Մասնակից:Մարինե Աբրահամյան/Ավազարկղ
Կաղապար:More citations needed Կաղապար:Infobox former monarchy
«Փարավոն» տիտղոսը օգտագործվում էր Հին Եգիպտոսի այն տիրակալների համար, որոնք վաղ դինաստիական շրջանում ղեկավարում էին Վերին և Ստորին Եգիպտոսները՝ Նարմերի կողմից մոտավորապես Ք․ա․ 1200-ական թվականներին։ Չնայած սրան, «Փարավոն» հատուկ տիտղոսը չի օգտագործվել Եգիպտոսի թագավորներին իրենց ժամանակակիցների կողմից դիմելու համար մինչև Մերնեպտայի 19-րդ դինաստիայի իշխանությունը (Ք․ա․1200 թվական)։ Բացի փարավոնի տիտղոսից կար նաև հնագույն Եգիպտոսի արքայական տիտղոս, որը օգտագործում էին եգիպտական թագավորներ։ «Փարավոնի» տիտղոսի հետ մեկտեղ գոյություն ուներ եգիպտական թագավորների կողմից օգտագործվող «Հին Եգիպտոսի թագավորական տիտղոսը», որը Հին Եգիպտոսի պատմության ընթացքում մնաց կայուն:
Եգիպտոսը մոտավորապես 2500 տարի շարունակաբար ղեկավարվել է տեղի փարավոնների կողմից, մինչև այն ժամանակները, երբ այն Ք․ա․. 8-րդ դարում նվաճվեց Քուշի թագավորության կողմից, որի ղեկավարները նույնպես որդեգրեցին փարավոնական ավանդական տիտղոսը: Քուշիթի նվաճումից հետո, Եգիպտոսը՝ մինչև Աքեմենյան կայսրության կողմից նվաճվելը (նրանք նույնպես ընդունել և կիրառում էին «Փարավոնի» տիտղոսը), անկախ կառավարման անցնելու ևս մեկ շրջան թևակոխեց։ Եգիպտոսի վերջին փարավոնը Նեկտանեբո Երկրորդն էր, ով զբաղեցնում էր այդ տիտղոսը մինչև Աքեմենյանների 2-րդ անգամ Եգիպտոսի գրավումը։
Եգիպտոսը դադարեց գտնվել Աքեմենյան տիրապետության տակ Ք․ա․ 332 թվականին՝ Ալեքսանդր Մեծի նվաճման շնորհիվ, դրանից հետո այն ղեկավարվում էր Պտղոմեական դինաստիայի հելլենական փարավոնների կողմից։ Եգիպտոսը դադարեց անկախ լինել, երբ այն Ք․ա․ 30 թվականին դարձավ Հռոմի նահանգ։ Եգիպտոսում Օգոստոսը և հռոմեական կայսրերը օգտագործում էին «Փարավոնի» տիտղոսը, մինչև Մաքսիմինուս Դայայի թագավորության ավարտը (314 թվականը)։
Փարավոնների այս ցանկում ներկայացված ամսաթվերը մոտավոր են: Մեծամասամբ դրանք հիմնված են հնագույն Եգիպտոսի ժամանակագրական տվայների վրա[1]։
Փարավոնների նորագույն ցանկը հիմնված է պատմական գրառումների վրա, որտեղ ներառված է հնագույն եգիպտական թագավորների ցանկը և հետագա պատմությունները, ինչպիսին է Մանետոս Էյջիպշիկան։ Ինչ վերաբերում է հնագույն աղբյուրներին, եգիպտագետները և պատմաբանները զգույշության կոչ են անում, այդ աղբյուրների ճշգրտությունն ու ամբողջականությունը պահպանելու համար[2]։ Լրացուցւչ խնդիր է այն, որ թագավորների այդ ցուցակները հաճախ վնասվում են կամ էլ չեն համընկնում մեկը մյուսի հետ։
Հայտնի են թագավորների հետևյալ ցուցակները (դինաստիայի անվանումը)[3]
- Den seal impressions (1st Dynasty); found on a cylinder seal in Den's tomb. It lists all 1st Dynasty kings from Narmer to Den by their Horus names.
- Palermo stone (5th Dynasty); carved on an olivine-basalt slab. Broken into pieces and thus today incomplete.
- Giza King List (6th Dynasty); painted with red, green and black ink on gypsum and cedar wood. Very selective.
- South Saqqara Stone (6th Dynasty); carved on a black basalt slab. Very selective.
- Karnak King List (18th Dynasty); carved on limestone. Very selective.
- Abydos King List of Seti I (19th Dynasty); carved on limestone. Very detailed, but omitting the First Intermediate Period.
- Abydos King List of Ramesses II (19th Dynasty); carved on limestone. Very selective.
- Saqqara King List (19th Dynasty), carved on limestone. Very detailed, but omitting most kings of the 1st Dynasty for unknown reasons.
- Turin King List (19th Dynasty); written with red and black ink on papyrus. Likely the most complete king-list in history, today damaged.
- Manetho's Aegyptiaca (Greek Period); possibly written on papyrus. The original writings are lost today and many anecdotes assigned to certain kings seem fictitious.
Նախադինաստիական ժամանակաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստորին Եգիպտոս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստորին Եգիպտոսը աշխարհագրորեն կազմված էր Հյուսիսային Նեղոսից և Նեղոսի հովտից։ Ստորև ներկայացված ցուցակը կարող է ամբողջական չլինել։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Թագավորման տարեթիվ |
---|---|---|---|
Հեդջու Հոր(de; fr) | — | Մոտավոր Ք․ա․ 3200 թ․ | |
Նայ-Հոր | — | ||
Հսեքիու / Սեկա | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրություն-ից[4] | Անհայտ | |
Խայու | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրություն-ից[5] | ||
Թիու / Թայու | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրություն-ից[6] | ||
Թեշ / Թջեշ | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրություն-ից[7] | ||
Նեհեբ | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրություն-ից[8] | ||
Վազներ | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրություն-ից[9] | ||
Հաթ-Հոր | — | Մոտավոր Ք․ա․ 3100 թվական | |
Մեխ | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրության-ից[10] | ||
(ոչնչացված) | Հայտնի Պալերմոյի արձանագրության-ից[10] | ||
Դաբլ Ֆալկոն | Հնարավոր է նաև թագավորած լինի Վերին Եգիպտոսում | ||
Վոշ (de) | Հայտնի Narmer Palette-ից[11] |
Վերին Եգիպտոս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այստեղ հավաքագրված են Նաքադա III-ի ժամանակաշրջանի Վերին Եգիպտոսի նախադինաստիկան ղեկավարները (հաճախ ոչ պաշտոնապես բնութագրվում է Դինաստիա 00 անվանմամբ):
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Թագավորման տարեթիվ | |
---|---|---|---|---|
Գազել | — | Նաքադա III | ||
Ֆինգեր Սնեյլ | Նա Վերին Եգիպտոսի առաջին թագավորն էր, մահացել է Ք․ա․ 3200 թվականին։ | Նաքադա III | ||
Ձուկ[12] | — | Նաքադա III | ||
Փիղ[13] | — | Նաքադա III | ||
Կենդանի[14] | — | Նաքադա III | ||
Արագիլ[15][16] | — | Նաքադա III | ||
Գուս Սթիք | — | Նաքադա III | ||
Քենայդ[14] | — | Նաքադա III | ||
Ցուլ | — | Նաքադա III | ||
Կարիճ I | Վերին Եգիպտոսի առաջին ղեկավար | Նաքադա III |
Նախադինաստիական կառավարիչներ: Դինաստիա 0
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նախադինաստիական ղեկավարների այս ցանկը կարող է ամբողջական չինել։ Քանի որ այս թագավորները նախորդում էին առաջին դինաստիային, նրանք ոչ պաշտոնապես խմբավորվել են «Դինաստիա 0»-ում:
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Այրի-Հոր | Ճիշտ ժամանակագրությունը հստակ չէ[17]։ | Մոտավոր Ք․ա․ 3150 թ․ | |
Կոկորդիլոս | Անվանել են նաև Շենդջ, գոյությունն ու ինքնությունը վիճելի են[18]։ | Մոտավոր Ք․ա․ 3150 թ․ | |
Կա | Ավելի շատ օգտագործվել է Սեխեն անունը, քան՝ Կա։ Ճշգրիտ ժամանակագրությունը հստակ չէ[19]։ | Մոտավոր Ք․ա․ 3150 թ․ | |
Կարիճ II | Հնարավոր է նաև Սերքեթ անվանումը, նույնացվում է Նարմերի հետ[20]։ | Մոտավոր Ք․ա․ 3150 թ․ |
Վաղ դինաստիկ ժամանակաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եգիպտոսի վաղ դինաստիկ ժամանակաշրջանը ընդգրկում է Ք․ա․ 3150-2686 թվականները։
Առաջին դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին դինատիան ղեկավարել է Ք․ա․ 3150-2890 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Նարմեր | Նույնացվում է Մենեսի հետ, միավորել է Վերին և Ստորին Եգիպտոսները։ | Մոտավոր Ք․ա․ 3100 թ․ | |
Հոր-Ահա | Հունարեն ձևը՝ Աֆոտիս։ | Մոտավոր Ք․ա․ 3050 թ․ | |
Դջեր | Հունարեն ձևը՝ Յունեֆիս։ Նրա անունն ու տիտղոսը նշված են Պալերմոյի արձանագրության մեջ։ Նրա գերեզմանը հետագայում ենթադրաբար ճանաչվել է իբրև Օսիրիսի գերեզմանաթումբ: | ||
Դջեթ | Հունարեն ձևը՝ Յուսաֆի։ | ||
Դեն | Հունարեն ձևը Քենքիս (ծննդյան անունը՝ Քենքեն[23])։Առաջին փարավոնը, ով երկու անգամ կրել է եգիպտական թագը։ | ||
