John Bell, il signore degli enigmi

(Italian Edition) L.T. Meade & Robert

Eustace
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/john-bell-il-signore-degli-enigmi-italian-edition-l-t-mea
de-robert-eustace/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Il bilancio 15th Edition Robert N. Anthony

https://ebookmass.com/product/il-bilancio-15th-edition-robert-n-
anthony/

Blondie, Sailboat, Boat Plans John Bell

https://ebookmass.com/product/blondie-sailboat-boat-plans-john-
bell/

Contemporary French Administrative Law 1st Edition John

Bell

https://ebookmass.com/product/contemporary-french-administrative-
law-1st-edition-john-bell/

The Shadow Sister Lily Meade

https://ebookmass.com/product/the-shadow-sister-lily-meade/
Economia degli intermediari finanziari 4° Edition Loris
Nadotti

https://ebookmass.com/product/economia-degli-intermediari-
finanziari-4-edition-loris-nadotti/

Il bilancio. Analisi economiche per le decisioni e la

comunicazione della performance Robert Anthony

https://ebookmass.com/product/il-bilancio-analisi-economiche-per-
le-decisioni-e-la-comunicazione-della-performance-robert-anthony/

2084 DIO, L'INTELLIGENZA ARTIFICIALE E IL FUTURO

DELL'UMANITÀ John C. Lennox

https://ebookmass.com/product/2084-dio-lintelligenza-artificiale-
e-il-futuro-dellumanita-john-c-lennox/

Elsevier Weekblad - Week 26 - 2022 Gebruiker

https://ebookmass.com/product/elsevier-weekblad-
week-26-2022-gebruiker/

Il Parlamento europeo Nicola Lupo

https://ebookmass.com/product/il-parlamento-europeo-nicola-lupo/
L. T. MEADE – ROBERT EUSTACE

JOHN BELL IL SIGNORE DEGLI

ENIGMI
traduzione di Marco Regali Nai
Titolo Originale: A Master Of Mysteries
1898 © L. T. Meade – Robert Eustace
2019 © traduzione Marco Regali Nai Ilustrazione di copertina: J.
Ambrose Walton

2019 Lulu Morrisville, NC United States

INTRODUZIONE
E' successo che le circostanze della vita mi abbiano permesso di
seguire le mie inclinazioni naturali nella scelta della professione. Fin
dalla mia prima giovinezza il mistero ha sempre avuto un fascino
incredibile su di me. Disponendo di sufficienti risorse personali, ho
deciso di seguire le mie inclinazioni particolari e ora da tutti gli amici
sono conosciuto come un cacciatore di fantasmi professionista,
qualcuno in grado di risolvere i misteri delle case infestate. Fino ad
ora non ho mai avuto motivo di rimpiangere la mia scelta, ma allo
stesso tempo non posso che consigliare vivamente chiunque voglia
seguire il mio esempio di pensarci bene prima d'impegnarsi in un
lavoro che implica tempo, spese, sforzo ingrato, derisione e non di
rado un grande pericolo personale. Spiegare, con l'applicazione
della scienza, i fenomeni attribuiti all'opera degli spiriti è sempre
stato il lavoro della mia vita. Naturalmente ho avuto a che fare con
insolite difficoltà nel portare a termine la mia missione. Mi propongo
in queste pagine di riferire le storie di certi bizzarri avvenimenti,
dapprima avvolti nel mistero, e in apparenza carichi di oscuri
presagi, ma tuttavia, una volta colto il vero spirito della scienza,
spiegabili in modo razionale.

IL MISTERO DELLA CAMERA CIRCOLARE

Un giorno di fine settembre ricevetti la seguente lettera dal mio
avvocato:

“Mio caro Bell,

Le sarei grato se potesse passare da me domattina alle dieci per
una questione estremamente delicata.”

All'ora stabilita fui introdotto nella stanza privata del signor

Edgcombe. Lo conoscevo da anni, eravamo in effetti vecchi amici, e
restai sorpreso nel vedere la preoccupazione, per non dire l'ansia,
su quel suo volto solitamente sereno.

“Bell, lei è l'uomo che fa al mio caso”, disse. “Si segga, ho una cosa
importante da dirle. C'è un mistero davvero serio che mi auguro lei
possa risolvere per me. Riguarda una casa che si dice sia infestata.”

Nel parlarmi teneva i suoi occhi vivaci fissi su di me. Io stavo seduto
in silenzio, aspettando che continuasse.
“In primo luogo”, riprese a dire, “devo chiederle di trattare la
questione in via confidenziale”.

“Certamente”, risposi.
“Lei lo sa”, continuò, “che spesso ho riso del suo hobby particolare,
ma ieri mi è venuto in mente che la sua esperienza in proposito può
essere un prezioso aiuto in questo guaio”.

“Farò del mio meglio, Edgcombe”, risposi.

Si accomodò in poltrona, intrecciando le mani.
“Brevemente, il caso è il seguente”, cominciò a dire. “Riguarda la
famiglia Wentworth. Il loro unico figlio, Archibald, l'artista, è appena
morto in circostanze straordinarie. Come probabilmente sa, era uno
dei più promettenti acquarellisti dell'ultima generazione e i suoi
dipinti esposti quest'anno in Accademia hanno incontrato il plauso di
tutti. Era l'erede dell'intero patrimonio dei Wentworth e la sua morte
ha indotto un membro di un ramo collaterale della famiglia a
rivendicare tutto il denaro per sé. Questo tipo ha passato gran parte
della sua vita in Australia, non è messo bene ed è chiaramente un
tizio litigioso. E' passato da me due o tre volte e devo onestamente
dire che il suo aspetto non mi piace affatto”.

“Ma c'entra qualcosa con la sua morte?”, lo interruppi. “Nient'affatto,

come presto potrà capire. Wentworth era abituato ad andare in giro
da solo di tanto in tanto per trovare scorci da disegnare in varie parti
del paese. Girava a piedi, visitando angoli particolari e fuori mano, in
cerca di nuovi soggetti. Non aveva mai molto denaro con sé, da
come viaggiava sembrava un povero. Un mese fa se n'è andato per
uno dei suoi giri solitari. Aveva ottenuto una bella commissione da
Barlow & Co., i commercianti d'arte dello Strand. Doveva dipingere
alcuni scorci del fiume Merran; e sebbene non avesse di certo
bisogno di soldi, sembrava contento di avere un pretesto per andare
un po' in giro. Quando ha salutato i familiari stava bene ed era di
buon umore, e di tanto in tanto scriveva a casa. Ma una settimana fa
sono stati avvertiti che il loro figlio era improvvisamente morto in una
locanda sul Merran. Ci sono state naturalmente un'inchiesta e
l'autopsia. I Wentworth hanno telegrafato al loro medico di fiducia, il
dottor Miles Gordon, e questi ha presenziato all'esame post-mortem.
Il dottore è rimasto assolutamente perplesso nel trovare una
spiegazione alla morte. L'esame medico ha rivelato che Wentworth
era apparentemente in perfetta salute al momento del decesso. Non
si è scoperta alcuna lesione su cui poter basare una diversa
opinione, tutti gli organi sono risultati sani. Così come non c'era
alcuna traccia di veleno, né segni di violenza. Il verdetto del coroner
è che Wentworth sia morto di sincope, il che, come forse lei sa, è un
po' come dire causa sconosciuta. La locanda in cui è morto è in un
luogo molto solitario e ha la fama di essere infestata. Il padrone di
casa sembra che abbia un brutto carattere, anche se non è mai stato
dimostrato nulla contro di lui. Però alla locanda vive una ragazza la
cui testimonianza dapprincipio ha fatto trasalire un po' tutti. Durante
l'istruttoria ha dichiarato di aver fermamente messo in guardia
Wentworth dal dormire nella stanza stregata. Aveva appena detto
questa cosa al coroner quando è crollata a terra in preda ad un
attacco epilettico. Quando è tornata in sé era cupa e silenziosa, e da
lei non si è più riusciti a sapere altro. Il vecchio, il locandiere, ha
spiegato che la ragazza è un po' scimunita, ma non ha nemmeno
cercato di negare che l'abitazione abbia fama di essere infestata,
dicendo di essere stato lui stesso a pregare Wentworth di non
chiedervi alloggio. Beh, questa è un po' tutta la storia. L'inchiesta del
coroner sembra negare la possibilità di un crimine violento, ma
personalmente ho dei fortissimi sospetti. Quello che voglio che lei
faccia è accertare la fondatezza dei miei sospetti. Si occuperà del
caso?”

“Lo farò senz'altro”, risposi. “Le chiedo solo di fornirmi tutti i dettagli e
un documento scritto per poter dimostrare, in caso di necessità, che
agisco per conto vostro”.

Edgcombe acconsentì e subito dopo mi congedai. Il caso aveva tutte

le caratteristiche di un problema interessante e mi augurai di poterlo
risolvere.

Quella sera feci accuratamente i miei piani. Mi sarei recato nel

...shire la mattina seguente sul presto, fingendo di essere un
fotografo dilettante. Avendo ottenuto tutti i dettagli da Edgcombe feci
una scupolosa mappa mentale delle mie operazioni. Prima di tutto
avrei visitato un piccolo villaggio chiamato Harkhurst, prendendo
alloggio alla locanda, The Crown And Thistle. Qui è dove Wentworth
aveva trascorso un paio di settimane dopo aver accettato l'incarico
di fare vari dipinti del fiume Merran. Pensavo verosimilmente di poter
ricavare qualche informazione. Le circostanze avrebbero guidato i
miei passi successivi, ma la mia intenzione era quella di spostarmi
poi da Harkhurst fino al Castle Inn, che si trova a circa sei miglia
risalendo il fiume. Era questa la locanda dove si era verificata la
tragedia.

Il giorno seguente, verso sera, arrivai ad Harkhurst. Quando la mia

carrozza si fermò davanti al Crown And Thistle, l'affittacamere stava
in piedi sulla soglia. Era una signora dall'aspetto prosperoso, con un
viso gentile. Chiesi se avevano un letto.

“Certamente, signore”, rispose. Mi fece accomodare nella piccola

locanda e, guidandomi di sopra, mi mostrò una cameretta
abbastanza pulita e confortevole che dava sul cortile. Dissi che
andava benissimo, così lei scese di corsa giù a prepararmi la cena.
Dopo questo pasto, che si dimostrò eccellente, decisi di spostarmi al
bar per parlare col proprietario. Lo trovai molto ciarliero e
comunicativo.

“Questo è un posto solitario”, disse. “Non capita spesso che

qualcuno si fermi da noi per un mese intero”. Mentre parlava si
diresse verso la porta ed io gli andai dietro. Le ombre della notte
cominciavano a calare, ma la bellezza pittoresca di quel piccolo
borgo non poteva che incontrare il mio apprezzamento.

“Eppure è un bellissimo posto”, dissi. “Avrei detto che i turisti qui si

sarebbero accalcati. Perlomeno è un posto ideale per i fotografi”.

“Ha ragione, signore”, rispose l'uomo, “e anche se non abbiamo

spesso clienti alla locanda, di tanto in tanto capita un artista
randagio. Non saranno nemmeno tre settimane che abbiamo avuto
un gentiluomo come lei, signore, solo un po' più giovane, e si è
fermato qui una settimana o due. Era un artista, disegnava da
mattina a sera...ah, poverino!”.

“Perché dice così?”, chiesi.

“Ne ho ben donde, signore...Moglie, vieni qua”, continuò il locandiere
rivolto alla signora Johnson, l'affittacamere, che a quel punto si
palesò. “Questo signore mi ha chiesto qualcosa del nostro cliente, il
signor Wentworth, ma forse non dovremmo affliggerlo con una storia
così triste stasera”.
“La prego”, dissi, “quanto mi ha accennato suscita la mia curiosità.
Perché compatite il signor Wentworth?”

“E' morto, signore”, disse la donna in tono solenne. Io assunsi

un'espressione di finto stupore, così lei riprese a parlare: “ed è tutta
colpa sua. Oddio, mi viene quasi da piangere a pensarci. Era il
gentiluomo più ammodo che abbia mai visto. E poi così vigoroso,
cordiale, piacevole...Insomma, è andato tutto bene fino a quando mi
ha detto che era in partenza e che sarebbe andato in un posto
chiamato Castle Inn, più su lungo il corso del Merran...Castle Inn?,
gridai, no signor Wentworth, non ci vada se ci tiene alla vita”.

