Հուդեոպոլոնիա
Հուդեոպոլոնիա (լեհ.՝ Judeopolonia), լեհական հակասեմական դավադրության տեսություն[1]։ Սկզբում տերմինն օգտագործվել է լեհական հասարակության նկատմամբ Լեհաստանի տարածքում մեծ թվով հրեաների առկայության ենթադրյալ մշակութային սպառնալիքը կոչելու համար։ 1914 թվականից տերմինն սկսել է օգտագործվել հրեաներին մեղադրելու համար, որոնք իբրև թե ձգտում են արևմտյան Լեհաստանում ստեղծել ինքնուրույն հրեական պետություն Արևմտաեվրոպական Դաշնության նախագծի շրջանակներում։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեհաստանի տարածքում հրեաների թվական գերակշռության հետևանքի վերաբերյալ գաղափարն առաջին անգամ արտահայտել է լեհ հասարակական գործիչ Յուլիան Ուրսին-Նեմցեվիչն իր «Rok 3333 czyli Sen niesłychany» ստեղծագործությունում, որը հրատարակվել է նրա մահվանից հետո «Przegląd Poznanski» թերթում 1858 թվականին։ Յուլիան Ուրսին-Նեմցևիչն այդ ստեղծագործությունում նկարագրել է Վարշավայի ապագան, որը հրեաները դարձրել են իրենց մայրաքաղաքը Մոշկոպոլիս անունով[2]։ 19-րդ դարի վերջին այդ ստեղծագործությունը բազմիցս վերահրատարակվել է Լեհաստանում, և «հուդեոպոլոնիա» տերմինը լայնորեն կիրառվել է նացիոնալիստական տերմինաբանության մեջ՝ որպես նախազգուշացում լեհական պետությանն սպառնացող լեհական վտանգի մասին։
1912 թվականին լեհ հրապարակախոս Թեոդոր Էսկե-Խոինսկին տպագրել է «Poznaj żyda» (Ճանաչիր հրեային) գիրքը, որը նպաստել է լեհական հակասեմականության զարգացմանը։ Թեոդոր Էսկե-Խոինսկին հակասեմականությունը ներկայացրել է որպես արդարացի պաշտպանություն ընդդեմ հրեաների, որոնք իբր թե սպառնում են լեհերին, որոնք խոչընդոտում են Հուդեոպոլոնիայի ստեղծմանն ու հուդեոպոլոնիական ազգի ձևավորմանը[3]։ Այդ ստեղծագործության մեջ Թեոդոր Էսկե-Խոինսկին հռետորական ձևով արտահայտել է հրեաների «ցանկությունը». «Եթե դուք խանգարեք Հուդեոպոլոնիայի ստեղծմանը և հուդեոպոլոնիական ազգի ձևավորմանը, ապա մենք կխեղդենք ձեզ»[4]։
Ըստ լեհ պատմաբան Եժի Եդլիցկու՝ հրեաներն այդ հրապարակախոսների համար դարձել են «ներքին թշնամու» մարմնացում, որոնք դավադրություն են կազմակերպում ընդդեմ Լեհաստանի՝ նպատակ ունենալով այն դարձնել Հուդեոպոլոնիա։ Ինչպես պնդում է Եժի Էդլիցկին, հրեան լեհերի համար դարձել է «դավադիր, որը խորհրդավոր աշխարհը դարձրել է ավելի պարզ ու հասարակ»[1]։
1914 թվականին սկիզբ է առել գերմանացի սիոնիստ Մաքս Իսիդոր Բոդենհայմերի «Արեվմտաեվրոպական Դաշնության» քաղաքական նախագիծը, որում ծրագրվել է ստեղծել ինքնուրույն հրեական պետություն։ Մաքս Իսիդոր Բոդենհայմերն առաջարկել է Հոհենցոլերնների տոհմի ղեկավարության ներքո ստեղծել բուֆերային պետություն Գերմանիայի ու Ռուսաստանի միջև, որտեղ մեծամասությունը կկազմեր վեց միլիոնանոց հրեա բնակչությունը։ Լեհ պատմաբան Անջեյ Լեշեկ Շչեստյակն իր «Judeopolonia» (2001) և «Judeopolonia II» (2002) աշխատություններում արտահայտել է այն գաղափարը, թե Հուդեոպոլոնիան 1914 թվականին եղել է «Deutsches Komitee zur Befreiung der russischen Juden»-ի (Գերմանական կոմիտե ռուսաստանցի հրեաների ազատագրման համար) նախագիծը[5]։ Իսիդոր Բադոնհեյմերի պլանը նբուֆերային հրեական պետության ստեղծման վերաբերյալ լեհ պատմաբան Անջեյ Լեշեկ Շչեստյակովի կողմից ներկայացվել է որպես «Հուդեոպոլոնիայի» օրինակ[6]։