Անեդջիբ | Հունարեն ձևը՝ Միեբիդոս[24] | ||
Սեմերխեթ | Հունարեն ձևը՝ Սեմեմպսես։ | ||
Քաա | Հունարեն ձևը՝ Բիենեչես։ Ղեկավարել է բավականին եկար։ | ||
Սնեֆերկա | Ղեկավարել շատ կարճ, ճշգրիտ ժամանակագրությունը անհայտ է։ | ||
Հորուս Թռչուն |
Ղեկավարել շատ կարճ, ճշգրիտ ժամանակագրությունը անհայտ է։ | Մոտավոր Ք․ա․ 2900 թ. |
Երկրորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկրորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 2890-2686 թվականներին։
ԱնվանումԱնուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Հոթեփսեխեմվի[25] | Մանեթոնը նրան անվանել է Բոիտոս, նրա ղեկավարման տարիներին երկրաշարժի արդյունքում բազմաթիվ մարդիկ են զոհվել։ | ||
Նեբրա[26] | Հունարեն ձևը՝ Կաիչոս ։ Առաջին ղեկվարը, ով արևը իբրև խորհրդանիշ օգտագործել է իր արքայական անվան մեջ, նույնացվում է Վենեգ թագավորի հետ։ | ||
Նայնեթջեր[27] | Հունարեն ձևը՝ Բինոտրիս։ Եգիպտոսը բաժանել իր իրավահաջորդների մեջ, կանաց թույլ էր տալիս ղեկավարել ինչպես փարավոնները։ | ||
Վենեգ-Նեբթի[28] | Հունարեն ձևը՝ Օգաթլես/Թլաս։ Նույնացվում է Պերիբսեն, Սեխեմիբ-Պերենմաթի կամ Ռանեբի հետ։ | ||
Սենեդջ[29] | Հունարեն ձևը՝ Սեթենես։ Նույնացվում է Պերիբսենի հետ։[30] | ||
Սեթ-Պերիբսեն | Եգիպտոսում նա առաջ քաշեց արևի պաշտամունքը, նվազեցրեց պաշտոնյաների, քոչվորների և պալատականների թիվը[31]։ | ||
Սեխեմիբ-Պերենմատ | Նույնացվում է Սեթ-Պերիբսենի հետ։[32] | ||
Նեֆերկարա I | Հունարեն ձևը՝ Նեֆերչերես։ Հայտնի է ռամսեսական թագավորների ցանկից, հնեաբանորեն հաստատված չէ։ | ||
Նեֆերկասոկար | Հունարեն ձևը՝ Սեսոկրիս։ Հայտնի է ռամսեսական թագավորների ցանկից, հնեաբանորեն հաստատված չէ[33]։ | ||
Հուդջեֆա I | Հայտնի է ռամսեսական թագավորների ցանկից։ | ||
Խասեխեմ(wy)[34][35] | Հունարեն ձևը՝ Չեներեզ։ Վերամիավորել Եգիպտոսը դժվարին ժամանակաշրջանից հետո։ |
Հին թագավորություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թագավորությունը ղեկավարել Ք․ա․ 2686-2181 թվականներին։
Երրորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երրորդ դինաստիան ղեկավարել է 2686-2613 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Դջոսեր[36][37] | Հելլենական անուններն են՝ Սեսորտրոս և Տոսորտրոս։ Գլխավոր ճարտարապետ և գրագիր Իմհոտեպին հանձնաարել է եգիպտական առաջին բուրգի կառուցումը։ | ||
Սեխեմխեթ[38] | Հունարեն ձևը՝ Թայրեիս ։ Նրա անավարտ բուրգի գերեզմանատանը հայտնաբերել են[39]։ | ||
Սանախտ | Հայտնի է գահակալման Նեբկա անունով։ Հելլենական անուններն են՝Նեկերոկիս և Նեկերոֆես ։ | ||
Խաբա | Կառուցել է անավարտ աստիճանավոր բուրգը, նույնականացվում է Հունիի հետ։ | ||
Հունի[40] | Հունարեն ձևը՝ Աքես. Նույնացվում է Քահադջեթի կամ Խաբայի հետ։ |
Չորորրդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չորրորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 2613-2498 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Սնեֆերու | Հունարեն ձևը՝ Սորիս։ Թագավորել է տարի, որի ընթացքում հասցրել է կառուցել Միջին բուրգը, Թեք բուրգը և Կարմիր բուրգը։ Որոշ գիտնականներ պնդում են, որ նա թաղված է Կարմիր բուրգում։ Երկար ժամանակ տարակարծություն կար, որ Միջին բուրգը ոչ թե Սնեֆերուի գործն է, այլ՝ Հունի թագավորինը։ Հնագույն եգիպտական փաստաթղթերը նկարագրում են Սնեֆերուին իբրև բարեպաշտ, առատաձեռն և հանրության համար բաց ղեկավար[41]։ | ||
Ղուֆու | Հունարեն ձևը՝ Քեոփս, Սուֆուս։ Կառուցել է Գիզայի Մեծ բուրգը։ Ըստ հին հունական հեղինակների Ղուֆուն դաժան բռնակալ է եղել, սակայն եգիպտական աղբյուրները մերժում են դա՝ նրան ներկայացնելով իբրև առատաձեռն և բարեպաշտ ղեկավար։ Նա հայտնի Վեսթքար Պապիրուսի գլխավոր հերոսն էր։ Առաջին պապիրուսը ստեղծվել է հենց Ղուֆուի թագավորության շրջանում, որն էլ համոզել է հին հունական հեղինակներին, որ Ղուֆուն աստվածներին գովաբանելու նպատակով գրքեր է գրել։ | ||
Դջեդեֆր | Հունարեն ձևը՝ Ռատոիսես։ Որոծ գիտնականներ պնդում են, որ Սֆինքսի արձանը նա կառուցել է իր հիվանդ հոր համար։ Նա նաև կառուցել է Աբու Ռավաշի բուրգը։ | ||
Ղաֆրե | Հունարեն ձևը՝ Շեֆրեն, Սուֆիշ II ։ Նրա բուրգը Գիզայում երկրորդն է իր մեծությամբ։ Որոշ գիտնականներ Դջեդեֆրայից առաջ նրան են համարում Սֆինքսի հեղինակ։ | ||
Բակա/Բաուֆր | Հունարեն ձևը՝ Բիկերիս։ Անավարտ Հյուսիսային բուրգի հեղինակ։ | ||
Մենկաուր | Հունարեն ձևը՝ Մենկերես։ Նրա բուրգը ամենափոքրն է Գիզայում։ Ըստ լեգենդի նրա միակ դուստրը մահացել է հիվանդությունից և Մենկաուրան թաղել է նրան կովի տեսքով ոսկե դագաղի մեջ։ | ||
Շեփսեսկաֆ | Հունարեն ձևը՝ Սեբերկերես։ Մաստաբաթ էլ-Ֆարաունի սեփականատեր։ | ||
Թամփթիս | Ըստ Մանեթոնի-րդ դիաստիայի վերջին թագավոր։ Պատմականորեն նրա գոյությունը հայտնի չէ։ |
Հինգերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հինգերորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 2498-2345 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Ուզերկաֆ | Թաղված է Սաքարա բուրգում։ Աբուսիրում կառուցել է առաջին արևային տաճարը։ | ||
Սահուրե | Թաղված է Աբուսիրի արքայական գերեզմանատանը, հենց այդտեղ է նա կառուցել իր բուրգը։ | ||
Նեֆերիրկարա | Սահուրեի որդին, ծննդյան անունը Ռենեֆեր։ | ||
Նեֆերեֆրա | Նեֆերիրկարայի որդին։ | ||
Շեպսեսկար | Նեֆերեֆրայից հետո թագավորել է մի քանի ամիս, հավանաբար Սահուր թագավորի որդին է։[42] | ||
Նիուսերա | Նեֆերեֆրայի եղբայրը։ | ||
Մենկաուխոր Կաու | Արևի պաշտամունքի տաճար կառուցող վերջին փարավոնը։ | ||
Ջեդկարա Իսեսի | Ազդել է Եգիպտոսի վարչակազմի համապարփակ բարեփոխումների վրա: Գահին տիրել է մոտավոր 35 տարի։ | ||
Ունիս | Ունայի բուրգի պատերին կան հին եգիպտական մակագրություններ։ |
Վեցերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեցերորդ դինաստիան ղեկավարել էՔ․ա․ 2345-2181 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Թեթի | Ըստ Մանեթոնի նրան սպանել են։ | ||
Ուսերկարա | Թագավորել է 1-5 տարի, Թեթիից զավթել է գահը։ | ||
Մերայր Պիոպի | — | ||
Մերենրա I | — | ||
Նեֆերկար Պիոպի II | Ամենաերկար թագավորած միապետն է, ով գահին եղել է շուրջ 94 տարի։ Կա տարակարծություն, որ թագավորել է 64 տարի։ | ||
Նեֆերկա | Թագավորել է Պեպի II-ի շրջանում, համարվում է նրա տղան կամ համաղեկավարը։ | ||
Մերենրա II[43] | Ապրել է շատ կարճ, ենթադրվում է, որ Պեպի II-ի ավագ որդին է։ | ||
Նեչերիկարա | Նույնացվում է Նեթջերկարայի հետ[44]։ | Ք․ա․ 2184–2181 թվականներ |
Առաջին անցումային ժամանակաշրջան։
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The First Intermediate Period (2181–2060 BC) is a period of disarray and chaos between the end of the Old Kingdom and the advent of the Middle Kingdom.
The Old Kingdom rapidly collapsed after the death of Pepi II. He had reigned for more than 64 and likely up to 94 years, longer than any monarch in history. The latter years of his reign were marked by inefficiency because of his advanced age. The union of the Two Kingdoms fell apart and regional leaders had to cope with the resulting famine.
The kings of the 7th and 8th Dynasties, who represented the successors of the 6th Dynasty, tried to hold onto some power in Memphis but owed much of it to powerful nomarchs. After 20 to 45 years, they were overthrown by a new line of pharaohs based in Herakleopolis Magna. Some time after these events, a rival line based at Thebes revolted against their nominal Northern overlords and united Upper Egypt. Around 2055 BC, Mentuhotep II, the son and successor of pharaoh Intef III defeated the Herakleopolitan pharaohs and reunited the Two Lands, thereby starting the Middle Kingdom.
