Jump to content

«Մասնակից:Argam Forbes/Ավազարկղ I»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 74. Տող 74.
Թահմասպ II-ի բանագնաց Իսմայիլ Բեգը ժամանել է Սանկտ Պետերբուրգ 1723 թվականի հուլիսի 30-ին՝ Թահմասպի գահ բարձրանալու մասին Պետրոսին տեղեկացնելու և ապստամբների և աֆղանների դեմ օգնություն խնդրելու համար<ref name=":1118">{{Cite book |last=Mirfendereski |first=Guive |title=A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories |publisher=Palgrave Macmillan |year=2001 |isbn=9780230107571 |location=New York}}</ref>։
Թահմասպ II-ի բանագնաց Իսմայիլ Բեգը ժամանել է Սանկտ Պետերբուրգ 1723 թվականի հուլիսի 30-ին՝ Թահմասպի գահ բարձրանալու մասին Պետրոսին տեղեկացնելու և ապստամբների և աֆղանների դեմ օգնություն խնդրելու համար<ref name=":1118">{{Cite book |last=Mirfendereski |first=Guive |title=A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories |publisher=Palgrave Macmillan |year=2001 |isbn=9780230107571 |location=New York}}</ref>։


== Կնքված պայամանգրեր ==
== Interbellum treaties ==


=== Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագիր ===
=== Treaty of St Petersburg ===
{{See also|Treaty of Saint Petersburg (1723)}}The [[Treaty of Saint Petersburg (1723)|Treaty of St Petersburg]] was signed between the Russian Empire and the Persian Empire on 23 September 1723 to conclude the Second Russo-Persian War.<ref name=":13">{{Cite book |last=Dowling |first=Timothy C. |title=Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2015 |isbn=9781598849486 |location=Santa Barbara, California}}</ref> Under the terms of the treaty, the tsar would accord the shah friendship, and aid in fighting against rebels.<ref name=":8">{{Cite book |last=Kazemzadeh |first=F. |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |pages=314–349 |chapter=Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921}}</ref><ref name=":13" /> In return, Persia would cede Derbent, Baku, and the provinces of Mazandaran, Gilan, Shirvan and Astarabad.<ref name=":3">{{Cite journal |last=Ledonne |first=John |date=2008 |title=Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard? |journal=Cahiers du Monde russe |volume=49 |issue=1 |pages=17–45 |jstor=40419102}}</ref><ref name=":9">{{Cite book |last=Brydges |first=Harford Jones |title=Dynasty of the Kajars |publisher=J. Bohn |year=1833 |location=London}}</ref><ref name=":13" /><ref name=":15">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref> Ismail Beg, Tahmasp's ambassador in Russia, signed the treaty but the shah refused to ratify it when the text of the treaty was sent to him in April 1724.<ref name=":3" /><ref name=":8" /><ref name=":13" /><ref name=":15" />
Ռուսական կայսրության և Պարսկական կայսրության միջև 1723 թվականի սեպտեմբերի 23-ին ստորագրվել է [[Պետերբուրգի պայմանագիր (1723)|Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագիրը,]] որը պետք է ավարտեր Երկրորդ ռուս-պարսկական պատերազմը<ref name=":138">{{Cite book |last=Dowling |first=Timothy C. |title=Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2015 |isbn=9781598849486 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։ Պայմանագրի պայմանների համաձայն՝ ցարը շահի հետ բարեկամություն պետք է շնորհեր և աջակցեր ապստամբների դեմ պայքարը<ref name=":810">{{Cite book |last=Kazemzadeh |first=F. |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |pages=314–349 |chapter=Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921}}</ref><ref name=":138" />։ Դրա դիմաց Պարսկաստանը պետք է զիջեր Դերբենտը, Բաքուն և Մազանդարան, Գիլան, Շիրվան և Աստարաբադ նահանգները<ref name=":310">{{Cite journal |last=Ledonne |first=John |date=2008 |title=Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard? |journal=Cahiers du Monde russe |volume=49 |issue=1 |pages=17–45 |jstor=40419102}}</ref><ref name=":95">{{Cite book |last=Brydges |first=Harford Jones |title=Dynasty of the Kajars |publisher=J. Bohn |year=1833 |location=London}}</ref><ref name=":138" /><ref name=":155">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։ Ռուսաստանում Թահմասպի դեսպան Իսմայիլ Բեգը ստորագրել է պայմանագիրը, սակայն շահը հրաժարվել է վավերացնել այն, երբ պայմանագրի տեքստն ուղարկվել է նրան՝ 1724 թվականի ապրիլին<ref name=":310" /><ref name=":810" /><ref name=":138" /><ref name=":155" />։


=== Կոստանդնուպոլսի պայմանագիր ===
=== Treaty of Constantinople ===
[[Կոստանդնուպոլսի պայմանագիր (1724)|Կոստանդնուպոլսի պայմանագիրը]] ստորագրվել է Օսմանյան կայսրության և Ռուսական կայսրության միջև 1724 թվականի հունիսի 24-ին՝ Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագրի ստորագրումից հետո երկու կայսրությունների միջև առաջացած քաղաքական ճգնաժամը մեղմելու նպատակով<ref name=":139">{{Cite book |last=Dowling |first=Timothy C. |title=Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2015 |isbn=9781598849486 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։ Պայմանագրի պայմաններով Օսմանյան կայսրությանը հանձնվել են Ադրբեջանը, Հայաստանը և Վրաստանը<ref>{{Cite book |last=Atkin |first=Muriel |title=Russia and Iran, 1780-1828 |publisher=University of Minnesota Press |year=1980 |isbn=9780816609246 |location=Minneapolis}}</ref>, իսկ Ռուսաստանին թույլատրվել է պահպանել Մազանդարանը, Գիլանն ու Աստարաբադը<ref name=":139" /><ref name=":156">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։
{{See also|Treaty of Constantinople (1724)}}The [[Treaty of Constantinople (1724)|Treaty of Constantinople]] was signed between the Ottoman Empire and the Russian Empire on 24 June 1724, in order to mitigate the political crisis caused between the two empires following the signature of the Treaty of St Petersburg.<ref name=":13" /> The Ottoman Empire was ceded Azerbaijan, Armenia and Georgia under the terms of the treaty,<ref>{{Cite book |last=Atkin |first=Muriel |title=Russia and Iran, 1780-1828 |publisher=University of Minnesota Press |year=1980 |isbn=9780816609246 |location=Minneapolis}}</ref> and Russia was permitted to retain Mazandaran, Gilan and Astarabad.<ref name=":13" /><ref name=":15" />


Հստակեցվել է, որ եթե Պարսկաստանը հրաժարվի ճանաչել պայմանագիրը, ապա Ռուսաստանը և Օսմանյան կայսրությունը կձեռնարկեն գործողություններ՝ Պարսկաստանի գահին խամաճիկ կառավարիչ դնելու առմամբ<ref name=":1310">{{Cite book |last=Dowling |first=Timothy C. |title=Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2015 |isbn=9781598849486 |location=Santa Barbara, California}}</ref><ref name=":157">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։
It was specified that should Persia refuse to acknowledge the treaty, both Russia and the Ottoman Empire would take action to enforce the treaty by installing a puppet ruler on the throne of Persia.<ref name=":13" /><ref name=":15" />


=== Համադանի պայմանագիր ===
=== Treaty of Hamedan ===
{{See also|Treaty of Hamedan}}The [[Treaty of Hamedan]] was signed between the Ottoman Empire and the Afghan [[Hotak dynasty|Hotaki]] dynasty in October 1727.<ref name=":17">{{Cite book |last=Baumer |first=Christoph |title=The History of Central Asia: The Age of Decline and Revival |publisher=I.B. Tauris & Co. Ltd. |year=2018 |isbn=9781788310499 |location=London, New York}}</ref> The Hotaks agreed to cede [[Zanjan, Iran|Zanjan]], [[Soltaniyeh|Sultaniyah]], [[Abhar|Abher]], [[Tehran|Teheran]] to the Ottomans in exchange for [[Ashraf Hotak]] being declared as Shah of Persia.<ref name=":9" /><ref name=":17" />
[[Համադանի պայմանագիր|Համեդանի պայմանագիրը]] ստորագրվել է Օսմանյան կայսրության և աֆղանական Հոթակի դինաստիայի միջև 1727 թվականի հոկտեմբերին<ref name=":172">{{Cite book |last=Baumer |first=Christoph |title=The History of Central Asia: The Age of Decline and Revival |publisher=I.B. Tauris & Co. Ltd. |year=2018 |isbn=9781788310499 |location=London, New York}}</ref>։ Հոթակները համաձայնել են [[Զանջան|Զանջանը]], [[Սոլթանիե|Սուլթանիան]], [[Աբհար|Աբհերը]], [[Թեհրան|Թեհրանը]] զիջել օսմանցիներին՝ Աշրաֆ Հոթակին Պարսկաստանի շահ հռչակելու դիմաց<ref name=":96">{{Cite book |last=Brydges |first=Harford Jones |title=Dynasty of the Kajars |publisher=J. Bohn |year=1833 |location=London}}</ref><ref name=":172" />։