1981 թվականին Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հատուկ ծառայությունները ընդդիմության հակազդեցության շրջանակներում հրատարակել են «Judeopolonia. Nieznane karty historii PR» (այլ հրատարակություններում կոչվել է «Judeopolonia 1944—1981 (nieznane karty historii)») գրքույկը, որը գրել է տեղեկատվական ծառայության գնդապետ Զդիսլավ Չեշյոլկևիչը[7][8]։ 1989 թվականին նույն խորագրով գրքույկը լույս է տեսել «Unia Nowoczesnego Humanizmu» հրատարակչությունում։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 J. Jedlicki «Resisting the Wave. Intellectuals against Antisemitism in the Last Years of the 'Polish Kingdom'» // Antisemitism and Its Opponents in Modern Poland. стр. 61
- ↑ Joanna Beata MichlicPoland’s Threatening Other: The Image of the Jew from 1880 to the Present, University of Nebraska Press 2006, стр. 48
- ↑ Joanna Beata MichlicPoland’s Threatening Other: The Image of the Jew from 1880 to the Present, University of Nebraska Press 2006, стр. 56
- ↑ Michlic, Joanna Beata (2006). Poland’s Threatening Other: The Image of the Jew from 1880 to the Present, pp. 48, 55-56. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-3240-3
- ↑ Szczęśniak, Andrzej Lech (2002). Judeopolonia, Jewish state in the Polish state, dustjacket. Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne — POLWEN, Radom. ISBN 83-88822-07-1
- ↑ см. Andrzej Leszek Szcześniak Judeopolonia - żydowskie państwo w państwie polskim 2004 ISBN 83-88822-92-6
- ↑ Szcześniak, Andrzej Leszek (1932—2003), Judeopolonia. Nieznane karty historii PR/ Judeopolonia II : anatomia zniewolenia Polski / Andrzej Leszek Szcześniak. Adres wydawniczy Radom : Polskie Wydaw. Encyklopedyczne, 2002.
- ↑ Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, red. Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska, в статье «Literatura antyżydowska»
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- New Encyclopedia of Zionism and Israel, 1-, London and Toronto 1994.
- Iwo Cyprian Pogonowski, Jews in Poland. A Documentary History, New York 1998. ISBN 0-7818-0604-6
- Andrzej Leszek Szcześniak, Judeopolonia. Żydowskie państwo w państwie polskim. Wyd. 2 popr., Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2004, ss. 99. Seria: Biblioteka «Białych Plam», ISBN 83-88822-92-6
- Andrzej Leszek Szcześniak, Judeopolonia II. Anatomia zniewolenia Polski. Wyd. 2 popr., Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2005, ss. 201. Seria: Biblioteka «Białych Plam», ISBN 83-89862-03-4
- Andrzej Leszek Szcześniak, Judeo Polonia. Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2008, ss. 96, ISBN 978-83-7557-029-8
- The Universal Jewish Encyclopedia, 1-10, New York 1948.
- Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2000. ISBN 83-02-07813-1.
- Jerzy Robert Nowak, Spory o historię i współczesność. Wyd. von borowiecky, Warszawa 2000, ss. 655, ISBN 83-87689-29-7