Solstisio ti panaglalam-ek

Ti solstisio ti panaglalam-ek ket ti maysa nga astronomikal a penomeno a mangmarka ti kabiitan nga aldaw ken ti kapautan a rabii iti tawen. Ti solstisio ti panaglalam-ek ket mapasamak para iti Akin-amianan a Hemisperio iti Disiembre ken para iti Akin-abagatan a Hemisperio iti Hunio.

Ti aksis a pakbo ti Daga ken dagiti hiroskopiko nga epekto iti inaldaw a panaglimutna ket kaibuksilanna a dagiti dua nga agsumbangir a punto iti langit kadagiti punto ti aksis a pagtayyekan ti Daga ket agin-inut nga agbaliw (mangkompleto iti sirkulo iti tunggal agarup a 26,000 a tawtawen). Iti panagsursurot ti Daga iti pagtayyekanna iti likmut ti Init, ti hemisperio ti polar a mangtallikud manipud iti Init, a makasansanay iti panaglalam-ek, iti gudua a tawen, ket sumagonto iti Init ket makasanay iti kalgaw. Daytoy ket gapu ta dagiti dua a hemisperio ket sanguenda dagiti agsumbangir a direksion iti igid ti aksis ti Daga, ken isu a no ti maysa a hemisperio ti polar ket makasanay iti panaglalam-ek, ti sabali ket makasanay iti kalgaw.

Daytoy ket ad-adu a makitkita kadagiti nangato a latitud, ti solstisio ti panaglalam-ek ti hemisperio ket mapasamak iti kabiitan nga aldaw ken kapautan a rabii iti tawen, no ti inaldaw a kangatuan nga ayan ti init iti langit ket adda iti kababaanna.^[1] Ti solstisio ti panaglalam-ek ket agpaut laeng iti darikmat iti panawen, isu a dagiti sabali a termino ket naus-usar para iti aldaw apakasamakanna, kas ti "tengnga ti panaglalam-ek", wenno ti "kabiitan nga aldaw". Daytoy ket masansan a naikedkeddeng iti "karo ti panaglalam-ek" (Dongzhi iti Insik a kalendario), uray no ti panaglalam-ek iti meteorolohia ket sakupenna ti intero a paset ti panawen ti Disiembre aginggana ti Pebrero. Ti maipapan iti tiempo a kinapangruna ti solstisio ti panaglalam-ek ket iti baliktad ti panagin-inut nga iyaatiddog dagiti rabii ken iti panagpabiit dagiti aldaw. Dagiti petsa ti kasapaan nga ileleggak ti init ken ti kaladawan nga ilelennek ti init ket maigiddiat iti solstisio ti panaglalam-ek, nupay kasta, ken dagitoy ket agdepdepende iti latitud, gapu ti panagdumaduma iti sola nga aldaw iti amin apaset ti tawen babaen ti immitlog a panatayyek ti Daga.

Iti sangalubongan, ti panagiyulog ti pasamak ket agdumaduma manipud kadagiti kultura, ngem adu kadagiti kultura ket agtengtengel iti pannakabigbig iti iyuungar manen, a mairaman dagiti piesta, dagiti panagraragksak, dagiti panagur-urnong, dagiti rito wenno dagiti dadduma pay a selebrasion iti dayta a panawen.^[2]

Dagiti nagibasaran

^ An Introduction to Physical Science, 12th Ed., James Ship-man, Jerry D. Wilson, Aaron Todd, Section 15.5, p 423, ISBN 978-0-618-92696-1 2007.
^ "Winter Solstice celebrations: a.k.a. Christmas, Saturnalia, Yule, the Long Night, start of Winter, etc". Religious Tolerance.org. Disiembre 3, 1999. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-02-18. Naala idi Disiembre 22, 2011.

Dagiti akinruar a silpo

Tabla dagiti panawen/dagiti petsa manipud iti 1600–2400 (iti Ingles)

Daytoy nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy.

[1] An Introduction to Physical Science, 12th Ed., James Ship-man, Jerry D. Wilson, Aaron Todd, Section 15.5, p 423, ISBN 978-0-618-92696-1 2007.

[2] "Winter Solstice celebrations: a.k.a. Christmas, Saturnalia, Yule, the Long Night, start of Winter, etc". Religious Tolerance.org. Disiembre 3, 1999. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-02-18. Naala idi Disiembre 22, 2011.

[1]

[2]