ჩხირები
ჩხირები, ბაცილები (ლათ. bacilli, მხ. რ. bacillus — „ჩხირი“) — ჩხირის ფორმის ბაქტერიების ჯგუფი. აერთიანებს ფილოგენეტიკურად მრავალფეროვან ტაქსონებს. აქ შედის ისეთი ცნობილი პათოგენური გვარები, როგორიცაა Bacillus და Clostridium, ასევე Enterobacteriaceae-ის ოჯახის წარმომადგენლები. უმრავლესობა ნიადაგის მიკროორგანიზმია. ნაწილი პარაზიტული ფორმაა, ნაწილი — კომენსალური. უჯრედების განლაგების მიხედვით, გამოყოფენ ჩხირების რამდენიმე კატეგორიას:[1]
- დიპლობაცილები — ორი ჩხირისებრი ბაცილა, განლაგებული გვერდიგვერდ (მაგ., Klebsiella pneumoniae);
- სტრეპტობაცილები — ჩხირისებრი ბაცილები განლაგებულია ჯაჭვებად (მაგ., Streptobacillus);
- კოკობაცილები — მოკლე ბაცილები, რომელთა სიგრძე დაახლოებით მათი სიგანის ტოლია. შუალედური ფორმაა კოკსა და ბაცილას შორის, ამიტომ ხშირად ცალკე კატეგორიად გამოიყოფა (მაგ., Brucella, Bordetella);
- მესრისებრი — უჯრედები განლაგებულია ერთმანეთის მიმართ კუთხით, აქვთ ბოლოგამსხვილებული ფორმა (მაგ., Corynebacterium).
გრამდადებითი ჩხირები ძირითადად მიეკუთვნება Bacillota-ის ტიპს (სინ. Firmicutes), ხოლო გრამუარყოფითები — Pseudomonadota-ს (სინ. Proteobacteria). არიან როგორ აერობული, ისე ანაერობული ორგანიზმები.
| ჩხირების მაგალითები | |||
|---|---|---|---|
| ანაერობული | აერობული | ||
|
|
|
|
გრამდადებითი ჩხირები, როგორიცაა Bacillus-ის გვარის წარმომადგენლები, ცნობილია სპორების წარმოქმნის უნარით, რაც ზრდის მათ გადარჩენის შანსს მკაცრ გარემო პირობებში.[2][3] ეს სპორები შეიძლება უმოქმედოდ დარჩნენ ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში და სწრაფად განვითარდნენ ხელსაყრელ პირობებში, რაც მათი სასიცოცხლო ციკლის მნიშვნელოვანი ასპექტია.[3] ამის საპირისპიროდ, გრამუარყოფითი ჩხირები, როგორიცაა ნაწლავის ჩხირი (Escherichia coli) და Klebsiella pneumoniae, ხშირად ასოცირდება მულტირეზისტენტობასთან, რაც მნიშვნელოვან საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ ჯანმრთელობას ნოზოკომიურ ინფექციებში მათი როლის გამო.[4][5][6]
ჩხირებს მნიშვნელოვანი როლი აკისრიათ სხვადასხვა ეკოსისტემაში, მათ შორის ნიადაგსა და ადამიანის მიკრობიომში. მაგალითად, Bacillus-ის ზოგიერთი სახეობა სასარგებლოა მცენარეების ზრდისა და ნიადაგის ჯანმრთელობისთვის, ხოლო სხვები შეიძლება აფუჭებდნენ საკვებ პროდუქტებს.[7][8] ჩხირების პათოგენური პოტენციალი მრავალფეროვანია. მაშინ როცა ბევრი გრამდადებითი ჩხირი პირობითი (ოპორტუნისტული) პათოგენია, რომელსაც მხოლოდ გარკვეულ პირობებში შეუძლია ინფექციების გამოწვევა, ზოგიერთი, მაგალითად Bacillus anthracis, ცნობილია თავისი ვირულენტობით და ისეთი სერიოზული დაავადებების გამოწვევის უნარით, როგორიცაა ჯილეხი.[3][9] გრამდადებითები იწვევენ ასევე დიფტერიას (Corynebacterium diphtheriae), ტეტანუსს (Clostridium tetani),[1] კეთრს (Mycobacterium leprae),[10], ბოტულიზმს (Clostridium botulinum),[11] ტუბერკულოზს (Mycobacterium tuberculosis).[12] გრამუარყოფითი ჩხირები, განსაკუთრებით Enterobacteriaceae-ის ოჯახის წარმომადგენლები, ხშირად არიან საშარდე გზების, სისხლის მიმოქცევის სისტემის ინფექციებისა და პნევმონიის გამომწვევები,[4][13][14] Yersinia pestis არის ჭირს გამომწვევი პათოგენი (ცნობილია შავი ჭირის პანდემია), Salmonella typhi — მუცლის ტიფისა,[1] Vibrio cholerae — ქოლერისა.[15]
იხილეთ აგრეთვე
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ 1.0 1.1 1.2 Rod-shaped Bacteria - Types and Diseases en. byjus.com. ციტირების თარიღი: 10 სექტემბერი, 2024
- ↑ Galperin, Michael Y.; Yutin, Natalya; Wolf, Yuri I.; Vera Alvarez, Roberto; Koonin, Eugene V. (21 ივნისი, 2022). „Conservation and Evolution of the Sporulation Gene Set in Diverse Members of the Firmicutes“. Journal of Bacteriology. 204 (6). doi:10.1128/jb.00079-22. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ 3.0 3.1 3.2 Setlow, Peter (აპრილი, 2014). „Germination of Spores of Bacillus Species: What We Know and Do Not Know“. Journal of Bacteriology. 196 (7): 1297–1305. doi:10.1128/jb.01455-13. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ 4.0 4.1 Manandhar, Sulochana; Zellweger, Raphael M.; Maharjan, Nhukesh; Dongol, Sabina; Prajapati, Krishna G.; Thwaites, Guy; Basnyat, Buddha; Dixit, Sameer Mani; Baker, Stephen; Karkey, Abhilasha (დეკემბერი, 2020). „A high prevalence of multi-drug resistant Gram-negative bacilli in a Nepali tertiary care hospital and associated widespread distribution of Extended-Spectrum Beta-Lactamase (ESBL) and carbapenemase-encoding genes“. Annals of Clinical Microbiology and Antimicrobials. 