Seventh and Eighth Dynasties (combined)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The Seventh and Eighth Dynasties ruled for approximately 20–45 years (possibly 2181 to 2160 BC). They comprise numerous ephemeral kings reigning from Memphis over a possibly divided Egypt and, in any case, holding only limited power owing to the effectively feudal system into which the administration had evolved. The list below is based on the Abydos King List dating to the reign of Seti I and taken from Jürgen von Beckerath's Handbuch der ägyptischen Königsnamen[45] as well as from Kim Ryholt's latest reconstruction of the Turin canon, another king list dating to the Ramesside Era.[46]
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Մենկարա | |||
Նեֆերկարա II | — | Անհայտ | |
Նեֆերկարա III Նեբի | Սկսել է Սաքարա բուրգի կառուցումը։ | Անհայտ | |
Ջեդկարա II Շեմա | — | Անհայտ | |
Նեֆերկարա IV Խենդու | — | Անհայտ | |
Մերենհոր | — | Անհայտ | |
Նեֆերկամին | — | Անհայտ | |
Նիկարա I | Անհայտ | ||
Նեֆերկարա V Տերերու | — | Անհայտ | |
Նեֆերկահոր | Անհայտ | ||
Նեֆերկարա VI Պիոպի-սենեբ | — | ||
Նեֆերկամին Անու | — | ||
Կակաուրա Իբի I | Սաքարայում կառուցել է բուրգ, փորագրված ամենավերջին հայտնի մակագրություններով։ | ||
Նեֆերկաուրա | Հայտնի է Կոպտոսի Մին տաճարի երեք հրամանագրերից մեկից։ | ||
Նեֆերկաուհոր | Հաստատված է Մին տաճարի 8 հրամանագրերից և Շեմայի տապանաքարի մակագրությունից։ | ||
Նեֆերիրկարա II | Նույնացվում է Դեմիջիբթավի հետ։ |
Իններորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իններորդ դինաստիան[47] ղեկավարել է Ք․ա․ 2160-2130 թվականներին։ Թուրինի թագավորների ցանկում ընդգրկված են 18 թագավոր, ովքեր ղեկավարել են ինչպես իններորդ, այնպես էլ՝ տասներորդ դինաստիաների ժամանակ։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Խեթի IV | Մանեթոնը պնդում է, որ այս դինաստիան հիմնել է Աքտոսը։ | ||
— | — | Անհայտ | |
Նեֆերկարա VII | — | Անհայտ | |
Նեբկարա Խեթի II | — | Անհայտ | |
Սենեն կամ Սետուտ | — | Անհայտ | |
— | — | Անհայտ | |
— | — | Անհայտ | |
— | — | Անհայտ | |
— | — | Անհայտ |
Տասներորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասներորդ դինաստիան բաղկացած էր բացառապես տեղացիներից, որը բազմիցս ղեկավարել է Ստորին Եգիպտոսում Ք․ա․ 2130-2040 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Մերիհատոր | — | ||
Նեֆերկարա VIII | — | ||
Խեթի I | — | Անհայտ | |
Մերիկարա | — |
Տասնմեկերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասնմեկերորդ դինաստիան նույնպես բաղկացած էր տեղացիներից, որոնք արմատներով Վերին Եգիպտոսից էին, ղկավարել են Ք․ա․ 2134-1991 թվականներին։ 11-րդ դինաստիան ծագել է Թեբանի քոչվորական դինաստիայից, որը ծառայում էր 8-րդ, 9-րդ և 10-րդ դինաստիաներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Ինտեր Մեծ Այրի Փաթ | Թեբանի քոչվորները, որոնք ծառայում էին անանուն թագավորներին՝ հետագայում ընդգրկվել են 11-րդ դինաստիայի մեջ։ | Անհայտ |
Ինիոտեֆ Մեծի հաջորդները՝ սկսած Մենտուհոտեպ I-ից անկախացան իրենց հյուսիսային գերադասերից և Մենտուհոտեպ II-ի օրոք վերջապես նվաճեցին Եգիպտոսը:
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Մենտուհոտեպ I | Նախնական տվյալներով եղել է Թեբանի քոչվորներից, սակայն անկախ ղեկավար լինելու տարբերակը նույնպես դիտարկվում է։ | ||
Սեհերթավի Ինիոտեֆ I | Դինաստիայի առաջին անդամը, ով կրել է Հորուս անունը։ | ||
Վահանխ Ինիոտեֆ II | Նվաճել է Աբիդոսը և նրա հարակից նոմերը։ | ||
Նախտնեբտեպնեֆեր Ինիոտեֆ III | Նվաճել է Ասյուտը և հետագայում շարժվել դեպի հյուսիս՝ 17-րդ նոմ[48]։ |
Միջին Թագավորություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միջին թագավորությունը (Ք․ա․ 2060-1802 թթ․) ընդգրկում է Առաջին անցումային ժամանակաշրջանի վերջից մինչև Երկրորդ անցումային ժամանակաշրջանի վերջը։ Ի լրացում տասներկուերորդ դինաստիայի՝ որոշ գիտնականներ տասնմեկերորդ, տասներեքերորդ և տասնչորսերորդ դինաստիաները նույնպես ներառում են Միջին թագավորության մեջ։ Միջին թագավորությունը նշմարելի էր նրանով, որ հենց այս ժամանակաշրջանում Եգիպտոսում ընդլայնվեց առևտուրը։
Տասնմեկերորդ դինաստիա (շարունակություն)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասնմեկերորդ դինաստիայի շարունակությունը Եգիպտոսի Միջին թագավորության մի մասն է։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Մենտուհոտեպ II[49] | Զավթել է ողջ Եգիպտոսը Ք․ա․ 2015 թվականին, դարձել է Միջին թագավորության առաջին փարավոնը։ | ||
Մենտուհոտեպ III[50] | Ղեկավարել է Միջին թագավորության առաջին արշավանքը դեպի Պունտ։ | ||
Մենտուհոտեպ IV[51] | Անհայտ փարավոն, բացակայում է փարավոնների ցուցակից, գերեզմանը նույնպես անհայտ է։ Կա ենթադրություն, որ սպանվել է իր իսկ իրավահաջորդի՝ Ամենեմհետ I-ի կողմից։ |
Առեղծվածային թագավորներ՝ հաստատված Ստորին Նուբիայում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Սեգերսենի[52] | Այս փարավոնը բացակայում է թագավորների ցանկից, վկայություններ կան միայն Ստորին Նուբիայում, ամենայն հավանականությամբ թագավորել է տասնմեկերորդ դինաստիայի վերջում կամ տասներկուերորդի սկզբին։ | Ք․ա․ 20-րդ դարի սկիզբ | |
Քակարա Ինի[52] | Այս փարավոնը բացակայում է թագավորների ցանկից, վկայություններ կան միայն Ստորին Նուբիայում, ամենայն հավանականությամբ թագավորել է տասնմեկերորդ դինաստիայի վերջում կամ տասներկուերորդի սկզբին։ | Ք․ա․ 20-րդ դարի սկիզբ | |
Ջիբխենտրա[52] | Այս փարավոնը բացակայում է թագավորների ցանկից, վկայություններ կան միայն Ստորին Նուբիայում, ամենայն հավանականությամբ թագավորել է տասնմեկերորդ դինաստիայի վերջում կամ տասներկուերորդի սկզբին։ | Ք․ա․ 20-րդ դարի սկիզբ |
Տասներկուերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասներկուերորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 1991-1802 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Ամենեմհետ I[53][54] | Գահակալել է Մենտուհոտեպ IV-ի վախճանից հետո։ Սպանվել է վարձկանների կողմից։ | ||
Սենուսերտ I[55] | Կառուցել է Սպիտակ մատուռը | ||
Ամենեմհետ II[56] | — | ||
Սենուսերտ II[57] | — | ||
Սենուսերտ III[58] | Միջին թագավորության ամենահզոր փարավոնը։ | ||
Ամենեմհետ III[59] | — | ||
Ամենեմհետ IV[60] | Համանախագահությունը տևել է 1 տարի ըստ Կնոսոսի արձանագրությունների։ | ||
Նեֆրուսեբեկ[61] | Առաջին և հազվագյուտ հանդիպող կին տիրակալներից։ |
Այս ցանկում Սենխիբտավի Սենխիբրայի ընդգրկվելը հստակ չէ։
Երկրորդ անցումային ժամանակաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The Second Intermediate Period (1802–1550 BC) is a period of disarray between the end of the Middle Kingdom, and the start of the New Kingdom. It is best known as when the Hyksos, whose reign comprised the Fifteenth Dynasty, made their appearance in Egypt.
The Thirteenth Dynasty was much weaker than the Twelfth Dynasty, and was unable to hold onto the two lands of Egypt. Either at the start of the dynasty, c. 1805 BC or toward the middle of it in c. 1710 BC, the provincial ruling family in Xois, located in the marshes of the eastern Delta, broke away from the central authority to form the Canaanite Fourteenth Dynasty.
The Hyksos made their first appearance during the reign of Sobekhotep IV, and around 1720 BC took control of the town of Avaris (the modern Tell el-Dab'a/Khata'na), conquering the kingdom of the 14th dynasty. Sometime around 1650 BC the Hyksos, perhaps led by Salitis the founder of the Fifteenth Dynasty, conquered Memphis, thereby terminating the 13th dynasty. The power vacuum in Upper Egypt resulting from the collapse of the 13th dynasty allowed the 16th dynasty to declare its independence in Thebes, only to be overrun by the Hyksos kings shortly thereafter.
Subsequently, as the Hyksos withdrew from Upper Egypt, the native Egyptian ruling house in Thebes set itself up as the Seventeenth Dynasty. This dynasty eventually drove the Hyksos back into Asia under Seqenenre Tao, Kamose and finally Ahmose, first pharaoh of the New Kingdom.
Տասներեքերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասներեքերորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 1802-1649 թվականներինէ մոր 153 կամ154 տարի ըստ Մանեթոնի։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Սեբեկհոտեպ II | Founded the 13th Dynasty. His reign is well attested. Referred to as Sobekhotep I in dominant hypothesis, known as Sobekhotep I in older studiesՀիմնադրել է տասներեքերորդ դինաստիան: Հիշատակվում է որպես Սեբեկհոտեպ I, սակայն հին ուսումնասիրություններում հանդիպում է նաև Սեբեկհոտեպ II ձևը։ | ||
Սեհեմկարա Ամենեմհետ-Սենեբեֆ | Սեբեկհոտեպի եղբայրը և Ամենենհետ IV-ի որդին[62]։ | ||
Ներիկարա | Հաստատված է Նիլի Սեմնայից գտնված արձանագրություններից[63]։ | ||
Սեհեմկարա Ամենեմհետ V | Ղեկավարել է 3-4 տարի։[62] | ||
Ամենի Քեմաու | Թաղված է Հյուսիսային Դահշուրում գտնվող իր բուրգում։ | ||
Հոտեպիբրե | Նաև կոչել են Սեհոտեպիբրա։ | ||
Իուֆնի | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | ||
Ամենեմհետ VI | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից[64]։ | ||
Սեմենկարա Նեբենու | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից[65]։ | ||
Սեհետիպիբրա Սեվեսեխտավի | Հայտնի է Թուրինի թագավորական ցանկից[67]։ | ||
Սևեջկարա | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | Ք․ա․ 1781 | |
Նեջեմբիրա | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | ||
Սեբեկհոտեպ I | Աղբյուրների մեծամասնությունում հիշատակվում է որպես Սեբեկհոտեպ II, առավել հին աղբյուրներում՝ Սեբեկհոտեպ I: | ||
Ռենսենեբ | 4 ամիս | ||
Աուտիբրա Հոր I | Հայտնի է իր դամբարանով և Կա արձանով։ | ||
Սեխեմրեխուտավի Խաբավ | Հոր-Աուտիբրայի որդին։ | ||
Ջեդխեպերև | Հոր-Աուտիբրայի որդին կամ Խաբավի եղբայրը։ | ||
Սեբկա | Հավանաբար 2 թագավոր՝ Սեբը և նրա որդի Կայը[62]։ | ||
Սեջեֆկարա Ամենեմհետ VII | Բավականին հայտնի թագավոր, ում անունը հիշատակված է բազմաթիվ փաստաթղթերում։ | ||
Խուտաուիրա Ուգաֆ | Ըստ հին արձանագրությունների՝ դինաստիաներից որոշների հիմնադիրն է։ | ||
Խենջեր | Առաջին սեմական փարավոնը, Սաքարա բուրգի հիմնադիր։ | ||
Իմիրմեշա | Վկայությունը 2 հսկայական արձաններն են։ | ||
Սեհոտեպկարա Ինիոտեֆ IV | — | ||
Սեթ Մերիբրա | — | ||
Սեբեկհոտեպ III | 4 տարի և 3 ամիս | ||
Նեֆերհոտեպ I | 11 տարի | ||
Մենվաջրե Սահատհոր | Համագահակալել է եղբոր հետ։ | ||
Սեբեկհոտեպ IV | 10 կամ 11 տարի | ||
Սեբեկհոտեպ V | — | ||
Սեբեկհոտեպ VI | 4 տարի 8 ամիս և 29 օր | ||
Իաիբ | 10 տարի և 8 ամիս | ||
Մերնեֆերա Էյե | Դինաստիայի ամենակերկար գահակալած փարավոնն է։ | ||
Մերհոտեպրա Ինի | Հավանաբար իրեն նախորդողի որդին է։ | ||
Սենխենրա Սեվաջտու | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | ||
Մերեխեմրա Ինեդ | Նույնացվում է Նեֆերհոտեպ II-ի հետ։ | ||
Սևեջկարա Հորի | 5 տարի | ||
Մերկարա Սեբեկհոտեպ VII | 2 տարի և 6 ամիս[62] | ||
Յոթ թագավորներ | Այս անունները անհետացել են Թուրինի թագավորների ցանկից։[62] | ||
— | Անհայտ | ||
Մերկարա | |||
Մերկարա | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | ||
Անհայտ անուն | — | Անհայտ | |
Մենտուհոտեպ V | — | ||
— | Անհայտ | ||
— | Անհայտ | ||
— | Անհայտ | ||
Անհայտ |
Անհայտ | ||
Սեհեքենրա Սանկպտահի | Հավանաբար իրեն նախորդողի որդին։ | ||
Անհայտ |
Անհայտ | ||
Անհայտ |
Թագավորների տրված հաջորդականությունը հստակ չէ։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Դուդիմոս I | Հավանաբար 16-րդ դինաստիայի թագավոր։ | ||
Դուդիմոս II | Հավանաբար 16-րդ դինաստիայի թագավոր։ | Անհայտ | |
Սևահենրա Սենեբմու | Վաղ 13-րդ դինաստիա | ||
Սենայիբ | Հավանաբար Աբիդոսսյան դինաստիայի թագավոր։ | Անհայտ | |
Մերշեպսեսրա Ինի II | Վաղ 13-րդ դինաստիա | Անհայտ |
Տասնչորսերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասնչորսերորդ դինաստիան կազմված էր տեղացիներից, որոնք եկել էին արևելյան Դելտայից, նրանք թագավորել են կամ Ք․ա․ 1805-ից կամ Ք․ա․ 1710-1650 թվականները։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Յակբիմ Սեխանրա | Ժամանակագրական պաշտոնը անստույգ է[69]։ | ||
Յամու Նուբվոսերա | Ժամանակագրական պաշտոնը անստույգ է[69]։ | ||
Քարեհ[69] | Ժամանակագրական պաշտոնը անստույգ է[69]։ | ||
Ամու Ահոտեպրա[69] | Ժամանակագրական պաշտոնը անստույգ է[69]։ | ||
Մաիբրա Շեշա[70] | Ժամանակագրական պաշտոնը, թագավորման տևողությունը և կառավարման աստիճանը անստույգ են, այստեղ ներկայացված է Ռայհոլթ անունով[69]։ Կան տարբերակներ, որ նա եղել է Հայկսոս թագավորը կամ էլ նրա վասալը։ | ||
Նեհեսի | Թագավորել է շատ կարճ, հավանաբար Շեշի թագավորի որդին է[69]։ | ||
Խախրևրա | — | ||
Նեբեֆավրա | — | ||
Սեհեբրա | Նսույնացվում է Վազարդի կամ Շենեհի հետ[62]։ | ||
Մերջեֆարա | Նսույնացվում է Վազարդի կամ Շենեհի հետ[62]։ | ||
Սևեջկարա III | — | Անհայտ | |
Նեբջեֆարա | — | ||
Վեբենրա | — | Անհայտ | |
— | — | Անհայտ | |
Ջեֆարա | — | Անհայտ | |
Վեբենրա | — | ||
Նեբսենրա[69] | Գավաթի վրա կան վկայություններ նրա ծննդյան անվան վերաբերյալ։ | ||
Սեխեպրենխա[69] | Նկարագրվում է միջատի տեսքով։ | ||
Anati Djedkare[69] | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | Անհայտ | |
Բաբնում[69] | Հայտնի է Թուրինի թագավորների ցանկից։ | ||
Ապեպի[69] |
Ստորև նշված թագավորների տիտղոսներն ու ինքնությունը հստակ չեն։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Նույա[62] | Անհայտ | ||
Վազարդ[62] | Նույնացվում է Սեհեբրայի կամ Մերջեֆարայի հետ։ | ||
Շենեհ[62] | Նույնացվում է Սեհեբրայի կամ Մերջեֆարայի հետ։ | Անհայտ | |
Շենշեկ[62] | Անհայտ | ||
Խամուրա[62] | — | Անհայտ | |
Յակարեբ[62] | — | Անհայտ | |
Յակուբհեր[70] | Պատկանում է 14-րդ, 15-րդ դինաստիաներին, կամ էլ եղել է Հայկսոս թագավորի վասալը |
The Թուրինի թագավորների ցուցակում կան հավելյալ անուններ, որոնք ներկայացված չեն այստեղ։
Տասնհինգերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The Fifteenth Dynasty arose from among the people who emerged from the Fertile Crescent to establish a short-lived governance over much of the Nile region, and ruled from 1674 to 1535 BC. Տասնհինգերորդ դինաստիան ծագել է Հայկսոսի մարդկանցից, որոնք ծագումով Բարեբեր մահիկից էին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Սեմքեն | Ժամանակագրական պաշտոնը անստույգ է։ | ||
Ապերանատ | Ժամանակագրական պաշտոնը անստույգ ։ | Անհայտ | |
Սակիր-Հար | — | Անհայտ | |
Հիան | Apex of the Hyksos' power, conquered Thebes toward the end of his reign | ||
Ապեպի | — | ||
Խամուդի | — |
Աբիդոսյան դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկրորդ անցումային ժամանակաշրջանը ընդգրկում է թագավորների, որոնք ղեկավարել են Աբիդոսում Ք․ա․ 1650-1600 թվականներին[71][72][73]։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Վեպվավետեմսաֆ | Պատկանում է 16-րդ դինաստիային[74]։ | Անորոշ | |
Պենտինի | Պատկանում է 16-րդ դինաստիային[74]։ | Անորոշ | |
Սենաիբ | Պատկանում է 12-րդ դինաստիային[75][76][77]։ | Անորոշ | |
Սենեբկայ | Գերեզմանը հայտնաբերվել է 2014 թվականին։ |
Տասնվեցերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասնվեցերորդ դինաստիան տեղական Թեբան դինաստիան էր, որը ձևավորվել էր Ք․ա․ 1650 թվականին Մեմֆիսի կործանման արդյունքում։ Այս դինաստիան իշխել է միայն Վերին Եգիպտոսում։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
— | Այս դինաստիայի առաջին թագավորի անունը անհետացել է Թուրինի թագավորների ցանկից և այդպես էլ չի հաջողվել վերականգնել այն։ | Անհայտ | |
Ջեհուտի | – | 3 տարի | |
Սոբեխոտեպ VIII | – | 16 տարի | |
Նեֆերհոտեպ III | – | 1 տարի | |
Սինխենրա Մենտուհոտեպի | 17-րդ դինաստիայի թագավոր[76]։ | 1 տարի | |
Նեբերեաու I | – | 26 տարի | |
Նեբիրիաու II | – | ||
Սեմենրա | – | Մոտավոր Ք․ա․ 1600 թվական | |
Բեբիանխ | – | 12 տարի | |
Դուդիմոս I | 13-րդ դինաստիայի թագավոր[76]։ | ||
Դուդիմոս II | – | ||
Ջեդենխրա Մոնտեմսաֆ | – | ||
Մերանխրա Մենտուհոտեպ VI | – | ||
Սենուսրետ IV | – | Անհայտ | |
Սեխեմրա Շեդվաստ | Նույնացվում է Սեխեմրա Շեդվաստի հետ։ | Անհայտ |
The 16th Dynasty may also have comprised the reigns of pharaohs Sneferankhre Pepi III[78] and Nebmaatre. Their chronological position is uncertain.[75][76]
Seventeenth Dynasty
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The Seventeenth Dynasty was based in Upper Egypt and ruled from 1650 to 1550 BC:
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություններ | Տարեթվեր |
---|---|---|---|
Ռահոտեպ | — | ||
Սոբեկեմսաֆ I | — | ||
Սոբեկեմսաֆ II | Ռամզես IX-ի ժամանակ նրա գերեզմանը թալանվել ու այրվել է։ | ||
Սեխեմրա-Վեպմատ Ինտեֆ V | — | ||
Ինիոտեֆ VI | Թագավորել է ավելի քան 3 տարի։ | ||
Ինիոտեֆ VII | — | ||
Սենահտենրա | — | ||
Տաա II Սեկենենրա | Մահացել է Հայկսոսի դեմ պայքարի ժամանակ։ | ||
Կամոս | — |
Տասնյորերորդ դինաստիայի կազմում պայմանականորեն ընդգրկվում է նաև Նեբմատրա փարավոնը, ում ժամանակագրական դիրքը հստակ չէ[62]։
Նոր թագավորություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The New Kingdom (1550–1077 BC) is the period covering the Eighteenth, Nineteenth, and Twentieth dynasty of Egypt, from the 16th to the 11th century BC, between the Second Intermediate Period, and the Third Intermediate Period.
Through military dominance abroad, the New Kingdom saw Egypt's greatest territorial extent. It expanded far into Nubia in the south, and held wide territories in the Near East. Egyptian armies fought with Hittite armies for control of modern-day Syria.
Three of the best known pharaohs of the New Kingdom are Akhenaten, also known as Amenhotep IV, whose exclusive worship of the Aten is often interpreted as the first instance of monotheism, Tutankhamun known for the discovery of his nearly intact tomb, and Ramesses II who attempted to recover the territories in modern Israel/Palestine, Lebanon and Syria that had been held in the Eighteenth Dynasty. His reconquest led to the Battle of Qadesh, where he led the Egyptian armies against the army of the Hittite king Muwatalli II.
