Ծանր ջուր

Ծանր ջրի մոլեկուլի սխեմատիկ կառուցվածքը

Ծանր ջուր (նաև՝ դեյտերիումի օքսիդ, նշանակումը՝ ²H₂O կամ D₂O), ջրի իզոտոպային տարատեսակ, որում ջրածնի մեկ կամ երկու ատոմները փոխարինված են ծանր իզոտոպներով՝ դեյտերիումով (D) կամ տրիտիումով (T), և կամ թթվածնի O¹⁶ իզոտոպը փոխարինված է Օ¹⁷ կամ Օ¹⁸ իզոտոպներով։ Ծանր ջուր ասելով հիմնականում նկատի են ունենում առավել տարածված HDO և D₂O միացությունները (հայտնաբերվել են սովորական ջրում, 1932 թվականին, ԱՄՆ-ում)։ Քիմիական հատկություններով ծանր ջուրը շատ քիչ է տարբերվում սովորականից, մինչդեռ դրանց ֆիզիկական հատկությունները բավական տարբեր են։

Բնության մեջ

Սովորական և ծանր ջրերի հարաբերությունը կազմում է՝ H₂O ։ D₂O=5000 ։ 1

Ֆիզիկական հատկությունները

D₂O-ն ֆիզիկական հատկություններով զգալիորեն տարբերվում է սովորական ջրից, թեև նույնպես՝ անգույն, անհամ հեղուկ է։ Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը 20 է։ ρ=1,1 գ/մլ, սառչում է 3,82 °C-ում, եռում է 101,8 °C-ում։

Քիմիական հատկությունները

Ծանր ջրում ռեակցիաներն ավելի դանդաղ (մոտ 10 անգամ) են ընթանում, քան սովորական ջրում (D-ի զանգվածի պատճառով)։

Ստացումը

Ջրի էլեկտրոլիզի ժամանակ արագ էլեկտրոլիզվում է H₂O-ն և այս պրոցեսում ջուրը հարստանում է ծանր ջրով։ Այսպես ստանում են ծանր ջուր։

Կիրառությունը

Այն կիրառում են ատոմային ռեակտորներում, որպես նեյտրոնների դանդաղեցուցիչներ, ինչպես նաև դեյտերիում պարունակող այլ նյութեր ստանալու համար։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 116)։