=== Treaty of Resht ===
=== Ռաշտի պայմանագիր ===
{{See also|Treaty of Resht}}The [[Treaty of Resht]], signed by the Russian Empire and Safavid Persia on 21 January 1732,<ref name=":18">{{Cite book |last=Avery |first=Peter |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |pages=Nadir Shah and the Afsharid Legacy}}</ref> gave Persia a portion of territories ceded in 1723 in the Treaty of St Petersburg.<ref name=":42">{{Cite book |last=Matthee |first=Rudi |title=Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective |publisher=Palgrave Macmillan |year=2012 |isbn=9780230102538 |location=New York |pages=99–124 |chapter=Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars}}</ref> Russia ceded the Astarabad, Gilan<ref name=":3" /> and Mazandaran provinces to Persia.<ref name=":14">{{Cite book |last=Rashtiani |first=Goodarz |title=Crisis, Collapse, Militarism and Civil War: The History and Historiography of 18th Century Iran |publisher=Oxford University Press |year=2018 |isbn=9780190250324 |chapter=Iranian-Russian Relations in the Eighteenth Century}}</ref><ref name=":15" /> Under the terms of the treaty it was also specified that in the case that Ottomans relinquished Caucasian territories back to Russia, Russia would also cede Derbent and Baku.<ref name=":14" /> The treaty also ensured free trade for Russian merchants in Persia, and that the Russian ambassador was permitted to reside in Persia.<ref name=":14" />
1732 թվականի հունվարի 21-ին Ռուսական կայսրության և Սեֆյան Պարսկաստանի կողմից ստորագրված Ռաշտի պայմանագրի համաձայն<ref name=":182">{{Cite book |last=Avery |first=Peter |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |pages=Nadir Shah and the Afsharid Legacy}}</ref>՝ Պարսկաստանին տրվել է 1723 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագրով զիջված տարածքների մի մասը<ref name=":427">{{Cite book |last=Matthee |first=Rudi |title=Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective |publisher=Palgrave Macmillan |year=2012 |isbn=9780230102538 |location=New York |pages=99–124 |chapter=Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars}}</ref>։ Ռուսաստանը Պարսկաստանին զիջել է Աստարաբադ, Գիլան <ref name=":311">{{Cite journal |last=Ledonne |first=John |date=2008 |title=Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard? |journal=Cahiers du Monde russe |volume=49 |issue=1 |pages=17–45 |jstor=40419102}}</ref> և Մազանդարան նահանգները<ref name=":145">{{Cite book |last=Rashtiani |first=Goodarz |title=Crisis, Collapse, Militarism and Civil War: The History and Historiography of 18th Century Iran |publisher=Oxford University Press |year=2018 |isbn=9780190250324 |chapter=Iranian-Russian Relations in the Eighteenth Century}}</ref><ref name=":158">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։ Պայմանագրի պայմաններով նշվել է նաև, որ եթե օսմանցիները զիջեն կովկասյան տարածքները Ռուսաստանին, Ռուսաստանը՝ կզիջեն նաև Դերբենտը և Բաքուն<ref name=":145" />։ Պայմանագիրը նաև ապահովում է ազատ առևտուր Պարսկաստանում ռուս վաճառականների համար և որ Ռուսաստանի դեսպանին թույլատրվել է բնակվել Պարսկաստանում<ref name=":145" />։


=== Գյանջայի պայմանագիր ===
=== Treaty of Ganja ===
Գյանջայի պայմանագիրը կնքվել է 1735 թվականի մարտին՝ Ռուսական կայսրության և Պարսկաստանի միջև<ref name=":183">{{Cite book |last=Avery |first=Peter |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |pages=Nadir Shah and the Afsharid Legacy}}</ref>։ Պայմանագիրը Պարսկաստանին տվել է 1723 թվականին հանձնված մնացած տարածքները<ref name=":97">{{Cite book |last=Brydges |first=Harford Jones |title=Dynasty of the Kajars |publisher=J. Bohn |year=1833 |location=London}}</ref>՝ Դերբենդը, Բաքուն<ref name=":312">{{Cite journal |last=Ledonne |first=John |date=2008 |title=Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard? |journal=Cahiers du Monde russe |volume=49 |issue=1 |pages=17–45 |jstor=40419102}}</ref> և շրջակա Շիրվան գավառը և Թարքին գավառները<ref name=":428">{{Cite book |last=Matthee |first=Rudi |title=Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective |publisher=Palgrave Macmillan |year=2012 |isbn=9780230102538 |location=New York |pages=99–124 |chapter=Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars}}</ref><ref name=":159">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref>։ Ավելին, այնտեղ նշվել է, որ Թերեք գետը հանդիսանում է որպես Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև սահման<ref name=":312" />։
{{See also|Treaty of Ganja}}The [[Treaty of Ganja]] was signed in March 1735 between the Russian Empire and Persia.<ref name=":18" /> The treaty gave Persia the remainder of territories ceded in 1723:<ref name=":9" /> Derbent, Baku<ref name=":3" /> and the surrounding Shirvan province, and Tarki.<ref name=":42" /><ref name=":15" /> Furthermore, it marked the Terek River as the boundary between Russia and Persia.<ref name=":3" />


== Third Russo-Persian War (1796) ==
== Third Russo-Persian War (1796) ==
{{See also|Persian expedition of 1796}}
{{See also|Persian expedition of 1796}}
[[Պատկեր:Agha_mohamad_khan_qajar.JPG|մինի|Agha Mohammed Khan of Persia]]
[[Պատկեր:Agha_mohamad_khan_qajar.JPG|մինի|Agha Mohammed Khan of Persia]]
In 1781, a Russian commander, [[Marko Voinovich|Count Voinovich]], led a flotilla<ref name=":19">{{Cite book |last=Shafiyev |first=Farid |title=Resettling the Borderlands: State Relocations and Ethnic Conflict in the South Caucasus |publisher=McGill-Queen's University Press |year=2018 |isbn=9780773553729 |location=Montreal, Kingston, London, Chicago |pages=16–42 |chapter=Russian Conquest of the South Caucasus}}</ref> intended to wrest the islands and port city of the Astarabad province from [[Agha Mohammad Khan Qajar|Agha Mohammed Khan]] and the Persians.<ref name=":15" /><ref name=":42" /> However, Agha Mohammed Khan arrested and deported all parties involved in the expedition.<ref name=":15" />
In 1781, a Russian commander, [[Marko Voinovich|Count Voinovich]], led a flotilla<ref name=":19">{{Cite book |last=Shafiyev |first=Farid |title=Resettling the Borderlands: State Relocations and Ethnic Conflict in the South Caucasus |publisher=McGill-Queen's University Press |year=2018 |isbn=9780773553729 |location=Montreal, Kingston, London, Chicago |pages=16–42 |chapter=Russian Conquest of the South Caucasus}}</ref> intended to wrest the islands and port city of the Astarabad province from [[Agha Mohammad Khan Qajar|Agha Mohammed Khan]] and the Persians.<ref name=":15">{{Cite book |last=Mikaberidze |first=Alexander |title=Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2) |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2011 |isbn=9781598843378 |location=Santa Barbara, California}}</ref><ref name=":42">{{Cite book |last=Matthee |first=Rudi |title=Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective |publisher=Palgrave Macmillan |year=2012 |isbn=9780230102538 |location=New York |pages=99–124 |chapter=Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars}}</ref> However, Agha Mohammed Khan arrested and deported all parties involved in the expedition.<ref name=":15" />


In 1783, [[Heraclius II of Georgia|Erekle II]] of Khartli-Kakheti agreed to become a vassal state of the Russian Empire<ref name=":3" /><ref name=":42" /> in return for Russian protection.<ref name=":15" /> This was formalised in the [[Treaty of Georgievsk]]<ref name=":15" /><ref name=":20">{{Cite book |last=Hambly |first=Gavin |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781105394997 |location=Cambridge |chapter=Iran During the Reigns of Fath Ali Shah and Muhammed Shah}}</ref> on 24 July 1783.<ref name=":21">{{Cite book |last=Hambly |first=Gavin |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |chapter=Agha Muhammed Khan and the Establishment of the Qajar Dynasty}}</ref> Persia still considered Khartli-Kakheti to be its vassal state.<ref name=":15" /> Following the signature of the Treaty of Georgievsk, the Vladikavkaz fortress was built on the Terek River.<ref name=":3" />
In 1783, [[Heraclius II of Georgia|Erekle II]] of Khartli-Kakheti agreed to become a vassal state of the Russian Empire<ref name=":3">{{Cite journal |last=Ledonne |first=John |date=2008 |title=Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard? |journal=Cahiers du Monde russe |volume=49 |issue=1 |pages=17–45 |jstor=40419102}}</ref><ref name=":42" /> in return for Russian protection.<ref name=":15" /> This was formalised in the [[Treaty of Georgievsk]]<ref name=":15" /><ref name=":20">{{Cite book |last=Hambly |first=Gavin |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781105394997 |location=Cambridge |chapter=Iran During the Reigns of Fath Ali Shah and Muhammed Shah}}</ref> on 24 July 1783.<ref name=":21">{{Cite book |last=Hambly |first=Gavin |title=The Cambridge History of Iran |publisher=Cambridge University Press |year=1991 |isbn=9781139054997 |location=Cambridge |chapter=Agha Muhammed Khan and the Establishment of the Qajar Dynasty}}</ref> Persia still considered Khartli-Kakheti to be its vassal state.<ref name=":15" /> Following the signature of the Treaty of Georgievsk, the Vladikavkaz fortress was built on the Terek River.<ref name=":3" />


The governor of the Gilan province, Hedayatollah, sought Russian support against Agha Mohammed Khan, and Russia stipulated the vassalage of Anzali in return for this support.<ref name=":42" /> Russia supported [[Morteza Qoli Khan Qajar|Morteza Qoli Khan]], the brother and rival of Agha Mohammed Khan,<ref name=":9" /> on the proviso that following his ascension to the throne he would cede Anzali, Gilan, Mazandaran and Astarabad to the Russians.<ref name=":11">{{Cite book |last=Mirfendereski |first=Guive |title=A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories |publisher=Palgrave Macmillan |year=2001 |isbn=9780230107571 |location=New York}}</ref>
The governor of the Gilan province, Hedayatollah, sought Russian support against Agha Mohammed Khan, and Russia stipulated the vassalage of Anzali in return for this support.<ref name=":42" /> Russia supported [[Morteza Qoli Khan Qajar|Morteza Qoli Khan]], the brother and rival of Agha Mohammed Khan,<ref name=":9">{{Cite book |last=Brydges |first=Harford Jones |title=Dynasty of the Kajars |publisher=J. Bohn |year=1833 |location=London}}</ref> on the proviso that following his ascension to the throne he would cede Anzali, Gilan, Mazandaran and Astarabad to the Russians.<ref name=":11">{{Cite book |last=Mirfendereski |first=Guive |title=A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories |publisher=Palgrave Macmillan |year=2001 |isbn=9780230107571 |location=New York}}</ref>