Eighteenth Dynasty
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The Eighteenth Dynasty ruled from c. 1550 to 1292 BC:
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Յահմոս I | Կամոսի եղբայրն ու իրավահաջորդը, Հայկսոսից զավթել է Եգիպտոսի հյուսիսային մասը։ | ||
Ամենհոտեպ I | Յահմոս I-ի որդին։ | ||
Թութմոս I | Father unknown, though possibly Amenhotep I. His mother is known to be Senseneb. Expanded Egypt's territorial extent during his reign. | ||
Թութմոս II | Son of Thutmose I. Grandson of Amenhotep I through his mother, Mutnofret. | ||
Հատշեպսուտ | The second known female ruler of Egypt. May have ruled jointly with her nephew Thutmose III during the early part of her reign. Famous for her expedition to Punt documented on her famous Mortuary Temple at Deir el-Bahari. Built many temples and monuments. Ruled during the height of Egypt's power. Was the daughter of Thutmose I and the Great Wife of her brother Thutmose II. | ||
Թութմոս III | Son of Thutmose II. May have ruled jointly with Hatshepsut, his aunt and step-mother, during the early part of her reign. Famous for his territorial expansion into the Levant and Nubia. Under his reign, the Ancient Egyptian Empire was at its greatest extent. Ruled during the height of Egypt's Power. Before the end of his reign, he obliterated Hatshepsut's name and image from temples and monuments. | ||
Ամենհոտեպ II | Թութմոս III-ի որդին, ղեկավարել Եգիպտական պետության վերելքի ժամանակ։ | ||
Թութմոս IV | Famous for his Dream Stele. Son of Amenhotep II. Ruled during the height of Egypt's Power. | ||
Ամենհոտեպ III | Father of Akhenaten and grandfather of Tutankhamun. Ruled Egypt at the height of its power. Built many temples and monuments, including his enormous Mortuary Temple. Was the son of Thutmose IV. | ||
Էխնաթոն | Founder of the Amarna Period in which he changed the state religion from the polytheistic Ancient Egyptian religion to the Monotheistic Atenism, centered around the worship of the Aten, an image of the sun disc. He moved the capital to Akhetaten. Was the second son of Amenhotep III. He changed his name from Amenhotep (Amun is pleased) to Akhenaten (Effective for the Aten) to reflect his religion change. | ||
Սմենհկարա | Ruled jointly with Akhenaten during the later years of his reign. Unknown if Smenkhare ever ruled in his own right. Identity and even the gender of Smenkhare is uncertain. Some suggest he may have been the son of Akhenaten, possibly the same person as Tutankhamun; others speculate Smenkhare may have been Nefertiti or Meritaten. May have been succeeded by or identical with a female Pharaoh named Neferneferuaten. | ||
Նեֆերնեֆրուատոն | A female Pharaoh, possibly the same ruler as Smenkhkare. Archaeological evidence relates to a woman who reigned as pharaoh toward the end of the Amarna Period. It is likely she was Nefertiti. | ||
Թութանհամոն III | Commonly believed to be the son of Akhenaten, most likely reinstated the polytheistic Ancient Egyptian religion. His name change from Tutankhaten to Tutankhamun reflects the change in religion from the Monotheistic Atenism to the classic religion, of which Amun is a major deity. He is thought to have taken the throne at around age eight or nine and to have died around age eighteen or nineteen, giving him the nickname "The Boy King." Although he was a weak leader, Tutankhamun became famous due to his decorated tomb, also called KV62. | ||
Էյե II | Was Grand Vizier to Tutankhamun and an important official during the reigns of Akhenaten and Smenkhkare. Possibly the brother of Tiye, Great Wife of Amenhotep III, and also possibly father of Nefertiti, Great Wife of Akhenaten. Believed to have been born into nobility, but not royalty. Succeeded Tutankhamun due to his lack of an heir. | ||
Հորեմհեբ | Born a Commoner. Was a General during the Amarna Period. Obliterated Images of the Amarna Pharaohs and destroyed and vandalized buildings and monuments associated with them. Succeeded Ay despite Nakhtmin being the intended heir. |
Տասնիններորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տասնիններորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 1292-1186 թվականներին և ընդգրկում է ամենահանճար փարավոնին՝ Ռամզես II Մեծին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Ռամզես I[80] | Of non-royal birth. Succeeded Horemheb due to his lack of an heir. | ||
Սեթի I | Regained much of the territory that was lost under the reign of Akhenaten. | ||
Ռամզես II | Continued expanding Egypt's territory until he reached a stalemate with the Hittite Empire at the Battle of Kadesh in 1275 BC, after which the famous Egyptian–Hittite peace treaty was signed in 1258 BC. Had one of the longest Egyptian reigns. | ||
Մերնեպտահ[81] | Thirteenth son of Ramesses II. | ||
Ամենմես | Most likely an usurper to the throne. Possibly ruled in opposition to Seti II. Suggested son of Merneptah. | ||
Սեթի II[82] | Son of Merneptah. May have had to overcome a contest by Amenmesse before he could solidify his claim to the throne. | ||
Սապտահ[83] | Possibly son of Seti II or Amenmesse, ascended to throne at a young age. | ||
Տաուսերտ | Probably the wife of Seti II. Also known as Twosret or Tawosret. |
Քսաներորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսաներորդ դինաստիա ղեկավարել է 1190-1077 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Սետնահտ | Կապ չունի Սեթի II-ի, Սիպտահի կամ Տաուսերտի հետ։ Գահը նվաճել է Տաուսերտից։ | ||
Ռամզես III | Սետնահտի որդին, կռվել է «Ծովային ազգերի դեմ» Ք․ա․ 1175 թվականին։ Ենթադրվում է, որ սպանվել է վարձկանների կողմից։ | ||
Ռամզես IV | Ռամզես III-ի որդին։ Նրա գահակալման ժամանակ թագավորությունը անկում ապրեց։ | ||
Ռամզես V | Ռամզես IV-ի որդին։ | ||
Ռամզես VI | Son of Ramesses III. Brother of Ramesses IV. Uncle of Ramesses V.Ռամզես III-ի որդին, Ռամզես IV-ի եղբայրը և Ռամզես V-ի հորեղբայրը։ | ||
Ռամզես VII | Ռամզես VI-ի որդին։ | ||
Ռամզես VIII | Անհայտ փարավոն, ով գահակալել է ընդամենը 1 տարի։ Նույնացվում է Սեթիհերխեփեշեֆ II-ի հետ։ Ռամզես III-ի որդին, Ռամզես IV-ի և Ռամզես VI-ի եղբայրը, Ռամզես V-ի և Ռամզես VII-ի հորեղբայրը։ Նա քսաներորդ դինաստիայի միակ փարավոնն է, որի գերեզմանը չի գտնվել։ | ||
Ռամզես IX | Հավանաբար Ռամզես III-ի թոռը։ Ռամզես V-ի և Ռամզես VII-ի առաջին զարմիկը։ | ||
Ռամզես X[84] | Քիչ հայտնի փարավեն, գահակալել է 3-10 տարի, նրա ծագումնաբանությունը ամբողջովին անստույգ է։ | ||
Ռամզես XI[85] | Ռամզես X-ի որդին։ Իր գահակալման երկրորդ կեսին Ամունի գերագույն քուրմը կառավարում էր հարավի վրա՝ սկսած Թեբեից, նրա իշխանությունը սահմանափակված էր Ստորին Եգիպտոսում։ Հյուսիսում նրան փոխարինեց ։ |
Երորրդ անցումային ժամանակաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երրորդ անցումային ժամանակաշրջանը (Ք․ա․ 1077-664 թթ․) նշմարում է Նոր թագավորության սկիզբը Եգիպտական կայսրությունում։
Քսանմեկերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսանմեկերորդ դինաստիան հիմնված էր Թանիսի վրա և համեմատաբար թույլ խումբ էր։ Նրանք կառավարում էին ամբողջ Եգիպտոսում, բայց որոշ սահմանափակումներ ունեին Ստորին Եգիպտոսում։ Կառավարել են Ք․ա․ 1069-943 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Սմենդես I[86] | Ամուսնացած էր Տենտամունի հետ, Ռամզես XI-ի դուստրը։ | ||
Ամենեմնիսու | 4 տարի | ||
Պսուսեննես I | Պինեջեմի որդին, Ամունի գերագույն քուրմ։ Գահակալել է 40-51 տարի։ Անվանել են նաև «Արծաթե փարավոն», քանի որ թաղված էր արծաթե դագաղի մեջ։ Դինաստիայի ամենահզոր փարավոններիվ մեկը։ | ||
Ամենեմոպետ | Պսուսեննես I-ի որդին։ | ||
Օսորկոն Մեծ | Son of Shoshenq A, Great Chief of the Meshwesh (Libya). Also known as Osochor. | ||
Սիամոն | Unknown Origins. Built extensively for a third intermediate period Pharaoh. One of the most powerful rulers of the dynasty. | ||
Պսուսեննես II | Son of Pinedjem II, a High Priest of Amun. |
Ամունի գերագույն քրմերը Թեբանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամունի գերագույն քրմերը քսանմեկերորդ և քսաներկուերորդ դինաստիաների ժամանակ դե ֆակտո ղեկավարում էին Վերին Եգիպտոսում, նրանց մարմինները թաղված են արքայական գերեզմանատանը։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Հերիհոր | Առաջին Ամունի բարձրագույն քուրմը, ով կրել է փարավոնի կոչում։ Ղեկավարել է Թեբեսի հարավում, մինչդեռ Պեր-Ռամզեսը ղեկավարում էր Թեբեսում։ | ||
Պիանհ | Որորշ աղբյուրներ պնդում են, որ նա թագավորել է Հերիհորից առաջ։ | ||
Պինեջեմ I | Son of Piankh. Father of Psusennes I.Պիանհի որդին։Պսուսենեսի հայրը։ | ||
Մասահարտա | Պինեջեմ I-ի որդին։ | ||
Ջեդհոնսուեֆանհ | Պինեջեմ I-ի որդին։ | ||
Մենհեպերրա | Պինեջեմ I-ի որդին։ | ||
Սմենդես II | Մենհեպերրայի որդին։ | ||
Պինեջեմ II | Մենհեպերրայի որդին և Պսուսենես II- հայրը։ | ||
