kirin

 Binêre herwiha: kirîn

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /kɪˈɾɪn/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: ki·rin

Lêker

kirin (lêkera gerguhêz)
Rehê dema niha: -k-
RP. Niha
	ez	dikim
	tu	dikî
	ew	dike
	em, hûn, ew	dikin
Fermanî	Yekjimar	bike
	Pirjimar	bikin
Rehê dema borî: -kir-
RP. Boriya sade
	min	kir
	te	kir
	wê/wî	kir
	me, we, wan	kir
Formên din: Tewandin:kirin

Kesek kar dike. Peyvên kar û kirin hevreh in.

kirin lêkera xwerû, gerguhêz, k-ya nerm

1. bi cih anîn, pêk anîn, encam dan

   Tu çi dikî?

   Bikin! – Neke! – Meke!

   Min hemû ev kar kiriye.

   • Were nîşanê Nişanî de xwe bêperde seher
     Lê ji xûnê bike perhîz ku şehîdan çi hisab — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
2. niyet hebûn, li ber bûn, biniyet bûn, hewl dan, armanc bûn

   Min dikir bipirsim lê ez newêriyam.

3. nêzîk bûn, kêm man ku tiştek biqewime

   Ji qehran dike xwe bikuje.

4. lîstin, pê ve mijûl bûn

   Ez futbolê dikim. ― Ez futbolê dilîzim.

5. zewicîn, mêr kirin, şû kirin, jin anîn, wek hevser qebûl kirin

   Ez bêmêr bimirim jî, ez te nakim.

6. gan kirin, seks kirin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
7. xwestin
   • Kir ku ji avê derbas bibe. — (Mela Mûsayê Hekarî, Amadekar: Hêmin Omer, Durrû’l Mecalîs, 2022 ["1857"], r. 116)
8. wek lêkereke sivik bo çêkirina lêkerên nû ji navdêr û rengdêran

   qebûl kirin, razî kirin, xwedî kirin, dest pê kirin

   mezin kirin, xurt kirin, bihêz kirin, perîşan kirin

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: krn‎
• kurdî-krîlî: кьрьн

Jê

 Agadarî: Gelek peyv bi alîkariya lêkera sivik ya "kirin" tên çêkirin loma rêzkirina hemûyan li vir ne mimkin e. Bnr. Lêkerên li gel "kirin" (pêkhatî) û:

Peyvên kurmancî yên hevedudanî bi kirin (4760 R)

Peyvên kurmancî yên pêkhatî bi kirin (3628 R)

Etîmolojî

Hevreha soranî krdn‎ (kirdin), kurdiya başûrî kirdin, lekî kirdin, goranî/hewramî kerdey, zazakî kerdene, farisî krdn‎ (kerden), tacikî кардан (kardan), partî 𐭪𐭫𐭲 (kirt), pehlewî 𐭪𐭫𐭲‎ (kirt), avestayî 𐬐𐬆𐬭𐬆𐬙𐬀‎ (kərəta, “kirî”) û 𐬐𐬆𐬭𐬆𐬥𐬀𐬊𐬌𐬙𐬌‎‎ (kərənaoiti, “ew dike”), hexamenişî 𐎠𐎤𐎢𐎫𐎠 (a-ku-u-t-a /akutā/, “wî kir”), sanskrîtî कृणोति (kṛṇóti) û करोति (karóti), hindî करना (kerna), ûrdûyî krna‎ (kerna), hîtîtî 𒆪𒂊𒅕𒋫 (ku-e-er-ta, “kir”) û 𒆪𒅕𒈪 (ku-er-mi, “dikim”), lîtwanî kùrti (“kirin, çêkirin, ava kirin”) û kerė́ti (“sihr kirin”), rûsî ча́ры (čáry, “sihrkirin”). hemû ji proto-hindûewropî *kʷer- (“kirin, çêkirin, ava kirin”).

Ji heman rehî herwiha peyva kar û paşgirên -kar, -ker, -gar, -ger (-ger wek bo nimûne di peyva asinger, hesinger de).

Peyv ji zimanekî hindûîranî ketiye hinek zimanên ûralî jî, bo nimûne: ûdmûrtî карыны (karyny) û komî-permyakî керны (kerny).

Wek paşgirên -kâr, -ker, -gâr ketiye tirkî û gelek zimanên din jî yên tirkîkî, bo nimûne di van peyvên tirkî de: muhafazakâr, peyker, rüzgâr û bi dehan an bi sedan peyvên din.

