Kalindula

«Kalindula» yag'nıy xalıq tilinde Tırnaqgu'l.Bul gu'ldin' tırnaqgu'l dep atalıwı onın' tuqımının' tırnaqqa uqsawı menen baylanıslı. Tırnaqgúldiń gúllew dáwiri may ayının' aqırınan noyabr ayına shekem dawam etedi. Da'rilik ma'sette jaz hám gúz dawamında hár 2-3 kúnde topgúlleri jıynap alınadı. Qolda jıynalǵanında gúl sebetsheleri gúl baldaǵi tiykarınnan topgúlde 1-2 sm bánt qaldırıp sindirip alınadı.

Ósimliktiń jer ústki bólegi orip alınıp, baw-baw etiledi, keyin jayip quritiladi hám malǵa jem retinde isletiledi.

Hasıldarlıq gektarına 6 -8 centnerdi quraydı.

Shiyki ónimdi tayarlaw hám onıń sapası. Sebetshe topgúlleriniń gúlleri jalpı gúllew dáwirinde jıynaladı hám saya orınlarda quritiladi. Gúllerin jaz boyı jıynaw múmkin. Gúlleri jaqsılap tazalanǵan jerde yamasa beton maydanda qaǵaz ústine juqa etip jayip 4-6 kún dawamında sayada quritiladi. Tolıǵı menen quriǵan shiyki ónim qutilarǵa tóselgen qaǵaz ústine tiǵizlanbastan jaylanadı yamasa qaǵaz qaplarǵa 20 kg. nan salıp oraladı. Shiyki ónim qurǵaq bazalarda 2 jılǵa shekem saqlanadı.

Medicinada qollanılıwı hám ximiyalıq quramı boyınsha Tırnaqgúldiń preparatlari tiykarınan antiseptik hám tımawǵa qarsı qural retinde isletiledi. Izertlewler sonı kórsetedi, preparatti ishge qabıl etkende ol zapıran aydawshı, qan basımın túsiriwshi, tınıshlantıratuǵın hám uyqini jaqsılaytuǵın qural retinde tásir etedi. Bunnan tısqarı, ósimlik gúli baylawshı, sidik aydawshı, tımawǵa qarsı, ter aydawshı, infektsiyaǵa qarsı hám qan tazalaytuǵın qural retinde de isletiledi. Tırnaqgúlden demleme retinde paydalanıladı, odan shúyeldi túsiriw ushın baylam hám plastir da etip isletiledi hám de teriniń tımaw keselliklerin emlewde de qollanıladı. Tırnaqgúldiń demleme hám qaynatpaları asqazan -ishek jolları, búyrek, sidik jolları, talaq keselliklerinde isletiledi. Demleme tayarlaw ushın 20 g qurǵaq gúlleri alınıp, oǵan 0,5 l suw salınadı hám demlenedi. Kúnine 1 as qasıqtan - 4 ret qabıl etiledi. Sebetshe topgúldiń gúlleri tolıq ashılǵanınan keyin jıynaladı. Keyin jıllı hám jaqsı samallatilatuǵın orında yamasa sıpa astında, sayada, ashıq hawada quritiladi. Tırnaqgúl aspazshiliqda salatlar tayarlawda isletiledi.

Tırnaqgúl demlemesi - 1 as qasıq tırnaqgúdi 1 stakan qaynaǵan suw menen demlenedi, 1 saat tındırıladı, keyin demlemeni súzip, 1 as qasıqtan kúninde 3 mezgil qabıl etiledi. Bul demleme asqazan jarası, gastrit hám bawır keselliklerinde qollanıladı. Bul demlemeni tamaq awırǵanda hám awız bosliǵiniń isiwinde de isletiw múmkin.

Shúyeldi túsiriw ushın jańa topgúldiń gúlleri alınadı hám olardı  ezip, shúyelge qoyıladı. Ústinen plastir jabıstırıladı hám azanǵa shekem qaldıriladi. Bul emlewdi shúyel túsip ketgenge shekem dawam ettiriledi. Tırnaqgúldiń spirtdegi demlemesi - 100 ml 70% spirt alınıp, oǵan 10 g tırnaqgúl gúlleri salınadı hám bir neshe saatqa qaldıriladi. Bul demleme sırtqı keselliklerde; 1 shay qasıq demlemeni 200 g qaynaǵan suwda aralastırıp paydalanıladı. Qospa irińli jaralar, kúygende hám teriniń zaqım aliwinda qollanıladı.

Tırnaqgúldiń suwdaǵı demlemesi - 1 as qasıq ósimlik gúli 100 ml qaynaǵan suw menen termosda demlenedi. Onı 1-2 saatqa qaldıriladi. Tayın demleme súzilip, 1 as qasıqtan kúnine 3 mezgil gastrit keselliginde ishiledi. Sonıń menen birge, bul demlemeden ingalyatsiya qılıwda, jaralardı juwıwda paydalanıladı. Tırnaqgúl gúlleri 3 % karotinoid, flavonoid, saponin, efir mayi, ashshı hám aslawshi elementlerdı, organikalıq kislotalar, fermentler, vitamin S, alkaloid hám basqa elementlerdı saqlaydı. Bul ósimlikten hámledarlıq waqtında paydalanıw múmkin emes.

Dárilik tırnaqgúldi Ózbekstannıń barlıq aymaqlarında jetiwitiriw múmkin.Bul gu'l tek g'ana u'yin'izge shıray berip qalmastan,al medicinada bir qansha keselliklerge qarsı sapalı gu'resedi.Sonın' ushın u'y aldı qıytaq jerin'izge tırnaqgu'l egiw usınıs etiledi.