Gîo d'Italia

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

O Gîo d'Italia a l'è 'na conpetiçión de ciclismo faxente pàrte do calendâio de córse UCI World Tour (o calendäio de córse ciù inportanti a livéllo mondiâ da federaçión ciclistica internaçionâle). A se tegne da-o 1909 e a l'è con o Gîo de Fransa e o Gîo de Spagna ûnn-a de gàre in sciâ stradda ciù inportànti a-o mondo. Famôza a l'è a maggia rêuza, vestîa da-o primmo coridô da clasifica generâle, e gh'é ascì quella ciclamìn (da clasìfica di pónti), çeleste (pé chi o conquista ciù premi da montagna) e quella giànca (pé-i ciù zoêni).

Stòia

A primma ediçión do Gîo d'Italia a se tegne do 1909 graçie a-a partecipaçión da Gazétta do Sport. E primme idee de creâ 'na conpetiçión in sciô modéllo do Gîo de Fransa e son da vedde zà de l'ànno primma, da parte di giornalisti Tullo Morgagni, Eugenio Camillo Costamagna e Armando Cougnet. A primma ediçión a l'éa costitoîa da solo eutto tàppe, córse fra o 13 e o 30 de mazzo. A clasìfica a bazâ ai inissi a pònti, poi sostitoîa dao 1914 da quélla a tenpo.In te sto ànno chi a se tegne tra l'àtro a tàppa ciù longa, de bén 430,3 chilometri totali.^[1] Particolâre o l'è poi o Gîo do 1912, con a gàra a squàddre.Tutte e primme ediçióin da corsa e partan da Milan, con quarche eceçión comme into 1911, pé e celebraçióin di çinquanta ànni de l'Unitæ Italiann-a, quande o pârte da Romma. Doppo séi ediçióin a gâra a vegne interótta fra o 1915 e o 1918, con l'ingresso de l'Italia inta Primma Goæra Mondiâ. Con o 1919 o se torna a côre, fin ao 1940. Sti primmi ànni doppo a goæra i son i ànni de Girardengo, Binda e Brunero. Da segnalâ a partecipaçión ascì de 'na ciclista: Alfonsina Strada into 1924, a sòla donna a partecipâ ao Gîo mascolìn. Verso poi i ànni '30 i partecipan grandi canpiòi, comme Gino Bartali e Fausto Coppi, quarche ànno primma o Gîo o l'aveiva sconfinòu pé a primma votta, into Canton Ticin. Fra e âtre cöse into 1940 l'Italia a entra in goæra doppo che Coppi o gôagna o Gîo.