Çavkanî:

• Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007
• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
• Derksen, Rick: Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon [Ferhenga etîmolojî ya peyvên mîrasî yên slavî] (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill 2008.
• Kloekhorst, Alwin (2008): Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 5), Leiden, Boston: Brill.
• Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
• Mallory, J. P.; Adams, D. Q., editors (1997): Encyclopedia of Indo-European culture [Zanistnameya Çandeya Kultûra Hindûewropî], London, Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers.
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Bi zaravayên din

• Hewramî: kerdey
• Kurdiya başûrî: krdn‎ (kirdin), kirdin
• Lekî: krdn‎ (kirdin), kirdin
• Soranî: krdn‎ (kirdin)
• Zazakî: kerdene

Werger

bi cih anîn, encam dan, çêkirin (1)

• Afrîkansî: doen → af
• Albanî: bëj → sq
• Almanî: tun → de, machen → de

  Elmanîşî: tue

• Amharî: ማድረግ (madräg)
• Aragonî: fer → an
• Aramiya nû ya asûrî: ܥܵܒ݂ܹܕ‎ (ʿawed)
• Aromanî: fac
• Asamî: কৰ (kor)
• Astûrî: facer → ast
• Aşkunî: ko
• Aynuyî: キ (ki)
• Azerî: eləmək, etmək → az, qılmaq
• Balînî: gaé
• Baskî: egin
• Belarusî: рабі́ць impf (rabícʹ), зрабі́ць pf (zrabícʹ)
• Bengalî: করা (kôra)
• Bextiyarî: krdn‎ (kerden)
• Bretonî: ober → br
• Bulgarî: пра́вя (právja)
• Burmayî: လုပ် → my (lup), ပြု → my (pru.)
• Çeçenî: да (da), дан (dan)
• Çekî: dělat impf, udělat pf
• Çerokî: ᎾᏛᏁᎭ (nadvneha)
• Çînî:

  Mandarînî: 做 (zuò), 作 → zh (zuò)

• Çuvaşî: ту (tu)
• Dalmatî: fur
• Danmarkî: gøre → da, udføre
• Endonezyayî: buat → id, laku → id, melakukan → id
• Erebî: fَ'َlَ‎ (faʿala), 'َmِlَ‎ (ʿamila)

  Erebiya cezayirî: dar‎

  Erebiya misrî: 'ml‎ (ʕamal)

  Erebiya hîcazî: sَwَّî‎ (sawwa)

• Ermenî: անել → hy (anel)
• Esperantoyî: fari → eo
• Estonî: tegema → et
• Extremaduranî: hazel
• Farisî: kَrdَn‎ (kardan)
• Fînî: tehdä
• Fransî: faire
• Friyolî: fâ
• Frîsiya bakur: düünj, du
• Frîsî: dwaan
• Gaelîka skotî: dèan
• Galîsî: facer → gl
• Gotî: 𐍄𐌰𐌿𐌾𐌰𐌽 (taujan)
• Gurcî: კეთება → ka (ḳeteba)
• Guwaranî: japo → gn
• Haîtî: fè
• Hindî: करना → hi (karnā)
• Hîlîgaynonî: buhat, pagbuhat
• Hmongî: ua
• Holendî: doen → nl
• Îbranî: עָשָׂה‎ (asá),פָּעַל‎ (pa'al)
• Îdoyî: facar → io
• Îlokanoyî: aramid
• Îngilîziya kevn: dōn
• Îngilîzî: do → en, perform → en, execute → en
• Îngûşî: де (de)
• Înterlîngua: facer
• Îrlendî: déan, dein
• Îstriyotî: fà
• Îtalî: fare → it
• Îzlendî: gera → is, gjöra
• Japonî: する → ja (suru), やる → ja (yaru), なさる (nasaru), 致す → ja (いたす, itasu)
• Javayî: gawe → jv, gawé → jv
• Kamkata-viriyî: ku
• Kankanayiya bakurî: ikkan
• Kannadayî: ಮಾಡು → kn (māḍu)
• Kapverdî: faze
• Katalanî: fer
• Keçwayî: ruray → qu, rurai
• Keşmîrî: kَrُn‎ (karun)
• Kirgizî: этүү (etüü)
• Kîngalî: කරනවා (karanawā)
• Koreyî: 하다 → ko (hada)
• Korsîkayî: fà
• Kreyoliya morîtanî: fer
• Kumikî: этмек (etmek)
• Ladînî: fé, fèr
• Latgalî: dareit
• Latînî: faciō → la, agō → la
• Latviyayî: darīt → lv, veikt
• Lawsî: ເຮັດ → lo (het), ທຳ (tham)
• Lezgînî: авун (avun)
• Lîtwanî: daryti → lt
• Lombardî: fà
• Mòçenoyî: mòchen
• Makedonî: прави → mk (pravi), врши (vrši), направи → mk (napravi)
• Malayalamî: ചെയ്യുക → ml (ceyyuka)
• Malezî: buat → ms
• Maltayî: għamel
• Mazenderanî: hakrdn‎ (hâkërden)
• Mbya guaraniyî: japo
• Mecarî: tesz → hu, csinál → hu
• Misrî: (jrj)
• Mongolî:

  Kirîlî: хийх → mn (hijh)

• Nahwatliya klasîk: chīhua
• Nahwatlî: chīhua → nah
• Nanayî: анго-
• Napolîtanî: fà
• Nedersaksî:

  Saksoniya jêrîn ya holendî: doan

  Almaniya jêrîn a almanî: doon

• Nepalî: गर्नु → ne (garnu)
• Normandî: faithe
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: gjøre → no, utføre → no

  Norweciya nînorskî: gjere → nn, utføre → nn

• Oksîtaniya kevn: far
• Oksîtanî: far → oc, har → oc, faire → oc
• Oriyayî: କରିବା → or (kôriba)
• Osetî: кӕнын (kænyn)
• Oygurî: qîlmaq‎ (qilmaq)
• Ozbekî: qilmoq → uz
• Palî: karoti
• Papyamentoyî: hasi
• Peştûyî: kwl‎ (kawël)
• Pîpîlî: -chiwa, -chihua
• Polonî: robić → pl impf, zrobić → pl pf, czynić → pl impf, uczynić → pl pf
• Portugaliya kevn: fazer
• Portugalî: fazer → pt, realizar → pt
• Puncabî: ਕਰਨਾ (karnā)
• Qazaxî: істеу → kk (ısteu)
• Qiptî: ⲉⲓⲣⲉ (eire)
• Rapanuyî: haka
• Romagnolî: fêr
• Romancî: far
• Romanyayî: face → ro
• Rusî: де́лать impf (délatʹ), сде́лать pf (sdélatʹ)
• Rusînî: роби́ти impf (robýty)
• Saksoniya kevn: dôn, fremmian, gifrummian
• Samogîtî: darītė, dėrbtė
• Sanskrîtî: करोति → sa (karóti)

  Sanskrîtî: कृणोति → sa (kṛṇóti)

• Sardînî: fàchere

  Sardînî: fai

• Sebwanoyî: buhat, buhaton
• Sicîlî: fari → scn
• Sindhî: ڪَrَڻُ‎ → sd
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: радити

  Latînî: raditi → sh, činiti → sh

• Sîlhetî: ꠇꠞꠣ (xora)
• Skotî: dae
• Slaviya rojavayî ya kevn: робити impf (robiti)
• Slovakî: robiť → sk impf, urobiť pf
• Slovenî: storiti,ukreniti, narediti
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: cyniś impf

  Sorbiya jorîn: činić impf, sčinić pf

• Spanî: hacer
• Swêdî: göra → sv
• Şanî: ႁဵတ်း (hét)
• Tabasaranî: апӏуб (aṗub)
• Tacikî: кардан → tg (kardan)
• Tagalogî: gawin, gumawa, isagawa
• Tamîlî: செய் → ta (cey), பண்ணு → ta (paṇṇu)
• Tayiya bakurî: ᩁᩮᩢ᩠ᨯ, ᨿᩮ᩠ᨿᩡ, ᨿᩡ, ᨿ
• Tayî: ทำ → th (tam)
• Telûgûyî: చేయు → te (cēyu)
• Teterî: эшләү (eşläü)
• Tetûmî: halo
• Tirkî: yapmak → tr, etmek → tr, kılmak → tr
• Tirkmenî: etmek → tk
• Tokpisinî: mekim → tpi, wokim
• Toxarî B: yām-
• Tuvanî: кылыр (kılır)
• Udmurtî: карыны (karyny)
• Urdûyî: kَrْna‎ (karnā)
• Ûkraynî: роби́ти impf (robýty), зроби́ти pf (zrobýty)
• Venîsî: far → vec
• Viyetnamî: làm → vi
• Waigalî: ća
• Walonî: fé → wa
• Waxiyî: car-
• Weylsî: gwneud
• Ximêrî: ធ្វើ → km (thvəə)
• Yagnobî: карак
• Yidîşî: טאָן‎ (ton)
• Yonagunî: きるん (kirun)
• Yûnanî: κάνω → el (káno)

  Kevn: πράσσω (prássō), ποιέω (poiéō), ῥέζω (rhézō), ἔρδω (érdō), δράω (dráō), τελέω (teléō)

• Zimanê destan ê emerîkî: C@SideTrunkhigh-PalmDown-C@SideTrunkhigh-PalmDown RoundVertSidetoside-RoundVertSidetoside, Claw5@SideTrunkhigh-PalmDown-Claw5@SideTrunkhigh-PalmDown RoundVertSidetoside-RoundVertSidetoside

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kirin	kirin
Îzafe	kirina	kirinên
Çemandî	kirinê	kirinan
Nîşandera çemandî	wê kirinê	wan kirinan
Bangkirin	kirinê	kirinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kirinek	kirinin
Îzafe	kirineke	kirinine
Çemandî	kirinekê	kirininan

kirin mê

1. kar, kiryar, emel, fêl, fealiyet, xebat, şol, encamdan, bicihanîn, çêkirin

   Kirina wî karî ne hêsan e.