Agha Mohammed Khan viewed the Treaty of Georgievsk as defiance on the part of Erekle II and Khartli-Kakheti and moved toward Tiflis in 1795<ref name=":3" /><ref name=":20" /> in an attempt to restore Persian dominion.<ref name=":15" /> Agha Mohammed Khan raised an army of 60,000 men, intending also to retake Karabakh, [[Ganja, Azerbaijan|Ganja]], Shirvan and Khartli-Kakheti.<ref name=":21" /> He divided his force into three, simultaneously attacking Shirvan, Erivan, and the fortress at [[Shusha]].<ref name=":9" /><ref name=":21" /> At Shusha, the siege lasted from 8 July to 9 August 1795.<ref name=":21" /> The governor of Shusha eventually surrendered, however denied the army entry to Shusha. Agha Mohammed Khan negotiated with the governor to gain access to the road to Tiflis through Shusha.<ref name=":21" /> Agha Mohammed Khan subsequently moved from Shusha to occupy Ganja.<ref name=":21" /> 40,000 men marched from Ganja to Tiflis on 10 September 1795 and took the city.<ref name=":21" />
Agha Mohammed Khan viewed the Treaty of Georgievsk as defiance on the part of Erekle II and Khartli-Kakheti and moved toward Tiflis in 1795<ref name=":3" /><ref name=":20" /> in an attempt to restore Persian dominion.<ref name=":15" /> Agha Mohammed Khan raised an army of 60,000 men, intending also to retake Karabakh, [[Ganja, Azerbaijan|Ganja]], Shirvan and Khartli-Kakheti.<ref name=":21" /> He divided his force into three, simultaneously attacking Shirvan, Erivan, and the fortress at [[Shusha]].<ref name=":9" /><ref name=":21" /> At Shusha, the siege lasted from 8 July to 9 August 1795.<ref name=":21" /> The governor of Shusha eventually surrendered, however denied the army entry to Shusha. Agha Mohammed Khan negotiated with the governor to gain access to the road to Tiflis through Shusha.<ref name=":21" /> Agha Mohammed Khan subsequently moved from Shusha to occupy Ganja.<ref name=":21" /> 40,000 men marched from Ganja to Tiflis on 10 September 1795 and took the city.<ref name=":21" />
Տող 111. Տող 111.
{{See also|Russo-Persian War (1804–1813)}}
{{See also|Russo-Persian War (1804–1813)}}
[[Պատկեր:Khartli-Kakheti.svg|մինի|The kingdom of Khartli-Kakheti in the 18th century]]
[[Պատկեր:Khartli-Kakheti.svg|մինի|The kingdom of Khartli-Kakheti in the 18th century]]
On 18 January 1801, it was agreed that Khartli-Kakheti would become a protectorate of Russia.<ref name=":22">{{Cite journal |last=Mamedov |first=Mikail |date=2014 |title=From Civilising Mission to Defensive Frontier: The Russian Empire's Changing Views of the Caucasus (1801-1864) |journal=Russian History |volume=41 |issue=2 |pages=142–162 |doi=10.1163/18763316-04102003 |jstor=24667166}}</ref> On 12 September 1801, Tsar [[Alexander I of Russia|Alexander]] formally announced the decision to annex Khartli-Kakheti<ref name=":3" /><ref name=":22" /> after Persia attempted to reassert suzerainty.<ref name=":13" /><ref name=":15" /><ref>{{Cite book |last1=Tolan |first1=John |title=Europe and the Islamic World |last2=Veinstein |first2=Gilles |last3=Laurens |first3=Henry |publisher=Princeton University Press |year=2013 |isbn=9781400844753 |location=Princeton |pages=259–276 |chapter=The Eighteenth Century as a Turning Point}}</ref> In 1804, following civil unrest, [[Fath-Ali Shah Qajar|Fath Ali Shah]] had new silver and gold coins minted in Erivan, Ganja and [[Shaki, Azerbaijan|Nukha]] to show proof of suzerainty over these provinces.<ref name=":20" />
On 18 January 1801, it was agreed that Khartli-Kakheti would become a protectorate of Russia.<ref name=":22">{{Cite journal |last=Mamedov |first=Mikail |date=2014 |title=From Civilising Mission to Defensive Frontier: The Russian Empire's Changing Views of the Caucasus (1801-1864) |journal=Russian History |volume=41 |issue=2 |pages=142–162 |doi=10.1163/18763316-04102003 |jstor=24667166}}</ref> On 12 September 1801, Tsar [[Alexander I of Russia|Alexander]] formally announced the decision to annex Khartli-Kakheti<ref name=":3" /><ref name=":22" /> after Persia attempted to reassert suzerainty.<ref name=":13">{{Cite book |last=Dowling |first=Timothy C. |title=Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond |publisher=ABC-CLIO, LLC. |year=2015 |isbn=9781598849486 |location=Santa Barbara, California}}</ref><ref name=":15" /><ref>{{Cite book |last1=Tolan |first1=John |title=Europe and the Islamic World |last2=Veinstein |first2=Gilles |last3=Laurens |first3=Henry |publisher=Princeton University Press |year=2013 |isbn=9781400844753 |location=Princeton |pages=259–276 |chapter=The Eighteenth Century as a Turning Point}}</ref> In 1804, following civil unrest, [[Fath-Ali Shah Qajar|Fath Ali Shah]] had new silver and gold coins minted in Erivan, Ganja and [[Shaki, Azerbaijan|Nukha]] to show proof of suzerainty over these provinces.<ref name=":20" />


From 1802 to 1804, Russian forces captured and subdued the Georgian kingdom of [[Imereti]], an Ottoman vassal state, in addition to [[Mingrelia]], [[Guria]], and many of the khanates surrounding Georgia.<ref name=":13" /><ref name=":15" /> Ganja was occupied<ref name=":3" /><ref name=":9" /> and sacked, and 3,000 citizens were killed.<ref name=":15" /> Persia considered the khanates surrounding Georgia to be its vassal states, and Fath Ali Shah took the Russian progression into these territories as justification for the declaration of war.<ref name=":13" /><ref name=":15" />
From 1802 to 1804, Russian forces captured and subdued the Georgian kingdom of [[Imereti]], an Ottoman vassal state, in addition to [[Mingrelia]], [[Guria]], and many of the khanates surrounding Georgia.<ref name=":13" /><ref name=":15" /> Ganja was occupied<ref name=":3" /><ref name=":9" /> and sacked, and 3,000 citizens were killed.<ref name=":15" /> Persia considered the khanates surrounding Georgia to be its vassal states, and Fath Ali Shah took the Russian progression into these territories as justification for the declaration of war.<ref name=":13" /><ref name=":15" />
Տող 128. Տող 128.
{{See also|Treaty of Gulistan}}
{{See also|Treaty of Gulistan}}
[[Պատկեր:Persia_1814.jpg|մինի|Map of Persia in 1814, following the Treaty of Gulistan]]
[[Պատկեր:Persia_1814.jpg|մինի|Map of Persia in 1814, following the Treaty of Gulistan]]
The [[Treaty of Gulistan]] was signed on 24 October 1813 between the Russian Empire and Persia as a conclusion to the [[Russo-Persian War (1804–1813)|Fourth Russo-Persian War]].<ref name=":17" /> Persia ceded all territories north of the Aras River,<ref>{{Cite book |last=Vyvyan |first=J. |title=The New Cambridge Modern History |publisher=Cambridge University Press |year=1965 |isbn=9781139055857 |location=Cambridge |pages=495–524 |chapter=Russia, 1798-1825}}</ref> including Dagestan, Mingrelia, [[Abkhazia]], Derbent, Baku,<ref name=":24">{{Cite book |last=Frankopan |first=Peter |title=The Silk Roads: A New History of the World |publisher=Bloomsbury Publishing Plc |year=2015 |isbn=9781408839980 |location=London}}</ref>{{rp|page=274}} Shaki, Quba, Talesh, Shirvan, Karabakh and Ganja.<ref name=":19" /> The treaty additionally permitted Russia exclusive military rights to the Caspian Sea<ref name=":42" /> and trade rights within Persia.<ref name=":15" /><ref name=":23" />
The [[Treaty of Gulistan]] was signed on 24 October 1813 between the Russian Empire and Persia as a conclusion to the [[Russo-Persian War (1804–1813)|Fourth Russo-Persian War]].<ref name=":17">{{Cite book |last=Baumer |first=Christoph |title=The History of Central Asia: The Age of Decline and Revival |publisher=I.B. Tauris & Co. Ltd. |year=2018 |isbn=9781788310499 |location=London, New York}}</ref> Persia ceded all territories north of the Aras River,<ref>{{Cite book |last=Vyvyan |first=J. |title=The New Cambridge Modern History |publisher=Cambridge University Press |year=1965 |isbn=9781139055857 |location=Cambridge |pages=495–524 |chapter=Russia, 1798-1825}}</ref> including Dagestan, Mingrelia, [[Abkhazia]], Derbent, Baku,<ref name=":24">{{Cite book |last=Frankopan |first=Peter |title=The Silk Roads: A New History of the World |publisher=Bloomsbury Publishing Plc |year=2015 |isbn=9781408839980 |location=London}}</ref>{{rp|page=274}} Shaki, Quba, Talesh, Shirvan, Karabakh and Ganja.<ref name=":19" /> The treaty additionally permitted Russia exclusive military rights to the Caspian Sea<ref name=":42" /> and trade rights within Persia.<ref name=":15" /><ref name=":23" />


== Fifth Russo-Persian War (1826–1828) ==
== Fifth Russo-Persian War (1826–1828) ==

08:48, 7 Դեկտեմբերի 2024-ի տարբերակ

The Russo-Persian Wars or Russo-Iranian Wars (Կաղապար:Langx) were a series of conflicts between 1651 and 1828, concerning Persia and the Russian Empire. Russia and Persia fought these wars over disputed governance of territories and countries in the Caucasus. The main territories disputed were Aran (modern day Republic of Azerbaijan), Georgia and Armenia, as well as much of Dagestan – generally referred to as Transcaucasia[1] – and considered part of the Safavid Iran prior to the Russo-Persian Wars. Over the course of the five Russo-Persian Wars, the governance of these regions transferred between the two empires. Between the Second and Third Russo-Persian Wars, there was an interbellum period in which a number of treaties were drawn up between the Russian and the Persian Empires, as well as between both parties and the Ottoman Empire. Ottoman interest in these territories further complicated the wars, with both sides forming alliances with the Ottoman Empire at different points throughout the wars. Following the Treaty of Turkmenchay, which concluded the Fifth Russo-Persian War, Persia ceded much of its Transcaucasian territory to the Russian Empire.