“Perché no?”, mi chiese guardandomi con quegli occhi azzurri così

pieni di entusiasmo come non ne avevo mai visti. “Perché non dovrei
andare al Castle Inn? Ho ricevuto l'incarico di fare alcuni disegni
dell'ansa del fiume proprio in quel punto”.

“Se le cose stanno così”, gli dissi, “può prendere un calesse dei
nostri e andarci tutte le volte che vuole, ma il Castle Inn non è un
posto dove un cristiano dovrebbe alloggiare”.

“Cosa intende?”, mi chiese. “Si dice che sia un luogo infestato,

signore, e quello che succede in quella casa lo sa solo Dio, ma sono
anni che nessuno ci mette piede, da quando il signor Holt, l'ufficiale
giudiziario, vi trovò la morte”.

“Trovò la morte?”, mi chiese. “E com'è successo?” “Dio solo lo sa, io

no”, gli risposi. “Il coroner disse che era morto per una sincope,
qualunque cosa significhi, ma la gente del posto ha sempre
sostenuto che si trattava di qualcosa di spaventoso”. Il signor
Wentworth si mise a ridere. Non credette a una sola parola e il
giorno dopo se ne andò, con tutti i suoi bagagli”.

“E poi che è successo?”, le chiesi, vedendo che si era interrotta.

“Che è successo? Proprio quello che mi aspettavo. Due giorni dopo

si è saputo della sua morte. Povero giovane! E' morto nella stessa
stanza in cui anche il signor Holt aveva esalato il suo ultimo
respiro...Oh, e se c'è stato un gran putiferio a riguardo è perché si è
scoperto che non era così povero come sembrava, uno senza soldi
o quasi, ma anzi, veniva da una famiglia ricca, con un gran bel
patrimonio. E naturalmente c'è stata l'inchiesta del coroner e tutto il
resto. Dei dottori importanti sono venuti da Londra e hanno mandato
a chiamare persino il nostro dottor Stanmore, quello che abita in
fondo alla strada. Ma anche se hanno fatto di tutto e, per così dire, lo
hanno passato al microscopio, non sono riusciti a stabilire la causa
del decesso, e così se ne sono venuti fuori con la storia della
sincope, proprio come nel caso del povero signor Holt. Ma non è
così. E' morto di spavento, puro spavento. Quel posto è infestato. E'
una casa misteriosa, agghiacciante. E spero proprio che lei non
voglia avercene a che fare”.

Dopo aver aggiunto qualche altra parola se ne andò. “E' una storia
alquanto strana”, dissi rivolgendomi al signor Johnson. “Sua moglie
ha acceso la mia curiosità, vorrei saperne di più a riguardo”.

“Non mi pare ci sia nient'altro da dire, signore. E' vero quanto dice
mia moglie, il Castle Inn ha una brutta fama. Questi non sono stati
né il primo né il secondo caso di morte che si sono verificati in quel
posto”.

