Jump to content

Madrid

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Madrid
Siudad
Villa de Madrid
Eskudo ti Madrid
Eskudo
Pasasao: 
«Fui sobre agua edificada,
mis muros de fuego son.
Esta es mi insignia y blasón»
(Ilokano: Iti danum a naibangonak,
dagiti talebko ket naaramid iti apuy.
Daytoy ti wagayway ken eskudok)[1][2]
Ti Madrid ket mabirukan idiay Madrid
Madrid
Madrid
Lokasion ti Madrid ken iti kaunegan ti Espania
Ti Madrid ket mabirukan idiay Espania
Madrid
Madrid
Madrid (Espania)
Nagsasabtan: 40°23′N 3°43′W / 40.383°N 3.717°W / 40.383; -3.717Nagsasabtan: 40°23′N 3°43′W / 40.383°N 3.717°W / 40.383; -3.717
PagilianEspania
RehionKomunidad iti Madrid
NabangonIX a Siglo[3]
Gobierno
 • KitaMayor-konseho
 • BagiAyuntamiento de Madrid
 • MayorManuela Carmena (Ahora Madrid)
Kalawa
 • Daga607 km2 (234 sq mi)
 • Metro
10,506 km2 (4,057 sq mi)
Kangato
667 m (2,188 ft)
Populasion
 (2010)
 • Siudad3,273,049
 • Ranggo1st
 • Densidad5,403/km2 (13,990/sq mi)
 • Metro
6,458,684
Nagan dagiti umiliMadrilenian
madrileño (m) madrileña (f)
matritense
Sona ti orasUTC+1 (CET)
 • Kalgaw (DST)UTC+2 (CEST)
Kodigo ti koreo
28001–28080
Kodigo ti lugar34 (Espania) + 91 (Madrid)
Dagiti Patron a SantoIsidore a Mangob-obra
Birhen iti Almudena
Websitewww.munimadrid.es
[urnosen iti Wikidata]

Ti Madrid (Ingles: /məˈdrɪd/, Espaniol: [maˈðɾið]) ket isu ti kapitoio ken kadakkelan a siudad iti Espania. Ti populasion iti daytoy a siudad ket agarup a 3.3 a riwriw[4] ken ti amin a populasion iti metropolitano a lugar ti Madrid ket nakarkulo a 6.271 a riwriw.[5] Isu daytoy ti maikatlo a kadakkelan a siudad iti Kappon ti Europa, kalpasan ti Londres ken ti Berlin, ken ti metropolitano a lugar, ket isu ti maikatlo a kadakkelan iti Kappon ti Europa kalpasan ti Londres ken Paris.[6][7][8][9] Ti siudad ket naidangan ti dagup a 604.3 km2 (233.3 sq mi).[10]

Ti siudad ket mabirukan idiay karayan Manzanares idiay tengnga ti pagilian ken ti Komunidad ti Madrid (a daytoy ket buklen ti siudad ti Madrid, ken dagiti siudad, ili ken dagiti dadduma pay nga urbano a luglugar a nangpalikmut daytoy ken dagiti naipagay-at a suburbo ken purok); daytoy a komunidad ket nabeddengan babaen kadagiti naturay a komunidad ti Castile ken León ken Castile-La Mancha. Gapu ta daytoy ket kapitolio a siudad ti Espania, ti tugaw ti gobierno, ken ti pagtaengan ti Espaniol a monarkia, ti Madrid ket isu pay ti politikal a sentro ti Espania.[11] Ti agdama a Mayor ket ni Manuela Carmena manipud iti Ahora Madrid.

