Преглед на кодот на Македонски јазик

{{Infobox language
  |name=Македонски јазик
  |pronunciation=
  |states=главно во [[Македонија]], [[Грција]], [[Бугарија]], [[Србија]], [[Албанија]] и [[Македонска дијаспора|македонската дијаспора]].
  |region=[[Регион Македонија|Македонија]], [[Балкански Полуостров]]
  |ethnicity=[[Македонци]]
  |speakers=непознато. Проценките се движат од 2 милиони (најмала проценка<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?menu=004&LangID=42 |title=Македонскиот јазик на UCLA |accessdate=2013-02-01 |archive-date=2009-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090311172655/http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=42&menu=004 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd Запис на Етнолог за македонскиот јазик]</ref> па до 5 милиони (најголема проценка<ref>Плевнеш, Јордан, „Македонскиот јазик во глобалниот свет“, стр. 7, Скопје, 2008.</ref>)<!--Ако имате други податоци за поконкретен број на говорници на македонскиот, наведете ги.-->
  |iso1=mk
  |iso2b         = mac|iso2t=mkd|iso3=mkd
  |familycolor=Indo-European
  |fam1=[[Индоевропски јазици|индоевропски]]
  |fam2=[[Словенски јазици|словенски]]
  |fam3=[[Јужнословенски јазици|јужнословенски]]
  |fam4=[[Источни јужнословенски јазици|источни јужнословенски]]
  |script=[[кирилица]] ([[македонска азбука]])
  |rang=180 (мајчин)
  |nation={{знаме|Македонија}}<br />признат како малцински јазик во делови од:<br />{{АЛБ}}<ref>Hill, P. (1999) "Macedonians in Greece and Albania: A comparative study of recent developments". ''Nationalities Papers''. 27(1)</ref><br />{{КОС}}<ref>Focus News (4 јули 2003) ''Kosovo Government Acquires Macedonian language and grammar books for Gorani Minority Schools''</ref><br />{{СРБ}}<ref>[http://a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=114939 Macedonian language, official in [[Dužine]] and [[Jabuka]]]</ref><br /> {{РОМ}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?NT=148&CM=8&DF=23/01/05&CL=ENG&VL=1 |title=European Charter for Regional or Minority Languages |accessdate=2009-09-06 |archive-date=2018-12-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226070540/https://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-treaties/-/conventions/treaty/148/declarations |url-status=dead }}</ref>
  |агенција=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]
  |dialects=[[Северномакедонско наречје|северни]], [[западномакедонско наречје|западни]], [[Југоисточно македонско наречје|југоисточни]]
  |map=Idioma macedonio.PNG|center|315п
  |mapcaption=Распространетост на македонскиот јазик.

}}

'''Македонски јазик''' — [[јужнословенски јазици|јужнословенски јазик]], дел од групата [[словенски јазици]] од јазичното семејство на [[индоевропски јазици]]. Македонскиот е службен и национален јазик во [[Македонија]], а воедно е и официјално признат како регионален службен јазик во  [[Корча|Горица]] и [[Пустец]] во [[Албанија]] каде што живее бројно [[Македонци|македонско]] население, но и во [[Србија]] како официјален во општините Јабука и Пландиште, [[Романија]] и [[Косово]]. Македонски се зборува и во [[Австралија]], [[Бугарија]], [[Грција]], [[Канада]], [[САД]], [[Црна Гора]], [[Турција]], во некои земји−членки на [[Европска Унија|Европската Унија]] и останатата македонска дијаспора. Вкупниот број на македонски говорници е тешко да се утврди поради несоодветни пописи, но бројката се движи од околу 2,5 до 3 милиони луѓе.

Иако спаѓа во групата на словенски јазици, македонскиот во текот на својот историски развој, како резултат на повеќевековни допири и влијанија со соседните јазици, како што се [[грчки]]от, [[албански]]от и [[аромански]]от, развил некои заеднички граматички, синтаксички и фонолошки карактеристики со овие несродни јазици. Овие јазици го сочинуваат [[Балкански јазичен сојуз|Балканскиот јазичен сојуз]].