Նախապատերազմյան հարաբերություններ

Տնտեսական հարաբերություններ

Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև պաշտոնական հարաբերությունների մասին ամենավաղ գրառումները ցույց են տալիս, որ 1521 թվականին Սեֆյան դինաստիայի շահ Իսմայիլ I-ը դիվանագիտական բանագնաց է ուղարկել Մոսկովիայի ցար Վասիլի III-ի մոտ[2]։ Առևտրային հարաբերությունները, սակայն հազվադեպ են եղել և հաճախ ներառել են նաև թաթարներ, որոնք հանդես են եկել որպես առևտրական միջնորդներ[3]։

Պարսկաստանի շահ Թահմասպ Ա

1514 թվականին Օսմանյան կայսրությունը առևտրային շրջափակում է սահմանել Պարսկաստանի դեմ[4]։ Օսմանցիների այս ճնշումը նվազեցնելու համար Շահ Աբբաս I-ը փորձել է այլընտրանքային ցամաքային առևտրային ուղիներ հաստատել Ռուսաստանի միջով[5]։ Շիրվանը գրավելու օսմանցիների փորձը պատճառ է դարձել, որ շահ Թահմասպ I-ը 1552 թվականին դիվանագիտական բանագնաց ուղարկի Մոսկվա[4]։ 1580 թվականին օսմանցիները գրավել են Շիրվանը և Խարթլի-Կախեթի մի մասը, ներառյալ Թիֆլիսը[4]։ Օսմանյան ուժերը սպառնացել են նաև Աստրախանին, որը կարևոր առևտրային ճանապարհի է եղել և ռուսական առևտրային կենտրոնի համար առանցքային դեր է խաղացել[4]։ Շահ Մուհամմեդ Խոդաբանդան խոստացել է Ռուսաստանին զիջել Դերբենտը և Բաքուն՝ Օսմանյան կայսրությունից այս քաղաքների ազատագրումից հետո[4]։

Ռուսաստանը միացրել է Կազանի և Աստրախանի խանությունները համապատասխանաբար 1552 և 1556 թվականներին[6]՝ Վոլգայի առևտրային ուղին դեպի Կովկաս և Կասպից ծով երկարացնելու համար[7][8]։ Այս առևտրային ճանապարհի զգալի կետերն են եղել Գիլանն ու Դերբենտը, որպես Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև ծովային և ցամաքային առևտրային ուղիների սկզբնաղբյուր[7] և Աստրախանի[9] և Շամախիի առևտրային կենտրոններ[10]։ Հատկապես Շամախին եղել է Ռուսաստանի համար առևտրական մեծ դեր ունեցող վայր, որտեղ վաճառվել է մետաքս, կաշի, մետաղական իրեր, մորթի, մոմ և ճարպ[7]։ Պարսիկ վաճառականները առևտուր են արել Ռուսաստանում, բացի այդ նրանք հասել են նաև մինչև Նիժնի Նովգորոդ և Կազան, որոնք վերածվել են առևտրի կենտրոնների[7]։ 1555 թվականին ստեղծվել է «Մուսկովի» կամ «Ռոսիա» ընկերությունը՝ Պարսկաստանի հետ ցամաքային առևտրի միակ նպատակով[11]։

1562 թվականին Շիրվանի գավառը բանագնաց է ուղարկել Ռուսաստան՝ պաշտոնական առևտրային հարաբերություններ հաստատելու համար[12]։ Շամախին հետագայում նույնն է արել 1653 թվականին[12]։ Առաջին պարսիկները, որոնք առևտրով են զբաղվել Ռուսաստանի հետ, եղել են Ջուղայից՝ հյուսիսային Պարսկաստանի հայերը[12]։ Ջուղան Գիլանից սկիզբ առնող ռուս-պարսկական առևտրական ճանապարհի կարևոր օղակ է եղել[12]։ 1604 թվականին Շահ Աբբաս I-ը Ջուղայից հայերի զգալի բնակչությանը վերաբնակեցրել է իր նորաստեղծ մայրաքաղաք Սպահանում՝ նրանց տալով առևտրային իրավունքներ[13]։ Շահ Աբասը տրամադրել է վարկեր, նվազեցրել է հարկեր և կրոնական ազատություն է շնորհել այդ վայրում բնակվող հայ բնակչությանը[14]։

Տասնվեցերորդ դարում պարսկական դիվանագիտական հարաբերությունները հաճախ ուղեկցվել են առևտրական բանագնացներով, որոնք Ռուսաստան են ուղարկել մետաքսյա և մետաղական իրեր[15]։ Դրա դիմաց Ռուսաստանը մորթիներ, բազեներ ու վայրի կենդանիներ է ուղարկել[15]։ 16-րդ դարում թավիշը, տաֆտան և մետաքսը կազմել են Քաշանից, Սպահանից և Յազդից տեղափոխված ապրանքների ավելի քան յոթանասուն տոկոսը[16]։

1616 թվականին Մոսկվայում դիվանագիտական առաքելությունը խոստացել է պաշտպանել Ռուսաստանում պարսիկ վաճառականների առևտուրը[17]։ Ռուսաստանում պարսիկ վաճառականները հաճախ ուղեկցել են դիվանագիտական բանագնացներին[17]։ Այնուամենայնիվ, Գիլանում և Արդաբիլում ռուս վաճառականները պարբերաբար ենթարկվել են ոտնձգությունների, իսկ Շամախիի կառավարիչ Յուսուֆ Խանը հրաժարվել է պաշտպանություն տրամադրել ռուս վաճառականներին[17]։

Քարտեզ, որը ցույց է տալիս Աստրախանի գտնվելու վայրը

Մետաքսի արտահանումը բարձր զարգացում է ունեցել XVII դարի սկզբին: 1623 թվականին ավելի քան 2000 կիլոգրամ մետաքս է Աստրախանից ուղարկվել ուսական կայսրության քաղաքներ[18]։ Շահ Սաֆի I-ի օրոք պաշտոնական արտահանումը նվազել է և փոխարինվել մասնավոր առևտրով[19][18]։ 1634 թվականին առևտուր չի կատարվել և ապրանքներ չեն փոխադրվել։ Երկու տարի անց առևտուրը ևս մեկ անգամ կանգնեցվել է ժանտախտի պատճառով[18], բայց առևտուրը վերսկսվել և զգալիորեն աճել է։ 1676 թվականին՝ 41 000 կիլոգրամ մետաքս է Պարսկաստանից արտահանվել Ռուսաստան[20]։

Քաղաքական հարաբերություններ

Պարսկաստանի Շահ Աբբաս I

1464 465 թվականներին Իվան III ցարը բանագնաց է ուղարկել Շամախի՝ փնտրելով հակաօսմանյան կոալիցիա[21]։ Հակաօսմանյան դաշինքի նկատմամբ այս հետաքրքրությունը շարունակվել է մինչև տասնվեցերորդ դարը և Շահ Աբբաս I-ի օրոք Պարսկաստանը վարել է ուժեղ հակաօսմանական արտաքին քաղաքականություն[22][23]։

1613 թվականին Ռոմանովների ընտանիքի ռուսական գահին բարձրանալուն նախորդող դժվարությունների ժամանակ[24]՝ Ռուսաստանն այնպես էր թուլացել, որ Պարսկաստանն իր արտաքին քաղաքական ուշադրությունը դարձրել է դեպի Արևմտյան Եվրոպա՝ հակաօսմանյան կոալիցիայի համար[25]։ Շահ Աբբաս I-ը կապ է պահպանել Ավստրիայի Հաբսբուրգների հետ՝ Հունգարիայում հակաօսմանական դաշինք ստեղծելու հույսով[26]։

Տասնվեցերորդ դարի վերջին Ռուսաստանը արշավ է սկսել Թարքիի Շամխալաթի դեմ, որը կառավարել է հյուսիսային Դաղստանը և եղել է Պարսկաստանի անվանական վասալը[27]։ Ռուսական ուժերը գրավել են Դերբենտը, Դաղստանը և Բաքուն և ամրոցներ են կառուցել Թերեք գետից հարավ ընկած ժամանակահատվածում[27]։ Պարսիկները, սակայն զգուշավոր են եղել տարածքային պահանջները վիճարկելու հարցում՝ վախենալով վտանգել հակաօսմանյան կոալիցիան[27]։

1598-1618 թվականներին ռուսները բազմաթիվ բանագնացներ են ուղարկել Պարսկաստան՝ ի պատասխան Օսմանյան կայսրության դեմ ռազմական օգնության խնդրանքների[28]։

1612 թվականին շահ Աբբաս I-ը կնքել է Նասուհ փաշայի պայմանագիրը Օսմանյան կայսրության հետ օսմանա-պարսկական պատերազմներին վերջ դնելու համար[29]։ Այս պայմանագրով ամրագրվել է պարսկական չեզոքություն ռուս-օսմանյան հարաբերություններում[30]։ Շամախիում առևտուրը կտրուկ նվազել է այս պայմանագրի ստորագրումից հետո, քանի որ 1618 թվականին օսմանցիների նկատմամբ Սեֆյանների հաղթանակը ժխտել է ռուսական օգնության անհրաժեշտությունը[30]։

1630-ական թվականներին Պարսկաստանի և Օսմանյան կայսրության միջև հարաբերությունները վերսկսվել են[31]՝ մինչև 1639 թվականին Զուհաբի հաշտության ստորագրումը, ինչը հանգեցրել է պարսիկների դիվանագիտական զգուշավորությանը՝ Օսմանյան կայսրությանը հակադրվելու ցանկության պատճառով[32][31]։

Առաջին ռուս-պարսկական պատերազմ (1651–1653)

1645 թվականին ռուս կազակների և պարսից հպատակ համարվող լեզգիների միջև անկարգություններ են սկսվել[33]։ Այս լարվածությունը կենտրոնացած է եղել հիմնականում վրաց-դաղստանյան սահմանի երկայնքով[34]։ Ռուսաստանի կողմից աջակցվող թեկնածուն ձեռք է բերել Դաղստանի ղեկավարությունը պարսիկ թեկնածուի նկատմամբ[33]։

1647 թվականին Շիրվան նահանգի կառավարիչ Խոսրով խանը բողոքել է Աստրախանի կառավարչին[35], առ այն որ Աստրախանի և Թարքիի կազակները մի շարք կողոպուտներ են կատարել[36]։ Նա սպառնացել է բռնագրավել Շիրվան նահանգի մայրաքաղաք Շամախիում ռուս վաճառականների ապրանքները և ռազմական գործողություններ սկսել կազակների դեմ[36]։ Ռուսական իշխանությունները բողոքել են այս արարքի դեմ և խնդրել են շահին պատժել Խոսրով Խանին[36]։ Շահը ոչ մի քայլ չի ձեռնարկել և 1649 թվականին Խոսրով խանը ևս մեկ նամակ է ուղարկել՝ կրկնելով իր նախազգուշացումը[36]։ Երկրների միջև լարվածությունը սրվել է, երբ 1650 թվականին կազակները թալանել են Շիրվանից և Դաղստանից իրեր տեղափոխող քարավանը, ինչի արդյունքում մի քանի մարդ է սպանվել[36]։

