ერზინჯანის დროებითი ზავი

ერზინჯანის დროებითი ზავი — დაზავება ოსმალეთის იმპერიასა და ამიერკავკასიის კომისარიატს შორის პირველი მსოფლიო ომის დროს. დაიდო ქალაქ ერზინჯანში (აღმოსავლეთი თურქეთი) 1917 წლის 5 (ახ. სტ. 18) დეკემბერს.

1917 წლის ოქტომბერში პეტროგრადში ხელისუფლების ხელში ჩაგდების შემდეგ რუსეთის ახალმა ბოლშევიკურმა მთავრობამ მსოფლიო ომი იმპერიალისტურად გამოაცხადა და გამოვიდა დაზავების მოთხოვნით „ანექსიისა და კონტრიბუციის გარეშე“. 1917 წლის 26 ოქტომბერს სრულიად რუსეთის საბჭოების II ყრილობაზე მიიღეს „დეკრეტი მშვიდობის შესახებ“. ამ დროისთვის რუსეთის ჯარების საბრძოლო მორალი და ორგანიზებულობა კავკასიის ფრონტზე საფუძვლიანად იყო შერყეული. საომარი მდგომარეობის დასრულებით დაინტერესებულნი იყვნენ ასევე ამიერკავკასიის დროებითი კოალიციური მთავრობა — ამიერკავკასიის კომსიარიატი — და ოსმალეთის ხელისუფლება, რომელსაც იმავდროულად ბრძოლა უწევდა დიდი ბრიტანეთის ჯარებთან მესოპოტამია-პალესტინის ფრონტზე.

1917 წლის 17 ნოემბერს კავკასიის ფრონტის სარდლობამ მიიღო ოსმალეთის კავკასიის არმიის სარდლის ვეჰიბ-ფაშას წინადადება, დაეწყო მოლაპარაკება დაზავების შესახებ. 21 ნოემბერს ეს წინადადება განხილულ იქნა ამიერკავკასიის კომისარიატის სხდომაზე. ქალაქ ერზინჯანში გაიგზავნა ამიერკავკასიის 5-კაციანი დელეგაცია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა კავკასიის არმიის შტაბის უფროსი გენერალ-მაიორი ე. ვიშინსკი. ოსმალეთის დელეგაციის ხელმძღვანელი იყო ოსმალეთის კავკასიის არმიის შტაბის უფროსი პოლკოვნიკი ომერ ლუთფი-ბეი. 4-დღიანი მოლაპარაკების შემდეგ, 1917 წლის 5 დეკემბერს, მხარეებს შორის დაიდო უვადო დროებითი ზავი და დადგინდა სადემარკაციო ხაზი. ამ დროისთვის, 2 დეკემბერს უკვე ხელმოწერილი იყო დროებითი ზავი ცენტრალურ სახელმწიფოებსა და საბჭოთა რუსეთს წარმომადგენლებს შორის ბრესტ-ლიტოვსკში, სადაც ამიერკავკასიის კომისარიატის წარმომადგენლები მიწვეული არ ყოფილან.

ერზინჯანის დროებითი ზავი ოსმალეთისთვის დიპლომატიური წარმატება აღმოჩნდა. დაზავების პირობების თანახმად, ოსმალებს უფლება არ მიეცათ, გადაეყვანათ ჯარები მესოპოტამიის ფრონტზე. ამან ოსმალებს საშუალება მისცა გაეძლიერებინათ კავკასიის არმია და საჭირო დროს შეტევა დაეწყოთ. ამასთან ამიერკავკასიის დელეგაცია დათმობაზე წავიდა და მიიღო ოსმალთა წინადადება: მხარეებისათვის სავალდებულო ყოფილიყო ბრესტის კონფერენციის გადაწყვეტილებები. ამან საშუალება მისცა ოსმალეთს ბრესტის ზავის თანახმად ამიერკავკასიის კომისარიატისაგან მოეთხოვა ყარსის, არტაანისა და ბათუმის ოლქების გადაცემა. 1918 წლის იანვარში ოსმალეთმა ისარგებლა შეცვლილი სამხედრო-პოლიტიკური რეალობით და რუსეთის კავკასიის ფრონტის სრული მოშლით და 30 იანვარს დაიწყო მასშტაბური შეტევითი ოპერაცია ერზრუმის, ვანის და ზღვისპირა მიმართულებებზე.

ლიტერატურა

• თევზაია ბ., დროებითი ზავის ჩამოგდება ოსმალეთთან (დელეგატის მოგონება), გაზ. «დროება», 1917 წ. 22 დეკ., N223.
• სვანიძე მ., 1917 წ. 5(18) დეკემბრის ერზინჯანის დროებითი ზავი, კრ.: ქართული დიპლომატიის წელიწდეული, ტ. 4, თბ., 1997.

• სვანიძე მ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 3, თბ., 2014. — გვ. 43.
• Документы и материалы по внешней политике Закавказья и Грузии, Тб., 1990.