Според ценетиот јазичарички извор [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=BG Etnologue], македонски се зборува и во југозападниот дел на [[Бугарија]]<ref>[http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=BG Јазици во Бугарија:Ethnologue]</ref><ref>[http://www.ihf-hr.org/viewbinary/viewdocument.php?doc_id=1935 Minority Rights in Bulgaria, The Bulgarian Helsinki Committee, September 1999]</ref> и [[Егејска Македонија|Северна Грција]], но нема податоци за бројот на луѓето. Сличен став имаат и [http://www.bbc.co.uk/languages/european_languages/languages/macedonian.shtml BBC], [http://www.britannica.com/eb/article-9049700?query=macedonian%20language&ct= Британика] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071224125121/http://www.britannica.com/eb/article-9049700?query=macedonian%20language&ct= |date=2007-12-24 }} и  [http://www.helsinki.fi/~tasalmin/europe_index.html#Bulgaria УНЕСКО].

== Историја ==
{{главна|Историја на македонскиот јазик}}
[[File:MapMacedonians.png|мини|лево|250п|Области во регионот Македонија каде македонскиот е застапен на повисоко ниво.]]
Јазикот според јазичаричката категорија спаѓа во групата на [[јужнословенски јазици]] на [[словенските јазици]]. На територијата што денеска ја зазема, а што во блиско минато била поширока, македонскиот јазик се формирал од говорите на македонските племиња ја населувале територијата на [[етничка Македонија]], па се длабоко во териториите на денешните Грција и Албанија, но со самиот развој на државите тој регион се стеснал и македонските говори во тие краишта полека почнал да се заменува со други јазици. Денес во Албанија, македонски јазик се зборува најмногу во [[Мала Преспа]], [[Голо Брдо]] и скоро сите погранични места со Република Македонија. Во [[Приморска Македонија]], македонскиот јазик се зборува најмногу во префектурите Воден и Лерин но и во другите градови и села во Приморска Македонија. Во Бугарија, македонскиот јазик се зборува во [[Пиринска Македонија]] (од помалку од 1 % од населението во современите политичко-општествени околности)<ref>[http://www.nsi.bg/Census/MotherTongue.htm Попис 2001]</ref> а во [[Србија]] се зборува во пограничниот регион со Македонија и во областа Гора во [[Косово]].<ref name="конески">{{наведена книга|last=Конески|first=Блаже|title=Историја на македонскиот јазик|publisher=Култура|location=Скопје|date=1967}}</ref>

=== Канонски период (IX — XI в.) ===
{{Main|Старословенски јазик}}
[[Податотека:Vocalisation of the yers in strong position in the Macedonian recension of OCS.svg|лево|мини|Вокализацијата на [[Хавликов закон|еровите во силна позиција]] е една од најраните карактеристики (уште во 10 век) што го означува почетокот на издвојувањето на македонските од соседните јужнословенски говори]]
Овој период е поврзан со почетниот период на развитокот на словенската писменост воопшто. Временски него го сместуваме меѓу втората половина на 9 в. и, најдоцна, првата половина на 10 в. Тоа е времето кога се создадени текстовите на првите преводи од [[грчки]] на [[старословенски]] односно на црковнословенскиот јазик, како и времето кога овие текстови се умножуваат со препишување. Се работи за преписи на старословенски (канонски) текстови што доследно го следат јазикот и стилот на првите преводи.<ref>Spasov, L. (2019). Периодизација на историјата на македонскиот писмен јазик и неговата стандардизација во дваесеттиот век. Philological Studies, 5(1), 229-235. Retrieved from https://journals.ukim.mk/index.php/philologicalstudies/article/view/765</ref>

Во поглед на фонологијата, македонските говори рано почнале да развиваат извесни црти што ги изделуваат како целост во однос на говорите на соседните јужнословенски јазици. Една таква црта e замената на [[Хавликов закон|силните ерови]], и тоа: [[ъ]] > o, [[ь]] > e (сон, темно), настаната во 10 век и застапена во старословенските текстови од македонско потекло.{{sfn|Конески|2021|p=18}} За разлика од македонскиот, во [[српски јазик|српскиот]] и [[хрватски јазик|хрватскиот јазик]] овие ерови се слеале во еден глас — а (сан, дан), а додека во бугарскиот се слеале во Ъ со таа разлика што пред Ь се чувал мекиот изговор на согласката (сън, дън).