Ռուսները ընդլայնել են կայազորը Սուլակ գետի վրա և ևս մի քանիսը կառուցել են Թերեք գետի վրա, ներառյալ մեկ կայազոր՝ ի աջակցություն Խարտլի-Կախեթի գահընկեց արված կառավարիչ Թեյմուրազի[37]։ Պարսկական տարածքի այս ընդլայնումը և Թեյմուրազին աջակցությունը զայրացրել է շահ Աբաս II-ին[37], քանի որ Թեյմուրազը շահի կողմից գահընկեց է արվել[38]։

1653 թվականին շահը հրամայել է Արդաբիլի, Էրիվանի, Ղարաբաղի, Աստարաբադի և Ադրբեջանի որոշ կառավարիչներին զորք ուղարկել Խոսրով խանի օգնությանը[39]։ Հետագայում զորքեր են ներդրել Դերբենտի կառավարիչը, Թարքիի Շամխալաթը և Կարա Քայտաքի կառավարիչը[39]։ Այս զորքերը ռուսներին քշել են բերդից[39] և հրկիզել են այն[40]։

Նույն տարին Ռուսաստանի արքայազն Իվան Լոբանով-Ռոստովսկու գլխավորած բանագնացը մեկնել է Պարսկաստան[41]՝ խնդրելու, որ Շամախիի նահանգապետը չմիջամտի Դաղստանի գործերին, փոխհատուցում տրվի կրած կորուստների համար և ազատ արձակվեն բոլոր ռուս վաճառականները[42]։

Վրաստանի և Դաղստանի շուրջ այս հակամարտությունը ազդել է երկրների միջև առևտրային հարաբերությունների վրա։ 1651 թվականին Աստրախանում պահվել է 138 պարսկական մետաքս՝ պահանջարկի բացակայության պատճառով[43]։

1717 թվականի պայմանագիր

Արտեմի Պետրովիչ Վոլինսկին որպես բանագնաց ուղարկվել է Սպահան՝ առևտրային պայմանագիր կնքելու համար[44][45], որը կարող էր Ռուսաստանին մենաշնորհ տալ պարսկական մետաքսի առևտրի վրա[46][47]։ Այս առաքելությունը նաև հետախուզություն է հավաքել պարսկական ռեսուրսների, աշխարհագրության, ենթակառուցվածքների, ռազմական և այլ ուժեղ կողմերի մասին[47][46][44]։ Նրան հետագայում հանձնարարվել է ընդգծել Ռուսաստանը որպես Պարսկաստանի դաշնակից, իսկ Օսմանյան կայսրությունը՝ որպես իրենց թշնամի[46]։

Պարսիկները թշնամացել են բանագնաց կողմի նկատմամբ, երբ ռուսական արշավախումբը արքայազն Բեկովիչ-Չերկասկու գլխավորությամբ իջել է Կասպից ծովի արևելյան ափին[48]՝ Խիվայում[49]։

Վոլինսկին զեկուցել է ցարին, որ Պարսկաստանը գտնվում է կործանման եզրին[50]։ Նա նաև առաջարկել է Գիլան, Մազանդարան և Աստարաբադ նահանգները միացնել Ռուսաստանին՝ մետաքսի արտադրության իրենց կարողությունների պատճառով[51]։

Երկրորդ ռուս-պարսկական պատերազմ (1722–1723)

Քարտեզ, որը ցույց է տալիս Սեֆյանների պարսկական տարածքը մինչև ռուս-պարսկական երկրորդ պատերազմը (1722–1723)

1721 թվականի հունվարին պուշթուն աֆղանները՝ Միրվեյս Հոթակի[52] և այնուհետև Մահմուդ Հոթակի գլխավորությամբ[53] սկսել են արշավանք ընդդեմ պարսիկների՝ Քանդահարի իշխանության համար[52][54]։ Աֆղանները 25000 հոգանոց բանակով ներխուժել են Պարսկաստան և փորձել են գրավել Քերմանը[53][55]։ Նրանք չեն կարողացել պահել քաղաքը և նմանապես չեն կարողացել գրավել մոտակա Յազդ քաղաքը[53]։ Այնուհետև Մահմուդը տեղափոխվել է Գյուլնաբադ քաղաքից դուրս ճամբար, Պարսկաստանի մայրաքաղաք Սպահանից տասը մղոն հեռավորության վրա[53][55]։

Լեզգիների ցեղի սուննի մահմեդական առաջնորդ Դաուդ Խանը ձերբակալվել է Դերբենտում՝ ապստամբություն հրահրելու համար, բայց ազատ է արձակվել 1721 թվականի օգոստոսին[56] աֆղանների նախնական հարձակումից հետո[57]՝ հույս ունենալով, որ նա բանակ կհավաքի շահին աջակցելու համար[58] Դաուդ Խանը և նրա լեզգի հետևորդները կողոպտել են Շամախի քաղաքը՝ 1721 թվականի օգոստոսին[59][58][56], որոնք սպանել են հազարավոր շիա մահմեդականների և մի քանի հարուստ ռուս վաճառականների[57]։ Արտեմի Վոլինսկին, որն եղել է Աստրախանի նահանգապետ՝ հորդորել է ցար Պետրոս I-ին զորքեր ուղարկել ապստամբությանը միջամտելու համար[57]։ Պարսկական վասալ պետության և Արևելյան վրացական Խարթլի-Կախեթի թագավորության տիրակալ Վախթանգ VI-ը կապ է հաստատել Պետրոսի հետ՝ Կովկասյան տարածքներ ռուսական առաջխաղացումներին աջակցելու համար[60][56][57]։ Այնուհետև Դաուդ խանը դիմել է Օսմանյան սուլթանի պաշտպանությանը[58][56]։

1722 թվականի մարտի 8-ին Գյուլնաբադի ճակատամարտում պարսիկների նկատմամբ աֆղանական հաղթանակից հետո Մահմուդ Հոթակը և նրա բանակը պաշարել են Սպահանը[61][62]։ Շահ Հուսեյնի որդի Միրզա Թահմասպը 600 հոգով[62] փախել է Սպահանից և հասել Ղազվին[63]։ Ղազվինից Թահմասպն այնուհետև ստիպված է եղել փախչել Ռեշտ, որին հետևել են նաև աֆղանական ուժերը: Ռեշտի կուսակալը խնդրել է Պետրոս ցարին՝ օգնության համար, ինչպես և Թահմասպը, որը բանագնաց Իսմայիլ Բեգին ուղարկել է Աստրախան[64]։

1722 թվականի հունիսի 29-ին Պետրոս ցարը և ռուսական զորքերը ժամանել են Աստրախան[65][66][67]։ Բանագնաց է ուղարկվել Շահ Հուսեյնին տեղեկացնելու համար, որ ռուսական ուժերը այնտեղ են՝ ապստամբներին հնազանդեցման գործում աջակցության, այլ ոչ թե պատերազմ հայտարարելու համար[67]։ Պետրոսն առաջարկել է օգնություն ցուցաբերել աֆղաններին և լեզգիների ապստամբությանը հնազանդեցնելու համար և ապահովել, որ Օսմանյան կայսրությունը չօգտվի իրավիճակից և չներխուժի տարածք[68]։ Բանագնացին հանձնարարվել է նաև տեղեկացնել Շահ Հուսեյնին, որ այդ օգնությունը կտրվի միայն այն դեպքում, եթե Պարսկաստանը որոշ գավառներ զիջի Ռուսաստանին[67][65]։ Բանագնացը, սակայն չի փոխանցել այս գավառների դադարեցման մասին հաղորդագրությունը[67]։

Վախթանգ VI-ը 30000 մարդկանց քանակով բանակ է մատակարարել, իսկ հայերը ուղարկել են ևս 10000 մարդ[69]։ Աստրախանից զորքերը այնուհետև անցել են Կասպից ծովի արևմտյան ափին գտնվող պարսկական ամրոցների հարձակմանը և գրավել են Դերբենտի ամրոցը[69][70][71]։ Այնուհետ ռուսները գրավել են Բաքուն և Սալյանը՝ Շիրվան գավառում, Լենքորանը՝ Թալեշ գավառում և Անզալին՝ Գիլան գավառում, որոնք նշանակալից գավառներ են եղել մետաքսի արտադրության ոլորտում[72][73]։

Օսմանյան սուլթանը առաքյալ է ուղարկել Պետրոսին՝ զգուշացնելով, որ հետագա ներխուժումը պարսկական տարածք հիմք կարող է հանդիսանալ Ռուսաստանին պատերազմ հայտարարելու համար[74]։

1722 թվականի սեպտեմբերին շատ ռուսական նավեր կորել են փոթորկի ժամանակ և համաճարակը սպանել է ռուսական հեծելազորի ձիերի զգալի մասը[75][76][77]։ Ռուսական զորքերը քաշվել են Աստրախան, մի քանի կայազորներ մնացել են Թարքիի, Բաքվի և Դերբենտի Շամխալաթում[77][76][75][78]։ Վրացական և հայկական զորքերը մնացել են ապստամբներին հնազանդեցնելու համար[75][76][77]։

1722 թվականի հոկտեմբերի 23-ին Շահ Հուսեյնը Սպահանը հանձնել է աֆղաններին[79] և հրաժարվել գահից՝ ի օգուտ Մահմուդ Հոթակի[80][81][82]։ Պետրոսը առաջարկել է օգնել Թահմասպին Մահմուդից իր գահը վերադարձնելու հարցում[83]։

1722 թվականի նոյեմբերի 3-ին 14 նավ Աստրախանից նավարկել են Անզալի՝ Ռեշտի մոտ գտնվող նավահանգիստ[84][85]։ Քաղաքին օգնելու պատրվակով ռուսական ուժերը մտել են Ռեշտ[86][87][88]։ 1723 թվականին Ռեշտի նահանգապետը խնդրել է ռուսական զորքերին հեռանալ, քանի որ օգնություն չի պահանջվել[89]։ Զորքերը, սակայն չեն հեռացել և պաշարվել են իրենց զորանոցում[88]։ 1723 թվականի մարտի 28-ին ռուսական զորքերի մի խումբ փրկվել է պաշարումից և զորանոցը պաշարող պարսիկները երկու կողմից հարձակվել են նրանց վրա, սպանվել են ավելի քան 1000 մարդ[88][87][89]։

Թահմասպ II-ի բանագնաց Իսմայիլ Բեգը ժամանել է Սանկտ Պետերբուրգ 1723 թվականի հուլիսի 30-ին՝ Թահմասպի գահ բարձրանալու մասին Պետրոսին տեղեկացնելու և ապստամբների և աֆղանների դեմ օգնություն խնդրելու համար[90]։