Պսուսեննես III | Possibly the same person as Psusennes II. Either he or Pinedjem II is generally considered to be the last High Priest of Amun to consider himself as a pharaoh-like figure. |
Քսաներկուերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսաներկուերորդ դինաստիայի փարավոնները լիբիացիներ էին, ղեկավարել են Ք․ա․ 943-728 թվականներին։
նհայտ պ | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Շեշոնկ I | Son of Nimlot A, a brother of Osorkon the Elder and a Great Chief of the Meshwesh (Libya). Possibly the biblical Shishaq.Նիմլոթ Ա-ի որդին, Օսորկոն Մեծի եղբայրը և Մեշվեշի ավագ պետ(Լիբիա)։ Աստվածաշնչի Շիշաքն է։ | ||
Օսորկոն I | Շեշոնկ I-ի որդին։ | ||
Շեշոնկ II | Անհայտ փարավոն, հավանաբար բռնակալ։ | ||
Թուխեպերա Շեշոնկ II | Անհայտ փարավոն, ղեկավարման տեղանքը անստույգ է։ | ||
Հարիսիես | Անհայտ ապստամբ, գահակալել է Թեբեսում։ | ||
Տակելոտ I | Օսորկոն I-ի որդին | ||
Օսորկոն II | Տակելոտ I-ի որդին | ||
Շեշոնկ III | — | ||
Շեշոնկ IV | — | ||
Պամի | — | ||
Շեշոնկ V | — | ||
Օսորկոն IV | — |
Քսաներեքերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսաներեքերորդ դինաստիան կազմված էր տեղացիներից, որոնք նույնպես լիբիացիներ էին և ղեկավարել են Ք․ա․ 837-735 թվականներին:
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Տակելոտ II | Նախկինում համարվում էր 22-րդ դինաստիայի փարավոն, այժմ նա հայտնի է որպես 23-րդ դինաստիայի հիմնադիր։ | ||
Պետուբաստիս | Տեկելոտ II-ից գրավել է գահը։ | ||
Իուպուտ I | Պետուբաստիսի համագահակալող։ | ||
Շեշոնկ V | Պետուբաստիսի իրավահաջորդը։ | ||
Օսորկոն III | Տակելոտ II-ի որդին, հայտնաբերել է Թեբեսը և իրեն հռչակել է թագավոր։ | ||
Տակելոտ III | Միաժամանակ 5 տարի գահակալել է հոր՝ Օսորկոն III-ի հետ։ | ||
Ռուդամուն | Օսորկոն III-ի կրտսեր որդին և Տակելոտ III-ի եղբայրը։ |
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Մենխեպերա Ինի | Գահակալել է միայն Թեբեսում։ |
Քսանչորսերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսանչորսերորդ դինաստիան ղեկավարել շատ կարճ, տեղակայված էր արևմտյան Դելտայում, կառավարել են ընդամենը երկու փարավոն՝ Ք․ա․ 732-720 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Թեֆնահտ | — | ||
Բոկհորիս | — |
Քսանհինգերորդ դինաստիա (Նուբիա/Քուշիթական ժամանակաշրջան)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Nubians invaded Lower Egypt and took the throne of Egypt under Piye although they already controlled Thebes and Upper Egypt in the early years of Piye's reign. Piye's conquest of Lower Egypt established the Twenty-fifth Dynasty which ruled until 656 BC.Նուբիացիները գրավեցին Ստորին Եգիպտոսը և զավթեցին եգիպտական գահը Պիանհիի գլխավորությամբ։ Այս դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 656 թվականից։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Պիանհի | King of Nubia; conquered Egypt in his 20th year; full reign at least 24 years, possibly 30+ years Նումիբիայի թագավորը, 20 տարեկան հասակում գրավել է Եգիպտոսը, ընհանուր ղեկավարել է 24 տարի, հնարավոր է նաև 30+ | ||
Շաբատակա | Շաբակայի իրավահաջորդը։ | ||
Շաբակա | Շաբատակայի իրավահաջորդը։ | ||
Տահարկա | Մահացել է Ք․ա․ 664 թվականին։ | ||
Տանուտամոն | Տիրապետումը Վերին Եգիպտոսում կորցրել է Ք․ա․ 656 թվականին, երբ Պսամտիկը ընդլայնեց իր տիրապետությունը Թեբեսում։ |
Ուշ ժամանակաշրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ուշ ժամանակաշրջանը ընդգրկում է Ք․ա․ 664-332 թվականները։ Այս շրջանում ղեկավարել են եգիպտացիները և Աքեմենյան պետություն ներկայացուցիչները։
Քսանվեցերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսանվեցերորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 664-525 թվականներին[88]։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Տեֆնահտ II | Քսաներորդ դինաստիայի հետնորդ, Նեխո I-ի հայրը։ | ||
Նեկաուբա | Նրա գոյությունը անստույգ է։ | ||
Նեխո I | Սպանվել է Թաթամանի ներխուժած քուշիթների կողմից։ Պսամտիկ I-ի հայրը։ |
Նեխո I-ի որդին և իրավահաջորդ Պսամտիկ I-ը հասցրել է վերամիավորել Եգիպտոսը և պաշտոնապես համարվում է ոսանվեցերորդ դինաստիայի հիմնադիրը։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Պսամմետիհ I | Վերամիավորել է Եգիպտոսը, Նեխո I-ի որդին և Նեխո II-ի հայրը։ | ||
Նեխո II | Պսամտիկ I-ի որդին և Պսամտիկ II-ի հայրը։ | ||
Պսամետիհ II | Նեխո II-ի որդին և Ապրիհի հայրը։ | ||
Ապրիհ | Ամասիս II-ից հետո փախել է Եգիպտոս և իրեն հռչակել փարավոն՝ քաղաքացիական պատերազմից հետո։ | ||
Ամասիս II | Եգիպտոսի լավագույն ղեկավարը մինչև Աքեմենյան նվաճումը։ Ըստ Հերոդոտոսի նա սովորական նախնիներ ուներ։ Պսամետիհ III-ի հայրը։ | ||
Պսամետիհ III | Ամասիս II-ի որդին։ |
Քսանյոթերորդ դինաստիա (Առաջին Աքեմենյան շրջան)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աքեմենյան պետությունը Ք․ա․ 525 թվականին գրավեց Եգիպտոսը և կազմեց կայսրության սատրապության մաս։ Այս շրջանի փարավոններից հայտնի են Աքեմենյան Սասանյանները, որոնք էլ ձևավորում են քսանյոթերորդ դինաստիան։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Կամբյուսես II | Պարտվել է Պսամետիհ III-ին Պելուզիայի ճակատամարտի ժամանակ Ք․ա․ 525 թվականին։ | ||
Բարդիա | Կյուրոս II Մեծ-ի որդին։ | ||
Պետուբաստիս III[89] | Եգիպտացի ապստամբ Դելտայում։ | ||
Դարեհ I Մեծ | Գահ բարձրացավ գահընկեց անելով Բարդիային[90]։ | ||
Պսամմետիհ IV[89] | Եգիպտացի ապստամբ։ Ճիշտ թվագրումը անստույգ է։ | ||
Քսերքսես I | Սպանվել է վարձկանների կողմից։ | ||
Արտաքսերքսես I | — | ||
Արտաքսերքսես I Երկարաձեռ | Մահացել է Ք․ա․ 424 թվականին։ | ||
Քսերքսես II | Հավակնորդ | ||
Սեկուդիան | Հավակնորդ | ||
Դարեհ II | Մահացել է Ք․ա․ 404 թվականին։ |
Քսանութերորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսանութերորդ դինաստիան գոյություն է ունեցել 6 տարի՝ Ք․ա․ 404-398 թվականներին, ղեկավարել է մեկ փարավոն։
Անուն | Նկար | Մեկնաբամություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Ամենիրդիս | Տասանվեցերորդ դինաստիայի հետևորդ։ |
Քսանիններորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քսանիններորդ դինաստիան ղեկավարել է Ք․ա․ 398-380 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Նեֆերիտ I | Հայտնի է Նեֆերիտ անունով, պարտվել է Ամենիրդիսին ճակատամարտի ժամանակ և մահապատժի է ենթարկել նրան։ | ||
Ահորիս | Նեֆերիտ I-ի որդին։ | ||
Պսամմուտես | Մեկ տարով գահընկեց է արել Հակորին։ | ||
Հակոր | Նորից գահը վերցրել է Պսամմուտեսից։ | ||
Նեֆերիտ II | Սպանվել է Նեկտանեբո I-ի կողմից, գահակալել է ընդամենը 4 ամիս։ |
Երեսուներորդ դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երեսուներորդ դինաստիան Եգիպտոսում ղեկավարել է Ք․ա․ 380-ից մինչև 343 թվականը, երբ այն անցավ Աքեմենյան տիրապետության տակ։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Նեկտանեբո I | Also known as Nekhtnebef. Deposed and likely killed Nefaarud II, starting the last dynasty of native Egyptians. Father of Teos.Հայտնի է նաև որպես Նեկտնեբեֆ։ | ||
Տահոս | Co-regent with his father Nectanebo I from about 365 BC. Was overthrown by Nectanebo II with the aid of Agesilaus II of Sparta. | ||
Նեկտանեբո II | Last native ruler of ancient Egypt[91] to be recognized by Manetho. |
Երեսունմեկերորդ դինաստիա (Երկրորդ Աքեմենյան շրջան)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եգիպտոսը կրկին անցնում է Աքեմենյան պետության տիրապետության տակ։ Ըստ Մանեթոնի Ք․ա․ 343-332 թվականների Աքեմենյան ղեկավարները պայմանականորեն դասակարգվում են երեսունմեկերորդ դինաստիայում։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Արտաքսերքսես III | Եգիպտոսը երկրորդ նգամ անցնում է Աքեեժմենյան տիրապետության տակ։ | ||
Արտաքսերքսես IV | Գահակալել է միայն Ստորին Եգիպտոսում։ | ||
Խաբաբաշ | Ապսամբ ով ներխուժել է Նուբիա։ | ||
Դարեհ III | Upper Egypt returned to Persian control in 335 BC. The Persian Empire was conquered by Alexander the Great in 332 B.C.Վերին Եգիպտոսը անվնում է Աքեմենյան տիրապետության տակ Ք․ա․ 335 թվականին։ Աքեմենյան պետությունը նվաճվել է Ալեքսանդր Մեծի կողմից Ք․ա․ 332 թվականին։ |
Հելլենական շրջան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արգեադների դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արգեադները ղեկավարել են Ք․ա․ 332-309 թվականներին։
Անուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Ալեքսանդր Մակեդոնացի | Մակեդոնիան գրավում է Աքեմենյան պետությունը և Եգիպտոսը։ | ||
Փիլիպոս III Մակեդոնացի | Ալեքսանդր Մակեդոնացու տկարամիտ զույգ եղբայրը։ | ||
Ալեքսանդր IV Մակեդոնացի | Ալեքսանդր III-ի և Ռոքսանայի որդին։ |
Պտղոմեական դինաստիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]The second Hellenistic dynasty, the Ptolemies, ruled Egypt from 305 BC until Egypt became a province of Rome in 30 BC (whenever two dates overlap, that means there was a co-regency). The most famous member of this dynasty was Cleopatra VII, in modern times known simply as Cleopatra, who was successively the consort of Julius Caesar and, after Caesar's death, of Mark Antony, having children with both of them.
