Anthraks
 | |
| Ensampel a |
dises klevesus, notifiable disease, kleves  |
|---|---|
| Klass |
primary bacterial infectious disease, zoonosis, primary Bacillaceae infectious disease, Kleves |
| Arbenigekter medhegel |
Infectious diseases, veterinary medicine |
| Arwodhyow |
Ulcer, penn-dro, skit, rectorrhagia, hematochezia, swelling, lymphadenitis, meningism signs |
| Acheson |
Anthrax toxin, bacillus anthracis |
| Fordh treusworra |
Contact transmission, airborne transmission, vector-borne transmission |
 Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia | |
Anthraks yw kleves kawsys gans an bakteriom bacillus anthracis. Ha tus hag enevales erel a yll y gavos. Kemmyn yw gans karnviles besies troos parow kepar ha kowrvergh ha jirafes. Sporow an bakteriom a yll bewa rag kansow a vledhynnyow. Tus a gyv an dises dhyworth enevales dell yw usys, yn le dhyworth den aral. Y hyllir dyghtya anthraks gans gorthviotigow. Bryghlin er y bynn a eksist ynwedh. Heb dyghtyans, anthraks a yll ladha. Godhonydh prussek Robert Koch (1843–1910) o an kynsa dhe aswon Bacillus anthracis avel an bakteriom a gaws anthraks, ha Louis Pasteur o an kynsa dhe dhisplegya bryghlin er y bynn.
An ger anthraks a dheu dhyworth an Grek ἄνθραξ, an ger Grek rag glow, drefen liw du yn kres goliow kneus.
Arwodhow
[golegi | pennfenten]Anthraks a yll hwarvos yn peswar furv: kneus, skevens, kolonydhyel ha skityans. Dalleth an arwodhow a hwer ynter unn jydh ha dew vis wosa klevesans.
- An furv kneus a dhalleth gans bothel vyghan ha hwedh a-derdro a dreyl dhe goli byw dibayn gans kres du.
- An furv anellans a dhiskwedh terthen, payn brest ha berr-anellans.
- An furv kolonydhyel a dheu gans skit (a yll komprehendya goos), drog torr ha hwyja.
- An furv skityans a dhiskwedh terthen ha goli byw le mayth esa tyller an skityans drogg.
Sortow anthraks
[golegi | pennfenten]Aswonnys yw 89 eghen dhyffrans a anthraks.
Tardhow
[golegi | pennfenten]Usys veu sporow anthraks avel arv bresel vewoniethel. An kynsa tro o pan wrug rebels, proviys gans an luyow almaynek, usya anthraks erbynn Lu Emperourethek Russi yn Pow Finn yn 1916. Prevys o anthraks gans Unses 731 a Lu Kwantung Nihon yn Manchuria dres an 1930ow, treweythyow ow klevesa prisners bresel a-borpos, ow ladha milyow. Hwithrys veu anthraks gans luyow an Keffrysysi ynwedh. Yn 1942, klevesys veu Enys Gruinard yn Alban gans sporow anthraks gans an Lu Bretennek. Difennys o mos dhe'n enys bys dhe 1990 wosa glanheans an gweres mostys.
An 2a a vis Ebrel, 1979, dyllys veu sporow dhyworth onan a'n gweythvaow dhe ves a Sverdlovsk yn Russi a wrug anthraks dres an Vresel Yeyn. Klevesys veu 94 den ha 64 a verwis. An Unyans Sovyetek a wrug blamya eghen aral a anthraks ow leverel dell wrussons dybri kig klevesys. Byttegyns, wosa henna diskudhys veu bos an tardh kawsys gans dyllans a'n bakteriom dre wall dhyworth gweythva ogas a dhisplegas arvow bewoniethel rag an Unyans Sovyetek.
Yn mis Gwynngala 2001, danvonys veu niver a lytherow ow komprehendya anthraks dhe nebes kowethyansow media ha politegoryon an Statys Unys. Kevrennys veu an hwarveansow dhe omsettyansow Gwynngala 11 a hwarvsa nebes dedhyow a-gynsow.
-
Klevesans kneus drefen anthraks -
Bacillus anthracis, an bakteriom a gaws anthraks -
Skeusen skens klevesys gans anthraks -
Louis Pasteur ow bryghi daves erbynn anthraks -
Gwithti Robert Koch yn Wolsztyn Poloni
