Dororydh

Ensampel a	galwesigeth, position
Klass	godhonydh dor
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Dororydh yw person a studh komposyans an Norvys ha planettys erel ha'n argerdhow a gaws chanjys yn aga furvyans hag enebow. Hwithrans mes yw rann bosek a studhyansow dororydhyon, mes ober yn arbrovjiow yw posek ynwedh. Dororydhyon a ober y'n diwysyansow nerth ha mengleudhya ow hwilas rag oyl, glow, alkenyow hag monyow erel. I a weres lettya damach dhyworth terosedhow naturel kepar ha dorgrysow, loskvenydhyow, tsunamiow ha tirslynkow. I a gevrann dhe'n dadhla a-dro dhe chanj y'n hin.

Dororydhyon a vri

Y leverir bos James Hutton an dororydh kynsa bythkweth. Ev a dhyllas paper henwys Theory of the Earth yn 1785 ow tisplegya bos an Nor pur goth drefen menydhyow dhe gemeres meur a dermyn rag furvya po bos eskniys ha furvya karrygi nowydh war leur an mor.

An kynsa mappys dororiethel veu desinys gans William Maclure y'n Statys Unys yn 1809 ha William Smith yn Breten Veur yn 1815. Dororydhyon erel a vri y'n 19ves kansvledhen o Sir Charles Lyell, Roderick Impey Murchison (a dheskrifas karrygi a'n Oos Silurek) hag Adam Sedgwick (a wrug an keth tra gans karrygi a'n Oos Kembrek). Y'n 20ves kansvledhen Alfred Wegener a dhisplegyas an tybyans a dhryftyans an brastiryow, displegys pella gans J Tuzo Wilson dhe'n tybyans a blattys tektonek, hag Arthur Holmes a dhisplegyas an teknek a dhedhya radyometrek.

• 
  James Hutton
• 
  William Smith
• 
  Sir Roderick Impey Murchison
• 
  Arthur Holmes
• 
  Alfred Wegener
• 
  John Tuzo Wilson

Dororydhyon a Gernow

Niver a dhororydhyon a vri veu a Gernow.

• William Borlase a skrifas The Natural History of Cornwall ow komprehendya an dhororieth (ha'n yeth Gernewek ynwedh).
• Elizabeth Carne o an venen gynsa etholys avel esel an 'Royal Geological Society of Cornwall'. Hi a skrifas niver a baperow a-dro dhe dhororieth Kernow
• William Gregor a studhyas monyow ha diskudha an elven titaniom
• William Pengelly a brovas nag o kronolek istori an Nor selys war an Bibel ewn wosa ev dhe hwithra menhesennow lew fow ha trongornvil gwlanek yn Fow Windmill Hill yn Dewnans
• Ben Peach a studhyas kevres gomplek a garrygi y'n Alban

• 
  William Borlase
• 
  Elizabeth Carne
• 
  William Pengelly
• 
  Ben Peach

Arbenigedhow

Dell yw usys, dororydhyon a dhewis arbenegedh. I a gomprehend:

• Dorfysegieth - ow studhya gravedh, dorgrysow ha patronyow tennvenieth
• Dorgymygieth - ow studhya komposyans kymyk karrygi ha monyow ha'ga omdhegyans
• Dorkronologieth - owth assaya dedhya karrygi ha hwarvedhyansow yn istori an Nor dhe wul An Goloven Dhororiethel
• Dowronieth - ow studhya hwarvedhyans ha gwayans dowr y'n karrygi
• Paleohinonieth - owth usya an rekord dororiethel rag aswon hinyow istorek
• Paleontologieth - ow klassa menhesennow rag aswon esblegyans furvow dyffrans a vewnans
• Gweresonieth - ow studhya gweresow ha'ga furvyans
• Dororieth a'n planettys - ow studhya karrygi war blanettys erel ha'ga furvyans rag konvedhes istori an planettys
• Loskvenydhonieth - studhya loskvenydhyow, lava ha magma

• 
  Toul sempel mes posek rag an dororydh
• 
  An dororydh, David Johnston, war leder Menydh St. Helens.. Ladhys veu nebes ouryow awosa yn tardh loskvenydhyek.
• 
  Edhen kiger ow sevel war benn kist a golonennow karrek tardrys dhyworth yn-dann an nor.
• 
  Dororydhyon a vir orth nebes samplow a garrek, rag kavos monyow.
• 
  Dororydh a dhispleg posekter nivelyow a lusow loskvenydhyek dhe dhyskoryon