Ti Madrid nga urbano nga aglomerasion ket adda ti maikatlo a kadakkelan babaen ti GDP[12] iti Kappon ti Europa ken dagiti impluensiana kadagiti politika, edukasion, panagliwliwa, enbiromento, midia, moda, siensia, kultura, ken dagiti arte ket mangiparawad ti kasasaadna a kas maysa a kadagiti nangruna a sangalubongan a siudad iti lubong.[13][14] Gapu dagiti ekonomiko a mapataudna, ti nangato a pagalagadan ti biag, ken ti kadakkel ti paggatanganna, ti Madrid ket naipanunotan a nagruna a sentro ti pinansia ti Akin-abagatan nga Europa[15][16] ken ti Iberiko a Peninsula; daytoy ket mangsangsangaili kadagiti daulo nga opisina kadagiti adu a nangruna a kompania ti Espania, a kas ti Telefónica, Iberia wenno Repsol. Ti Madrid ket isu ti kaaduan a bisbisitaen dagiti turista idiay Espania, ken ti maikapat a kaaduan a bisbisitaen dagiti turista ti kontinente,[17] ken isu ti maikasangapulo a kasayaatan a pagtaengan iti lubong segun ti magasina ti Monocle, iti pagsurotanna idi 2010.[18][19] Ti Madrid ket mairanggo pay kadagiti 12 a kaberdean siudad ti Europa idi 2010.[20] Ti Madrid ket isu ti agdama a Kandidato a Siudad para iti Kalgaw nga Olimpiada ti 2020.[21]

Ti Madrid ket ibalbalayanna ti kuartel ti Organisasion ti Sangalubongan a Turismo (WTO), a tagikua ti Organisasion ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UN), ti SEGIB ken ti Organisasion dagiti Estado ti Ibero-Amerikano (OEI). Daytoy ket mangsangsangaili pay kadagiti nangruna nga agregregulado nga instituto ti Espania: ti Agtaktakder a Komite ti Asosiasion dagiti Akademia ti Pagsasao nga Espaniol, kuartel ti Naarian nga Espaniol nga Akademia (RAE), ti Instituto Cervantes ken ti Pundasion ti Maganganat nga Espaniol (Fundéu). Ti Madrid ket agururnos kadagiti piesta a kas ti FITUR,[22] ARCO,[23] SIMO TCI [24]ken ti Cibeles Madrid Moda a Lawas.[25]

Bayat a ti Madrid ket agtagtagikua kadagiti moderno a patakder, daytoy ket nangipreserba ti pannakaimatangan ken pannakarikna kadagiti adu a naipakasaritaan a kaarrubaanna ken kalkalsada. Dagiti dulonna ket mairaman ti Naarian a Palasio iti Madrid; ti Teatro Real (Naarian a Teatro) nga adda ti nasimsimpa a 1850 a Kamara ti Opera; ti Buen Retiro a parke, a nabangon idi 1631; ti maika-19 a siglo a pasdek ti Nailian a Biblioteka (nabangon idi 1712) nga aglaon kadagiti naipakasaritaan nga arkibo ti Espania; dagiti adu a bilang ti Nailian a museo,[26] ken ti Nabalitokan a Trianggulo iti Arte, a mabirukan idiay igid ti Paseo del Prado ken buklen dagiti tallo a museo ti arte: ti Prado a Museo, ti Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, ti museo ti moderno nga arte, ti Santiago Bernabeu nga Estadio, balayan ti Real Madrid, ken ti Museo ti Thyssen-Bornemisza, a mangbukel kadagiti awan a pakasayaatan dagiti dua a museo.[27]

Kadagiti napalabas a tawtawen ti Palasio Cibeles ken Burayok ket nagbalin a ti monumento a simbolo ti siudad.[28][29][30]

