Օնկոսային ճնշում

Օնկոսային ճնշումը (հին հունարեն՝ ὄγκος՝ ծավալ, զանգված) կամ կոլոիդ-օսմսային ճնշումը (P_o) արյան պլազմայի սպիտակուցներով պայմանավորված ճնշումն է՝ օսմոտիկ ճնշման այն մասը, որն ստեղծվում է լուծույթի բարձրամոլեկուլային բաղադրիչներով։ Այն հավասար է օսմոսային ճնշման 1/200 մասին, որը կազմում է 25-30 մմ սնդիկի սյուն։ Չնայած իր փոքր չափերին օնկոսային ճնշումը պայմանավորում է արյան և հյուսվածքային հեղուկի միջև ընթացող ջրի փոխանակությունը։

Նկարագիր

Հյուսվածքաարյունային պատնեշների շնորհիվ արյան սպիտակուցները միջբջջային տարածության մեջ գրեթե չեն թափանցում։ Մազանոթներում ջրի մոլեկուլների մուտքն արյունից դեպի հյուվածքային հեղուկ տեղի է ունենում արյան հիդրոստատիկ ճնշման (P_h) ազդեցությամբ։

Մազանոթների զարկերակային բաժնում P_h-ը հասնում է 30-40 մմ սս-ի, իսկ երակային բաժնում՝ 8-12 մմ սս-ի։ Հիդրոստատիկ ճնշմանը հակազդում է P_o-ն, որը օսմոսի օրենքի համաձայն ջրի մոլեկուլները հյուսվածքային հեղուկից ձգում է դեպի արյուն։

Այսպիսով P_h-ի և P_o-ի տարբերությունից ածանցվում է մի նոր ճնշում, որը կոչվում է քամման կամ ֆիլտրացիոն ճնշում՝ P_ֆ և արտահայտվում է հետևյալ բանաձևով ՝ P_ֆ=P_հ-P_o։ Հենց այս ճնշմամբ է իրականանում ջրի փոխանակության պրոցեսը։ Մազանոթի զարկերակային բաժնում P_ֆ=40-25=15 մմ սս։ Այս ճնշման տակ ջուրը քամվում է արյունից դեպի հյուսվածքային հեղուկ։ Մազանոթի երակային բաժնում P_ֆ=12-25=-13 մմ սս։ Այս ճնշման տակ ջրի մոլեկուլները հյուսվածքային հեղուկից շարժում են դեպի արյուն, իրենց հետ տանելով նաև նյութափոխանակության արգասիքները։ Քամման ժամանակ այս մեխանիզմը գործում է օրգանիզմի բոլոր հյուսվածքներում և օրգաններում։ Նպաստում է

Հյուսվածքային հեղուկի ավելցուկ ջուրը թափանցում է ավշային մազնոթների մեջ։ Օնկոսային ճնշման դերը ցուցադրելու համար փորձարարական ճանապարհով կենդանու արյան պլազմայի մի մասը հեռացնում են և փոխարենը ներարկվում նույն քանակով ֆիզիոլոգիական լուծույթ (կերակրի աղի (NaCl) 0.9%-անոց լուծույթ)։ Կենդանու արյան սպիտակուցները նոսրանում են, օնկոսային ճնշումն ընկնում է, որի հետևանքով ջրի մուտքը դեպի հյուսվածքային հեղուկ մեծանում է, իսկ ելքը՝ փոքրանում։ Արդյունքում հյուսվածքներն այտուցվում են։

Գրականություն

Մարդու ֆիզիոլոգիայի հիմունքներ, պրոֆ․ Դ.Ն.Խուդավերդյանի և ակադեմիկոս Վ.Բ.Ֆանարջյանի խմբագրությամբ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 12, էջ 546)։