Clascìfica

Anno	Vincitô	Segondo	Terso
1909	Itàlia Luigi Ganna	Itàlia Carlo Galetti	Itàlia Giovanni Rossignoli
1910	Itàlia Carlo Galetti	Itàlia Eberardo Pavesi	Itàlia Luigi Ganna
1911	Itàlia Carlo Galetti	Itàlia Giovanni Rossignoli	Itàlia Giovanni Gerbi
1912	Itàlia Atala	Frànsa Peugeot	Itàlia Gerbi
1913	Itàlia Carlo Oriani	Itàlia Eberardo Pavesi	Itàlia Giuseppe Azzini
1914	Itàlia Alfonso Calzolari	Itàlia Pierino Albini	Itàlia Luigi Lucotti
1915-1918	Fermòu pé a Primma Goæra Mondiâ
1919	Itàlia Costante Girardengo	Itàlia Gaetano Belloni	Bèlgio Marcel Buysse (1889)
1920	Itàlia Gaetano Belloni	Itàlia Angelo Gremo	Frànsa Jean Alavoine
1921	Itàlia Giovanni Brunero	Itàlia Gaetano Belloni	Itàlia Bartolomeo Aymo
1922	Itàlia Giovanni Brunero	Itàlia Bartolomeo Aymo	Itàlia Giuseppe Enrici
1923	Itàlia Costante Girardengo	Itàlia Giovanni Brunero	Itàlia Bartolomeo Aymo
1924	Itàlia Giuseppe Enrici	Itàlia Federico Gay	Itàlia Angiolo Gabrielli
1925	Itàlia Alfredo Binda	Itàlia Costante Girardengo	Itàlia Giovanni Brunero
1926	Itàlia Giovanni Brunero	Itàlia Alfredo Binda	Itàlia Arturo Bresciani
1927	Itàlia Alfredo Binda	Itàlia Giovanni Brunero	Itàlia Antonio Negrini
1928	Itàlia Alfredo Binda	Itàlia Giuseppe Pancera	Itàlia Bartolomeo Aymo
1929	Itàlia Alfredo Binda	Itàlia Domenico Piemontesi	Itàlia Leonida Frascarelli
1930	Itàlia Luigi Marchisio	Itàlia Luigi Giacobbe	Itàlia Allegro Grandi
1931	Itàlia Francesco Camusso	Itàlia Luigi Giacobbe	Itàlia Luigi Marchisio
1932	Itàlia Antonio Pesenti	Bèlgio Jef Demuysere	Itàlia Remo Bertoni
1933	Itàlia Alfredo Binda	Bèlgio Jef Demuysere	Itàlia Domenico Piemontesi
1934	Itàlia Learco Guerra	Itàlia Francesco Camusso	Itàlia Giovanni Cazzulani
1935	Itàlia Vasco Bergamaschi	Itàlia Giuseppe Martano	Itàlia Giuseppe Olmo
1936	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Giuseppe Olmo	Itàlia Severino Canavesi
1937	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Giovanni Valetti	Itàlia Enrico Mollo
1938	Itàlia Giovanni Valetti	Itàlia Ezio Cecchi	Itàlia Severino Canavesi
1939	Itàlia Giovanni Valetti	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Mario Vicini
1940	Itàlia Fausto Coppi	Itàlia Enrico Mollo	Itàlia Giordano Cottur
1941-1945	Fermòu pé a Segonda Goæra Mondiâ
1946	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Fausto Coppi	Itàlia Vito Ortelli
1947	Itàlia Fausto Coppi	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Giulio Bresci
1948	Itàlia Fiorenzo Magni	Itàlia Ezio Cecchi	Itàlia Giordano Cottur
1949	Itàlia Fausto Coppi	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Giordano Cottur
1950	Svìsera Hugo Koblet	Itàlia Gino Bartali	Itàlia Alfredo Martini
1951	Itàlia Fiorenzo Magni	Bèlgio Rik Van Steenbergen	Svìsera Ferdi Kübler
1952	Itàlia Fausto Coppi	Itàlia Fiorenzo Magni	Svìsera Ferdi Kübler
1953	Itàlia Fausto Coppi	Svìsera Hugo Koblet	Itàlia Pasquale Fornara
1954	Svìsera Carlo Clerici	Svìsera Hugo Koblet	Itàlia Nino Assirelli
