Wulfila
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Wulfila (Gotisch:wöfke of klènge woof/ wolf), roond 311 n.Chr - 383, waor 'ne West-Gotische bisjop. E vertaalde d'r biebel in 't West-Gotisch, 'n noe oetgesjtorve Germaanse taal. Dis biebelvetaling is bewaard blaeve; d'r Codex Argenteus.
Laevesloop
[bewirk | brón bewèrke]Wulfila how warsjienlek 'ne Gotische vader en 'n Cappadonische moder. De Cappadoniërs waore gehelleniseerde Christene. E koos in alle geval Grieks, Latien en Gotisch en beheerste 't Grieks, 't Romeins en 't Runesjrif.
In 341 n.Chr. waoërt Wulfila tut bisjop van de West-Gote gewiejd. E waor 'ne aanhenger van 't Arianisme, dat Jezus neet beziet es God. De verhouding God-Jezus wert bezieë wie de Germaanse relatie vader-zoon, die van d'r lètste oondergesjikthèèd en troew verlangt. Sjtriejig daomèt is dat Wulfila Jezus God d'r Hieër neumde en me nèmt dan ooch aan dat de keuze väör 't Arianisme neet zoezieër theologisch es waal kèrkpolletiek geïnspireerd waor. Dör de aanhoudende vervolging van de Christene vroog Wulfila an Constantius II 'n opname in 't Romeins Riek, oeë Sintervaos taege waor mae die Wulfila toch verkreeg. E leidde de West-Gote nao Pleven (Bulgarije). Neet allèng wis Wulfila de West-Gote te bekieëre, ooch de Oost-Gote, de Vandale, de Langobarde, en de Boergondiërs gonge uvver nao 't Christendom dör zie toedaoë.
Biebelvertaling
[bewirk | brón bewèrke]
In 369 vertaalde Wulfila d'r biebel en e sjreef daomèt 't aodste gesjrif in 'n Germaanse taal. E vertaalde 't Nuuj Testamaent en dele oet 't Aod Testamaent. Wulfila vertaalde oet 't Grieks en bedach èèges 't Gotisch sjrif dat e op 't Grieks gebaseerde. Vör Gotische klaanke die 't Grieks neet how, kaoës e Latiense of Rune-tekes. E goof de lètters ooch name, get wat de Grieke of Romeine neet dege mae dat waal bie 't Rune-sjrif normaal waor. Naeve 'n èège sjrif goof Wulfila de Gote ooch nuuj beelde. Väöl Griekse waoërd besjtonge in 't Gotisch neet. Wulfila introduceerde mèt de vertaling ooch nuuj concepte in 'n cultuur die die gaar neet kaant. E koos dat doeë umdat e èèges 'n goo beending how mèt allebèj de culture.
Wilfula vertaalde 't Griekse baptizein mèt daupjan, dat zjuus wie 't Griekse waoërd oonderdoompele betekent en in d'r Christeleke context oonderdoompele es teke van intraeje in 't Christendom. Zjuus wie 't Aodnoorse deypa, wie 't Aodingelsje dyppan en 't Aodhoeëgduutsje toufen geunt alle Germaanse vorme etymologisch truuk óp deep.