“Avete nominato il medico del villaggio. Lei pensa che potrebbe

illuminarmi in proposito?”
“Sono certo che farà il possibile. Lo può trovare nella casa rossa, a
soli sei caseggiati da qui. Se vuole vada a parlargli”.
“E' sicuro che non la considererà una libertà eccessiva da parte
mia?”
“No di certo. Sarà solo felice di scambiare una parola con qualcuno
che viene da fuori di questo angolo assonnato”.
“Allora andrò a trovarlo”, dissi e, preso il cappello, m'incamminai per
strada. Fortuna volle che trovai il dottor Stanmore in casa e, appena
lo guardai in faccia, decisi che gli avrei confidato il mio segreto.
“In verità”, gli dissi mentre ci stringevamo le mani, “Non mi sarei
sognato di prendermi tanta libertà se non fossi certo che lei possa
aiutarmi”.
“E in che modo?”, mi chiese, non freddamente, bensì con sguardo
acuto, indagatore, interessato.
“Mi mandano da Londra, per indagare sul mistero Wentworth”, dissi.
“Davvero?”, disse con un sussulto. Poi riprese a parlare in tono
grave: “Temo per lei che sia una ricerca inutile. Non è venuto fuori
niente dall'autopsia che possa spiegare la causa della morte. Non
c'erano segni sul corpo, tutti gli organi erano sani. Ho visto spesse
volte Wentworth quand'era qui ed era un giovane forte e vigoroso
come non ne avevo mai visti prima”.
“Ma il Castle Inn ha una cattiva fama”, dissi.
“E' vero. La gente di qui ne ha paura. Si dice sia una casa stregata.
Ma, veramente, né io né lei siamo persone che devono preoccuparsi
di simili scempiaggini. Il vecchio Bindloss, il proprietario, ci vive da
anni e non c'è mai stata alcuna prova contro di lui”.
“Sta lì da solo?”
“No, con lui abita la moglie e una nipote”.
“La nipote? Non è la ragazza che ha fornito una testimonianza
sorprendente all'inchiesta?”
“Niente che abbia portato a qualche risultato. Ha solo ripetuto quanto
Bindloss aveva già detto, cioè che la casa era infestata e che aveva
chiesto a Wentworth di non dormire in quella stanza”.
“Non si è mai fatto nulla per spiegare il motivo per cui questa stanza
sarebbe infestata?”, chiesi.
“Non che io sappia. Probabilmente la causa sono i topi”. “Ma non ci
sono stati altri decessi in quella casa?” “Vero”.
“Quanti?”
“Io stesso ho assistito a non meno di tre inchieste simili”. “E qual è
stato il verdetto della giuria?”
“In ogni caso il verdetto è stato morte per sincope”. “Il che significa
causa sconosciuta”, dissi saltando impazientemente in piedi. “Mi
chiedo, dottor Stanmore, se lei è soddisfatto di lasciar perdere la
questione in questo modo”.
“E, sentiamo, che potrei fare? Mi è stato chiesto di esaminare un
corpo. Trovo tutti gli organi in perfetta salute. Non riesco a
rintracciare nessun segno di violenza né rilevare presenza di veleno.
Francamente, quali altre prove posso fornire?”
“Posso solo dire che io non sarei soddisfatto”, risposi. “Desidero
aggiungere che sono venuto da Londra deciso a risolvere questo
mistero e che alloggerò al Castle Inn”. “E...?”, disse Stanmore.
“E dormirò nella stanza stregata”. “Naturalmente lei non crede ai
fantasmi”.
“No, credo piuttosto che si tratti di omicidio...A questo punto, è
disposto ad aiutarmi, dottor Stanmore?”
“Certo che sì, se posso. Cosa vuole che faccia?”
“Questo...Andrò al Castle Inn domani. Se entro tre giorni non sono di
ritorno verrete a cercarmi. Nel frattempo, può spedire questa lettera
al mio avvocato londinese, il signor Edgcombe?”
“Se non la vedo entro tre giorni solleverò un polverone che non
finisce più”, disse il dottor Stanmore, “E naturalmente spedirò la sua
lettera”.
Subito dopo ci stringemmo le mani e mi congedai.
Il giorno seguente, dopo un pasto mattutino, mi congedai dal buon
locandiere e da sua moglie, e con lo zaino e la macchina fotografica
in spalla mi misi in viaggio. Mi premurai di non dire a nessuno che mi
stavo recando al Castle Inn, e a questo scopo ripercorsi all'indietro il
mio cammino nel bosco, per poi mettermi sulla giusta strada. Il sole
stava quasi tramontando quando finalmente mi trovai davanti un
logoro cartello sul quale, in caratteri mezzo cancellati, potei leggere
“per Castle Inn”. Mi trovai all'imbocco di un minuscolo sentiero,
evidentemente poco frequentato vista la rigogliosa presenza di
erbacce. Da dove mi trovavo non riuscivo a scorgere nessuna
abitazione, ma proprio in quel momento udii una risata sommessa e
piuttosto incomprensibile. Mi girai di scatto e vidi una bella ragazza,
dagli occhi luminosi e lo sguardo infantile, che mi fissava con
interesse. Avevo pochi dubbi che si trattasse della nipote del vecchio
Bindloss.
“Può dirmi gentilmente se è questa la strada per Castle Inn?”, chiesi.
La mia domanda evidentemente la spaventò. Fece un salto verso di
me, mi afferrò la mano, cercando di spingermi via dall'imbocco del
sentiero e farmi tornare sulla strada principale.
“Se ne vada!”, gridò. “Alla locanda non abbiamo stanze adatte ai
gentiluomini...Via! Vada via!”, continuava a ripetere mentre
m'indicava la strada. Aveva gli occhi in fiamme, ma notai che le
tremavano le labbra ed era quasi sul punto di piangere.
“Ma sono stanco e ho i piedi a pezzi”, le dissi. “Vorrei fermarmi alla
locanda per la notte”.
“Non lo faccia!”, insisteva lei. “La metteranno nella camera del
fantasma. Non vada, non è posto per gentiluomini”. A questo punto,
invece di scoppiare in lacrime, cominciò a ridere in maniera stridula
e sgradevole, quasi da idiota.
All'improvviso si batté una mano in fronte e, giratasi, volò via veloce
come il vento giù per l'angusto sentiero, fino a sparire dalla mia
vista.
Mi misi a seguirla con passo rapido. Non credevo affatto che la
ragazza fosse così pazza come sembrava, anzi, non avevo dubbi
che si sentisse un gran peso addosso.
Alla successiva curva vidi la locanda. Era una dimora cadente,
dall'aspetto insolito. Mi fermai un attimo ad osservarla.
La casa era interamente costruita in pietra. Nella parte centrale, di
forma quadrata, c'erano due piani, mentre ai quattro angoli si
ergevano altrettante torri circolari. La struttura era stata edificata
esattamente sul fiume e proprio al di sotto di un'ampia gora. Giunto
alla porta bussai col mio bastone. Era tutto chiuso ed aveva un
aspetto inospitale, come il resto del luogo. Dopo una certa attesa si
aprì uno spiraglio nella porta e vi fece capolino il viso arcigno di una
vecchia. “E lei cosa vuole?”, mi chiese.
“Un letto per la notte”, risposi. “Potete alloggiarmi?” La donna guardò
sospettosamente prima me e poi la mia macchina fotografica.
“Lei è un artista, non c'è dubbio”, disse, “e da noi non ne vogliamo
più”.
Stava per sbattermi la porta in faccia ma misi un piede in mezzo.
“Mi accontento di poco”, dissi. “Possibile che non possiate darmi un
giaciglio per la notte?”
“Le conviene non aver nulla a che fare con noi...Vada ad Harkhurst,
troverà un alloggio al Crown And Thistle”.
“Vengo da lì”, risposi. “E in verità non sono in grado di fare altra
strada”.
“Non vogliamo ospiti al Castle Inn”, insistette lei. A quel punto
allungò il collo e mi guardò in faccia. “Farebbe meglio ad andarsene.
Lo dicono tutti che questo posto è infestato”. Scoppiai a ridere.
“Non si aspetterà che io ci creda”, dissi. Lei mi squadrò dalla testa ai
piedi. Aveva uno sguardo sinistramente serio. “Farebbe meglio a
saperlo, signore...Succede qualcosa di strano in questa casa e non
c'è anima viva che sappia dire di che si tratta, perché quelli che
hanno visto non sono sopravvissuti per poter raccontare le cose.
Non più di una settimana fa è arrivato qui un giovane gentiluomo.
Era come lei, signore, presuntuoso ed impudente e anche lui voleva
una stanza e non avrebbe accettato un rifiuto. Gli dissi chiaramente,
come fece anche mio marito, che questo posto è stregato. Non
gliene importava, come non importa a lei, signore. Beh, ha dormito
nell'unica stanza che possiamo dare agli ospiti ed è lì che è...che è
morto”.
“E di cosa è morto?”, chiesi.
“Paura”, fu la sua risposta, breve e laconica. “Ora, vuole sempre
alloggiare qui, signore?”
“Certo. Non credo ai fantasmi, io. Voglio quel letto e mi ostino a
chiedervelo”.
La donna spalancò la porta.
“Non dica che non l'ho avvertita”, berciò. “Prego, entri, se proprio
vuole”. Mi condusse in cucina dove un fuoco ardeva sinistramente
nel camino.
“Si accomodi, vi mando subito Bindloss”, disse. “Posso solo
assicurarle che le darò quella stanza se anche lui è d'accordo...Liz,
vieni un po' qua”.
Si udì un passo rapido e scattante in corridoio e fece il suo ingresso
quella bella ragazza che avevo incontrato sul sentiero. Il suo
sguardo incontrò il mio, mosse le labbra come per dire qualcosa, ma
non vi uscì alcun suono.
“Vai a cercare il nonno”, disse la vecchia. “Digli che qui c'è un
signore che vuole una stanza. Chiedigli cosa dobbiamo fare”. La
ragazza mi lanciò un lungo sguardo indagatore, poi girò sui tacchi ed
uscì dalla stanza. Non appena se n'era andata, la vecchia si fece
avanti e mi guardò incuriosita.
“Mi spiace che lei voglia restare”, disse. “Non dimentichi che io
l'avevo avvertita...Sappia che questa non è una vera e propria
locanda. Una volta qui c'era un mulino, ma ben prima che
arrivassimo noi. All'inizio i signori venivano qui in estate e si
fermavano per pescare, ma poi si è sparsa la storia del fantasma e
non è più venuto nessuno, soltanto qualche tipo strampalato di tanto
in tanto, ma nessuno è ben accetto...nessuno...vede, ci sono state
tre morti qui. Già”. Alzò la sua mano ossuta e prese a contare sulle
dite. “Sì, per ora tre...e questo è tutto. Ah, ecco che arriva Bindloss”.
Si udì un passo strascicato in corridoio, ed un vecchio, piegato
dall'età e con una lunga barba bianca, fece il suo ingresso.
“Non abbiamo stanze per forestieri”, disse, parlando con tono alto ed
aggressivo. “Non ve l'ha detto mia moglie? Non ci sono letti qui”.
“Se così fosse, allora non dovrebbe esserci quell'insegna alla fine
del sentiero”, replicai. “Non sono nelle condizioni di fare altri quindici
chilometri per trovare un riparo in un luogo a me sconosciuto. Non
potete alloggiarmi in qualche modo?”
“Sam, ho raccontato tutto al signore”, disse la moglie. “E' in tutto e
per tutto simile al giovane signor Wentworth, e non è spaventato
neanche un po'”.
Il vecchio locandiere venne a piazzarsi proprio di fronte a me. “Mi
stia a sentire”, disse. “Lei può rimanere ma a suo rischio e pericolo.
Io non voglio che lei resti e nemmeno mia moglie lo vuole. Ora: è un
sì o un no?”
“E' un sì”, dissi.
“Abbiamo solo una stanza dove può dormire”.
“Una stanza è sufficiente”.
“E' la stessa in cui è morto il signor Wentworth. Non farebbe meglio
a prendere le sue cose e andarsene?”
“No, mi fermo”.
“Allora non c'è altro da dire”.
“Di corsa, Liz”, disse la donna. “E accendi il fuoco in salotto”.
La ragazza uscì dalla cucina, e la donna, presa una candela, disse
che mi avrebbe accompagnato nella mia stanza. Mi condusse per un
lungo e stretto corridoio, quindi, aperta la porta e scesi due gradini,
misi piede nella camera più sorprendente che avessi mai visto. Le
pareti erano perfettamente circolari, tappezzate con una carta dai
disegni grotteschi. Nel mezzo della stanza, priva di tappeti, spiccava
un piccolo letto in ferro con uno stuoino ai piedi. Un lavabo
dozzinale, un paio di sedie e un tavolino con uno specchio sfocato
stavano contro il muro, al di sotto di una profonda feritoia, davanti
alla finestra. Si trattava evidentemente di una stanza in una delle
torri circolari. Non avevo mai visto un alloggio meno confortevole.
“La cena sarà subito servita”, disse la donna e, appoggiata la
candela sul tavolino, uscì.
Il posto era freddo e umido e la fiamma della candela tremolava
facendo colare il sego da una parte. Non c'era il caminetto nella
stanza e, in alto, le pareti convergevano in un punto, dando a quel
luogo l'aspetto di un enorme estintore. Feci una frettolosa e
necessariamente limitata toilette, quindi andai nel salotto. Stavo in
piedi accanto al fuoco, che bruciava miseramente, quando si aprì la
porta ed entrò la ragazza, Liz, con un vassoio in mano. Dopo averlo
appoggiato sul tavolo si avvicinò in silenzio.
“Solo i pazzi vengono qui”, disse, “e lei è uno di loro”.
“Per cortesia, mi lasci cenare e tenga la bocca chiusa”, le risposi.
“Sono stanco e affamato e voglio andare a letto.
Liz rimase perfettamente immobile per un istante. “Non ne vale la
pena”, disse, quindi, con voce meditativa, “no, non ne vale la pena.
Non dirò altro. La gente non vuole essere messa in guardia”.
La voce della nonna che la chiamava la costrinse a lasciare la
stanza.
La cena si rivelò migliore di quanto mi aspettassi e, una volta
terminata, andai in cucina, ansioso di parlare nuovamente con il
vecchio. Se ne stava seduto da solo accanto al fuoco, con un grosso
mastino accucciato ai piedi.
“Può dirmi perché si dice che la casa sia infestata?”, chiesi
all'improvviso, chinandomi verso di lui.
“Come faccio a saperlo?”, berciò raucamente. “Io e mia moglie
stiamo qui da vent'anni e non abbiamo mai visto o sentito nulla, ma
la gente dice che in questa casa si muore. Fatalmente è qualcosa di
spiacevole, perché arrivano i dottori ed il coroner e poi si fa
un'inchiesta e si solleva un polverone. La gente qui muore, anche se
nessuno li ha toccati con un dito, i medici non sanno dire di cosa
sono morti, però sono morti. Guardi, è inutile dire altro. Lei è qui e
magari passerà una notte senza problemi”.
“Andrò subito a letto”, dissi. “Ma vorrei qualche altra candela. Me ne
può procurare?”
L'uomo si voltò a guardare la moglie, che in quel momento entrava
in cucina. La donna andò verso la credenza, aprì una scatola di
legno e, dopo aver tirato fuori tre o quattro candele di sego, me le
mise in mano.
Mi alzai, simulando uno sbadiglio.
“Buona notte, signore”, disse il vecchio. “Buona notte e tanti auguri”.
Un attimo dopo ero nella mia camera da letto e, una volta chiusa la
porta, procedetti ad esaminarla attentamente. Per quanto potei
capire non c'era un altro ingresso nella stanza all'infuori della porta,
che era stata progettata per adattarsi alle pareti circolari. Notai però
che c'era uno spiffero inspiegabile e alla fine scoprii che veniva da
sotto la pannellatura in quercia che rivestiva le pareti. Non potevo in
ogni modo pensare allo spiffero, ma c'era e anche in misura
sgradevole. Il letto, come constatai in seguito, era alquanto
particolare; non c'erano le rotelline alla base delle quattro gambe,
che erano state abbassate di circa un centimetro e mezzo e si
infilavano a delle piccole cavità presenti nel pavimento in legno.
Questa scoperta ravvivò ulteriormente i miei sospetti. Era evidente
che il letto doveva restare fisso in una determinata posizione.
Osservai che si trovava proprio di fronte alla finestrella incassata
nello spessore del muro, in modo che chiunque fosse a letto
guardasse direttamente in quella direzione. Diedi uno sguardo
all'orologio, vidi che erano le undici passate, e dopo aver posato un
paio di candele su un tavolino accanto al letto, mi coricai senza
spogliarmi. Restai in campana per poter cogliere il minimo rumore,
ma le ore passarono e non accadde nulla. Nella casa tutto era
silenzio e fuori sentivo distintamente l'energico sciabordio dell'acqua
che ricadeva sulla ruota del mulino.
Restai sveglio tutta la notte, ma mentre il giorno albeggiava caddi in
un sonno inquieto. Mi risvegliai vedendo la piena luce del giorno che
filtrava dalla finestrella.
Feci una rapida toilette, uscii a fare quattro passi, e poco dopo
rientrai per fare colazione. La trovai già preparata in cucina, dove il
vecchio stava seduto davanti al camino.
“Allora”, disse la donna, “spero che lei abbia dormito bene, signore”.
Risposi di sì e capii che il vecchio Bindloss e sua moglie erano di
buon umore. Dissero che se ero contento della stanza potevo
restare un'altra notte alla locanda. Risposi loro che avevo intenzione
di fare molte fotografie, pertanto ero grato per la loro offerta. Mentre
parlavo mi guardai intorno per vedere dove fosse Liz. Ma non c'era
da nessuna parte. “Dov'è vostra nipote?”, chiesi alla vecchia.
“Starà via tutto il giorno”, fu la sua risposta. “Per Liz vedere estranei
è troppo. Diventa ansiosa e poi le vengono le crisi”. “Che genere di
crisi?”
“Non so come si chiamano, ma sono tremende e la indeboliscono,
povera cara! Liz non dovrebbe mai agitarsi”. A questo punto
Bindloss diede alla moglie uno sguardo come d'avvertimento. La
donna abbassò gli occhi, andò al forno e prese a mescolare il
contenuto di qualcosa in una pentola.
Quel pomeriggio mi feci prestare delle lenze da Bindloss e, presa
una vecchia barca che stava attraccata in riva alla gora, finsi di
andare a pesca di lucci. Il tempo era ideale per quel periodo
dell'anno.
In attesa del momento giusto, attraccai la barca sull'argine del fiume
e, una volta sceso, m'incamminai in direzione della ruota del mulino,
sulla quale l'acqua fluiva impetuosa.
