարկեց մի նամակ, որով կոչ էր անում դուրս գալ թաքստոցից և հանձնվել, քանի որ իր առաքելությունն ավարտված էր։ Երբ 1946 թվականին հեռացվեց նրա դեմ մեղադրանքը, նա արդեն ազատ էր։ Արունան գանձի պես պահել էր Գանդիի իրեն ուղղված նամակը, որը զարդարում էր նրա հյուրասենյակի պատը։ Բայց նա հանդիպեց նաև Գանդիի քննադատությանը, երբ աջակցեց Հնդկաստանի ծովային խռովությանը։ Նա այս շարժումը դիտարկեց որպես Հինդուների և մուսուլմանների միավորող գործոն, հատկապես՝ Պաղեստինի լարված իրավիճակային պայմաններում։

Անկախությունից հետո

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արունան Կոնգրեսի Սոցիալիստական խմբակցության անդամ էր և Կոնգրես խմբակցության սոցիալիստական հետաքրքրություն ունեցող ակտիվիստների հետ պարբերաբար հանդիպումներ էր ունենում։ Հիասթափվելով Կոնգրես խմբակցության պասիվությունից՝ 1948 թվականին նա միացավ մեկ այլ, նոր՝ Սոցիալիստական խմբակցությանը։ Շուտով նա հեռացավ նաև այս խմբակցությունից և առանձնացավ Էդաթաթա Նարայանանից և Ռաջանի Պալմա Դուտիի հետ մեկնեցին Մոսկվա։ 1950 թվականին նրանք երկուսն էլ միացան Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցությանը։ 1953 թվականին, երբ մահացավ Ասաֆ Ալին, նա իրեն անօգնական էր զգում։

1954 թվականին նա օգնությամբ հիմնադրեց Հնդկաստանի կանանց ազգային ֆեդերացիան։ 1954 թվականին լքեց խմբակցությունը։ 1958 թվականին Արունան ընտրվեց Դելիի առաջին քաղաքապետ։ Նա սերտ համագործակցում էր հասարակական գործիչների և իր սերնդակիցներ Կրիշնա Մենոնի, Վիմլա Կապուրի, Գուրու Ռադհա Կիշանի, Պրեմսագար Գուպտայի, Ռաջանի Պալմե Ջոթիի և այլոց հետ՝ հանուն հասարակական կյանքի բարելավման և Դելիի զարգացման։

Արունան և Նարայանը շարունակեցին իրենց խմբագրական գործունեությունը և հրատարակեցին լրագիր, Patriot շաբաթաթերթը և նույն տարում նաև Link-ը։ Հրատարակումները մեծ հեղինակություն էին վայելում շնորհիվ այնպիսի առաջնորդների հեղինակության, ինչպիսիք են՝ Ջավահառլալ Ներուն, Կրիշնա Մենոն և Բիջու Պատնաիկը։

Ավելի ուշ նա հեռացավ տպարանից։ 1964 թվականին միացավ Կոնգրես խմբակցությանը, բայց ակտիվ քաղաքականությամբ չզբաղվեց։ Չնայած սահմանադրական փոփոխությունների ժամանակ ցուցաբերած զսպվածությանը՝ Արունան դեռևս լավ հարաբերություններ էր պահպանում Ինդիրա Գանդիի և Ռաջիվ Գանդիի հետ։ Նա մահացավ Նյու Դելիում, 87 տարեկան հասակում, 1996 թվականի հուլիսի 29-ին[6]։

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արունա Ասաֆ Ալին 1964 թվականին իր ակտիվ գործունեության համար արժանացել է Լենինի խաղաղության միջազգային կրծքանշանի[7] և 1991 թվականին՝ Ջավահառլալ Ներուի մրցանակին[8]։ 1992 թվականին արժանացել է Հնդկաստանի՝ իր մեծությամբ երկրորդ պետական քաղաքացիական՝ Պադմա Վիբհուշան պարգևին և վերջապես, 1997 թվականին արժանացել է ՀՆդկաստանի բարձրագույն պետական քաղաքացիական Բհարատ Ռատնա պարգևին[9]։ 1998 թվականին, նրան նվիրված դրոշմանիշ թողարկվեց։ Նյու Դելիի Արունա Ասաֆ Ալի Մարգն անվանվեց նրա պատվին։ Նրա անվամբ տարեկան մրցանակով են պարգևատրվում մի շարք անվանի մարդիք։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  2. ↑ Nehru Award Recipients — ICCR.
  3. ↑ G. N. S. Raghavan (1999). Aruna Asaf Ali: A Compassionate Radical. National Book Trust. ISBN 9788123727622.
  4. ↑ Krishna Dutta and Andrew Robinson, ed. (1997). Selected Letters of Rabindranath Tagore. Cambridge University Press. ISBN 0521-59018-3.
  5. ↑ Radha Kumar (1993). The History of Doing: An Illustrated Account of Movements for Women's Rights and Feminism in India, 1800–1990. Zubaan. էջ 68. ISBN 9788185107769.
  6. ↑ Singh, Kuldip (1996 թ․ հուլիսի 31). «Obituary: Aruna Asaf Ali». The Independent. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  7. ↑ «Lenin Peace Prize». The Item. 1965 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 18-ին.
  8. ↑ «List of the recipients of the Jawaharlal Nehru Award». ICCR website. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  9. ↑ «Padma Awards Directory (1954–2007)» (PDF). Ministry of Home Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արունա Ասաֆ Ալի» հոդվածին։
 ⛭ 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արունա_Ասաֆ_Ալի&oldid=9931355» էջից