<gallery mode="packed-overlay" heights="200px">
ZographensisColour.jpg|[[Зографско евангелие]]
CodexVaticanusSlavicus3Gagoliticus.jpg|[[Асеманово евангелие]]
Факсимиле на страница от Мариинското евангелие.jpg|[[Мариинско евангелие]]
Клоцов зборник.jpg|[[Клоцов зборник]]
</gallery>

=== Македонска редакција на црковнословенскиот јазик (XII — XIII в.) ===
[[Податотека:Denasalization of yuses in the Macedonian recension of OCS.svg|лево|мини|[[Деназализација во македонскиот јазик|Деназализација на носовките]] во македонската редакција на црковнословенскиот јазик]]
Македонските говори околу [[Солун]] биле основата за формирање на [[старословенскиот јазик]] и писменост. Тоа што ја карактеризира историјата на македонскиот јазик е неговата коренита промена што настанала од [[X век]] па навака. Слични промени ги зафатиле и [[бугарскиот јазик]] и источните дијалекти на [[српскиот јазик]]. Тие темелни промени довеле до мала споделба на граматички црти помеѓу старословенскиот и македонскиот јазик<ref name="конески"/>, па како резултат на тоа се создала [[Македонска рецензија на старословенскиот јазик|Македонската рецензија на старословенскиот јазик]]. Познати центри на Македонската рецензија се [[Охридска книжевна школа|Охридската книжевна школа]], [[Кратовска книжевна школа|Кратовската книжевна школа]] и [[Лесновска книжевна школа|Лесновската книжевна школа]].

Во јазичен поглед, ракописите од македонската варијанта се надоврзуваат на старословенските ракописи настанати во Македонија. Основна карактеристика на македонската варијанта е традиционалноста. Таа доаѓа до израз, пред сè, во писмото. Иако се случила промена во употребата на азбуката, и наместо [[глаголица]]та се наложила [[кирилица]]та, во македонските ракописи дури и во XIII век се среќаваат цели редови со глаголица.{{sfn|Бојковска|Минова-Ѓуркова|Пандев|Цветковски|2008|p=55}} Пример за тоа е [[Битолски триод|Битолскиот триод]].

Основна правописна карактеристика на македонската варијанта е позната под името мешање на [[јус|носовките]]. Имено во македонските ракописи се наложува посебно регулирање на носовките зад меките согласки. Така, зад ш, ж, ч, ц, ѕ, како и зад ј се пишувала голема носовка (ѫ) наместо мала (ѧ), а зад н', р', л', с' се пишувала мала носовка наместо голема.


<gallery mode="packed-overlay" heights="200px">
DobromirGospelTetraevangelionFol121.jpg|[[Добромирово евангелие]]
Bitola Triodion.jpg|[[Битолски триод]]
Ohridski Apostol.jpg|[[Охридски апостол]]
Радомирово евангелие.jpg|[[Радомирово евангелие]]
</gallery>

=== Навлегување на српската редакција ===
[[Податотека:Loss of the wide pronounciation of yat in the Macedonian language.svg|мини|лево|Губење на широкиот изговор на [[јат]] во македонскиот јазик]]
Третиот период на развојот на писмениот јазик во Македонија се поврзува со крајот на 13. и почетокот на 14 в., кога во Македонија (и тоа тргнувајќи од нејзиниот северен дел, па одејќи кон југ), навлегува српската редакција на црковнословенски јазик која во Македонија, во однос на јазикот и стилот, многу поретко се јавува во својот чист вид, бидејќи се меша со јазикот на традиционалната македонски писменост.

Од процесите заеднички за македонскиот и српскохрватскиот јазик од особено значење е депалатализацијата на консонантите, во што македонскиот отишол најдалеку од сите јужнословенски јазици. Замената ѣ >е претставува исто така црта што ги сврзува македонските со српските екавски говори (таа проникнала и во западнобугарскиот).