Osservando dall'argine mi resi conto che la torre in cui era situata la
mia stanza doveva un tempo far parte del mulino stesso e notai
anche che la muratura era relativamente recente, a dimostrazione
che dovevano essere state fatte delle ristrutturazioni quando la casa
venne trasformata da mulino in locanda. Mi arrampicai sul fianco
della ruota, reggendomi ai raggi, che erano verdastri e scivolosi, e
sbirciai attraverso le pale.
Mentre facevo la mia ispezione, una voce d'improvviso mi fece
trasalire.
“Che sta facendo lì?”
Guardai in su. Il vecchio Bindloss se ne stava sull'argine ad
osservarmi. Era solo ed il suo volto era contorto in una strana
espressione di paura mista a rabbia. Risalii in fretta e furia e mi posi
dinnanzi a lui.
“Perché sta curiosando laggiù?”, disse allungando la sua brutta
faccia da vecchio verso la mia. “Pazzo! Se fosse caduto sarebbe
affogato. Nessuno riuscirebbe a nuotare nella gora. E allora ci
sarebbe stato un altro morto e di nuovo tutto quel cancan! Mi stia a
sentire, signore, mi faccia la cortesia di andarsene, non la voglio più
da queste parti”
“E' mia intenzione andarmene domattina”, risposi in tono conciliante,
“e le sono davvero grato d'avermi messo in guardia a proposito del
mulino”.
“Farebbe meglio a non avvicinarsi più”, disse con voce minacciosa
prima di voltare le spalle in fretta e furia. Lo osservai mentre si
arrampicava su per un ripido terrapieno fino a sparire dalla mia vista.
Se ne andava in direzione opposta alla casa.
Approfittando della sua assenza, mi avvicinai di nuovo al mulino.
Possibile che Wentworth fosse stato scaraventato contro la ruota?
Ma in questo caso ci sarebbero stati segni e lividi sul corpo.
Raggiunta la ruota mi arrampicai con piglio baldanzoso. A quel punto
stava scendendo il crepuscolo, ma potei scorgere che un
prolungamento dell'asse penetrava nella parete della torre. Tutto il
meccanismo era assolutamente in ottimo stato.
Quella sera, a cena, pensai a fondo. Percepii che Bindloss era
arrabbiato e anche sospettoso ed allarmato. Mi resi chiaramente
conto che l'unico modo per scoprire davvero ciò che avevano fatto a
Wentworth era quello di far sì che quel vecchio ruffiano ricorresse
agli stessi mezzi per sbarazzarsi di me. Era un espediente
pericoloso, ma mi sentivo demoralizzato, e la situazione aveva
destato intensamente la mia curiosità, così come il mio interesse.
Finita la cena mi diressi lungo il corridoio che portava in cucina.
Indossavo pantofole di feltro ed i miei passi non facevano alcun
rumore. Mentre mi avvicinavo alla porta udii Bindloss che diceva alla
moglie: “Stava curiosando intorno alla ruota del mulino. Avrei
preferito che se ne stesse alla larga”.
“Oh, ma non può scoprire un bel niente”, fu la risposta. “Stai
tranquillo, Bindloss. Domattina se ne andrà”.
“Forse”, replicò il vecchio che subito dopo esplose in una sinistra e
sgradevolissima risata. Io attesi un momento e poi entrai in cucina.
Bindloss era rimasto da solo, curvo sul fuoco a fumare.
“Parto domani mattina presto”, dissi, “pertanto mi prepari il conto, per
cortesia”. Dopodiché andai a sedermi vicino a lui, tirando la sedia
davanti alla fiamma. Aveva un'aria offesa ma non disse nulla.
“I decessi che si verificano in questa casa m'incuriosiscono molto”,
dissi dopo un attimo di silenzio. “Quanti ha detto che sono stati?”
“Non la riguarda”, replicò. “Lei non è mai stato il benvenuto qui, può
andarsene quando vuole”.
“Me ne andrò domattina, ma vorrei dirle qualcosa adesso”. “E cosa
sarà mai?”
“Non credo a quella storia della casa infestata”.
“Oh, lei non crede, ma davvero?”...Si tolse la pipa di bocca e puntò il
suo sguardo allucinato su di me con un misto di rabbia e un
malcelato terrore.
“No”, e dopo una pausa dissi lentamente e con enfasi, “sono tornato
al mulino, anche dopo che lei mi aveva avvertito e...” “Cosa?”, gridò,
cominciando a camminare per la stanza. “Niente”, risposi. “E' solo
che io non ci credo al fantasma”.
Il suo viso non solo sbiancò ma divenne livido. Lo lasciai senza
aggiungere altro. Compresi che i suoi sospetti si erano di molto
rafforzati dopo le mie parole. Era ciò che mi proponevo. Indurre il
vecchio ruffiano a dare il peggio di sé era l'unico modo per
estorcergli il segreto.
L'orrida stanza era esattamente come la sera precedente. I
grotteschi disegni sulle pareti sembravano staccarsi in rilievo. In quel
momento, nella mia immaginazione, sembrava che quei tratti
minacciosi assumessero quasi una forma umana, per poi
trasformarsi in volti mostruosi e ghignanti. Ero forse troppo
avventato? Era sbagliato mettere a repentaglio la mia vita in questo
modo? Mi sentivo terribilmente stanco e, per quanto fossi curioso, la
mia più grande paura in quel momento cruciale era il timore che
potessi addormentarmi. Da due notti quasi non chiudevo occhio, e
sentivo che in qualsiasi momento, malgrado tutti i miei sforzi, avrei
potuto scivolare nel sonno. Per dare a Bindloss la possibilità di
portare a termine il suo piano, era necessario che mi mettessi a letto
e fingessi di dormire. Nel mio attuale stato di spossatezza il pretesto
del sonno si sarebbe facilmente trasformato in realtà. Seppur molto
serio, dovevo comunque correre questo rischio. Senza spogliarmi mi
misi a letto, coprendomi ben bene con le coperte. In mano tenevo la
rivoltella. Spensi deliberatamente le candele e poi mi stesi senza più
muovermi, in attesa degli eventi. La casa era tranquilla come una
tomba, non si sentiva alcun rumore e piano piano i miei nervi, da
eccitati com'erano, cominciarono a calmarsi. Come mi aspettavo, mi
prese un'opprimente sonnolenza e, malgrado tutti gli sforzi, venni
trasportato nel paese dei sogni. Cominciai a sperare che qualsiasi
apparizione dovesse manifestarsi l'avrebbe fatto subito per poterla
fare finita. A poco a poco, progressivamente, avevo l'impressione di
staccarmi dai pensieri del mondo reale per entrare in una strana e
terribile fantasmagoria. In quello stato mi addormentai e poi sognai,
sognai qualcosa di orribile. Ebbi la sensazione che stessi ballando
un valzer con una donna esageratamente alta. Lei torreggiava su di
me, stringendomi tra le sue braccia, poi cominciò a farmi roteare
sempre più ad una velocità vertiginosa. In lontananza sentivo la
musica fragorosa di un'orchestra. Roteavo sempre di più, sempre
più velocemente, in una grande stanza vuota. Sentivo che stavo per
perdere i sensi e le gridai di fermarsi, di lasciarmi andare.
All'improvviso ci fu uno schianto tremendo. Buon Dio! Mi ritrovai
sveglio ma sempre in movimento. Dov'ero? Dove stavo andando? Mi
tirai su dal letto, solo per barcollare e cadere pesantemente sul
pavimento. Che stava succedendo? Perché scivolavo, perché? Ero
impazzito all'improvviso o mi trovavo ancora in qualche orrendo
incubo? Cercai di muovermi, di alzarmi faticosamente in piedi. Poi,
gradatamente, i miei sensi cominciarono a ridestarsi e mi resi conto
di dove mi trovavo. Ero nella stanza circolare, la stanza in cui
Wentworth era morto; ma quello che stava accadendo a me non
riuscivo a metterlo a fuoco. Sapevo solo che stavo roteando ad una
velocità sempre maggiore. Al chiaro della luna, che penetrava a
stento dalla finestra, vidi che la porzione di pavimento con il letto
avvitato sopra stava ruotando, mentre il tavolo si era rovesciato su
un fianco ed era stata la sua caduta ad avermi ridestato.
Non riuscivo a scorgere altri mobili nella camera. Per quale
misteriosa ragione erano stati tolti? Facendo un grande sforzo
strisciai al centro di questa orribile stanza e, aggrappandomi ai piedi
del letto, mi tirai su con gran fatica. Da qui riuscivo a vedere il
contorno della porta. Avevo preso la precauzione d'infilarmi la
rivoltella in tasca ed ero certo che se qualche figura umana si fosse
palesata avrei avuto la possibilità di vendere cara la pelle. Ma
sicuramente l'orrore che stavo provando non era stato pensato da
mente umana. Nel momento in cui il pavimento prese a ruotare in
direzione della porta feci una corsa verso l'uscita, ma fui subito
ributtato indietro e caddi di nuovo pesantemente. Quando mi riebbi
cercai con uno sforzo disperato di aggrapparmi ad uno degli scalini,
ma invano; la testiera del letto mi investì in pieno mentre roteava,
facendo perdere la presa alle mie braccia. In un altro momento
penso che sarei diventato pazzo di terrore. Mi sembrava che la testa
stesse per esplodere; era diventato impossibile pensare in maniera
consequenziale. L'unica idea fissa in quella situazione era il violento
desiderio di scappare da quell'orrido posto. Mi trascinai a fatica
verso il letto e, tolte le gambe dalle prese, lo spinsi in mezzo alla
stanza, lontano dal muro. Liberatomi del letto riuscii finalmente a
raggiungere la porta in sicurezza.
Nel momento in cui afferrai la maniglia saltai sul gradino cercando di
aprire la porta. Era chiusa, chiusa a chiave dall'esterno e questo
vinse ogni mio sforzo. Potevo solo stare in piedi in quel punto. Sotto
di me il pavimento della stanza continuava a roteare ad una velocità
tremenda. Osavo a malapena guardarlo, poiché il senso di vertigine
aumentava ad ogni istante. Un attimo dopo udii distintamente un
passo leggero e vidi un bagliore di luce attraverso una fessura della
porta. Sentii una mano che armeggiava nella serratura , la porta si
aprì lentamente verso l'esterno e scorsi il volto di Bindloss.
Per un attimo non si rese conto della mia presenza, poiché ero
accucciato sul gradino, e un istante dopo mi scagliai contro di lui con
tutta la mia forza. Il vecchio emise un urlo di terrore. La lucerna che
teneva in mano cadde e si ruppe, ma io gli avevo già stretto il collo
con le mani, affondando le dita in quella sua gola magra e
muscolosa.
In maniera convulsa ed eccitata lo trascinai lungo il corridoio fino ad
una finestra attraverso la quale splendeva la luce della luna. A quel
punto liberai la presa dalla sua gola ma gli puntai immediatamente
contro la rivoltella.
“In ginocchio o sei un uomo morto!”, gridai. “Confessa ogni cosa o ti
sparo al cuore”.
Il coraggio lo aveva evidentemente abbandonato, poiché cominciò a
piagnucolare e lamentarsi amaramente.
“Risparmiami la vita”, gridò. “Ti dirò tutto, però risparmiami la vita”.
“Sbrigati”, dissi. “Non sono dell'umore di aver pietà. Sputa il rospo”.
Restavo in ansiosa attesa d'udire il passo della moglie, ma a parte il
sommesso ronzio delle macchine e lo sciabordio dell'acqua non
Another random document with
no related content on Scribd:
bovennatuurlijke ontvangenis van Christus daarmede ontkennen, dit
feit zou in de geschiedenis van het evangelie onder de Syriers
geheel op zichzelf staan en zonder invloed gebleven zijn. Het
Syrische diatesseron van Tatianus, de Syrische
Evangelienfragmenten, door Cureton 1858 uitgegeven, en alle latere
Syrische uitgaven van de Evangeliën leeren haar duidelijk. Voorts
noemt de nieuwgevonden vertaling in Mt. 1:16 Maria maagd en
verloofd aan Jozef; vs. 18 luidt evenzoo als in onzen Gr. tekst en
leert dus de ontvangenis van den H. Geest, evenzoo vs. 20, en met
Luk. 3:23 is het hetzelfde geval. Er is niet het minste bewijs, dat de
Syr. vertaler door zijn tekst van Mt. 1:16 de ontvangenis van den H.
Geest heeft willen ontkennen, Th. Zahn, Theol. Lit. Blatt 1895 col.
28. Maar verder is de bovennatuurlijke ontvangenis van den H.
Geest wel zeker een bestanddeel geweest van de oorspronkelijke
verkondiging van het evangelie. Het oude Roomsche symbool, dat
zeker vóór het midden der tweede eeuw en waarschijnlijk reeds
tegen het einde der eerste eeuw bestond, bevatte reeds de
woorden: qui natus est de Spiritu Sancto et Maria virgine, (τον
γεννηθεντα ἐκ πνευματος ἁγιου και Μαριας της παρθενου), later ter
verduidelijking eenigszins gewijzigd. De bestrijders van de
bovennatuurlijke ontvangenis, ook Cerinthus, een tijdgenoot van
Johannes, hebben er zich nooit op beroepen, dat deze leer later
opgekomen was; in hun tijd moet deze dus inhoud van het algemeen
christelijk geloof geweest zijn; er is geen enkele grond en het is
bovendien ook vreemd, om de ketters Cerinthus enz., met Harnack
te houden voor de zuivere dragers en bewaarders van het geloof der
eerste christelijke gemeente. Al verder wordt deze leer gevonden in
de brieven van Ignatius, ad Smyrn. I 1-3, ad Eph. VII 1-2, die
omstreeks het jaar 117 den marteldood stierf, en in de voor eenigen
tijd gevonden Apologie van den wijsgeer Aristides van Athene, dien
deze in het jaar 125 aan keizer Hadrianus overhandigde. Zij moet te
meer inhoud van de apostolische prediking zijn geweest, omdat de
heidensche fabelen van Godenzonen de Christenen anders zeker
hadden afgeschrikt van eene leer, die er zoo na aan verwant
scheen. Van een invloed dier heidensche fabelen op het ontstaan
van het evangelisch verhaal der bovennatuurlijke ontvangenis, gelijk
Usener, Religionsgesch. Untersuchungen, I Das Weihnachtsfest
Bonn 1880 S. 69 f. en Hillmann, Die Kindheitsgesch. Jesu nach
Lukas, Jahrb. f. prot. Theol., 1891 S. 192 f. dien aannamen, is er
nergens eenig spoor; Harnack, Theol. Lit. Z. 1889 No 8 verklaart
haar dan ook alleen uit Joodsche gegevens, bepaaldelijk uit eene
onjuiste exegese van Jes. 7:14, cf. ook Weiss, Leben Jesu I 217 f.
Eindelijk komt zij wel is waar in het N. T. rechtstreeks alleen bij
Mattheus en Lukas voor, maar datgene, waarop het in deze verhalen
bij Mattheus en Lukas aankomt, is de leer van alle evangelisten en
apostelen. Jezus is n.l. vooreerst genealogisch een zoon van David;
daarvoor werd Hij algemeen gehouden, door de schare, die Hem
telkens omringde, en door al zijne discipelen, Mt. 1:1, 20, 9:27,
12:23, 15:22, 20:30, 31, 21:9, 15, 22:42-45, Mk. 10:47, 11:10, 12:35-
37, Luk. 1:27, 32, 69, 18:38, 39, 20:41-44, Joh. 7:42, Hd. 2:30,
13:23, Rom. 1:3, 9:5, 2 Tim. 2:8, Hebr. 7:14, Op. 3:7, 5:5, 22:16.
Voorts is Hij de Heilige, die nooit eenige zonde gedaan of gekend
heeft, Mt. 7:11, 11:29, 12:50, Mk. 1:24, Luk. 1:35, Joh. 4:34, 6:38,
8:29, 46, 15:10, 17:4, Hd. 3:14, 22:14, Rom. 5:12v., 1 Cor. 15:45, 2
Cor. 5:21, Hebr. 4:15, 7:26, 1 Petr. 1:19, 2:21, 3:18, 1 Joh. 2:1, 3:5.
En eindelijk is Hij, de uit Maria geborene, de Zone Gods in geheel
eenigen zin, Mt. 1:23, 4:3, 8:29, 14:33, 16:16, 26:63, Mk. 1:1, 3:11,
5:7, 14:61, 15:39, Luk. 1:32, 35 enz. Opdat dit nu verkregen zou
worden, dat een zoon van David, uit zijn geslacht geboren, toch van
alle zonde vrij en Gods Zoon wezen zou, daartoe was de
bovennatuurlijke ontvangenis noodig; daartoe is zij geschied; en
daarom heeft zij ook een hoog religieus en ethisch belang. Dit is
echter—om dit punt hier even af te doen—niet het geval met het
theologoumenon, dat Maria in en na de geboorte maagd gebleven
is. De virginiteit van Maria in partu en post partum wordt bij de
kerkvaders vóór Nicea nog niet aangetroffen; Tertullianus, de carne
Christi c. 23, Origenes, hom. 14 in Luc., Irenaeus, adv. haer. IV 66
kennen de virginitas in partu nog niet, en Tertullianus, de carne
Christi 7 ontkent ook de virginitas post partum. De virginitas in partu
komt het eerst voor in het apocriefe Evang. Jacobi c. 19 en was ook
als sommiger meening reeds aan Clemens Alex., Strom. VII c. 16
bekend. Maar na Nicea wordt de virginitas van Maria zoowel in partu
als post partum in verband met hare Gottesmutterschaft (θεοτοκος,
deipara) steeds duidelijker geleerd, door Epiphanius, Hieronymus,
Greg. Nyss., Ephraim, Ambrosius, Augustinus enz., en tegen de
Apollinaristen, Helvidius, Jovinianus, Bonosus verdedigd, cf.
Bellarminus, de sacr. euch. III c. 6. Petavius, de incarn. XIV c. 3 sq.
Lehner, Die Marienverehrung S. 120 f. Het vijfde oecumenisch
concilie can. 6 nam den titel ἀειπαρθενος van Epiphanius voor Maria
over, en de Lateraansynode van 649 stelde in can. 3 hare virginiteit
ook in en na de geboorte van Jezus vast, cf. Cat. Rom. I 4, 8. Het
semper virgo werd ook opgenomen in de Art. Smalc. I 4, Form.
Conc. II 7, 100 en 8, 24. Zwinglii Expos. Chr. fidei 5, maar
Lutherschen en Gereformeerden leerden toch dat de geboorte van
Jezus op gewone wijze had plaats gehad en dat de virginitas van
Maria, post partum, hoewel pieteitshalve aannemelijk, toch geen
artikel des geloofs was en in geen geval door Maria bij wijze van
gelofte op zich genomen was. Dat Maria Jezus gebaard heeft utero
clauso, leert de Schrift met geen enkel woord. Dat zij door gelofte tot
virginiteit zich verbonden heeft, is uit Gen. 3:15, Jes. 7:14, Luk. 1:34
en uit zoogenaamde typen, Richt. 6:36, 11:29, Dan. 2:34, Ezech.
44:2 niet af te leiden. En dat zij later geen kinderen meer
voortgebracht heeft, is tegenover Mt. 1:18, 25, 12:46, 13:55, Mk.
3:31, 6:3, Luk. 2:7, 8:19, Joh. 2:12, 7:5, Hd. 1:14, 1 Cor. 9:5 moeilijk
vol te houden. Cf. Calvijn, op Luk. 1:34. Polanus, Synt. VI c. 17.
Rivetus, Apol. pro S. Virgine Maria, Op. III 601-744. Chamier, Panstr.
Cath. II 4 c. 3. Turretinus, Theol. El. XIII 10. Mastricht, Theol. V 10,
12. Moor III 563. 716. Quenstedt, Theol. III 401.

