Jump to content

R

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Ti R ket ti maika-18 a letra iti alpabeto a Romano.

R
R
Abesedário a Latin
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg
Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn
Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu
Vv Ww Xx Yy Zz

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ehipsio Proto-Sinaitko Penisio a
Resh
Lumaud a Griego a
Rho
Etrusko a
R
Latin a
R
D1

Kaadanan a panawen

[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti sao a prognatus "naipasngay" kas naisurat iti Sarkopago ni Lucius Cornelius Scipio Barbatus (280 K.K.P.).Ipalgak daytoy a pagarigan ti naan-anay a panagrang-ay ti Latin a R iti dayta a panawen; iti isu met laeng a tiempo, agtalinaed pay ti letra a P ti daan a sukogna, a mangilasin iti dayta manipud iti Griego wenno Daan a Italiko a rho.

Kamaudiananna, naibatay ngata ti letra a R iti ladawan ti maysa nga ulo, a nausar iti dagiti alpabeto a Semitiko para iti uni a /r/ ta sao para iti "ulo" ket rêš wenno umasping iti kaaduan a sasao a Semitiko. Nagbalin ti sao a nagan ti letra, kas pagarigan ti akroponia.

Nagbalinna a Griego a Ρ ῥῶ (Plantilia:Transliterasion) ken Latin a R. Naparang-ay ti agpababa a bangkirig nga uged (\) kas maysa a grapiko a bariante iti dadduma a alpabeto a Lumaud a Griego (nga isurat ti rho kas ), ngem, iti kaaduan, saan nga iti dagiti sinuratan a Daan nga Italiko. Naipakita ti kaaduan kadagitoy nga alpabeto dagiti bariante ti rho da iti nagbaetan ti porma ti P ken D, ngem awan ti agpababab nga uged ti Lumaud a Griego.

Kinapudnona, kadagiti kadaanan a naammuan a porma ti alpabeto a Latin a mismo idi maika-7 ken maika-6 a siglo K.K.P., inskripsion a Duenos ken Lapis Niger, naisurat pay ti r babaen ti porma a P ti letra. Ipakita ti inskripsion a Lapis Satricanus ti porma ti alpabeto a Latin agarup 500 K.K.P. Ditoy, narigat itan a mailasin ti nagtimbukel, agserra a porma a Π ti p ken porma a Ρ ti r. Naan-anay a dimmakkel ti agpababa nga uged idi maika-3 a siglo K.K.P., kas makiti iti dagiti inskripsion dagiti sarkopago ti Tanem da Scipio ti dayta a panawen. Manipud iti c. 50 K.P., naisurat ti letra a P nga addaan ti sibubukel a naserraan a silo, ket iti kasta, naaddaanna iti porma a dati nga inusar ti R..

Ti maika-18 a siglo a pagarigan ti panagusar ti r rotunda "nagtimbukel a r" iti sinuratan a Gotiko iti Ingles.
Ti letra a R manipud alpabeto ni Luca Pacioli, iti De divina proportione (Maipapan iti nadibinuan a rukod, 1509).

Nagparang-ay ti minuskula a porma a r babaen ti nadumaduma a bariante ti dakkel a porma. Mairaman ti Latin a minuskula iti sapasap, iti kamaudiananna nagparant-ay manipud iti kursibo a Romano babaen ti sinuratan a unsial ti Naladaw a Kadaanan a Panawen agingga iti minuskula a Karolinhio ti maika-9 a siglo.

Iti kursibo, gagangay a saan a mairikep ti baba ti silo no di ket agtultuloy iti saka, a mangikkat iti kanayonan nga uged ti pluma. Napaababa ti uged a silo-saka iti simple nga arko a nausar iti minuskula a Karolinhio ket ita pay.

Nausar maysa a kaligrapiko a minuskula a r, pagaammo kas r rotunda wenno "nagtimbukel a r" , iti panagsasaruno a or, a nagrukob ti porma ti r tapno mangpadagus iti bukol ti o kas iti oꝛ, a maisupadi iti or. Kalpasanna, nausar met ti isu met laeng a bariante no sinurot ti r dadduma pay a babassit a letra nga addaan iti nagtimbukel a silo nga agturong iti kannawan, kas pagarigan b, h, p, kasta met tapno isurot ti digrapo a rr kas ꝛꝛ. Kaaduan a nainaig ti panagusar ti r rotunda iti sinuratan a Gotiko, ket idi maika-18 a siglo, kadagiti Ingles a teksto, saanen a nausar pay ti glipo, agraman ti sinuratan a Gotiko iti sapasap.

Nausar ti sinuratan a Insular iti minuskula a nataginayon ti dua a agpababa nga uged, ngem a saan a naiserra ti silo, a pagaammo kas ti Insular a r . Agbiag daytoy a bariante iti kaligrapia a Gaeliko a nalatak idiay Irlanda agingga iti katengngaan ti maika-20 a siglo, ngem nalimitaran laeng iti pangarkos a panggep.