19 (1). doi:10.1186/s12941-020-00390-y. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Zheng, Zihao; Shao, Ziqiang; Lu, Lihai; Tang, Siyu; Shi, Kai; Gong, Fangxiao; Liu, Jingquan (20 ოქტომბერი, 2023). „Ceftazidime/avibactam combined with colistin: a novel attempt to treat carbapenem-resistant Gram-negative bacilli infection“. BMC Infectious Diseases. 23 (1). doi:10.1186/s12879-023-08715-w. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Elawady, Basma Ahmed; Mahmoud, Noha Refaat; Badawi, Hala El-Sayed; Badr, Azza Essam Eldin; Gohar, Noha Mahmoud (23 აპრილი, 2024). „Antimicrobial activity of cefepime-tazobactam combination against extended spectrum beta-lactamase and/or AmpC beta-lactamase- producing gram-negative bacilli“. BMC Infectious Diseases. 24 (1). doi:10.1186/s12879-024-09296-y. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Abdulsalam, Rukayat Abiola; Ijabadeniyi, Oluwatosin Ademola; Cason, Errol D.; Sabiu, Saheed (18 სექტემბერი, 2023). „Characterization of Microbial Diversity of Two Tomato Cultivars through Targeted Next-Generation Sequencing 16S rRNA and ITS Techniques“. Microorganisms. 11 (9): 2337. doi:10.3390/microorganisms11092337. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Mallozzi, Michael; Viswanathan, Vk; Vedantam, Gayatri (ივლისი, 2010). „Spore-forming Bacilli and Clostridia in human disease“. Future Microbiology. 5 (7): 1109–1123. doi:10.2217/fmb.10.60. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Malekzadegan, Yalda; Abdi, Ali; Heidari, Hamid; Moradi, Melika; Rastegar, Elham; Sedigh Ebrahim-Saraie, Hadi (დეკემბერი, 2019). „In vitro activities of colistin, imipenem and ceftazidime against drug-resistant Pseudomonas aeruginosa and Acinetobacter baumannii isolates in the south of Iran“. BMC Research Notes. 12 (1). doi:10.1186/s13104-019-4344-7. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Sugawara-Mikami, Mariko; Tanigawa, Kazunari; Kawashima, Akira; Kiriya, Mitsuo; Nakamura, Yasuhiro; Fujiwara, Yoko; Suzuki, Koichi (31 დეკემბერი, 2022). „Pathogenicity and virulence of Mycobacterium leprae“. Virulence. 13 (1): 1985–2011. doi:10.1080/21505594.2022.2141987. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Rawson, Alexander M.; Dempster, Andrew W.; Humphreys, Christopher M.; Minton, Nigel P. (31 დეკემბერი, 2023). „Pathogenicity and virulence of Clostridium botulinum“. Virulence. 14 (1). doi:10.1080/21505594.2023.2205251. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Cook, Gregory M.; Berney, Michael; Gebhard, Susanne; Heinemann, Matthias; Cox, Robert A.; Danilchanka, Olga; Niederweis, Michael (2009). „Physiology of Mycobacteria“. Advances in Microbial Physiology. 55: 81–319. doi:10.1016/S0065-2911(09)05502-7.
- ↑ Abdallah, Nermeen (1 ოქტომბერი, 2021). „Detection of carbapenemase production by blood culture carbapenem inactivation method (bcCIM) compared to modified carbapenem inactivation method (mCIM) in bloodstream infections“. Egyptian Journal of Medical Microbiology. 30 (4): 25–32. doi:10.21608/ejmm.2021.197451. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Debnath, Jayanta; Saha, Anup; Kumar Da, Pradip; Sekhar Das, Niladri; Tripathi, Pranjal (28 დეკემბერი, 2020). „Prevalence and antibiotic susceptibility pattern of multidrug resistant gram negative bacilli in lower respiratory tract Infections in a tertiary care hospital of Tripura“. Indian Journal of Microbiology Research. 5 (4): 538–542. doi:10.18231/2394-5478.2018.0109. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|date=-ში (დახმარება) - ↑ Panarelli, Nicole C. (2024) „Infectious Diseases of the Gastrointestinal Tract“, Gastrointestinal and Liver Pathology, გვ. 243–298. DOI:10.1016/B978-0-323-52794-1.00009-2.