11. Geheel anders staat het met de bovennatuurlijke

ontvangenis. Deze is voor den persoon van Christus van de hoogste
beteekenis en daarom ook van religieus belang. De Schrift kent
Jezus’ ontvangenis toe aan den H. Geest of aan de kracht des
Allerhoogsten. De H. Geest, die de auteur is van alle physisch,
psychisch en pneumatisch leven, deel II 230, wordt in Mt. 1:18, 20
blijkens de praep. ἐκ gedacht als de causa efficiens van die
ontvangenis, terwijl deze in Luk. 1:35 toegeschreven wordt aan de
kracht, die van God, den Allerhoogste, zal uitgaan en over Maria
komen zal. Duidelijk blijkt hieruit, dat de werkzaamheid des H.
Geestes bij deze ontvangenis niet bestond in het uitstorten van
eenige hemelsche, Goddelijke substantie in Maria, maar in eene
betooning van kracht, welke haar schoot vruchtbaar maakte, in eene
overschaduwing als met eene wolk, cf. Ex. 40:34, Num. 9:15, Luk.
9:34, Hd. 1:8. Wanneer de oude strijd tusschen spermatisten en
ovisten ten gunste der laatsten beslist wierd, wat echter nog
geenszins het geval is, Schäfer, Die Vererbung, Berlin 1897 S. 74-
80; dan zou deze werkzaamheid des H. Geestes daardoor ook
physiologisch verduidelijkt zijn. Maar hoe dit zij, hetgeen in Maria
verwekt wordt, το ἐν αὐτῃ γεννηθεν is ἐκ πνευματος ἁγιου, uit den H.
Geest als causa efficiens, heeft in de werkzaamheid des H. Geestes
zijn oorzaak en niet in den wil des mans of des vleesches. Behalve
deze vruchtbaarmaking van Maria’s schoot, bewerkte de H. Geest
ook de heiliging van het kindeke, dat uit haar geboren zou worden.
Het is een ἁγιον, dat uit haar geboren wordt; het zal Zoon Gods,
Zoon des Allerhoogsten heeten, Luk. 1:35. Van belang is het nu op
te merken, dat deze werkzaamheid des H. Geestes ten aanzien van
de menschelijke natuur van Christus volstrekt niet op zichzelve staat;
zij is bij de ontvangenis wel begonnen maar niet geeindigd; zij heeft
zich voortgezet heel zijn leven door, zelfs tot in den staat der
verhooging toe. In het algemeen kan de noodzakelijkheid dezer
werkzaamheid reeds daaruit worden afgeleid, dat de H. Geest
auteur is van alle leven in de schepselen en bepaald van het
religieus-ethische leven in den mensch. De ware mensch, die Gods
beeld draagt, is geen oogenblik denkbaar zonder de inwoning des H.
Geestes, deel II 540. Voorts moest de menschelijke natuur bij
Christus toebereid worden tot vereeniging met den persoon des
Zoons, d. i. tot eene eenheid en gemeenschap met God, als waartoe
geen ander schepsel ooit verwaardigd is. Als de mensch in het
algemeen reeds geen gemeenschap met God hebben kan dan door
den H. Geest, dan geldt dit in des te sterker mate van Christus’
menschelijke natuur, welke op geheel eenige wijze met den Zoon
vereenigd moest worden. Deze bijzondere vereeniging, welke de
immanentie Gods in zijne schepselen, de openbaring Gods in de
profeten, de inwoning Gods in zijn volk zeer verre overtreft en er
wezenlijk van verschilt, maakt eene gansch bijzondere
werkzaamheid des H. Geestes reeds apriori waarschijnlijk en zelfs
noodzakelijk. Maar de H. Schrift leert deze ook uitdrukkelijk. De
profetie verkondigde reeds, dat de Messias in bijzonderen zin met
den H. Geest gezalfd zou worden, Jes. 61:1, en het N. T. verhaalt,
dat Christus dien Geest ontving zonder mate, Joh. 3:34. Niet alleen
werd Hij van Hem ontvangen, maar die Geest daalt op Hem neder
bij den doop, Mt. 3:16, vervult Hem geheel en al, Luk. 4:1, 18, leidt
Hem heen naar de woestijn en naar Galilea, Mt. 4:1, Luk. 4:14, geeft
Hem de kracht, om duivelen uit te werpen, Mt. 12:18, om zichzelven
Gode onstraffelijk op te offeren, Hebr. 9:14, om, gelijk Hij Davids
Zoon is geworden in den weg des vleesches, zoo door de
opstanding als Zoon Gods in kracht, als Heer, met een verheerlijkt
lichaam aangesteld te worden, Rom. 1:4, zichzelven als zoodanig
voor aller oog te rechtvaardigen, 1 Tim. 3:16, heen te gaan van de
aarde en op te varen ten hemel, 1 Petr. 3:19, 22, en zich als
levendmakenden Geest, wiens de Geest is en die door den Geest
werkt, aan de zijnen te openbaren, 1 Cor. 15:45, 2 Cor. 3:17, 18, cf.
Gloël, Der H. Geist, Halle 1888 S. 113 f.
In dit verband geplaatst, krijgt de ontvangenis van den H. Geest
eene rijke beteekenis. Jezus moest naar zijne menschelijke natuur
van het eerste oogenblik af aan door heel zijn leven heen tot in den
staat der verhooging toe gevormd worden tot Messias, Christus,
Zoon Gods des Allerhoogsten. Hij kon dit niet worden dan κατα
σαρκα, in den weg des vleesches, door geboorte uit eene vrouw,
Rom. 1:3, 9:5, Gal. 4:4, maar tegelijk, om dat te zijn, kon Hij niet
wezen vrucht van den wil des mans of des vleesches. Wat uit
vleesch geboren is, is vleesch. Jezus ware dan misschien geweest
Davids zoon en erfgenaam van zijn aardsche rijk, maar niet Davids
Heer, de Messias, de Zoon Gods, die tot koning in het Godsrijk
aangesteld is. En dat was Hij toch. Paulus zegt wel, dat Hij door de
opstanding tot Zoon Gods en Heer is aangesteld, Rom. 1:4, maar dit
sluit niet uit, dat Hij reeds bij en vóór zijne ontvangenis Zoon Gods
was, Rom. 1:3; evenmin als de υἱοθεσια, door de geloovigen in de
toekomst verwacht, Rom. 8:23, uitsluit, dat zij die nu reeds bezitten,
Rom. 8:15. Zoon Gods was Christus van eeuwigheid; Hij was in den
beginne bij God; Hij is de eerstgeborene aller creaturen. Zoo kon Hij
dan ook niet geteeld en door den wil des mans worden
voortgebracht; Hij was zelf het handelende subject, dat zich door
den H. Geest een lichaam toebereidde in Maria’s schoot. In het O. T.
wordt Hij daarom vooral beloofd als het zaad der vrouw, Gen. 3:15,
als de door God gegevene, Jes. 9:5, als de door den Heere
verwekte, Jer. 23:5, 6, 33:14-17, als een rijsken uit den afgehouwen
tronk van Isai, Jes. 11:1, als de zoon eener ‎‫‏ַע ְל ָמ ה‏‬‎, in het algemeen
eene jonge vrouw, en vooral eene ongehuwde, Gen. 24:43, Ex. 2:8,
Ps. 68:26, Hoogl. 1:3, 6:8, Spr. 30:18, 19, die den naam Immanuel
dragen zal, Jes. 7:14. In het O. T. wordt daarbij over de wijze zijner
ontvangenis niets naders gezegd; alleen zal Hij de zoon eener vrouw
en tegelijk eene gave en openbaring Gods zijn. Dit is alzoo in
Christus vervuld. Daargelaten de moeielijke vraag, of Lukas de
genealogie van Maria geeft en Maria ook zelve uit Davids geslacht
was, cf. Luk. 1:30-33, 35, 48; niet naar Maria maar naar Jozef was
Jezus een Davidide. Al was Hij ook niet uit Jozef, Hij was toch door
Maria, die aan Jozef verloofd was, burgerlijk en wettelijk de zoon van
Jozef, Luk. 2:27, 41, 48, en erfde van dezen de rechten op Davids
troon. Daarom werd Jozef ook van Godswege vermaand, om Maria
als zijne wettige vrouw tot zich te nemen, op te treden als hoofd en
vader des gezins, en als zoodanig aan het kindeke den naam Jezus
te geven, Mt. 1:18-21. Alzoo werd Christus Davids zoon en bleef Hij
tegelijk Davids Heer. Deze uitsluiting van den man bij zijne
ontvangenis bewerkte tevens, dat Christus, als niet in het
werkverbond begrepen, ook vrij bleef van erfschuld en daarom ook
naar zijne menschelijke natuur vóór en na zijne geboorte van alle
smet der zonde kon bewaard worden. Als subject, als Ik, was Hij niet
uit Adam, maar was Hij de Zoon des Vaders, die van eeuwigheid
was verkoren tot Hoofd van een nieuw verbond. Niet Adam maar
God was zijn Vader. Als persoon kwam Hij niet uit de menschheid
voort maar kwam Hij zelf van buiten tot haar en ging in haar in. En
wijl Hij alzoo naar Gods rechtvaardig oordeel van alle erfschuld
vrijbleef, daarom kon Hij ontvangen worden van den H. Geest en
door dien Geest van alle smet der zonde bevrijd blijven. De
ontvangenis van den H. Geest was niet de diepste grond en laatste
oorzaak van Jezus’ zondeloosheid, gelijk velen beweren, Ebrard,
Dogm. II 4-10. Rothe, Ethik § 533 f. Müller, Sünde II 535, maar zij
was de eenige weg, waarin Hij, die als persoon reeds bestond en tot
Hoofd van een nieuw verbond was aangesteld, nu ook op
menschelijke wijze, in het vleesch, zijn en blijven kon wat Hij was, de
Christus, de Zoon Gods des Allerhoogsten. Cf. Polanus, Synt. XI.
13. Frank, Chr. Wahrh. II 109 f.

