Reńli metallar

Reńli metallarǵa mıs, alyuminiy, qorǵasın, rux, nikel, titan, magniy hám basqalar kiredi. Zamanagóy mashinasazliqda reńli metallardiń áhmiyeti júdá úlken, ásirese energetika, elektrotexnika, radioelektronika, samalyotsazliq hám avtomobil sazlıq sanaatlarında hám baylanıs tarawlarında reńli metallar hám olardiń eritpeleri júdá kóp isletiledi.

Ózbekstan reńli metal kániniń rezervleri boyınsha dúnyada jetekshi mámleketler qatarına kiredi. Reńli metallardıń káninde bir waqtıniń ózinde bir qansha túrli metallar; qorģasın, mıs, altın, gúmis, temir, sınap hám kemden-kem ushraytuǵın metallar bar. Bunday rudalar kóp metalli rudalar dep ataladı. Sol sebepli reńli metallardıń rudaların kompleks qayta islep bir waqtıniń ózinde hámme qımbatlı metalladı ajıratıp alıwǵa háreket etiledi.

Ózbekstan Respublikası ekonomikasın rawajlandırıwda mıs hám aluminiy islep shıǵarıwdı sezilerli kóbeytiw, sonıń menen birge, qorǵasın, magniy, nikel, titan, volframli hám titanli konsentratlardı hámde qımbat bahalı metallardı islep shıǵarıwdı keńiytiriw zárúrli áhmiyetke iye.

Reńli metallar Alyuminiy - eń mayısqaq hám jumsaq aq gúmis reńdegi metal. Alyuminiy jerde eń kóp tarqalǵan metal. Ximiyalıq aktiv bolǵanı ushın bul metal tiykarınan oksid kórinisinde ushraydı. Alyuminiydi joqarı elektr hám ıssı ótkezgishlik ózgesheligine iye, hám de korroziyaǵa shidamlilıģı menen parıq etedi. Odan elektr sımları hám úy ushın hár túrlı úskeneler tayarlanadı. Salıstırǵanda mexanik kórsetkishleri tómen bolǵanı ushın avtomobil sazliq eritpelerinen paydalanıladı.Alyuminiy eritpeleri quyılatuǵın hám basım menen islew beriletuǵınlarǵa bólinedi. Quyma eritpelerine tiykarınan kremniy, magniy, mıs qosıladı. Basım menen islew beriletuǵın alyuminiy eritpeleri joqarı mexanik hám texnologiyalıq ayrıqshalıqlarǵa iye, bul eritpelerdiń atı duralyuminiy dep ataladı. Duralyuminiy balǵalaw, shtampovka jaqsı beriledi. Detal birdey formaǵa keltirilgennen keyin ol kepserlew hám qatıw processinen ótkeziledi. Bul duralyuminiydi qattılıǵın hám bekkemligin asıradı, biraq mayısqaqlıģǵın azaytadı. Tiykarınan avia sazliq hám samolyot sazliqta keń qollanıladı.