Panda bras
| Giant panda | |
|---|---|
| |
| Panda bras yn Park Keynvor, Hong Kong. | |
| Klassans bewoniethek | |
| Gwlaskor: | |
| Fylum: | |
| Klass: | |
| Urdh: | |
| Teylu: | |
| Isteylu: | |
| Kinda: | |
| Ehen: | A. melanoleuca
|
| Hanow dewhenwek | |
| Ailuropoda melanoleuca (David, 1869) | |
| Isehennow | |
| |
| Gwandrans an panda bras | |
An panda (Ailuropoda melanoleuca, "paw kath wynn ha du"; Chinek sempel: 大熊猫; Chinek hengovek: 大熊貓; pinyin: dàxióngmāo, "bras(大 dà) arth(熊 xióng) kath(猫 māo)"), arth panda po panda bras rag dissernya ynter i ha'n panda rudh (heb bos unwos yns), yw arth genesik yn China kresel soth. Aswonnys heb lett yw an panda bras, gans kloutys du bras a-dro dh'aga dewlagas, dres aga skovornow ha'ga horf rond. Pandas a dheber bambou dre vras. Ehen beryllys yw an panda gans 2,000 dhe'n moyha 3,000 y'n bys.
Deskrifans
[golegi | pennfenten]
Bras, rond ha blewek yw an arthes ha gwynn yns gans kloutys du a-dro dh'aga dewlagas ha'ga horf. 1.2 m dhe 1.8 m (4 tros-hys dhe 6 tros-hys) yw an hys a devesigyon gans lost a 13 cm (5.1 meusva), ha 60 cm dhe 90 cm (2 tros-hys dhe 3 tros-hys) yw an ughelder yn diwskodh. Gourbandas a yll bos mar vras avel 160 kg (350 peuns) yn poos. Byghanna yw pandesow hag i a yll bos mar vyhan avel 75 kg (165 peuns) yn poos mes i a yll bos 100 dhe 115 kg (220 dhe 254 peuns) yn poos ynwedh. 100 dhe 115 kg (220 dhe 254 peuns) yw an poos kresek rag tevesik.
Yma korfurv dhe'n panda bras tipek a arthes. Yma blew du dres aga skovornow, dewlagas, tron, garrow ha diwskodh. Gwynn yw remenant a'n blew. Ny wor skiensydhyon prag yw an arthes ma gwynn ha du, yma profyans an liwyow a render kudhliw effeythus yn aga thrigva skeusek gans karygi hag ergh. Y'n koswigow yeyn a'ga thigva blew gwlanek ha doos a'n panda bras a wra aga gwitha tomm. Tipek a kigdybreryon krackernerek yw an klopen panda. I re esplegyas kildhens brassa gans moy komplegeth ha mogheans a'n fossa temporalis.
Yma "meus" ha pymp bys dhe baw an panda bras; an "meus" – askorn sesamek treylys yn hwir – a wra an panda gweres synsi eginyow bambou ha dybri.
10 dhe 15 cm (4 dhe 6 meusva) yn hys yw lost an panda bras ha'n nessa hirra y'n teylu arthes yw. Yma'n hirra lost dhe'n arth gweusek.
Y'n gwylvos panda bras typek a vew 20 bledhen hag yn kethneth 30 bledhen. Ming Ming, an kottha panda keth, o 34 bloodh.
Bosow
[golegi | pennfenten]
An panda bras a dheber bambou dre vras yn despit dh'aga klassans taksonomek yn carnivora. Yma 25 ehen a vambou an panda bras a wra dybri y'n gwylvos. Treweythyow y'n gwylvos an panda a vynn dybri gwels erel, gwreydh, po kig (ydhyn, kniviles, po karyn). Yn kethneth i a dheber mel, oyow, puskes, yams, delyow prysk, owravalow, po bananas gans bos parys yn arbennek.
Trigva
[golegi | pennfenten]Trigys yw an panda bras yn neb kadonyow yn China kresel, dre vras y'n rannvro a Sichuan, mes y'n rannvroyow Shaanxi ha Gansu ynwedh. Nyns yw an panda trigys y'n iseldiryow namoy drefen tus a wrug y chasya dhe-ves gans ammeth, digoswigans, ha displegyansow erel.
Poblans
[golegi | pennfenten]Ehen beryllys yw an panda, hag ev a fydh yn gwithans. Yth esa 239 panda bew yn kethneth yn China yn 2007 ha 27 moy a-dro dhe'n bys. Yma varyansow yn dismygrivow a'n poblans gwyls; Unn dismygriv a dhiskwa yma a-dro dhe 1,590 panda a vew y'n gwylvos, ha studhyans 2006 dre dhielvennans DNA a dhiskwa an poblans a ve kemmys 2,000 dhe 3,000. Neb derivasow a dhiskwa yma'n poblans ow kressya y'n gwylvos.
Klassans
[golegi | pennfenten]Yth esa dadhelva a-dro dhe glassans taksonomek an panda bras rag lies degvledhen awos yma hevelepteryow gans arthes ha rakounes an dhew. Studhyansow molekulennek a brof arthes gwir ha rann a'n teylu Ursidae yw an panda bras byttegyns, kyn dihevelebys a-varr ens dhyworth an kyf arthes. Henwys menhesen vew yns. An arth Andes yw an neshevin ogassa dhe'n panda bras.
Nyns yw an panda bras ha'n panda rudh unwos yn ogas yn despit dhe'n kenhanow, eghen a drigva, ha bosow, hag ynwedh an askorn moghhys henwys yw an fugmeus (ha'ga gweres synsi eginyow bambou). Studhyansow molekulennek a worr an panda rudh yn teylu Ailuridae gans aga honan ha nyns yns yn Ursidae.
Isehennow
[golegi | pennfenten]
Yma dew isehennow a banda bras aswonnys gans musuransow klopenek, skantlyns a liw, genynnegieth an poblans.
- Panda bras Ailuropoda melanoleuca melanoleuca. Moyha a'n poblansow gesys yw an pandas ma. Trigys yn Sichuan yns dre vras. Yma'n skantlyn gwynn ha du typek dhedha.
- Panda Qinling Ailuropoda melanoleuca qinlingensis. Fronnys dhe'n Menedhyow Qinling yn Shaanxi yns, yntra 1300 dhe 3000 meter. Yma skantlyn gell ha gorm dhedha. Yma klopen byghanna ha kildhens brassa dhe A. m. qinlingensis.
Yma studhyans manylys a 2012 a istori genynnek an panda bras owth afydhya dibarth an poblans Qinlin a wrug hwarvos nans yw a-dro dhe 300,000 bledhen. Ynwedh an studhyans a afydh an poblans aral a wrug diberth dhe dhew vagas nans yw a-dro dhe 2,800 bledhen, henwys an bagas Minshan ha'n bagas Qionglai-Daxiangling-Xiaoxiangling-Liangshan yns.