12. Door deze ontvangenis van den H. Geest en geboorte uit

Maria werd de Zone Gods een waarachtig en volkomen mensch.
Maar niet minder sterk dan zijne Godheid, is zijne menschheid
bestreden. De Gnostieken konden haar krachtens hun dualisme niet
erkennen, en zeiden daarom, dat de aeon Christus slechts een
schijnlichaam had aangenomen (Saturninus, Marcion), of dat Hij een
heerlijk, geestelijk lichaam uit den hemel had medegebracht en door
Maria slechts doorgegaan was als water door eene buis (Valentinus,
Bardesanes), of dat Hij bij zijne nederdaling naar de aarde zich wel
uit de elementen een lichaam gevormd en daarin geleden had, maar
dit bij zijn terugkeer ten hemel ontbonden en prijsgegeven had
(Apelles), of dat Hij slechts tijdelijk bij den doop op den mensch
Jezus neergedaald was en dezen vóór het lijden verlaten had
(Cerinthus), of zich vóór het lijden met Simon van Cyrene verwisseld
en dezen aan den kruisdood had overgegeven (Basilides), of dat
Christus, de Jezus impatibilis, die uit de lichtwereld reeds tot Adam
neerdaalde en slechts in een schijnlichaam op aarde verscheen, wel
te onderscheiden is van den Jesus patibilis, die de zoon eener arme
weduwe en een afgezant des duivels was, en, wijl hij zich tegen
Christus stelde, door dezen aan het kruis werd geslagen (Mani). Al
deze gedachten plantten zich in de Middeleeuwsche secten voort en
kwamen onder invloed van de pantheistische mystiek, de
kabbalistische theosophie en de nieuwere natuurphilosophie in de
eeuw der Hervorming bij de Anabaptisten tot eene nieuwe,
uitgebreide heerschappij. Ook zij leerden, dat Christus zijne
menschelijke natuur niet kon aannemen uit Maria, uit de Adamitische
menschheid, omdat Hij dan noodzakelijk een zondaar had moeten
zijn; maar Hij nam ze van eeuwigheid aan uit zichzelven, bracht zijn
lichaam dus mee uit den hemel en ging door Maria heen als door
een kanaal (Hofmann, Menno Simons; cf. verwante voorstelling van
eene eeuwige lichamelijkheid Gods bij de kabbala met haar Adam
Kadmon, bij Swedenborg, Dippel, Oetinger, Petersen); of Hij vormde
zich deze hemelsche, onzichtbare lichamelijkheid van eeuwigheid uit
de eeuwige jonkvrouw, de Goddelijke Eva, de wijsheid Gods,
woonde daarmede reeds terstond na den val in Adam, Abel enz., en
maakte ze dan zichtbaar en sterfelijk door de ontvangenis en
geboorte uit Maria (Weigel); of Hij nam die heerlijke menschelijke
natuur reeds aanstonds bij de schepping aan uit Adam vóór den val,
die toen nog een fijne, hemelsche lichamelijkheid had, om ze later uit
Maria te omkleeden met eene zwakke, sterfelijke menschheid (Ant.
Bourignon, Poiret, Barclay); of ook vormde Hij zich zijne
menschelijke natuur uit Maria, maar niet uit de vleeschelijke, doch uit
de wedergeboren Maria, die door hare vereeniging met de
Goddelijke wijsheid, een heilig, Goddelijk element in zich ontvangen
had en het jonkvrouwelijk wezen van Adam vóór den val terug
bekomen had (Schwencfeld e. a.), cf. de vroeger aangehaalde
werken van Dorner, Schwane, Harnack enz. Ons schijnen deze
gedachten zeer vreemd toe. Toch drukken zij in andere vormen niets
anders uit dan wat de nieuwere philosophie sedert Kant en Hegel
met hare scheiding van den idealen en historischen Christus
voorgesteld heeft. De ideale Christus is de eeuwige Logos, de
absolute rede, de ééne substantie welke in de wereld zich eeuwig
realiseert en niet in een enkel mensch haar volheid uitstorten kan
maar in de menschheid als den zoon Gods de menschelijke natuur
aanneemt. Maar de historische Jezus is niet de ware, wezenlijke
Christus; Hij vormt in het proces der menschwording wel een
belangrijk maar toch slechts een voorbijgaand moment; Hij is een
zwak, sterfelijk, zondig mensch geweest, die de idee van den waren
Christus wel geopenbaard heeft, maar volstrekt niet met hem
samenvalt en één met hem is, cf. Runze, Dogm. § 78.
Nu behoeft het geen lang betoog, dat de H. Schrift hier lijnrecht
tegenover staat. Onder het O. T. beloofd als de Messias, die uit eene
vrouw, uit Abraham, Juda, David voortkomen zal, wordt Hij in de
volheid des tijds in Maria, ἐν αὐτη, Mt. 1:20 ontvangen van den H.
Geest, en uit haar, ἐκ γυναικος, geboren, Gal. 4:4. Hij is haar zoon,
Luk. 2:7, vrucht haars buiks, Luk. 1:42, naar het vleesch uit David en
Israel, Hd. 2:30, Rom. 1:3, 9:5, ons vleesch en bloed deelachtig en
ons in alles gelijk, uitgenomen de zonde, Hebr. 2:14, 17, 18, 4:15,
5:1, een waarachtig mensch, de Zoon des menschen, Rom. 5:15, 1
Cor. 15:21, 1 Tim. 2:15, opgroeiend als een kindeke, Luk. 2:40, 52,
hongerend, Mt. 4:2, dorstend, Joh. 19:28, weenend, Luk. 19:41, Joh.
11:35, ontroerd, Joh. 12:27, bedroefd, Mt. 26:38, toornend, Joh.
2:17, lijdend, stervend enz. Het staat voor de Schrift zoo vast, dat
Christus in het vleesch gekomen is, dat zij de loochening daarvan
antichristelijk noemt, 1 Joh. 2:22. En niet alleen leert zij, dat Christus
eene waarachtige, maar ook dat Hij eene volkomene menschelijke
natuur heeft aangenomen. Arius loochende dit en zeide, dat de
Logos, die immers een schepsel was, geen mensch kon worden
maar slechts in menschelijke gedaante verschenen was en daartoe
alleen een lichaam, maar geen ziel had aangenomen. Daarentegen
wilde Apollinaris juist vasthouden, dat Christus niet slechts een door
den Logos verlicht mensch, een ἀνθρωπος ἐνθεος, was, gelijk
Paulus van Samosata zeide, maar dat Hij zelf God was en zijn werk
Goddelijk; en zoo kwam hij tot de leer, dat de Logos een bezield
menschelijk lichaam, zonder pneuma, had aangenomen en zelf de
plaats van dat pneuma vervulde, cf. art. Apoll. in Herzog3 1, 671.
Maar de Schrift zegt duidelijk, dat Jezus een volkomen mensch was
en schrijft Hem alle bestanddeelen der menschelijke natuur toe, niet
alleen een lichaam, Mt. 26:26, Joh. 20:12, Phil. 3:21, 1 Petr 2:24,
vleesch en bloed, Hebr. 2:14, beenderen en zijde, Joh. 19:33, 34,
hoofd en handen en voeten, Mt. 8:20, Luk. 24:39, maar ook eene
ziel, Mt. 26:38, geest, Mt. 27:50, Luk. 23:46, Joh. 13:21, bewustzijn,
Mk. 13:32, wil, Mt. 26:39, Joh. 5:30, 6:38 enz. Het Apollinarisme
werd daarom door de christelijke kerk en theologie ten allen tijde
veroordeeld; zij begrepen het belang, dat hiermede gemoeid was:
totus enim Christus totum assumpsit me, ut toti mihi salutem
gratificaret; quod enim inassumptibile est, incurabile est, Damasc.,
de fide orthod. III 6. Lombardus, Sent. III 2. Petavius, de incarn. V c.
11. De loochening van de waarachtige en de volkomene
menschelijke natuur komt altijd uit zeker dualisme voort. De σαρξ, de
materie is van nature zondig en kan daarom geen bestanddeel zijn
van den waren Christus; deze heeft daarom zijne substantie niet aan
de zinnelijke, stoffelijke wereld ontleend, maar aan de onzienlijke,
hemelsche wezenheid in God, in zichzelven, in de Goddelijke
wijsheid, in den ongevallen Adam of de wedergeboren Maria. De
verbinding tusschen dezen idealen Christus en den historischen
Jezus kan daarom slechts toevallig, mechanisch zijn; het komt tot
geen ware eenheid, dat is dus ook tot geen waarachtige
gemeenschap van God en mensch. God en wereld, schepping en
herschepping, natuur en genade, het eeuwige en het tijdelijke, het
hemelsche en het aardsche blijven eeuwig naast en tegenover
elkander staan. Bij de Gnostieken en de Anabaptisten is dit alles
duidelijk. Maar hoe vreemd het klinke, ditzelfde dualisme is ook
eigen aan de nieuwere pantheistische philosophie, welke zoo gaarne
met den naam van monisme zich siert. Want immers, het is een
axioma dezer wijsbegeerte, dat de idee zich niet ten volle in één
individu uitstorten kan; dat is, er is geen eenheid, geen
gemeenschap van God en mensch mogelijk. Om tot gemeenschap
met God te komen, moet het individu zichzelf verliezen, zijne
persoonlijkheid uitwisschen, wegzinken als een golf in den oceaan
van het al. God en mensch, eeuwigheid en tijd, en met name
heiligheid en eindigheid staan tegen elkander over; het eindige is in
zijn aard gebrekkig, onvolmaakt; de zonde is noodzakelijk. Vandaar,
dat Hegel, bij Dorner, Entw. II 1115 f., Strauss, Gl. II 164, Leben Jesu
1835 II 716-718, Baur, Dreieinigkeit III 963 f. e. a. de zondeloosheid
van Jezus niet kunnen vasthouden; een eindig individu kan niet
volmaakt zijn en de volle gemeenschap met God genieten. Nu
meent dit pantheisme op eene andere wijze te kunnen vergoeden
wat het eerst heeft weggenomen. Het schrijft aan het geheel toe, wat
het ontneemt aan de deelen; niet één enkel mensch, maar de
menschheid is de ware Christus, de zoon van God, zij geniet de
hoogste eenheid en gemeenschap met God, in haar neemt God de
menschelijke natuur aan. Maar deze vergoeding is schijnbaar en
geeft niets. Niet alleen bestaat de menschheid alleen in de
individuen en is het al niet anders dan de som der deelen; maar het
is ook niet waar dat het al, dat de menschheid nader hij God staat
dan de enkele menschen. Goethe heeft wel gezegd, willst du ins
Unendliche schreiten, so geh’ ins Endliche nach allen Seiten; maar
het eindelooze is gansch iets anders dan het oneindige, de
eeuwigheid iets gansch anders dan de niet uit te spreken som van
alle tijdsmomenten, en de volmaaktheid iets gansch anders dan het
totaal van alle onvolkomenheden. Ook al ruilt het pantheisme het
individu uit voor de menschheid en het deel voor het geheel, het
vordert daarmede geen stap; het laat den overgang van het
oneindige tot het eindige, van de eeuwigheid tot den tijd, van God tot
de wereld volkomen onverklaard en geeft ter verklaring niets dan
woorden en beelden, deel II 392. Indien God niet mensch kan
worden in éénen, dan kan Hij het ook niet worden in allen.
Tegenover deze dualistische en atomistische beschouwing plaatst
nu de Schrift de organische. In éénen komt God tot allen, niet in
schijn maar in waarheid. Daar is één Middelaar Gods en der
menschen, de mensch Christus Jezus. Maar daarom komt het
evengoed als op zijne Godheid, zoo op zijne waarachtige en
volkomene menschelijke natuur aan. Indien er één wezenlijk
bestanddeel in de menschelijke natuur van Christus van de ware
eenheid en gemeenschap met God is uitgesloten, dan is er een
element in de schepping, dat dualistisch naast en tegenover God
blijft staan. Dan is er eene eeuwige ὑλη. Dan is God niet de
Almachtige, Schepper des hemels en der aarde. Dan is de
christelijke religie niet waarachtig katholiek. Quod enim
inassumptibile est, incurabile est.

