Бандыхон ауданы

Аудан
Бандыхон ауданы
өзб. Bandixon tumani
Әкімшілігі
Кіреді	Сұрқандария облысы
Әкімшілік орталығы	Бандыхон ауылы
Тарихы мен географиясы
Құрылған уақыты	1992
Жер аумағы	200 км²
Биіктігі · Ең биік	454 м
Уақыт белдеуі	+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	75 мың адам (2019)
Тығыздығы	145 адам/км²
Ұлттық құрамы	(96%) өзбектер, 3% тәжіктер
Ресми тілі	Өзбек тілі
bandikhan.uz  (өзб.)

Бандыхон ауданы — Сұрқандария облысындағы аудан. Ол 1992 жылы 18 мамырда құрылған.. 2010 жылы қаржылық қиындықтарға байланысты таратылды. 2019 жылдың 18 қазанында қайта ұйымдастырылды. Бандыхон ауданы облыстың Құмқорғон, Қызырық, Жарқөрғон, Шеробад, Бойсун аудандарымен шектеседі. Ауданы 0,20 мың км.кв. Халық саны 75 000 адамнан асады (2019). Бандыхон ауданында 6 ауыл жиналысы (Бандихон, Бектепа, Кыршак, Алмазор, Чорвадор, Қызырық) бар. Орталығы – Бандыхон ауылы.

Тарихы

Ауданда бірқатар тарихи ескерткіштер бар, олардың ішіндегі ең үлкені Бандыхон қорғаны. Бандыхон бекінісі біздің дәуірімізге дейінгі II-I ғасырларға жатады және оны археологтар 1973 жылы ашқан. 1975—1976 жылдары қазба жұмыстары жүргізілді. Көне арнаны Оргүлсойдың арнасы екіге бөледі. Жалпы аумағы 1,5 гектарды құрайды. Шығыстан батысқа қарай 250 м, солтүстіктен оңтүстікке 170 м. Қорған бекінісі ескерткіштің шығыс бөлігінде – қазіргі зират орнында орналасқан. Шаршы пішінді 90—70 метр; Биіктігі 5—6 метр. Тұрғын үйлер мақтадан және шикі кірпіштен салынған. Әр кезеңдегі керамикалық ыдыстар мен тас қарулар табылды. Бандыхон төңірегіндегі Майдатепа, Ғозимулло, Бектепа, Кіндіктепа, Қөрғон сияқты төбелер ерте заманда халықтың қонысы болғаны дәлелденген. Ертеде Бадихон ағысы кірпіштен жасалған бөгетпен бітеліп, Бандыхон-Қызырық жазықтарына су жіберген. Атап айтқанда, Ғозимулло төбесін тексерген кезде ауыз бұлақ суы қыш құбырлармен алыстан әкелінгені анықталды. Бандихон атауы бөгет – көпір дегенді білдіретін «бан» сөзінен шыққан.

Табиғаты

Бандихон ауданының аумағы негізінен солтүстіктен шығысқа және батыста оңтүстікке қарай азайып келетін Сурхон-Шеробод далаларының солтүстік бөлігінде орналасқан. Аудан аумағында негізінен оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай жатқан Шеробод-Сарықамиш таулары мен Бандыхон-Қизирик төбелері бар. Климаты құрғақ субтропиктік климат. Қаңтардың орташа температурасы 2,5 °C — 3 °C, шілдеде 30 °C — 31 °C. Жылдық жауын-шашын мөлшері 160-200 мм. Ауданның солтүстігінен Бандыхон өзені ағып жатыр. Аудан шаруашылықтары Оқкопчығай және Шеробод арықтарынан суарылады. Топырағы сұр, құмды және жартылай құнарсыз топырақтарға тән. Өсімдіктер эфемерлер мен эфемероидтардан тұрады. Қасқыр, түлкі, бауырымен жорғалаушылар, құстар мен жәндіктер (шаяндар, қарақұрттар) тау бөліктерінде және сайларда мекендейді.

Халқы

Халықтың басым бөлігі (96%) өзбектер, 3% тәжіктер, татарлар, орыстар және т.б. Орташа алғанда 1 км.кв-ге 145 адамнан келеді. Барлық тұрғындар ауылда тұрады.

Ауыл шаруашылығы

Экономикасы негізінен аграрлық. Аудан жер қорының 70 пайызын суармалы егістік алқаптар құрайды. Жайылым 27,5%, егістік 2,5% құрайды. Бандыхон ауданында 6 колхоз бар. Ауыл шаруашылығында мақта өсіру негізгі орынды алады. Дәнді дақылдар егіліп, жүзім, бақша шаруашылығы дамыған.

Экономикасы

Мал шаруашылығына маманданған 4 шағын кәсіпорын, 46 шаруа және фермер қожалықтары, 5 акционерлік қоғам бар. 22 жеке шағын кәсіпорын, 11 диірмен, 40 жеке дүкен мен асхана, 6 объювоз бар. Шерабад-Денау тас жолы Бандихон ауданын кесіп өтеді. Бандихон ауданында Шредер атындағы Республикалық бау-бақша, жүзім және шарап шаруашылығы корпорациясының филиалы бар. Бандыхон ауданында 6 колхоз бар. Ауыл шаруашылығында мақта өсіру басты орын алады. Дәнді дақылдар егіліп, жүзім, бақша шаруашылығы дамыған. Бандихон бидайының бағасы соңғы кездері базарларда 1,5—2 есе қымбаттаған. Хисор қойлары Бандихонда 180-200 кг тас басады.