Cleopatra strove to create a dynastic and political union between Egypt and Rome, but the assassination of Caesar and the defeat of Mark Antony doomed her plans.[փա՞ստ]
Caesarion (Ptolemy XV Philopator Philometor Caesar) was the last king of the Ptolemaic Dynasty of Egypt, and he reigned jointly with his mother Cleopatra VII of Egypt, from September 2, 47 BC. He was the eldest son of Cleopatra VII, and possibly the only son of Julius Caesar, after whom he was named. Between the alleged death of Cleopatra, on August 12, 30 BC, up to his own alleged death on August 23, 30 BC, he was nominally the sole pharaoh. It is tradition that he was hunted down and killed on the orders of Octavian, who would become the Roman emperor Augustus, but the historical evidence does not exist.[փա՞ստ]
Ամուն | Նկար | Մեկնաբանություն | Տարեթիվ |
---|---|---|---|
Պտղոմեոս Լագոս | Հալածվել է Ք.ա. 285 թ., մահացել է Ք.ա. 283 թվականին։ | ||
Բերենիկա I | Պտղոմեոս I-ի կինը։ | ||
Պտղոմեոս II Եղբայրասեր | Գահակալել է 39 տարի[92]։ | ||
Արսինոյա I | Պտղոմեոս II-ի կինը։ | ||
Արսինոյա II | Պտղոմեոս II-ի կինը։ | ||
Պտղոմեոս III Էվերհետ | Գահակալել է 24 տարի[93] | ||
Բերենիկե III Հայրասեր | Պտղոմեոս III- կինը, սպանվել է վարձկանների կողմից։ | ||
Պտղոմեոս VI Ֆիլոմետոր | Մահացել է անհայտ պայմաններում, ենթադրաբար հրդեհից։ | ||
Արսինոյա III | Պտղոմեոս IV-ի կինը, սպանվել է վարձկանների կողմից։ | ||
Հուգրոնաֆոր | Հեղափոխական փարավոն հարավում։ | ||
Անխմակիս | Հեղափոխական փարավոն հարավում։ | ||
Պտղոմեոս V Էպիֆան | Վերին Եգիպտոս Ք․ա․ 207-186 թվականներ։ | ||
Կլեոպատրա I | Պտղոմեոս V-ի կինը և համագահակալողը | ||
Պտղոմեոս VI Էվերգետ | Մահացել է Ք․ա․ 145 թվականին։ | ||
Կլեոպատրա III | Պտղոմեոս VI-ի կինը։ | ||
Պտղոմեոս VIII | Ալեքսանդրացիների կողմից թագավոր հռչակվեց Ք․ա. 170-ին; իշխում էր Պտղոմեոս VI Փիլոմետորի և Կլեոպատրա II- ի հետ համատեղ սկսած Ք․ա. 169-ից 164 թվականներին: Մահավել է Ք․ա․ 116 թվականին։ | ||
Պտղոմեոս VI Ֆիլոմետոր | Եգիպտոսը նրա իշխանության տակ գտնվել է Ք․ա․ 164-163 թվականներին։ Նրա իշխանությունը վերահաստատվել է Ք․ա․ 163 թվականին։ | ||
Կլեոպատրա III | Ամուսնացած էր Պտղոմեոս VIII-ի հետ, ում դեմ ապստամբություն սկսեց Ք.ա. 131-ին և դարձավ Եգիպտոսի միանձնյա ղեկավար։ |
||
Պտղոմեոս VII | Համատեղ գահակալել է իր հոր հետ, հետագայում կառավարել է մոր՝ Կլեոպատրա II-ի խնամակալության ներքո։ | ||
Պտղոմեոս VIII | Վերահաստատվել է։ | ||
Cleopatra III | Պտղոմեոս VIII-ի երկրորդ կինը։ Սպանվել է իր որդու՝ Պտղոմեոս X-ի կողմից։ | ||
Ptolemy Memphitis | Կլեոպատրա II-ի կողմից նշանակված թագավոր, սպանվել է Պտղոմեոս VIII-ի կողմից։ | ||
Harsiesi | Հեղափոխական փարավոն հարավում։ | ||
Ptolemy VIII Euergetes II | Վերահաստատվել է։ | ||
Cleopatra III | Restored with Ptolemy VIII; later co-regent with Ptolemy IX and X. | ||
Cleopatra II | Reconciled with Ptolemy VIII; co-ruled with Cleopatra III and Ptolemy until 116. | ||
Ptolemy IX Soter II | Died 80 BC | ||
Cleopatra IV | Briefly married to Ptolemy IX, but was pushed out by Cleopatra III. Later murdered. | ||
Պտղոմեոս X Ալեքսանդր I | մահացել է Ք․ա․ 88 թվականին | ||
Բերենիկե III | Պարտադրաբար ամուսնացել է Պտղոմեոս XI-ի հետ, սպանվել է Պտղոմեոսի պատվերով Forced to marry Ptolemy XI; murdered on his orders 19 days later | ||
Պտղոմեոս XI Ալեքսանդր II | Պտղոմեոս X-ի ավագ որդին, հռչակվել է Սուլլայի կողմից․ կառավարեց 80 օր մինչև, որ Բերենիկի III-ին սպանելու համար սպանվեց քաղաքացիների կողմից։ | ||
Պտղոմեոս XII Neos Dionysos (Auletes) | Պտղոմեոս IX-ի որդին, մահացել է Ք․ա․ 51 թվականին | ||
Կլեոպատրա V Տրիֆայենա | Պտողմեոս XII-ի կինտ, Բերենիկե IV-ի մայրը։ | ||
Կլեոպատրա VI | Պտողմեոս XII-ի դուստրը։ | ||
Բերենիկե IV | Պտղոմեոս XII-ի դուստրը, ստիպողաբար ամուսնացել է Սելեկուս Կիբիոսակտեսի հետ ում խեղդամահ է արել։ Կլեոպատրա VI-ի հետ համատեղ ղեկավարել է մինչև Ք․ա․ 57 թվականը։ | ||
Պտղոմեոս XII | Restored; reigned briefly with his daughter Cleopatra VII before his deathՂեկավարել է դստեր՝ Կլեոպատրա VII-ի հետ համատեղ։ | ||
Կլեոպատրա VII | Գահակալել է եղբայրների՝ Պտղոմեոս XII-ի և Պտղոմեոս XIII-ի, ամուսնու՝ Պտղոմեոս XIV-ի և որդու Պտղոմեոս XV-ի հետ համատեղ։ Ինքնասպան է եղել։ | ||
Պտղոմեոս XIII | Կլեոպատրա VII-ի եղբայրը | ||
Արսինոյա IV | Ի հակադրություն Կլեոպատրա VII-ի։ | ||
Պտղոմեոս XIV | Կլեոպատրա VII-ի և Պտղոմեոս XIII կրտսեր եղբայրը։ | ||
Պտղոմեոս XV Կեսարիոն | Կլեոպատրա VII-ի նորածին որդին, 3 տարեկանում Կլեոպատրայի հետ հռչակվել է համագահակալ։ հնագույն Եգիպտոսի, երբ Հին Հռոմը գրավեց այն։ |
Rome
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Cleopatra VII had affairs with Roman dictator Julius Caesar and Roman general Mark Antony, but it was not until after her suicide (after Mark Antony was defeated by Octavian, who would later be Emperor Augustus Caesar) that Egypt became a province of the Roman Republic in 30 BC. Subsequent Roman emperors were accorded the title of pharaoh, although exclusively while in Egypt.
The last Roman emperor to be conferred the title of pharaoh was Maximinus Daia (reigned 311–313 AD).[94][95]
See also
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Bibliography
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- J. H. Breasted, History of Egypt from the Earliest Time to the Persian Conquest, 1909
- J. Cerny, 'Egypt from the Death of Ramesses III to the End of the Twenty-First Dynasty' in The Middle East and the Aegean Region c.1380–1000 BC, Cambridge University Press, 0-521-08691-4
- Clayton, Peter A. (1995). Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-Reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt. The Chronicles Series (Reprinted ed.). London: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-05074-3.
- Dodson, Aidan and Hilton, Dyan. The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2004. 0-500-05128-3
- Sir Alan Gardiner Egyptian Grammar: Being an Introduction to the Study of Hieroglyphs, Third Edition, Revised. London: Oxford University Press, 1964. Excursus A, pp. 71–76.
- Nicolas Grimal, A History of Ancient Egypt, (Blackwell Books: 1992)
- Murnane, William J. Ancient Egyptian Coregencies, Studies in Ancient Oriental Civilization. No. 40. The Oriental Institute of the University of Chicago, 1977
- Michael Rice, Who's Who in Ancient Egypt, Routledge 1999
- Ryholt, Kim & Steven Bardrum. 2000. "The Late Old Kingdom in the Turin King-list and the Identity of Nitocris." Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde 127
- Shaw, Garry. The Pharaoh, Life at Court and on Campaign, Thames and Hudson, 2012.
- Toby A. H. Wilkinson, Early Dynastic Egypt, Routledge 1999, 0-415-18633-1
- Verner, Miroslav,The Pyramids – Their Archaeology and History, Atlantic Books, 2001, 1-84354-171-8
- Egypt, History & Civilisation By Dr. R Ventura. Published by Osiris, PO Box 107 Cairo.
References
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Digital Egypt for Universities». www.ucl.ac.uk. Վերցված է 2019-02-12-ին.
- ↑ Toby A. H. Wilkinson: Royal Annals Of Ancient Egypt. Routledge, London 2012, 1-136-60247-X, p. 50.
- ↑ Toby A. H. Wilkinson: Royal Annals Of Ancient Egypt. Routledge, London 2012, 1-136-60247-X, p. 61.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 259.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 139.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 199.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 138.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 181.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 311.
- ↑ 10,0 10,1 Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, p. 137.
- ↑ Felde, Rolf: Gottheiten, Pharaonen und Beamte im alten Ägypten, Norderstedt 2017, S. 125.
- ↑ zur Altägyptischen Kultur, Band 37
- ↑ Ludwig David Morenz: Bild-Buchstaben und symbolische Zeichen. Die Herausbildung der Schrift der hohen Kultur Altägyptens (= Orbis Biblicus et Orientalis 205). Fribourg 2004, 3-7278-1486-1, p. 91.
- ↑ 14,0 14,1 Zur Aktualität von Jan Assmann: Einleitung in sein Werk
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ P. Tallet, D. Laisnay: Iry-Hor et Narmer au Sud-Sinaï (Ouadi 'Ameyra), un complément à la chronologie des expéditios minière égyptiene. In: Bulletin de L'Institute Français D'Archéologie Orientale (BIFAO) 112. Ausgabe 2012, S. 381–395.
- ↑ Günter Dreyer: Horus Krokodil, ein Gegenkönig der Dynastie 0. In: Renee Friedman and Barbara Adams (Hrsg.): The Followers of Horus, Studies dedicated to Michael Allen Hoffman, 1949–1990 (= Egyptian Studies Association Publication, vol. 2). Oxbow Publications, Bloomington (IN) 1992, 0-946897-44-1, p. 259–263.