13. Zoo zijn in Christus God en mensch met elkander vereenigd.

De Schrift spreekt niet in de taal der latere theologie, maar bevat
zakelijk datzelfde, wat door de christelijke kerk in hare leer van de
twee naturen beleden is. De paulinische christologie, zegt
Holtzmann, Neut. Theol. II 75, ist allerdings ein erster Ansatz zur
kirchlichen Lehre von der Doppelnatur. Immers naar de Schrift is het
Woord, dat bij God en zelf God was, vleesch geworden, ὁ λογος
σαρξ ἐγενετο, Joh. 1:14. Hij, die was ἀπαυγασμα της δοξης και
χαρακτηρ της ὑποστασεως του θεου, is ons vleesch en bloed
deelachtig en ons in alles gelijk geworden, Hebr. 1:3, 2:14, God zond
zijn eigen, eengeboren zoon in de wereld, die geboren werd uit eene
vrouw, Gal. 4:4. Hij, die ἐν μορφῃ θεου bestond, ἑαυτον ἐκενωσε
μορφην δουλου λαβων, Phil. 2:7. Uit de vaderen κατα σαρκα, is Hij
toch ὁ ὠν ἐπι παντων θεος εὐλογητος εἰς τους αἰωνας, Rom. 9:5.
Ofschoon beeld des onzienlijken Gods, eerstgeborene aller
creaturen, Schepper aller dingen, is Hij toch ook πρωτοτοκος ἐκ των
νεκρων, Col. 1:13-18; Davids zoon, is Hij toch tegelijk Davids Heer,
Mt. 22:43; rondwandelende op aarde, is Hij ook zoo steeds nog εἰς
τον κολπον του πατρος, Joh. 1:18, ὁ ὠν ἐν τω οὐρανῳ, Joh. 3:13,
zijnde vóór Abraham, Joh. 8:58; in één woord, de volheid der
Godheid woont σωματικως in Hem, Col. 2:9. Ieder oogenblik worden
in de Schrift aan hetzelfde persoonlijke subject Goddelijke en
menschelijke praedicaten toegeschreven, een Goddelijk en een
menschelijk zijn, alomtegenwoordigheid en beperktheid, eeuwigheid
en tijd, scheppende almacht en creatuurlijke zwakheid. Wat is dit
alles anders dan de kerkelijke leer der twee naturen, vereenigd in
één persoon? De nieuwere theologie gevoelt echter voor een deel
van deze leer der twee naturen een diepen afkeer, vindt ze het
toppunt der ongerijmdheid, en vervangt ze door de Doppelseitigkeit,
Holtzmann, Neut. Theol. II 65. 94, door de Doppelheit von
Gesichtspunkten, Pfleiderer, Grundriss § 129. Nitzsch, Ev. Dogm.
513, door de leer van twee opeenvolgende toestanden vóór en na
de opstanding, Schultz, Gottheit Christi 417, of door die van idee en
verschijning, Schweizer, Chr. Gl. II 12 enz. Het is duidelijk, dat in
deze beschouwingen de leer der Schrift over den persoon van
Christus ganschelijk niet tot haar recht komt. Al is het waar, dat
Christus, inzonderheid bij Paulus, eerst door zijne opstanding
intreedt in het volle Zoonschap, Rom. 1:4, Heer uit den hemel en
levendmakende Geest wordt, 1 Cor. 15:45, 2 Cor. 3:17 en een naam
ontvangt boven allen naam, Phil. 2:9, daarmede ontkent Paulus in
het minst niet, dat Christus ook vóór zijne menschwording reeds een
persoonlijk, Goddelijk bestaan had, 2 Cor. 8:9, Phil. 2:6, Col. 1:15-17
en Gods eigen Zoon was, Rom. 1:3, 8:32, Gal. 4:4. De leer der twee
naturen is iets gansch anders dan de leer van twee zijden aan of
twee toestanden in het leven van Christus. Jezus draagt in de Schrift
al die heerlijke praedicaten niet, omdat Hij eenerzijds als mensch
zich volkomen aan God wijdde en daarom waarachtig mensch was,
en omdat Hij andererzijds als diezelfde mensch volkomen Gods
liefde ons openbaarde, Schultz, Gottheit Christi 338, maar omdat Hij
werkelijk God en mensch in één persoon was. Een mensch, hoe
hoog ook staande in religieusen en ethischen zin, kan en mag toch,
juist naar het strenge monotheisme der H. Schrift, niet die Goddelijke
praedicaten dragen, welke juist door haar aan Christus worden
toegekend. Het blijkt dan ook overtuigend, dat zij, die de leer der
twee naturen door die der twee zijden of die der twee toestanden
vervangen, toch geenszins zóó van Christus kunnen en durven
spreken, als de Schrift doet. De namen van God, Gods Zoon, Logos,
Beeld Gods, eerstgeborene van alle creaturen enz. worden daarom
alle van hun Schriftuurlijke beteekenis beroofd en in een gansch
anderen zin opgevat. De moderne theologie, in Jezus alleen eene
menschelijke natuur aannemende, kan Hem noch naar zijne
religieuse zijde, als openbaring van Gods liefde, noch ook in den
staat der verhooging, waarin Hij tot Heer geworden zou zijn, eeren
met de namen, welke de Schrift Hem toekent. Hare exegese, stel dat
ze juist ware, zou haar niet de minste winst geven voor haar eigen
Christologie. Want deze is er niet meer, als Jezus alleen een mensch
is, en niet ook de eeuwige en eenige Zoon van God.
 Om al de gegevens der Schrift over den persoon van Christus te
handhaven, kwam de theologie allengs tot de leer der twee naturen.
Zij stelde deze niet op bij wijze van hypothese en bedoelde er ook
niet mede eene verklaring van het mysterie van Christus’ persoon;
zij vatte daarin alleen onverminkt en onverzwakt de gansche leer der
Schrift van Christus saam en handhaafde deze daarmede tegenover
de dwalingen, die ter linker- en ter rechter zijde in ebionitisme en
gnosticisme, arianisme en apollinarisme, nestorianisme en
eutychianisme, adoptianisme en monotheletisme, en in den
nieuweren tijd in de leer van Rothe en Dorner over den wordenden
Godmensch en in de leer van Gess e. a. over de kenosis optraden.
Het nestorianisme kwam voort uit de Antiocheensche school, had
zijne voorbereiding bij Diodorus van Tarsus en Theodorus van
Mopsuestia, en werd dan door Nestorius zoo ontwikkeld, dat de
eeuwige, natuurlijke Zoon van God onderscheiden was van en een
ander was dan de Zone Davids, die uit Maria geboren werd; er is
immers onderscheid tusschen den tempel en dien, die daarin woont;
tusschen Hem, die in de gestalte Gods was, en Hem, die
rondwandelde in knechtsgestalte; tusschen den God en den mensch
in Christus, die beide persoonlijk bestaan. Maria kan daarom geen
θεοτοκος heeten, en de mensch, die uit haar geboren werd, is niet
de eeuwige Zoon Gods maar zijn aangenomen Zoon (adoptianisme).
De vereeniging van God en mensch in Christus is geen natuurlijke
maar eene zedelijke, als tusschen man en vrouw in het huwelijk,
geen ἑνωσις maar eene συναφεια; de inwoning Gods in Christus is
niet specifiek maar gradueel van die in de geloovigen
onderscheiden, en zij neemt toe, naarmate de mensch Jezus vordert
in deugd en meer en meer tot orgaan en werktuig, tot tempel en
kleed der Godheid wordt, naarmate zij meer θεοφορος is, cf.
Schwane, D. G. II 317 f. Daaraan is in den jongsten tijd de leer van
Dorner verwant, volgens welke de Logos zich langzamerhand meer
aan den mensch mededeelt en inniger met Hem samengroeit,
naarmate deze zich onder zijn invloed zedelijk ontwikkelt, Chr. Gl. §
102 f. Heel deze voorstelling wordt door de Schrift veroordeeld.
Deze schrijft allerlei en zeer verschillende praedicaten aan Christus
toe, maar altijd aan één en hetzelfde subject, het ééne, ongedeelde
Ik, dat in Hem woont en uit Hem spreekt. Bepaaldelijk zegt zij ook,
dat de Logos niet in een mensch gewoond heeft maar vleesch is
geworden, Joh. 1:14. Wat iemand geworden is, dat is Hij. Als de
Zone Gods mensch is geworden, dan is Hij zelf mensch. Van een
persoon kan velerlei gepraediceerd, maar nooit een ander persoon.
Van vele menschen kan gezegd worden, dat zij één zijn, in een of
ander opzicht; maar nooit kan van den eenen persoon gezegd
worden, dat hij de andere persoon is. Man en vrouw zijn één
vleesch, maar nooit is de man de vrouw of omgekeerd. Was dus in
Christus de mensch een ander subject dan de Logos, dan kon de
Schrift nooit gezegd hebben, dat de Logos vleesch geworden is en
dus is. Bij Nestorius is dus de vereeniging tusschen God en mensch
in Christus niet eene persoonlijke en natuurlijke, maar eene
zedelijke; zij blijven altijd twee onderscheidene subjecten, hoezeer
zij zedelijk ook steeds meer één mogen worden. En zelfs deze
zedelijke vereeniging is niet uitgangspunt maar einddoel en
resultaat; zij is nog niet eens als bij Origenes vrucht van de
verdienste der praeexistente ziel, die niet gevallen is maar zich de
vereeniging met den Logos in haar voorbestaan verworven heeft, de
princ. II 6, 3. c. Cels. VI 47; maar zij komt langzamerhand in het
aardsche leven van Jezus tot stand en hangt van allerlei
voorwaarden af, zij is van de vereeniging Gods met andere
menschen slechts gradueel onderscheiden; dat is, Christus verliest
zijne geheel eenige plaats, Hij is slechts een mensch, in wien God
zich meer dan in anderen openbaart; de idee van den Godmensch
gaat te loor en het verlossingswerk wordt ondermijnd. Het
nestorianisme is aan het deisme en pelagianisme verwant.
Chalcedon sprak daarom terecht uit, dat de vereeniging der
Goddelijke en menschelijke natuur in Christus ἀδιαιρετος en
ἀχωριστος was. Maar evenzeer hield zij tegenover de andere
richting staande, dat zij was ἀτρεπτος en ἀσυγχυτος. Tegenover
Nestorius verdedigde Cyrillus, dat de vereeniging in Christus niet
eene zedelijke was, maar eene ἑνωσις κατα φυσιν of καθ’
ὑποστασιν, eene ἑνωσις φυσικη; maar wijl hij de woorden
προσωπον, ὑποστασις, φυσις nog niet zoo duidelijk als lateren
onderscheidde, aarzelde hij om van δυο φυσεις in Christus te
spreken en zeide hij ook wel, dat Christus ἐκ δυο φυσεων één is
geworden, dat Hij μια φυσις is, en dat Goddelijke en menschelijke
natuur in Hem vereenigd zijn εἰς ἑν τι, εἰς μιαν οὐσιαν. Dit kon
misverstaan worden, en werd misverstaan door Eutyches, volgens
wien beide naturen door en na de vereeniging elk hare bijzondere
eigenschappen verliezen en veranderd en omgesmolten werden in
ééne nieuwe Godmenschelijke natuur, cf. Schwane, D. G. II 351 f.
Aan dit monophysitisme is in den nieuweren tijd de leer der κενωσις
verwant. Zij werd voorbereid door de Luthersche leer van de
communicatio idiomatum, boven bl. 245, werd verder ontwikkeld
door Zinzendorf, Plitt, Zinzendorfs Theologie II 166 f., en dan in deze
eeuw, onder den invloed der philosophie van Schelling en Hegel, die
de idee van het worden in God opnam, door velen als eenig
mogelijke verklaring van den persoon van Christus met warmte
verdedigd. Zij houdt in, dat de Logos bij zijne menschwording van al
zijne Goddelijke eigenschappen, ook de immanente, of althans van
zijne transeunte eigenschappen zich ontdaan heeft, tot het
standpunt van eene zuivere potentie afgedaald is, en dan vandaar in
vereeniging met de menschelijke natuur zich weder langzamerhand
tot een Godmenschelijk persoon ontwikkeld heeft, boven bl. 252.
Maar ook deze theorie is even onaannemelijk als die van Dorner. De
Schrift kent slechts één persoon, één subject, één Christus, maar
schrijft daaraan toch eene dubbele soort van eigenschappen toe,
Goddelijke en menschelijke. Hij is Logos en werd vleesch; Hij is naar
het vleesch uit Israel en toch God boven alles te prijzen enz., boven
bl. 239. Hetzij men nu meer, gelijk vroeger, de menschelijke natuur in
de Goddelijke laat veranderen, of, gelijk thans, meer de Goddelijke
zich laat ontledigen tot de menschelijke toe, of ook beide naturen
geheel of ten deele laat samenvloeien tot eene derde, tot een
mixtum quid; altijd wordt op pantheistische wijze de grens tusschen
God en mensch uitgewischt en de idee van den Godmensch
vervalscht. De monophysitische en kenotische leer is met de
onveranderlijkheid, met alle eigenschappen, met het wezen Gods,
en evenzoo ook met de natuur van het schepsel en van den
eindigen mensch in strijd. Eene Godheid of eene Goddelijke
eigenschap, die dit alleen potentia is en niet actu, is ondenkbaar; en
een mensch, die door ontwikkeling de Goddelijke natuur tot hare
eigene maken kan, houdt op een schepsel te wezen en gaat uit den
tijd in de eeuwigheid, uit de eindigheid in de oneindigheid over. Zelfs
is heel de gedachte van een Godmensch, bij wien de vereeniging
van beide naturen door beider vermenging vervangen is, een
monstrum, waarbij niemand zich iets denken kan. Zulk een kan niet
wezen de Middelaar Gods en der menschen, wijl Hij geen van
beiden is; Hij brengt de vereeniging, de verzoening, de
gemeenschap van God en mensch niet waarlijk tot stand, wijl Hij
zelf, door zijne vermenging van beide naturen, van beiden
onderscheiden en een tertium genus is. Cf. Form. Conc. ed. Müller
550, die de kenotische theorie verwerpt. Dorner, Entw. II 1261-1276.
Id. Gl. II 337 f. Id. Gesammelte Schriften 207-241. Vilmar, Dogm. II
54. Philippi, Kirchl. Gl. IV 386. Kähler, Wiss. d. chr. Lehre II 348.
Lipsius, Dogm. § 579. Schultz, Gottheit Christi 277 f. Bruce, The
humiliation of Christ, Edinb. 1870. Orr, Chr. view 280. Lobstein,
Revue de théol. et de philos. Mars 1891 p. 186 s. Id. Etudes
christol., Paris Fischbacher 1891. Chapuis, Revue de théol. et de
philos. Sept. 1891 p. 426 s. Scholten, L. H. K. II 385v.