1955	Itàlia Fiorenzo Magni	Itàlia Fausto Coppi	Itàlia Gastone Nencini
1956	Lusenbùrgo Charly Gaul	Itàlia Fiorenzo Magni	Itàlia Agostino Coletto
1957	Itàlia Gastone Nencini	Frànsa Louison Bobet	Itàlia Ercole Baldini
1958	Itàlia Ercole Baldini	Bèlgio Jean Brankart	Lusenbùrgo Charly Gaul
1959	Lusenbùrgo Charly Gaul	Frànsa Jacques Anquetil	Itàlia Diego Ronchini
1960	Frànsa Jacques Anquetil	Itàlia Gastone Nencini	Lusenbùrgo Charly Gaul
1961	Itàlia Arnaldo Pambianco	Frànsa Jacques Anquetil	Spàgna Antonio Suárez
1962	Itàlia Franco Balmamion	Itàlia Imerio Massignan	Itàlia Nino Defilippis
1963	Itàlia Franco Balmamion	Itàlia Vittorio Adorni	Itàlia Giorgio Zancanaro
1964	Frànsa Jacques Anquetil	Itàlia Italo Zilioli	Itàlia Guido De Rosso
1965	Itàlia Vittorio Adorni	Itàlia Italo Zilioli	Itàlia Felice Gimondi
1966	Itàlia Gianni Motta	Itàlia Italo Zilioli	Frànsa Jacques Anquetil
1967	Itàlia Felice Gimondi	Itàlia Franco Balmamion	Frànsa Jacques Anquetil
1968	Bèlgio Eddy Merckx	Itàlia Vittorio Adorni	Itàlia Felice Gimondi
1969	Itàlia Felice Gimondi	Itàlia Claudio Michelotto	Itàlia Italo Zilioli
1970	Bèlgio Eddy Merckx	Itàlia Felice Gimondi	Bèlgio Martin Van Den Bossche
1971	Svéçia Gösta Pettersson	Bèlgio Herman Van Springel	Itàlia Ugo Colombo
1972	Bèlgio Eddy Merckx	Spàgna José Manuel Fuente	Spàgna Francisco Galdós
1973	Bèlgio Eddy Merckx	Itàlia Felice Gimondi	Itàlia Giovanni Battaglin
1974	Bèlgio Eddy Merckx	Itàlia Gianbattista Baronchelli	Itàlia Felice Gimondi
1975	Itàlia Fausto Bertoglio	Spàgna Francisco Galdós	Itàlia Felice Gimondi
1976	Itàlia Felice Gimondi	Bèlgio Johan De Muynck	Itàlia Fausto Bertoglio
1977	Bèlgio Michel Pollentier	Itàlia Francesco Moser	Itàlia Gianbattista Baronchelli
1978	Bèlgio Johan De Muynck	Itàlia Gianbattista Baronchelli	Itàlia Francesco Moser
1979	Itàlia Giuseppe Saronni	Itàlia Francesco Moser	Svéçia Bernt Johansson
1980	Frànsa Bernard Hinault	Itàlia Wladimiro Panizza	Itàlia Giovanni Battaglin
1981	Itàlia Giovanni Battaglin	Svéçia Tommy Prim	Itàlia Giuseppe Saronni
1982	Frànsa Bernard Hinault	Svéçia Tommy Prim	Itàlia Silvano Contini
1983	Itàlia Giuseppe Saronni	Itàlia Roberto Visentini	Spàgna Alberto Fernández
1984	Itàlia Francesco Moser	Frànsa Laurent Fignon	Itàlia Moreno Argentin
1985	Frànsa Bernard Hinault	Itàlia Francesco Moser	Stati Unïi Greg LeMond
1986	Itàlia Roberto Visentini	Itàlia Giuseppe Saronni	Itàlia Francesco Moser
1987	Irlànda Stephen Roche	Régno Unîo Robert Millar	Pàixi Bàsci Erik Breukink
1988	Stati Unïi Andrew Hampsten	Pàixi Bàsci Erik Breukink	Svìsera Urs Zimmermann
1989	Frànsa Laurent Fignon	Itàlia Flavio Giupponi	Stati Unïi Andrew Hampsten
1990	Itàlia Gianni Bugno	Frànsa Charly Mottet	Itàlia Marco Giovannetti
1991	Itàlia Franco Chioccioli	Itàlia Claudio Chiappucci	Itàlia Massimiliano Lelli
1992	Spàgna Miguel Indurain	Itàlia Claudio Chiappucci	Itàlia Franco Chioccioli
1993	Spàgna Miguel Indurain	Letònia Pëtr Ugrjumov	Itàlia Claudio Chiappucci
