Alfonso XIII
 | Bul maqala Wikipedia qaǵıyda hám talaplarına say bolıwı ushın wikilestiriliwi kerek. |
| Alfonso XIII | |
|---|---|
ispansha Alfonso XIII | |
 | |
 _Version_with_Golden_Fleece_and_Charles_III_Orders.svg) | |
|
Wákillik dáwiri 1886-jıl 17-may — 1931-jıl 14-aprel | |
| Aldınǵı isker | Alfonso XII |
| Keyingi isker |
lawazım biykar etildi; Niseto Alkala Samora-hám-Torres Ispaniya prezidentı retinde Xuan Karlos I Ispaniya patshası retinde (1975 baslap) |
| Jeke maǵlıwmatları | |
| Tuwılǵan sáne | 1886-jıl 17-may |
| Tuwılǵan jeri | Madrid |
| Qaytıs bolǵan sáne | 1941-jıl 28-fevral |
| Qaytıs bolǵan jeri | Rim |
| Dinastiyası | Ispaniya Burbonları |
| Ómirlik joldası | Viktoriya Evgeniya Battenberg |
| Balaları | nızamlı: Alfonso (1907) Xayme(1908) Beatrisa (1908) Mariya Kristina (1911) Xuan (1913) Gonsalo (1914) + 6 nızamsız |
| Anası | Mariya Kristina Avstriyalı |
| Ákesi | Alfonso XII |
| Qolı | .svg){kind=small} |
Alfonso XIII (ispansha Alfonso XIII, 1886-jıl 17-may, Madrid — 1941-jıl 28-fevral, Rim) — Ispaniya patshası (1886-1931), patsha Filipp VI atası.
Húkimranlıǵı
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Tariyxdaǵı kópshilik monarxlardan ayrıqsha tárizde, Alfonso tuwılǵanidan berli húkimranlıq etken, ákesi Alfonso XII opatınan 6 ay ótkennen tuwılǵan hám tezlik penen patsha dep daǵaza etilgen, biraq omirinıń aqırıǵa shekem emes, revolyuciya tárepinen mámleketten shıǵarıp jiberilgen.
Jas patsha áskeriy beyimlikke iye bolǵan qatań elita tálimin aldı, biraq bul onıń liberalizm ideyalarına qosılıwına tosqınlıq etpedi. Ol milliy ayrıqshalıqlardı esapqa alǵan halda, Britaniya modeli ruwxında ekonomikalıq hám siyasiy reformalar zárúr ekenligin anıqlaǵan. Ispaniya siyasiy sistemasında patsha oraylıq poziciyaǵa iye edi hám Evropadaǵı derlik barlıq kásiplesleri sıyaqlı júdá keń konstituciyalıq húkimetke, sonıń menen birge, áskeriy jumıslar hám sırtqı siyasatda zárúrli kepilliklerge iye bolıp, kortesler menen suverenitetni bólıstı. Onıń siyasatqa tiykarǵı tásiri húkimetti qáliplestiriwdegı sheshiwshi roliǵa tiykarlanǵan bolıp, ol jaǵdayda ol húkimet basshısın belgilew hám lawazımınan shetlestırıw ushın "Korollıq jeńillikleri" dep atalǵan zatlardan paydalanǵan. Usınıń menen birge, onıń maqseti húkimettiń kelisim ózgeriwin ańsatlastırıw hám húkimetke kelgen partiya húkimranlıq ushın jeterli kópshilikke iye bolǵan jańa korteslerni "shaqırıw" edi. Bunday mexanizm bar ekenligi sebepli Alfonso tez-tez húkimet jumıslarına aralasıp, ministrlerdi óz tilegine qaray tayınlaǵan hám lawazımınan ketkızgen.