Կնքված պայամանգրեր

Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագիր

Ռուսական կայսրության և Պարսկական կայսրության միջև 1723 թվականի սեպտեմբերի 23-ին ստորագրվել է Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագիրը, որը պետք է ավարտեր Երկրորդ ռուս-պարսկական պատերազմը[91]։ Պայմանագրի պայմանների համաձայն՝ ցարը շահի հետ բարեկամություն պետք է շնորհեր և աջակցեր ապստամբների դեմ պայքարը[92][91]։ Դրա դիմաց Պարսկաստանը պետք է զիջեր Դերբենտը, Բաքուն և Մազանդարան, Գիլան, Շիրվան և Աստարաբադ նահանգները[93][94][91][95]։ Ռուսաստանում Թահմասպի դեսպան Իսմայիլ Բեգը ստորագրել է պայմանագիրը, սակայն շահը հրաժարվել է վավերացնել այն, երբ պայմանագրի տեքստն ուղարկվել է նրան՝ 1724 թվականի ապրիլին[93][92][91][95]։

Կոստանդնուպոլսի պայմանագիր

Կոստանդնուպոլսի պայմանագիրը ստորագրվել է Օսմանյան կայսրության և Ռուսական կայսրության միջև 1724 թվականի հունիսի 24-ին՝ Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագրի ստորագրումից հետո երկու կայսրությունների միջև առաջացած քաղաքական ճգնաժամը մեղմելու նպատակով[96]։ Պայմանագրի պայմաններով Օսմանյան կայսրությանը հանձնվել են Ադրբեջանը, Հայաստանը և Վրաստանը[97], իսկ Ռուսաստանին թույլատրվել է պահպանել Մազանդարանը, Գիլանն ու Աստարաբադը[96][98]։

Հստակեցվել է, որ եթե Պարսկաստանը հրաժարվի ճանաչել պայմանագիրը, ապա Ռուսաստանը և Օսմանյան կայսրությունը կձեռնարկեն գործողություններ՝ Պարսկաստանի գահին խամաճիկ կառավարիչ դնելու առմամբ[99][100]։

Համադանի պայմանագիր

Համեդանի պայմանագիրը ստորագրվել է Օսմանյան կայսրության և աֆղանական Հոթակի դինաստիայի միջև 1727 թվականի հոկտեմբերին[101]։ Հոթակները համաձայնել են Զանջանը, Սուլթանիան, Աբհերը, Թեհրանը զիջել օսմանցիներին՝ Աշրաֆ Հոթակին Պարսկաստանի շահ հռչակելու դիմաց[102][101]։

Ռաշտի պայմանագիր

1732 թվականի հունվարի 21-ին Ռուսական կայսրության և Սեֆյան Պարսկաստանի կողմից ստորագրված Ռաշտի պայմանագրի համաձայն[103]՝ Պարսկաստանին տրվել է 1723 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի պայմանագրով զիջված տարածքների մի մասը[104]։ Ռուսաստանը Պարսկաստանին զիջել է Աստարաբադ, Գիլան [105] և Մազանդարան նահանգները[106][107]։ Պայմանագրի պայմաններով նշվել է նաև, որ եթե օսմանցիները զիջեն կովկասյան տարածքները Ռուսաստանին, Ռուսաստանը՝ կզիջեն նաև Դերբենտը և Բաքուն[106]։ Պայմանագիրը նաև ապահովում է ազատ առևտուր Պարսկաստանում ռուս վաճառականների համար և որ Ռուսաստանի դեսպանին թույլատրվել է բնակվել Պարսկաստանում[106]։

Գյանջայի պայմանագիր

Գյանջայի պայմանագիրը կնքվել է 1735 թվականի մարտին՝ Ռուսական կայսրության և Պարսկաստանի միջև[108]։ Պայմանագիրը Պարսկաստանին տվել է 1723 թվականին հանձնված մնացած տարածքները[109]՝ Դերբենդը, Բաքուն[110] և շրջակա Շիրվան գավառը և Թարքին գավառները[111][112]։ Ավելին, այնտեղ նշվել է, որ Թերեք գետը հանդիսանում է որպես Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև սահման[110]։

Third Russo-Persian War (1796)

Տե՛ս նաև՝ Persian expedition of 1796
Agha Mohammed Khan of Persia

In 1781, a Russian commander, Count Voinovich, led a flotilla[113] intended to wrest the islands and port city of the Astarabad province from Agha Mohammed Khan and the Persians.[114][115] However, Agha Mohammed Khan arrested and deported all parties involved in the expedition.[114]

In 1783, Erekle II of Khartli-Kakheti agreed to become a vassal state of the Russian Empire[116][115] in return for Russian protection.[114] This was formalised in the Treaty of Georgievsk[114][117] on 24 July 1783.[118] Persia still considered Khartli-Kakheti to be its vassal state.[114] Following the signature of the Treaty of Georgievsk, the Vladikavkaz fortress was built on the Terek River.[116]

The governor of the Gilan province, Hedayatollah, sought Russian support against Agha Mohammed Khan, and Russia stipulated the vassalage of Anzali in return for this support.[115] Russia supported Morteza Qoli Khan, the brother and rival of Agha Mohammed Khan,[119] on the proviso that following his ascension to the throne he would cede Anzali, Gilan, Mazandaran and Astarabad to the Russians.[120]

Agha Mohammed Khan viewed the Treaty of Georgievsk as defiance on the part of Erekle II and Khartli-Kakheti and moved toward Tiflis in 1795[116][117] in an attempt to restore Persian dominion.[114] Agha Mohammed Khan raised an army of 60,000 men, intending also to retake Karabakh, Ganja, Shirvan and Khartli-Kakheti.[118] He divided his force into three, simultaneously attacking Shirvan, Erivan, and the fortress at Shusha.[119][118] At Shusha, the siege lasted from 8 July to 9 August 1795.[118] The governor of Shusha eventually surrendered, however denied the army entry to Shusha. Agha Mohammed Khan negotiated with the governor to gain access to the road to Tiflis through Shusha.[118] Agha Mohammed Khan subsequently moved from Shusha to occupy Ganja.[118] 40,000 men marched from Ganja to Tiflis on 10 September 1795 and took the city.[118]

By the end of 1795, Agha Mohammed Khan had captured Tiflis[119] and dominated northern Persia.[120] In the invasion, thousands of Georgians were massacred, and 15,000 citizens taken into captivity and sent as slaves to Persia.[114][118] Erekle II fled from Tiflis.[119]

Tsarina Catherine II of Russia began a campaign in 1796 to overthrow Agha Mohammed Khan in favour of Morteza Qoli Khan.[120][113][114] Russian forces, consisting of 20,000 men,[116] began to march from Kizlyar in April 1796 to Derbent, which was seized on 10 May 1796.[114] Russian troops occupied Talesh, Salyan, Derbent,[118] Baku, Shamakhi and Ganja by June 1796.[114] Following the death of Catherine II, Tsar Paul I recalled all troops from the Caucasus.[120][113][114]

Fourth Russo-Persian War (1804–1813)

Տե՛ս նաև՝ Russo-Persian War (1804–1813)
The kingdom of Khartli-Kakheti in the 18th century

On 18 January 1801, it was agreed that Khartli-Kakheti would become a protectorate of Russia.[121] On 12 September 1801, Tsar Alexander formally announced the decision to annex Khartli-Kakheti[116][121] after Persia attempted to reassert suzerainty.[122][114][123] In 1804, following civil unrest, Fath Ali Shah had new silver and gold coins minted in Erivan, Ganja and Nukha to show proof of suzerainty over these provinces.[117]

From 1802 to 1804, Russian forces captured and subdued the Georgian kingdom of Imereti, an Ottoman vassal state, in addition to Mingrelia, Guria, and many of the khanates surrounding Georgia.[122][114] Ganja was occupied[116][119] and sacked, and 3,000 citizens were killed.[114] Persia considered the khanates surrounding Georgia to be its vassal states, and Fath Ali Shah took the Russian progression into these territories as justification for the declaration of war.[122][114]

On 23 May 1804, Fath Ali Shah demanded Russian troops be withdrawn from Persian territory in the Caucasus.[114] This request was refused, precipitating a declaration of war from Persia.[114] The Russian troops proceeded to march to the Erivan province and besieged the capital, Erivan[116][114] on 1 July.[124] The siege of Erivan, however, failed as the Russian forces ran out of provisions.[116] Subsequently, the Persians suffered defeats at Leninakan and Erivan, and they retreated to regroup.[114][122]

In 1805, the khanates of Shaki, Shirvan and Karabakh formally recognised Russian authority.[116][122][114] Russian forces also attacked Baku, Resht,[122][114] Quba and Talesh.[121] In 1806, Russian forces defeated a Persian attack in Karabakh,[119] and captured Derbent and Baku.[116]

Following these losses, the Persian troops were defeated in many significant locations in the ensuing years. In 1806, Russian forces captured Karakapet, and then Karababa in 1808.[122][114] They also occupied Ganja in 1809, and Akhalkalaki[125] in 1810.[122][114]

In 1810, the Persians, allied with the Ottomans, attacked Tiflis from Nakhichevan but failed to capture the city.[116] Their retreat was hindered by the Russian occupation of Megri on the Aras River.[116]

On 12 August 1812, 20,000 Persian men captured the fortress of Lankaran in the Talesh province and proceeded to the Aras River, attacking Russian troops positioned there in October.[116][115] The Russians defeated the Persians in October 1812 at Aslanduz, in the Ardabil province,[115][124] when the Persian artillery was destroyed and Persian forces were forced to retreat to Tauris.[116] The Persians were later defeated also at Lankaran on 13 January 1813.[122][114]

Treaty of Gulistan

Տե՛ս նաև՝ Treaty of Gulistan
Map of Persia in 1814, following the Treaty of Gulistan

The Treaty of Gulistan was signed on 24 October 1813 between the Russian Empire and Persia as a conclusion to the Fourth Russo-Persian War.[126] Persia ceded all territories north of the Aras River,[127] including Dagestan, Mingrelia, Abkhazia, Derbent, Baku,[128]:{{{1}}} Shaki, Quba, Talesh, Shirvan, Karabakh and Ganja.[113] The treaty additionally permitted Russia exclusive military rights to the Caspian Sea[115] and trade rights within Persia.[114][124]

Fifth Russo-Persian War (1826–1828)

Տե՛ս նաև՝ Russo-Persian War (1826–1828)

The death of Tsar Alexander in 1825 led to the false belief in Persia that civil war had broken out in Russia and that the Caucasian kingdoms and tribes had rebelled.[115] In May 1826, Russia occupied Mirak, in the Erivan province of Persia. This action stood in opposition to the Treaty of Gulistan.[122][114]