=== Нов период ===
Четвртиот период од развојот на македонски писмен јазик е поврзан со почетокот на современиот македонски писмен јазик или, македонскиот книжевен јазик, врз народна современа (дијалектна) основа, во 16 в., кога се јавуваат текстови со црковнословенски и лаичка содржина подоцна именувани со заедничкиот наслов – [[дамаскини]].

Почнувајќи од 18 в. кога во Македонија, преку ширењето на печатени книги од Русија, навлегува рускоцрковнословенската редакција, а со тоа и делумно и јазикот и стилот на оваа редакција во писмениот јазик.

Во првата половина на 19 в. во писмената практика се издвојуваат два стила на писмениот јазик: писмен јазик врз црковнословенска основа од мешан тип на руската, српската и македонската редакција во улога на висок стил и писмен јазик врз современа (разнодијалектна) основа и тој врши улога на низок стил. Освен ракописи пишувани на народен јазик со кирилско писмо, зачувани се и текстови пишувани на народен јазик, но со грчко писмо.

Грчкото влијание во некои делови на [[Македонија]], особено некои јужни градови, до средината на [[19 век]], било толку силно што место [[кирилица]]та била распространета грчката азбука. Таа се употребувала за секојдневна преписка, но и за книжевни текстови.

<gallery mode="packed-overlay" heights="200px">
Огледало - Кирил Пејчиновиќ.pdf|page=6|Огледало, 1816
Различна поучителна наставленија - Ј.Крчовски0001.tif|Различна поучителна наставленија, 1819
Pejchinovich2.jpg|Утешение грешним, 1840
Konikovo Gospel 2.JPG|Кониковско евангелие, 1852
</gallery>


;Јазичен развој
Македонскиот јазик покажал и посебен развиток и во однос на назалните согласки. Тука се појавила вокализација на еровите и промената на назалните согласки се хронолошки и по резултат одделни појави. Притоа, единствено во македонскиот јазик дошло до изедначување на {{Уникод|Ѧ}} со {{Уникод|Ѣ}}, по губењето на назалниот призвук, така што во текстовите од XII век и XIII век се наоѓале пример како: п{{Уникод|Ѧ}}тель за п{{Уникод|Ѣ}}тель, с{{Уникод|Ѣ}}м{{Уникод|Ѣ}} за с{{Уникод|Ѣ}}м{{Уникод|Ѧ}} и сл. Со други зборови овој развиток одел вака: {{Уникод|Ѧ}} > {{Уникод|Ѣ}} (ä)> е. Во некои западномакедонски говори, особено во [[Поградец]] и [[Горица (Албанија)|Горица]] во Албанија, сѐ уште е зачуван изговорот со ä, па така имаме: рʲäка за река.<ref name="конески"/>

;Македонскиот јазик во пописната регулатива на САД
Во инструкциите за попишувачите во [[САД]] се наведува македонскиот јазик во различен контекст. Така на пример:
* Во пописните инструкции од [[1910]] година, во секцијата „ABILITY TO SPEAK ENGLISH“ став 137. стоело „''Do not write 'Macedonian,' but write Bulgarian, Turkish, Greek, Serbian, or Romanian, as the case May be.''“ — „Не пишувајте македонски, пишувајте бугарски, турски, грчки, српски или романски, според случајот.“<ref name="1910 Census:Instructions to Enumerators">{{Наведена мрежна страница
|url=http://usa.ipums.org/usa/voliii/inst1910.shtml
|title=1910 Census: Instructions to Enumerators
|author=IPUMS USA
|accessdate = 2007-06-07
|}}</ref><ref>[http://www2.census.gov/prod2/decennial/documents/1910InstructionstoEnumerators.pdf Инструкции за попишувачите 1910]</ref>
* Во пописните инструкции од [[1920]] година, македонскиот јазик е додаден на листата со странски јазици како посебен јазик.<ref name="1920 Census:Instructions to Enumerators">{{Наведена мрежна страница
|url=http://usa.ipums.org/usa/voliii/inst1920.shtml
|title=1920 Census: Instructions to Enumerators
|author=IPUMS USA
|accessdate = 2007-06-07
|}}</ref><ref>[http://www2.census.gov/prod2/decennial/documents/1920InstructionstoEnumerators.pdf Инструкции за попишувачите 1920]</ref>
* Во пописните инструкции од [[1930]] година македонскиот јазик повторно е на листата со странски јазици како посебен јазик.<ref name="1930 Census:Instructions to Enumerators">{{Наведена мрежна страница
|url=http://usa.ipums.org/usa/voliii/inst1930.shtml
|title=1930 Census: Enumerator Instructions
|author=IPUMS USA
|accessdate = 2007-06-07
|}}</ref><ref>[http://www2.census.gov/prod2/decennial/documents/1930InstructionstoEnumerators.pdf Инструкции за попишувачите 1930]</ref>

