Հյուպատոսական հարաբերությունների մասին Վիեննայի կոնվենցիա

1963 թվականի Վիեննայի կոնվենցիան հյուպատոսական հարաբերությունների մասին, սահմանում է անկախ պետությունների միջև հյուպատոսական գործունեության շրջանակը։ Հյուպատոսը սովորաբար գործում է այլ երկրում գտնվող իր դեսպանության տարածքից դուրս և իրականացնում է հետևյալ գործառույթները.
1. Նստավայր պետությունում պաշտպանում է իր երկրի քաղաքացիների շահերը,
2. Խթանում է երկու երկրների միջև առևտրային և տնտեսական կապերի ընդլայնմանը։
Քանի որ հյուպատոսը դիվանագետ է, նա սովորաբար աշխատում է նստավայր դեսպանության տարածքում գտնվող իր երկրի դեսպանության տարածքում և սույն կոնվենցիայով օժտված է նույն առավելություններով, ինչ դեսպանը, ներառյալ դիվանագիտական (հյուպատոսական) անձեռնմխելիությամբ։ Սույն կոնվենցիան վավերացրել են 179 երկիր։

Հիմնական դրույթներ

Հյուպատոսական հարաբերությունների մասին Վիեննայի կոնվենցիան 79 հոդվածից բաղկացած ծավալուն միջազգային փաստաթուղթ է։ Հաջորդիվ ներկայացված են հիմնական դրույթները (բոլոր հոդվածներին ծանոթանալու համար այցելեք կոնվենցիայի հղման էջ).
• Հոդած 8. Թվարկված են հյուպատոսի գործունեության տասներեք գործառույթներ, ներառյալ նստավայր պետությունում իրեն հավատարմագրած երկրի և քաղաքացիների շահերի պաշտպանությունը, ինչպես նաև առևտրային, տնտեսական, մշակութային և գիտական կապերի զարգացումը երկրու երկրների միջև,
• Հոդված 23. Նստավայր պետությունը կարող է ցանկացած ժամանակ հավատարմագրող պետությանը ծանուցել այն մասին, որ այս կամ այն հյուպատոսական պաշտոնատար անձը հանդիսանում է persona non grata (անցանկալի անձ) կամ որ հյուպատոսական հիմնարկի ցանկացած աշխատողը համարվում է անընդունելի։ Այդ դեպքում հավատարմագրող պետությունը պետք է համապատասխանաբար հետ կանչի այդ անձին կամ դադարեցնի նրա ֆունկցիաները հյուպատոսական հիմնարկում,
• Հոդված 31. Նստավայր պետության իշխանությունները առանց հյուպատոսական հիմնարկի, նրա կողմից նշանակված անձի կամ հավատարմագրող պետության դիվանագիտական ներկայացուցչության ղեկավարի համաձայնության, չեն կարող մուտք գործել հյուպատոսական շենքերի այն մասը, որն օգտագործվում է բացառապես հյուպատոսական հիմնարկի աշխատանքի համար։ Այնուամենայնիվ, հյուպատոսական հիմնարկի ղեկավարի համաձայնությունը ենթադրվում է հրդեհի կամ բնական այլ տարերքի դեպքում, որոնք պահանջում են պաշտպանության անհետաձգելի միջոցառումներ,
• Հոդված 35. Հյուպատոսական հիմնարկի պաշտոնական գրագրությունը անձեռնմխելի է։ Պաշտոնական գրագրություն ասելով պետք է հասկանալ հյուպատոսական հիմնարկին և նրա ֆունկցիաներին վերաբերող ամբողջ գրագրությունը։ Հյուպատոսական փոստը ենթակա չէ ոչ բացելու, ոչ ուշացնելու,
• Հոդված 36. Նստավայր պետության իրավասու մարմինները պետք է անհապաղ ծանուցեն հավատարմագրող պետության հյուպատոսական հիմնարկին այն մասին, որ նրա հյուպատոսական տարածաշրջանի սահմաններում այդ պետության որևէ քաղաքացի ձերբակալված է, նստած է բանտում կամ կալանքի տակ է մինչև դատավարությունը կամ էլ բռնված է որևէ այլ կարգով, եթե այդ քաղաքացին դա պահանջի։ Հյուպատոսական հիմնարկին հասցեագրված այն անձի բոլոր հաղորդումներն, որը ձերբակալված է, գտնվում է բանտում, կալանքի տակ է կամ բռնված, նույնպես անհապաղ այդ մարմինների կողմից հանձնվում են հյուպատոսական հիմնարկին։ Նշված մարմինները պետք է անհապաղ այդ անձին հայտնեն այն իրավունքների մասին, որոնք նա ունի սույն կետին համապատասխան։

Կոնվենցիայի անդամ-երկրներ (կանաչ), Կոնվենցիան ստորագրած երկրներ (դեղին), Կոնվենցիան չստորագրած երկրներ (կարմիր):

Կոնվենցիայի անդամ-երկրներ

Մինչ օրս կոնվենցիան վավերացրել են 179 երկիր, ներառյալ ՄԱԿ-ի անդամ-երկրների մեծամասնությունը, դիտորդ-երկրներ Սուրբ Աթոռն ու Պաղեստին պետությունը։ Կոնվենցիան ստորագրած, բայց չվավերացրած երկրներն են Կենտրոնաաֆրիկյան հանրապետությունը, Իսրայելը, Գանան ու Կոնգոն։ ՄԱԿ-ի անդամ այն երկրները, որոնք չեն ստորագրել ու վավերացրել կոնվենցիան, հետևյալներն են. Աֆղանստանը, Բուրունդին, Չադը, Կորոմոսը, Գվինեա-Բիսաուն, Եթովպիան, Սան Մարինոն, Սողոմոնյան կղզիները, Հարավային Սուդանը, Սվազիլենդն ու Ուգանդան։