   Divê mirov ji kirinê netirse.

   • Di berhemên Fiqih û Usûlu’l-Fiqhê derbas dibe; fermaneke ku kirina tiştekî/’îbadeketekê di wextê wê lazim bike, qezakirina vê peywira ku di dema xwe nehatiye edakirin jî pêwîst didêre. Ma ev tişt ne rast e? Hûn dikarin di çarçoveya nimêja qeza de vê şîrove bikin? — (http://www.fetwayenkurdi.com/?p=3995 [arşîv], fetwayenkurdi.com)
   • Lêkera netêger an jî întransîtîv ew tewre lêker e ku tevger an kirina wê yekser tesîrê li objektekê nake. Ew çalakî an bûyer bê objekt çêdibe û dema ku ew çalakî pêk tê, tesîreke yekser li tişt an kesekî nayê. — (https://sites.google.com/a/baranrizgar.co.cc/azadiya-kurdistane/home/lekeren-transitiv--intransitiv-ci-cudati-hene-cawa-ji-hev-veqetinin?tmpl=%2Fsystem%2Fapp%2Ftemplates%2Fprint%2F&showPrintDialog=1 [arşîv], bloga Baran Rizgar, 21.07.2019)

Jê

• kirinî

Etîmolojî

Li jortir binêrin.

Bi zaravayên din

• Soranî: kar, kirdewe
• Zazakî: kerdiş

Werger

• Almanî: Tat → de m, Akt → de n, Werk → de nt
• Başkîrî: ғәмәл → ba (ğämäl)
• Belarusî: дзе́янне → be nt (dzjéjannje), акт → be n (akt)
• Bulgarî: де́йствие → bg nt (déjstvie), постъпка → bg m (postǎpka), акт → bg n (akt)
• Çekî: skutek → cs n, čin → cs n
• Çînî: 行為 → zh, 行为 → zh (xíngwéi)
• Danmarkî: gerning → da g, handling → da g
• Erebî: 'َmَl‎ → ar n (ʿamal), fِ'ْl‎ → ar n (fiʿl)
• Ermenî: արարք → hy (ararkʻ)
• Esperantoyî: faro → eo, ago → eo
• Eweyî: dɔwɔwɔ → ee
• Farisî: krdar‎ → fa (kirdar), kar‎ → fa (kâr), a'mal‎ → fa pj (e'mal)
• Fînî: teko → fi, toimi → fi
• Fransî: acte → fr n, action → fr m, œuvre → fr m
• Frîsî: died → fy nt
• Gaelîka skotî: gnìomh → gd n
• Holendî: daad → nl m
• Îbranî: מעשה‎ → he m (ma'ase)
• Îngilîzî: deed → en, action → en, disposition → en, doing → en, execution → en, performance → en, executing → en
• Îtalî: fatto → it n, gesto → it, gesta → it
• Îzlendî: dáð → is m
• Japonî: 行為 → ja (こうい, kōi)
• Katalanî: fet → ca n, acte → ca n
• Koreyî: 행위 → ko (haeng-wi)
• Latînî: āctus → la n
• Luksembûrgî: Dot → lb m
• Makedonî: дело → mk nt (delo), постапка → mk m (postapka)
• Mecarî: tett → hu
• Norwecî: dåd → no, gjerning → no
• Portugalî: ação → pt m, feito → pt n
• Portugalî: faptă → ro
• Rusî: посту́пок → ru n (postúpok), де́йствие → ru nt (déjstvije), дея́ние → ru nt (dejánije), акт → ru n (akt)
• Sanskrîtî: कार्य → sa nt (kārya)
• Sirboxirwatî: чи̑н → sh n

  Sirboxirwatî: čȋn → sh n

• Slovakî: skutok → sk n, čin → sk n
• Slovenî: dejanje → sl nt
• Spanî: hecho → es n, acto → es n, acción → es m, obra → es m
• Swêdî: gärning → sv, dåd → sv
• Telûgûyî: చర్య → te (carya)
• Tirkî: iş → tr, yapma → tr, etme → tr, koyma → tr, hareket → tr, eylem → tr, fiiliyat → tr, icra → tr, ika → tr, iştira → tr, gezdirme → tr
• Ûkraynî: ді́я → uk m (díja), ді́яння → uk nt (díjannja), акт → uk n (akt)
• Yûnanî: πράξη → el m (práxi)

  Yûnaniya kevn: πρᾶξις → grc m (prâxis)