1994	Rùscia Evgenij Berzin	Itàlia Marco Pantani	Spàgna Miguel Indurain
1995	Svìsera Tony Rominger	Rùscia Evgenij Berzin	Letònia Pëtr Ugrjumov
1996	Rùscia Pavel Tonkov	Itàlia Enrico Zaina	Spàgna Abraham Olano
1997	Itàlia Ivan Gotti	Rùscia Pavel Tonkov	Itàlia Giuseppe Guerini
1998	Itàlia Marco Pantani	Rùscia Pavel Tonkov	Itàlia Giuseppe Guerini
1999	Itàlia Ivan Gotti	Itàlia Paolo Savoldelli	Itàlia Gilberto Simoni
2000	Itàlia Stefano Garzelli	Itàlia Francesco Casagrande	Itàlia Gilberto Simoni
2001	Itàlia Gilberto Simoni	Spàgna Abraham Olano	Spàgna Unai Osa
2002	Itàlia Paolo Savoldelli	Stati Unïi Tyler Hamilton	Itàlia Pietro Caucchioli
2003	Itàlia Gilberto Simoni	Itàlia Stefano Garzelli	Ucraìnn-a Jaroslav Popovyč
2004	Itàlia Damiano Cunego	Ucraìnn-a Serhij Hončar	Itàlia Gilberto Simoni
2005	Itàlia Paolo Savoldelli	Itàlia Gilberto Simoni	Venezuela José Rujano
2006	Itàlia Ivan Basso	Spàgna José Enrique Gutiérrez	Itàlia Gilberto Simoni
2007	Itàlia Danilo Di Luca	Lusenbùrgo Andy Schleck	Itàlia Eddy Mazzoleni
2008	Spàgna Alberto Contador	Itàlia Riccardo Riccò	Itàlia Marzio Bruseghin
2009	Rùscia Denis Men'šov	Spàgna Carlos Sastre	Itàlia Ivan Basso
2010	Itàlia Ivan Basso	Spàgna David Arroyo	Itàlia Vincenzo Nibali
2011	Itàlia Michele Scarponi	Itàlia Vincenzo Nibali	Frànsa John Gadret
2012	(Canada) Ryder Hesjedal	Spàgna Joaquim Rodríguez	Bèlgio Thomas De Gendt
2013	Itàlia Vincenzo Nibali	Colombia Rigoberto Urán	Australia Cadel Evans
2014	Colombia Nairo Quintana	Colombia Rigoberto Urán	Itàlia Fabio Aru
2015	Spàgna Alberto Contador	Itàlia Fabio Aru	Spàgna Mikel Landa
2016	Itàlia Vincenzo Nibali	Colombia Esteban Chaves	Spàgna Alejandro Valverde
2017	Pàixi Bàsci Tom Dumoulin	Colombia Nairo Quintana	Itàlia Vincenzo Nibali
2018	Régno Unîo Chris Froome	Pàixi Bàsci Tom Dumoulin	Colombia Miguel Ángel López
2019	Ecuadòr Richard Carapaz	Itàlia Vincenzo Nibali	Slovénia Primož Roglič
2020	Régno Unîo Tao Geoghegan Hart	Australia Jai Hindley	Pàixi Bàsci Wilco Kelderman
2021	Colombia Egan Bernal	Itàlia Damiano Caruso	Régno Unîo Simon Yates
2022	Australia Jai Hindley	Ecuadòr Richard Carapaz	Spàgna Mikel Landa
2023	Slovénia Primož Roglič	Régno Unîo Geraint Thomas	Portogàllo João Almeida
2024	Slovénia Tadej Pogačar	Colombia Daniel Martínez	Régno Unîo Geraint Thomas

Galerìa de inmagini

Premiaçión de Vincenzo Nibali che o l'ha conquistòu o Gîo into 2016
I çiclisti do Gîo de passaggio a Forca d'Acero (FR), in primmo ciàn l'italiàn Paolo Bettini
Rielaboraçión a-o computer da maggia rêuza (squaddra Mitchelton Scott)
O trofêo sensa fìn do 2012
Fausto Coppi o taggia o tragoàrdo de Bolsàn ao Gîo do 1952
Jacques Anquetille e Felice Gimondi chi i parlan asemme. Gîo do 1966
O Gîo d'Italia do 1979 into pasaggio a San Marìn
O gròppo do Gîo inta tàppa 13 do Gîo 1991
O Gîo d'Italia do 2004 into pasàggio a Vâze
I coridôi do Gîo d'Italia do 2015 a Zena (arîvo da segonda tappa partîa da Arbenga)