- ↑ Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen (= Münchner ägyptologische Studien, vol. 49. von Zabern, Mainz 1999, 3-8053-2591-6, p. 36–37.
- ↑ Toby Wilkinson: Early Dynastic Egypt: Strategy, Society and Security. Routeledge, London 1999, 0-415-18633-1, p. 38, 56 & 57.
- ↑ Wolfgang Helck: Untersuchungen zur Thinitenzeit (= Ägyptologische Abhandlungen (ÄA), Vol. 45). Harrassowitz, Wiesbaden 1987, 3-447-02677-4, p. 124.
- ↑ 22,0 22,1 22,2 Wolfgang Helck: Untersuchungen zur Thinitenzeit (Agyptologische Abhandlungen), 3-447-02677-4, O. Harrassowitz (1987), p. 124
- ↑ William Matthew Flinders Petrie: The Royal Tombs of the Earliest Dynasties. Cambridge University Press, New York 2013 (reprint of 1901), 1-108-06612-7, p. 49.
- ↑ Nicolas-Christophe Grimal: A History of Ancient Egypt. Blackwell, Oxford UK/ Cambridge USA 1992, 978-0-631-19396-8, p. 53.
- ↑ Wilkinson (1999) pp. 83–84
- ↑ Dietrich Wildung: Die Rolle ägyptischer Könige im Bewußtsein ihrer Nachwelt. Teil I. Posthume Quellen über die Könige der ersten vier Dynastien. In: Münchener Ägyptologische Studien, vol. 17. Deutscher Kunstverlag, Munich/Berlin 1969, p. 31–33.
- ↑ Wilkinson (1999) p. 79
- ↑ Wilkinson (1999) pp. 87–88
- ↑ Pascal Vernus, Jean Yoyotte, The Book of the Pharaohs, Cornell University Press 2003, p.27
- ↑ Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen. Deutscher Kunstverlag, München/Berlin 1984, 3-422-00832-2, page 171.
- ↑ Toby A.H. Wilkinson: Early Dynastic Egypt. Routledge, London/New York 2002, 1-134-66420-6, p. 75–76.
- ↑ Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen. 2. verbesserte und erweiterte Auflage. von Zabern, Mainz 1999, S. 44–45.
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, page 175.
- ↑ [3] King Khasekhem
- ↑ [4] King Khasekhemwy
- ↑ Toby Wilkinson, Early Dynastic Egypt, Routledge, 1999, pp.83 & 95
- ↑ Toby Wilkinson, Royal Annals of Ancient Egypt, pp.79 & 258
- ↑ Clayton (1994) p.32
- ↑ Mark Lehner: Geheimnis der Pyramiden. Econ, Düsseldorf 1997, 3-572-01039-X, S. 94–96.
- ↑ Clayton (1994) p.42
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3, S. 278–279.
- ↑ Miroslav Verner (2000): Who was Shepseskara, and when did he reign?, in: Miroslav Bárta, Jaromír Krejčí (editors): Abusir and Saqqara in the Year 2000, Academy of Sciences of the Czech Republic, Oriental Institute, Prague, 80-85425-39-4, p. 581–602, available online Արխիվացված 2011-02-01 Wayback Machine.
- ↑ Dodson & Hilton (2004) p.73
- ↑ Ryholt & Bardrum (2000) pp.87–100.
- ↑ Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen, Münchner ägyptologische Studien, Heft 49, Mainz : P. von Zabern, 1999, 3-8053-2591-6, available online
- ↑ Kim Ryholt: "The Late Old Kingdom in the Turin King-list and the Identity of Nitocris", Zeitschrift für ägyptische, 127, 2000, p. 99
- ↑ Turin Kinglist, Columns IV,18 to V,10, Ancient Egypt dot org. Accessed 10 February 2010.
- ↑ Margaret Bunson: Encyclopedia of Ancient Egypt, Infobase Publishing, 2009, 978-1-4381-0997-8, available online, see p. 181
- ↑ Labib Habachi: King Nebhepetre Menthuhotep: his monuments, place in history, deification and unusual representations in form of gods, in: Annales du Service des Antiquités de l'Égypte 19 (1963), pp. 16–52
- ↑ Wolfram Grajetzki (2006) pp. 23–25
- ↑ Wolfram Grajetzki (2006) pp. 25–26
- ↑ 52,0 52,1 52,2 Wolfram Grajetzki (2006) pp. 27–28
- ↑ [5] Amenemhat I
- ↑ Wolfram Grajetzki (2006) pp. 28–35
- ↑ Murnane (1977) p.2
- ↑ Murnane (1977) p.7
- ↑ Murnane (1977) p.9
- ↑ Josef Wegner, The Nature and Chronology of the Senwosret III–Amenemhat III Regnal Succession: Some Considerations based on new evidence from the Mortuary Temple of Senwosret III at Abydos, JNES 55, Vol.4, (1996), pp.251
- ↑ Wolfram Grajetzki (2006) pp. 56–61
- ↑ «Amenemhat IV Maakherure (1807/06-1798/97 BC)». Digital Egypt for Universities.
- ↑ Grajetzki (2006) pp. 61–63
- ↑ 62,00 62,01 62,02 62,03 62,04 62,05 62,06 62,07 62,08 62,09 62,10 62,11 62,12 62,13 62,14 62,15 62,16 62,17 62,18 62,19 62,20 62,21 62,22 62,23 62,24 62,25 62,26 62,27 62,28 62,29 62,30 62,31 62,32 62,33 62,34 62,35 62,36 62,37 62,38 62,39 62,40 K.S.B. Ryholt, The Political Situation in Egypt during the Second Intermediate Period, c.1800–1550 BC, Carsten Niebuhr Institute Publications, vol. 20. Copenhagen: Museum Tusculanum Press, 1997
- ↑ «Nerikare», Wikipedia (անգլերեն), 2018-11-02, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ «Amenemhet VI», Wikipedia (անգլերեն), 2019-09-21, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ «Semenkare Nebnuni», Wikipedia (անգլերեն), 2019-08-14, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ 66,0 66,1 Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen, Albatros, Düsseldorf 2002, 3-491-96053-3
- ↑ «Sehetepibre», Wikipedia (անգլերեն), 2018-11-02, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen, Albatros, 2002
- ↑ 69,00 69,01 69,02 69,03 69,04 69,05 69,06 69,07 69,08 69,09 69,10 69,11 69,12 K.S.B. Ryholt: The Political Situation in Egypt during the Second Intermediate Period, c.1800–1550 BC, Carsten Niebuhr Institute Publications, vol. 20. Copenhagen: Museum Tusculanum Press, 1997
- ↑ 70,0 70,1 Kings of the 2nd Intermediate Period
- ↑ Ryholt, K.S.B. (1997). The Political Situation in Egypt During the Second Intermediate Period, C. 1800–1550 B.C. Museum Tusculanum Press. էջ 164. ISBN 978-87-7289-421-8.
- ↑ Detlef Franke: Zur Chronologie des Mittleren Reiches. Teil II: Die sogenannte Zweite Zwischenzeit Altägyptens, In Orientalia 57 (1988), p. 259
- ↑ «Giant Sarcophagus Leads Penn Museum Team in Egypt To the Tomb of a Previously Unknown Pharaoh». Penn Museum. January 2014. Վերցված է 16 Jan 2014-ին.
- ↑ 74,0 74,1 Marcel Marée: A sculpture workshop at Abydos from the late Sixteenth or early Seventeenth Dynasty, in: Marcel Marée (editor): The Second Intermediate period (Thirteenth-Seventeenth Dynasties), Current Research, Future Prospects, Leuven, Paris, Walpole, MA. 2010 978-90-429-2228-0. p. 247, 268
- ↑ 75,0 75,1 Jürgen von Beckerath: Untersuchungen zur politischen Geschichte der Zweiten Zwischenzeit in Ägypten, Glückstadt, 1964
- ↑ 76,0 76,1 76,2 76,3 Jürgen von Beckerath: Chronologie des pharaonischen Ägyptens, Münchner Ägyptologische Studien 46. Mainz am Rhein, 1997
- ↑ Jürgen von Beckerath: Handbuch der ägyptischen Königsnamen, Münchner ägyptologische Studien 49, Mainz 1999.
- ↑ Wolfgang Helck, Eberhard Otto, Wolfhart Westendorf, Stele – Zypresse: Volume 6 of Lexikon der Ägyptologie, Otto Harrassowitz Verlag, 1986, Page 1383
- ↑ Christopher Bronk Ramsey et al., Radiocarbon-Based Chronology for Dynastic Egypt, Science 18 June 2010: Vol. 328. no. 5985, pp. 1554–1557.
- ↑ «Ramesses I Menpehtire». Digital Egypt. University College London. 2001. Վերցված է 2007-09-29-ին.
- ↑ «King Merenptah». Digital Egypt. University College London. 2001. Վերցված է 2007-09-29-ին.
- ↑ «Sety II». Digital Egypt. University College London. 2001. Վերցված է 2007-10-27-ին.
- ↑ «Siptah Sekhaenre/Akhenre». Digital Egypt. University College London. 2001. Վերցված է 2007-10-27-ին.
- ↑ Grimal (1992) p.291
- ↑ «Ramesses XI Menmaatre-setpenptah». Վերցված է 2007-10-28-ին.
- ↑ Cerny p.645
- ↑ 87,0 87,1 87,2 F. Payraudeau, Retour sur la succession Shabaqo-Shabataqo, Nehet 1, 2014, p. 115-127
- ↑ «Late Period Kings». Վերցված է 2007-10-27-ին.
- ↑ 89,0 89,1 Placed in this dynasty only for chronological reasons, as he was not related to the Achaemenids.
- ↑ «Darius the Great», Wikipedia (անգլերեն), 2019-09-25, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ «Nakhthorhebyt». Digital Egypt for Universities. Վերցված է March 1, 2011-ին.
- ↑ «Ptolemy II Philadelphus», Wikipedia (անգլերեն), 2019-10-02, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ «Ptolemy III Euergetes», Wikipedia (անգլերեն), 2019-10-04, Վերցված է 2019-10-06-ին
- ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ
<ref>
պիտակ՝ «12
» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
- ↑ Vernus, Pascal; Yoyotte, Jean (2003). The Book of the Pharaohs (անգլերեն). Cornell University Press. էջեր 238–256. ISBN 9780801440502.
External links
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Egyptian Royal Genealogy
- Manetho and the King Lists Review of different primary king lists
- Chronology Table - 0 Dynasty&History Period, by Dariusz Sitek Multi-pages of list of pharaohs in different king lists, without the god kings, in Egyptian hieroglyphs and English
- Egyptian Journey 2003: History: King Lists Hyperlink texts of the Manetho, Abydos & Turin king lists, without the god-kings
- Digital Egypt for Universities
- List of all female Pharaohs