In July 1826, Abbas Mirza ordered an attack on Russian territories in the Caucasus, besieging Shusha and Ganja (renamed Elisavetpol by Russia[113]), and proceeding toward Tiflis. A second force also attacked Gyumri.[116] Persia invaded the Karabakh and Talesh[113] provinces, which had been ceded to Russia in the Treaty of Gulistan.[122][114] Citizens in these provinces surrendered the cities of Lankaran, Quba and Baku to Persia.[122][114] A Russian attack subsequently defeated the Persians at the Shamkhor River and Ganja in September 1826[122][114] and they retreated to Tauris.[116]

In October 1826, Russian forces besieged Erivan.[122][114][116] Following this, they successively seized Nakhichevan, Abbasabad, Meren,[116] Urmiya, and Ardabil in 1827.[116][122][114] The Russians defeated the Persians in 1827 when they captured Erivan and Tauris and the Persians were forced to sue for peace.[115]

Treaty of Turkmenchay

Տե՛ս նաև՝ Treaty of Turkmenchay
First page of the Treaty of Turkmenchay

The Treaty of Turkmenchay was signed on 21 February 1828 between the Russian Empire and Persia.[116] Under the treaty, Persia ceded the Erivan,[129] Talesh and Nakhichevan[116][113] khanates. The Aras River was established as the new border between the countries.[122] Persia was also required to pay 20 million rubles in silver in indemnification.[116] The treaty continued to allow Russia an exclusive right to a naval presence on the Caspian Sea and exempted Russian subjects from Persian jurisdiction.[122][114]

Post-war relations

Persian territorial losses following the Treaty of Gulistan (1814) and the Treaty of Turkmenchay (1828)

Following the signature of the Treaty of Turkmenchay, Persia experienced considerable instability. Alexander Sergeyevich Griboedov, a Russian envoy, was murdered in Tehran in 1829.[115] In 1830, Fath Ali Shah sent a diplomatic mission to Russia to apologise formally.[115]

In 1831, there was unrest in Yazd and Kerman, and in 1832, several chieftains rebelled in Quchan and Turbat-i Haidari in 1832.[117] Following the death of Fath Ali Shah in 1834, there were increased concerns over the possibility of civil war.[118] Rival claimants to the throne stirred up further discontent in the early reign of Mohammed Shah.[117] In 1839 and 1840, Isfahan experienced serious unrest after high-ranking officials questioned and inhibited the central government's authority.[117]

Over the course of the 19th century, Qajar Persia largely fell into the sphere of influence of Russia, who jostled control over Iran and Afghanistan with Britain during the Great Game. The Romanovs shifted to a policy of 'informal support' for the weakened Qajar dynasty — continuing to place pressure with advances in the largely nomadic Turkestan, a crucial frontier territory of the Qajars — this Russian domination of Persia continued for nearly a century.[130][131] The Persian monarchy became more of a symbolic concept in which Russian diplomats were themselves powerbrokers in Iran and the monarchy was dependent on Russian and British loans for funds.[130] The Russian Empire backed Persian sieges of Herat in 1837–1838 and 1856, as part of the Great Game. For Persia, the expansion into Afghanistan was an attempt to compensate for the lost territories to Russia in the Caucasus.

Russia became concerned with silk production in the Caucasus.[121] Merchants in Elisavetpol (formerly Ganja) expressed interest in assuming control of the Caucasian silk industry.[121] Russian authorities also attempted to reallocate the lands of Azerbaijani nobles among Russian landlords, an action which proved unsuccessful.[121] T.B. Armstrong, a traveller in the region, noted that the new Russian domination of the Caucasus was resented in Zanjan and parts of Azerbaijan.[115]

By 1860, fifty thousand Persians had settled in the Caucasian region.[132] Trade continued between Russia and Persia, consisting of sugar and petroleum exported to Persia, and cotton, rice, wool, dried fruit exported to Russia.[132] In 1897, exports into Russia totalled 18,649,669 rubles, and imports into Persia were 16,036,032 rubles.[132]

In 1879, the establishment of the Cossack Brigade by Russian officers gave the Russian Empire influence over the modernization of the Qajar army. This influence was especially pronounced because the Persian monarchy's legitimacy was predicated on an image of military prowess.[130][133] By the 1890s, Russian tutors, doctors and officers were prominent at the Shah's court, influencing policy personally.[130][134] In 1907 the Russian Empire, alongside the British Empire, partitioned Iran into spheres of influence with the Anglo-Russian Convention. Russian forces would also enter Persia during the Russian involvement in the Persian Constitutional Revolution.

List of conflicts

No: Name Result
1 First Russo-Persian War Persian victory. Safavids destroy the Russian fortress on the Persian side of the Terek River and expel its garrison.[135][136][115]
2 Second Russo-Persian War Russian victory. Russia gains possession of Derbent, Baku, Shirvan and the modern provinces of Gilan, Mazandaran and Astarabad, but returns all territories to Persia in the Treaties of Resht and Ganja.[116][114]
3 Third Russo-Persian War Status quo ante bellum.[137]
4 Fourth Russo-Persian War Russian victory. Treaty of Gulistan[138] – Persia cedes what is now Georgia, Dagestan, parts of northern Armenia and most of what now comprises modern Azerbaijan to Russia.[139][140]
5 Fifth Russo-Persian War Russian victory. Treaty of Turkmenchay[141] – Persia cedes all of what is now Armenia, Nakhichevan and Azerbaijan to Russia.[142]
6 Russian intervention (1909) Russian victory[143][144]
  • occupation of Tabriz
  • Russia fulfilled its peacemaking goal as a great power and defended the foreign embassies in Tabriz by defeating the army of constitutionalists[145]