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ "Los fuegos que conmocionaron Madrid". 20minutos.es (iti Espaniol). 6 Septiembre 2006. Naala idi 13 Agosto 2008. (iti Espaniol)
  2. ^ D. Ramón de Mesonero Romanos (1881). Oficinas de la Ilustración Española y Americana (ed.). "El antiguo Madrid: paseos históricos-anecdóticos por las calles y casas de esta villa". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-07-23. Naala idi 13 Agosto 2008. (iti Espaniol)
  3. ^ "La dominación árabe(Arab rule). Ti siudad iti Mayrit, maysa a kota ti nagtaudanna, nabangon idi babaen ti gibus iti IX a siglo" (iti Espaniol). Naala idi 7 Agosto 2011.
  4. ^ "Instituto Nacional de Estadística". Instituto Nacional de Estadística (iti Ingles).
  5. ^ "Eurostat". Eurostat. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-09-24. Naala idi 2012-02-23.
  6. ^ World Urban Areas: Population & Density [Dagiti Urbano a Luglugar iti Lubong: Populasion ken Densidad] (PDF) (iti Ingles) (4th Comprehensive Edition: Revised nga ed.), naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 19 Agosto 2008, naala idi 10 Agosto 2008 – babaen ti Demographia.
  7. ^ "urbanaudit.org". urbanaudit.org (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 5 Pebrero 2009. Naala idi 12 Marso 2009.. Datos para iti 2004.
  8. ^ "Major Agglomerations of the World" [Kangrunaan a Aglomerasiones iti Lubong]. citypopulation.de (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 14 Marso 2009. Naala idi 12 Marso 2009.. Datos para iti 1 Enero 2009.
  9. ^ "World Urbanization Prospects: The 2007 Revision" [Dagiti Prospekto ti Urbanisasion iti Lubong: 2007 Rebision] (PDF). United Nations (iti Ingles). 2008.. Tabla A.12. Datos para iti 2007.
  10. ^ "Madrid Economy 2010: Observatorio Económico" (PDF) (iti Ingles). Madrid Área de Gobierno de Economía, Empleo y Participación Ciudadana.. Panid 6
  11. ^ "Madrid". Indiana.edu. 10 Hulio 2006. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-03-12. Naala idi 2012-08-27.
  12. ^ "Sangalubongan a Pannakiranggo ti siudad baban ti GDP 2008–2025". Pricewaterhouse Coopers. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-04. Naala idi 20 Nobiembre 2009.
  13. ^ Globalisasion ken dagiti Sangalubongan a Siudad (GaWC) Mangadadala Grupo ken Network, Unibersidad ti Loughborough. "Ti Lubong segun ti GaWC 2010".
  14. ^ "2009 a Sangalubongan a Pagsurotan ti Bileg ti Siudad" (PDF). Naala idi 14 Abril 2011.
  15. ^ Pagsurotan dagiti Sangalubongan a Sentro ti Komersio
  16. ^ Pagsurotan ti Sangalubongan a Bileg ti Siudad
  17. ^ "Ti Madrid ket isu ti kaaduan a bisbisitaen dagiti turista idiay Espania". Madridiario.es. 30 Enero 2007. Naala idi 18 Oktubre 2010.
  18. ^ "Ti Monocle 2009 a Pagsurotan kadagiti Kasayaatan a Pagtaengan a Siudad ti Lubong". Monocle.com. 10 Hunio 2009. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-07-08. Naala idi 18 Oktubre 2010.
  19. ^ "20 a kasayaatan apagtaengan iti lubong – 10 Madrid". Monocle.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-07-15. Naala idi 18 Oktubre 2010.
  20. ^ Dagiti Kaberdean a Siudad ti Europa. Dagiti mayor ti Siudad (3 Marso 2010). Naala idi 16 Disiembre 2010.
  21. ^ Ti IOC ket nagpilpili kadagiti tallo a siudad a kas Kandidato para iti Kalgaw nga Olimpiad ti 2020
  22. ^ [1] FITUR
  23. ^ [2] ARCO
  24. ^ [3] Naiyarkibo 2016-08-25 iti Wayback Machine SIMO TCI
  25. ^ [4] Naiyarkibo 2012-04-11 iti Wayback MachineCibeles Madrid Fashion Week
  26. ^ "Arquitectura. Edificios de los Museos Estatales". Ministerio de Educación, Cultura y Deporte (iti Espaniol). 25 Enero 2012. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 23 Hulio 2013. Naala idi 7 Agosto 2012.
  27. ^ "Madrid: Overview". Easy Expat (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 22 Hulio 2012.
  28. ^ "Plaza de Cibeles". spain.info (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-04-03. Naala idi 7 Agosto 2012.
  29. ^ "Madrid's Palacio de Cibeles Renovated Into Jaw-Dropping CentroCentro Cultural Center". Inhabitat (iti Ingles). Naala idi 7 Agosto 2012.
  30. ^ "Cibeles Fountain" [Burayok ti Cibeles]. turismomadrid.es (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 10 Disiembre 2012. Naala idi 7 Agosto 2012.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Madrid iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Madrid&oldid=401627"