14. Voorshands kan de theologie, indien zij waarlijk Schriftuurlijke

en christelijke theologie wil zijn, niet beter doen dan de leer der twee
naturen te handhaven. Zij mag zichzelve daarbij diep doordringen
van het gebrekkige, dat hare taal, bepaaldelijk ook in de leer van
Christus, aankleeft. Maar alle andere pogingen, die dusver
aangewend zijn om het christologisch dogma te formuleeren en
nader tot ons bewustzijn te brengen, doen te kort aan den rijkdom
der Schrift en aan de eere van Christus. En hiervoor heeft de
theologie in de eerste plaats te waken. Welke bezwaren tegen de
leer der twee naturen vroeger en later ook ingebracht zijn, zij heeft
toch dit voor, dat zij geen gegevens der H. Schrift verwaarloost, den
naam van Christus als den eenigen Middelaar Gods en der
menschen handhaaft, en ten slotte ook nog de meest klare en
heldere bevatting geeft van het mysterie der vleeschwording.
Immers, deze vleeschwording staat niet geisoleerd in de
geschiedenis. Zij is wel van alle feiten wezenlijk onderscheiden en
neemt eene geheel eenige plaats in, maar zij staat toch met alwat
vóór en naast en na haar heeft plaats gehad in nauw verband. Zij
heeft, gelijk ons vroeger bleek, tot voorbereiding en onderstelling de
generatie, de creatie, de revelatie en de inspiratie. Ten slotte dient
hier nog aan toegevoegd, dat zij ook in verband staat met het wezen
der religie. Religie is gemeenschap met God; zonder haar kan een
mensch geen waar, volkomen mensch wezen; het beeld Gods is
geen donum superadditum maar behoort tot zijne natuur. Die
gemeenschap met God is eene unio mystica; zij gaat ons begrip
verre te boven; zij is eene allernauwste vereeniging met God door
den H. Geest; zij is eene unio personarum, een onverbrekelijk en
eeuwig verbond van God en mensch, dat door de benaming ethisch
veel te zwak omschreven en daarom als mystisch aangeduid wordt;
zij is zoo innig, dat zij den mensch naar Gods beeld verandert en
hem de Goddelijke natuur deelachtig maakt, 2 Cor. 3:18, Gal. 2:20, 2
Petr. 1:4. Indien deze gemeenschap met God en mensch nu
waarlijk, niet als eene inbeelding maar als waarachtige realiteit
verstaan wordt, dan springt hare verwantschap en analogie met de
vleeschwording in het oog. Wie de generatie, de creatie, de
immanentie, de revelatie, de inspiratie, de religie, d. i. wie de
mededeelbaarheid Gods in waarheid belijdt, die heeft principieel ook
de incarnatie erkend. Niet in dien zin, alsof de vleeschwording uit het
wezen der religie vanzelf voortvloeien zou, maar wel zoo, dat de
erkenning der eene alle recht tot loochening der andere ontneemt.
Want indien de incarnatie hetzij van de zijde Gods hetzij van die des
menschen niet mogelijk is, dan kan ook de religie niet waarlijk
bestaan in gemeenschap van God en mensch. Maar de religie in
dezen zin is door de zonde verstoord; er is geen ware, zalige
gemeenschap van God en mensch. Daarom moest de vereeniging,
die in Christus tusschen Goddelijke en menschelijke natuur werd
gesloten een gansch bijzonder karakter dragen. Zij kon niet identisch
wezen met de religieuse verhouding tusschen God en mensch, want
zij moest juist van de ware religie weer de aanvang, het beginsel, de
objectieve verwerkelijking zijn. Een verbond laat zich niet
improviseeren; het moet met een volk gesloten worden in zijn koning
of vertegenwoordiger. En zoo ook heeft God, om zijne gemeenschap
met de menschheid weer werkelijkheid te doen zijn, in Christus als
haar Hoofd zich met haar vereenigd. Daarom is Christus geen
individu naast anderen, maar Hoofd en Vertegenwoordiger der
menschheid, de tweede en laatste Adam, de Middelaar Gods en der
menschen. De vereeniging van Goddelijke en menschelijke natuur in
Christus is daarom van de inwoning Gods in zijne schepselen en in
de geloovigen wezenlijk onderscheiden. Zij is niet eene unio
personarum maar eene unio personalis et substantialis; zij is geene
zedelijke vereeniging, die haar beeld vindt in het huwelijk, geen
overeenstemming van gezindheid en wil, geen gemeenschap der
liefde alleen. Maar zij is eene ἑνωσις φυσικη, gelijk Athanasius, c.
Apoll. I 8 en Cyrillus, Anathem. 3 haar noemden. Daarmede wordt
niet te kennen gegeven, dat die vereeniging noodzakelijk was en uit
eene van beide of uit beide naturen vanzelf voortvloeide, maar zij
heet zoo, wijl zij niet zedelijk is van aard, maar eene vereeniging der
naturen in den persoon des Zoons, eene unio naturarum, niet
naturalis maar personalis, Petavius, de incarn. III 4. Turretinus,
Theol. El. XIII 6, 3. En het resultaat dier vereeniging is niet eene
nieuwe natuur noch ook eene nieuwe persoonlijkheid, maar alleen
de persoon van Christus als Christus. Hij die in de gestalte Gods
was, bestond van nu voortaan ook in de gestalte eens menschen.
Krachtens dezen haar geheel eenigen aard, is de vereeniging
niet anders te denken dan als eene vereeniging van den persoon
des Zoons met eene onpersoonlijke menschelijke natuur. Indien toch
de menschelijke natuur in Christus een eigen, persoonlijk bestaan
had, zou er geen andere vereeniging dan eene zedelijke mogelijk
zijn geweest. Dan ware Christus ook niet persoonlijk God, maar
slechts een mensch, in nauwe gemeenschap met God levende. Dan
ook ware Christus een bepaald mensch met een eigen individualiteit
geweest, maar niet de tweede Adam, hoofd van het menschelijk
geslacht. Hij moest echter niet een individu naast anderen zijn; zijn
werk bestond niet daarin, dat Hij één enkel mensch, met wien Hij
zich vereenigde, tot de gemeenschap met God terugbracht. Maar Hij
moest het zaad Abrahams aannemen, Hoofd van eene nieuwe
menschheid zijn en eerstgeborene van vele broederen. Daartoe
moest Hij aannemen eene onpersoonlijke menschelijke natuur. Dit is
niet met de Anastasius Sinaita en anderen zoo te verstaan, dat
Christus de menschelijke natuur in hare algemeenheid, in den zin
der Platonische idee, heeft aangenomen, want deze bestaat wel in
de menschheid doch niet op zichzelve, in eene numerische eenheid,
Schwane, D. G. II 369. De menschelijke natuur in Christus was
integendeel in zooverre wel terdege eene individueele, dat Hij
daardoor van alle menschen, schoon dezelfde natuur deelachtig
door bepaalde eigenschappen onderscheiden was. Toch is Christus
daarom geen individu naast anderen, want de menschelijke natuur
had in Hem geen eigen, persoonlijk bestaan naast den Logos maar
was van den aanvang af door den H. Geest zóó voor de vereeniging
met den Logos en voor zijn werk toebereid, dat zij in dien Logos heel
het menschelijk geslacht vertegenwoordigen en voor alle menschen
van alle geslachten en standen en leeftijden, van alle eeuwen en
plaatsen de Middelaar Gods kon zijn. Cf. Greg. Nyss., Hilarius,
Basilius, Ephraem, Apollinaris e. a. bij Dorner, Entw. I 958 f.
Damascenus, de fide orthod. III 3. 6. 11. Thomas, S. Theol. III qu. 4
art. 4. Petavius, de incarn. V 5. Moor III 776. Pictet, Christ. Godg. I
552. Schneckenburger, Zur kirchl. Christol. 74 f. Ritschl, Rechtf. u.
Vers. III2 405. Shedd, Dogm. Theol. II 295.
Het is echter juist deze onderscheiding van natuur en persoon,
welke èn bij de triniteit èn bij de leer van Christus het grootste
bezwaar ontmoet en daarom ook in beide leerstukken de oorzaak
der meeste dwalingen is. Zoowel Nestorius als Eutyches konden
deze onderscheiding niet laten gelden en concludeerden daarom uit
de twee naturen tot twee personen of uit den éénen persoon tot
ééne natuur. De christelijke theologie werd echter bij de leer van
God en van Christus tot deze gewichtige onderscheiding geleid. In
God was er ééne natuur en drie personen; in Christus één persoon
en twee naturen. De eenheid der drie personen in het Goddelijk
wezen is in vollen zin naturalis, συνουσιωδης, coessentialis; de
eenheid der beide naturen in Christus is personalis. Deze
onderscheiding is ook wijsgeerig gerechtvaardigd. Natuur en
persoon verhouden zich niet, gelijk in Hegels philosophie, als wezen
en verschijning, als potentia en actus, zoodat de natuur, in alle
schepselen wezenlijk één, in den mensch door immanente kracht tot
persoon zich ontwikkelt. Maar natuur is het substraat, het
suppositum, datgene waardoor iets is wat het is, principium quo; en