See also

References

  1. ↑ Multiple Authors. «Caucasus and Iran». Encyclopædia Iranica. Վերցված է 2012-09-03-ին.
  2. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  3. ↑ Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  5. ↑ Ferrier, Ronald (1973). «The Armenians and the East India Company in Persia in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries». The Economic History Review. 26 (1): 38–62. doi:10.2307/2594758. JSTOR 2594758.
  6. ↑ Khodarkovsky, Michael (1999). «Of Christianity, Enlightenment, and Colonialism: Russia in the North Caucasus, 1550–1800». The Journal of Modern History. 71 (2): 394–430. doi:10.1086/235251. JSTOR 10.1086/235251. S2CID 155059616.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  8. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  9. ↑ Ferrier, Ronald (1986). «Trade From the Mid-14th Century to the End of the Safavid Period». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 412–490. ISBN 9780521200943.
  10. ↑ Chenciner, Robert; Magomedkhanov, Magomedkhan (1992). «Persian Exports to Russia from the Sixteenth to the Nineteenth Century». Iran. 30: 123–130. doi:10.2307/4299875. JSTOR 4299875.
  11. ↑ Lockhart, Laurence (1986). «European Contacts With Persia 1350-1736». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 373–410. ISBN 9780521200943.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  13. ↑ Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  14. ↑ Ferrier, Ronald (1973). «The Armenians and the East India Company in Persia in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries». The Economic History Review. 26 (1): 38–62. doi:10.2307/2594758. JSTOR 2594758.
  15. ↑ 15,0 15,1 Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  16. ↑ Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  19. ↑ Ferrier, Ronald (1973). «The Armenians and the East India Company in Persia in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries». The Economic History Review. 26 (1): 38–62. doi:10.2307/2594758. JSTOR 2594758.
  20. ↑ Herzig, Edmund M. (1992). «The Volume of Iranian Raw Silk Exports in the Safavid Period». Iranian Studies. 25 (1/2): 61–79. doi:10.1080/00210869208701769. JSTOR 4310787.
  21. ↑ Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  22. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  23. ↑ Spuler, B. (1977). «Central Asia from the sixteenth century to the Russian conquests». The Cambridge History of Islam. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 468–494. ISBN 9781139055024.
  24. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  25. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  26. ↑ Spuler, B. (1977). «Central Asia from the sixteenth century to the Russian conquests». The Cambridge History of Islam. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 468–494. ISBN 9781139055024.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  28. ↑ Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  29. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  30. ↑ 30,0 30,1 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  31. ↑ 31,0 31,1 Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  32. ↑ Ferrier, Ronald (1973). «The Armenians and the East India Company in Persia in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries». The Economic History Review. 26 (1): 38–62. doi:10.2307/2594758. JSTOR 2594758.
  33. ↑ 33,0 33,1 Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  34. ↑ Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  35. ↑ Khodarkovsky, Michael (1999). «Of Christianity, Enlightenment, and Colonialism: Russia in the North Caucasus, 1550–1800». The Journal of Modern History. 71 (2): 394–430. doi:10.1086/235251. JSTOR 10.1086/235251. S2CID 155059616.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  37. ↑ 37,0 37,1 Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  38. ↑ Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  40. ↑ Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  41. ↑ Ferrier, Ronald (1986). «Trade From the Mid-14th Century to the End of the Safavid Period». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 412–490. ISBN 9780521200943.
  42. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  43. ↑ Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  44. ↑ 44,0 44,1 Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  45. ↑ Ferrier, Ronald (1973). «The Armenians and the East India Company in Persia in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries». The Economic History Review. 26 (1): 38–62. doi:10.2307/2594758. JSTOR 2594758.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  47. ↑ 47,0 47,1 Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  48. ↑ Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  49. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  50. ↑ Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  51. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  52. ↑ 52,0 52,1 Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 53,3 Tucker, Spencer C. (2010). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781851096725.
  54. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  55. ↑ 55,0 55,1 Quinn, Sholeh (2010). «Iran under Safavid Rule». The New Cambridge History of Islam. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 201–238. ISBN 9781139056137.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  59. ↑ Rashtiani, Goodarz (2018). «Iranian-Russian Relations in the Eighteenth Century». Crisis, Collapse, Militarism and Civil War: The History and Historiography of 18th Century Iran. Oxford University Press. ISBN 9780190250324.
  60. ↑ Shafiyev, Farid (2018). «Russian Conquest of the South Caucasus». Resettling the Borderlands: State Relocations and Ethnic Conflict in the South Caucasus. Montreal, Kingston, London, Chicago: McGill-Queen's University Press. էջեր 16–42. ISBN 9780773553729.
  61. ↑ Quinn, Sholeh (2010). «Iran under Safavid Rule». The New Cambridge History of Islam. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 201–238. ISBN 9781139056137.
  62. ↑ 62,0 62,1 Tucker, Spencer C. (2010). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781851096725.
  63. ↑ Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  64. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  65. ↑ 65,0 65,1 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  66. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  68. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  69. ↑ 69,0 69,1 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  70. ↑ Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  71. ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  72. ↑ Rashtiani, Goodarz (2018). «Iranian-Russian Relations in the Eighteenth Century». Crisis, Collapse, Militarism and Civil War: The History and Historiography of 18th Century Iran. Oxford University Press. ISBN 9780190250324.
  73. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  74. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  78. ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  79. ↑ Quinn, Sholeh (2010). «Iran under Safavid Rule». The New Cambridge History of Islam. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 201–238. ISBN 9781139056137.
  80. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  81. ↑ Tucker, Spencer C. (2010). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781851096725.
  82. ↑ Roemer, H. (1986). «The Safavid Period». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521200943.
  83. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  84. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  85. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  86. ↑ Rashtiani, Goodarz (2018). «Iranian-Russian Relations in the Eighteenth Century». Crisis, Collapse, Militarism and Civil War: The History and Historiography of 18th Century Iran. Oxford University Press. ISBN 9780190250324.
  87. ↑ 87,0 87,1 Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  88. ↑ 88,0 88,1 88,2 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  89. ↑ 89,0 89,1 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  90. ↑ Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  91. ↑ 91,0 91,1 91,2 91,3 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  92. ↑ 92,0 92,1 Kazemzadeh, F. (1991). «Iranian Relations with Russia and the Soviet Union to 1921». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 314–349. ISBN 9781139054997.
  93. ↑ 93,0 93,1 Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  94. ↑ Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  95. ↑ 95,0 95,1 Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  96. ↑ 96,0 96,1 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  97. ↑ Atkin, Muriel (1980). Russia and Iran, 1780-1828. Minneapolis: University of Minnesota Press. ISBN 9780816609246.
  98. ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  99. ↑ Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  100. ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  101. ↑ 101,0 101,1 Baumer, Christoph (2018). The History of Central Asia: The Age of Decline and Revival. London, New York: I.B. Tauris & Co. Ltd. ISBN 9781788310499.
  102. ↑ Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  103. ↑ Avery, Peter (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր Nadir Shah and the Afsharid Legacy. ISBN 9781139054997.
  104. ↑ Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  105. ↑ Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 Rashtiani, Goodarz (2018). «Iranian-Russian Relations in the Eighteenth Century». Crisis, Collapse, Militarism and Civil War: The History and Historiography of 18th Century Iran. Oxford University Press. ISBN 9780190250324.
  107. ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  108. ↑ Avery, Peter (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր Nadir Shah and the Afsharid Legacy. ISBN 9781139054997.
  109. ↑ Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  110. ↑ 110,0 110,1 Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  111. ↑ Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  112. ↑ Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  113. ↑ 113,0 113,1 113,2 113,3 113,4 113,5 113,6 Shafiyev, Farid (2018). «Russian Conquest of the South Caucasus». Resettling the Borderlands: State Relocations and Ethnic Conflict in the South Caucasus. Montreal, Kingston, London, Chicago: McGill-Queen's University Press. էջեր 16–42. ISBN 9780773553729.
  114. ↑ 114,00 114,01 114,02 114,03 114,04 114,05 114,06 114,07 114,08 114,09 114,10 114,11 114,12 114,13 114,14 114,15 114,16 114,17 114,18 114,19 114,20 114,21 114,22 114,23 114,24 114,25 114,26 114,27 114,28 114,29 114,30 114,31 114,32 Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 2). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598843378.
  115. ↑ 115,00 115,01 115,02 115,03 115,04 115,05 115,06 115,07 115,08 115,09 115,10 115,11 Matthee, Rudi (2012). «Facing a Rude and Barbarous Neighbor: Iranian Perceptions of Russia and the Russians from the Safavids to the Qajars». Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective. New York: Palgrave Macmillan. էջեր 99–124. ISBN 9780230102538.
  116. ↑ 116,00 116,01 116,02 116,03 116,04 116,05 116,06 116,07 116,08 116,09 116,10 116,11 116,12 116,13 116,14 116,15 116,16 116,17 116,18 116,19 116,20 116,21 116,22 Ledonne, John (2008). «Russia's Eastern Theater, 1650-1850 Springboard or Strategic Backyard?». Cahiers du Monde russe. 49 (1): 17–45. JSTOR 40419102.
  117. ↑ 117,0 117,1 117,2 117,3 117,4 117,5 Hambly, Gavin (1991). «Iran During the Reigns of Fath Ali Shah and Muhammed Shah». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781105394997.
  118. ↑ 118,00 118,01 118,02 118,03 118,04 118,05 118,06 118,07 118,08 118,09 Hambly, Gavin (1991). «Agha Muhammed Khan and the Establishment of the Qajar Dynasty». The Cambridge History of Iran. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781139054997.
  119. ↑ 119,0 119,1 119,2 119,3 119,4 119,5 Brydges, Harford Jones (1833). Dynasty of the Kajars. London: J. Bohn.
  120. ↑ 120,0 120,1 120,2 120,3 Mirfendereski, Guive (2001). A Diplomatic History of the Caspian Sea: Treaties, Diaries and Other Stories. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 9780230107571.
  121. ↑ 121,0 121,1 121,2 121,3 121,4 121,5 Mamedov, Mikail (2014). «From Civilising Mission to Defensive Frontier: The Russian Empire's Changing Views of the Caucasus (1801-1864)». Russian History. 41 (2): 142–162. doi:10.1163/18763316-04102003. JSTOR 24667166.
  122. ↑ 122,00 122,01 122,02 122,03 122,04 122,05 122,06 122,07 122,08 122,09 122,10 122,11 122,12 122,13 122,14 122,15 122,16 Dowling, Timothy C. (2015). Russia at War: From the Mongol Conquests to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781598849486.
  123. ↑ Tolan, John; Veinstein, Gilles; Laurens, Henry (2013). «The Eighteenth Century as a Turning Point». Europe and the Islamic World. Princeton: Princeton University Press. էջեր 259–276. ISBN 9781400844753.
  124. ↑ 124,0 124,1 124,2 Ansari, Ali (2010). «Iran to 1919». The New Cambridge History of Islam. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781139056137.
  125. ↑ Baddeley, John F. (1908). The Russian Conquest of the Caucasus. Longman, Greens & Co.
  126. ↑ Baumer, Christoph (2018). The History of Central Asia: The Age of Decline and Revival. London, New York: I.B. Tauris & Co. Ltd. ISBN 9781788310499.
  127. ↑ Vyvyan, J. (1965). «Russia, 1798-1825». The New Cambridge Modern History. Cambridge: Cambridge University Press. էջեր 495–524. ISBN 9781139055857.
  128. ↑ Frankopan, Peter (2015). The Silk Roads: A New History of the World. London: Bloomsbury Publishing Plc. ISBN 9781408839980.
  129. ↑ Ritter, Markus (2009). «The Lost Mosque(s) in the Citadel of Qajar Yerevan: Architecture and Identity, Iranian andLocal Traditions in the Early 19th Century» (PDF). Iran & the Caucasus. 13 (2): 239–279. doi:10.1163/157338410X12625876281109. JSTOR 25703805.
  130. ↑ 130,0 130,1 130,2 130,3 Deutschmann, Moritz (2013). «"All Rulers are Brothers": Russian Relations with the Iranian Monarchy in the Nineteenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 401–413. doi:10.1080/00210862.2012.759334. ISSN 0021-0862. JSTOR 24482848. S2CID 143785614.
  131. ↑ Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2004-07-31). The Small Players of the Great Game: The Settlement of Iran's Eastern Borderlands and the Creation of Afghanistan (անգլերեն). Routledge. ISBN 978-1-134-38378-8.
  132. ↑ 132,0 132,1 132,2 Rabino, Joseph (1901). «An Economist's Notes on Persia». Journal of the Royal Statistical Society. 64 (2): 265–291. doi:10.2307/2979943. JSTOR 2979943.
  133. ↑ Rabi, Uzi; Ter-Oganov, Nugzar (2009). «The Russian Military Mission and the Birth of the Persian Cossack Brigade: 1879–1894». Iranian Studies. 42 (3): 445–463. doi:10.1080/00210860902907396. ISSN 0021-0862. JSTOR 25597565. S2CID 143812599.
  134. ↑ Andreeva, Elena. «RUSSIA v. RUSSIANS AT THE COURT OF MOḤAMMAD-ʿALI SHAH». Encyclopædia Iranica (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022-05-19-ին.
  135. ↑ Matthee, Rudi (2013). «Rudeness and Revilement: Russian-Iranian Relations in the Mid-Seventeenth Century». Iranian Studies. 46 (3): 333–357. doi:10.1080/00210862.2012.758500. S2CID 145596080.
  136. ↑ Matthee, Rudi (1994). «Anti-Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth-Century Trade in Silk between Safavid Iran and Muscovy». Cahiers du Monde russe. 35 (4): 739–761. doi:10.3406/cmr.1994.2405. JSTOR 20170927.
  137. ↑ Hunczak, Taras; Kohn, Hans, eds. (2000). Russian Imperialism from Ivan the Great to the Revolution (2 ed.). University Press of America. էջ 250. ISBN 978-0761817086.
  138. ↑ Treaty of Gulistan, Wars and Peace Treaties: 1816 to 1891, (Routledge, 1992), 67.
  139. ↑ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya and Beyond pp 728-729 ABC-CLIO, 2 Dec. 2014. 978-1598849486
  140. ↑ Mikaberidze, Alexander. Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia 2 volumes: A Historical Encyclopedia ABC-CLIO, 22 Jul. 2011 978-1598843378 p 351
  141. ↑ Zirisnky, M. "Reza Shah's abrogation of capitulation, 1927-1928" in The Making of Modern Iran: State and Society Under Riza Shah 1921–1941, Stephanie Cronin (ed.) London: Routledge, 2003, p. 81: "The context of this regime capitulations, of course, is that by the end of the reign of Fath Ali Shah (1798–1834), Iran could no longer defend its independence against the west. ... For Iran this was a time of weakness, humiliation and soul-searching as Iranians sought to assert their dignity against overwhelming pressure from the expansionist west."
  142. ↑ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya and Beyond pp 729-730 ABC-CLIO, 2 Dec. 2014. 978-1598849486
  143. ↑ Afary 1996, p. 398.
  144. ↑ Царствование Императора Николая 2/ Сергей Ольденбург.-М.:Центрполиграф, 2022.-654 с. ISBN 978-5-227-09905-1
  145. ↑ Afary 1996, p. 398.

Կաղապար:Russian ConflictsԿաղապար:Countries and regions of the Caucasus Կաղապար:Iran–Russia relations

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Argam_Forbes/Ավազարկղ_I&oldid=10164082» էջից