Со анализа на овие пописни инструкции може да се заклучи дека до 1910 година постоело едно гледиште во американското општество во врска со македонскиот јазик, а од 1920 година администрацијата го поддржува гледиштето дека македонскиот јазик е засебен јазик кој го говорат некои од емигрантите од [[Европа]]. Подоцна во листата "C2SS Language Codes" на македонскиот јазик му е придружен кодот 2630.

=== Стандардизација ===
Идејата за стандардизација на македонскиот јазик има свои корени во 19 век, но прв посериозен обид на научен пристап претставува објавувањето на книгата „[[За македонцките работи]]“ од [[Крсте Петков Мисирков]] во 1903 г., на чија основа во 1945 г. и се извршила стандардизацијата на современиот македонски јазик. Оваа книга била остро дочекана од бугарската јавност, па била веднаш запленета и уништена. Останале само неколку примероци, од кои еден пронашол К. Неделковски во софиската библиотека.<ref name=gruevska>{{cite book |last1=Груевска-Маџоска |first1=Симона |title=Македонскиот јазик - континуитет во простор и време |date=2020 |publisher=Македонска академија на науките и уметностите |location=Скопје |pages=241–242 |chapter=За стандардизацијата на македонскиот јазик во XX век од социолингвистички аспект}}</ref>

{{Викиизвор|1=За македонцките работи/Неколку зборои за македонцкиiот литературен iазик|2=Неколку зборои за македонцкиiот литературен iазик}} 
Врз основа на идеите за посебноста на македонскиот јазик и потребата од негова кодификација објавени од [[Ѓорѓија Пулевски]], како и од дејноста на „лозарите“ (дочекани исто така со остри напади од бугарската јавност) и др. македонисти („сепаратисти“) во 19 век, Мисирков ги поставува темелите на современиот македонски јазик, а тоа се:
* дијалектна основа е централното наречје (Велес‒Прилеп‒Битола‒Охрид);
* фонетски правопис;
* лексички фонд од сите македонски говори.<ref name=gruevska/>

=== Кодификација ===
{{Главна|Кодификација на македонскиот стандарден јазик}}
[[Податотека:Reseniie na asnom za jazik.jpg|мини|десно|Решение на АСНОМ за употребата на македонскиот јазик, донесено на [[2 август]] [[1944]] година]]
[[Податотека:Решение за македонската азбука, мај 1945.jpg|мини|десно|Решение за македонската азбука, донесено на [[5 мај]] [[1945]] година]]
[[Кодификација]]та на македонскиот јазик е поврзана со следниве историски настани:

* со решението на првото заседание на [[АСНОМ]] ([[2 август]] [[1944]]) за воведување на македонскиот како службен јазик во македонската држава
* со официјалното усвојување на [[Македонска азбука|македонската азбука]]
* со официјалното усвојување на [[Македонски правопис|македонскиот правопис]]

Македонската државност се зацврстува со [[Историја|историските]] решенија на [[Прво заседание на АСНОМ|Првото заседание на АСНОМ]]. Меѓу тие решенија од особено значење е Решението за воведување на македонски литературен јазик како службен во македонската држава.

Исто така, [[Президиум на АСНОМ|Президиумот на АСНОМ]], како највисоко тело на македонската држава, во [[ноември]] [[1944]] година назначил комисија составена од македонски [[Филологија|филолози]] и од општествени дејци кои требало да поднесат предлог за азбука и за [[правопис]] на македонскиот јазик. Прашањето за азбуката и правописот се решило во [[мај]] [[1945]] година. Заедно со ова прашање, членовите на комисијата разгледале повеќе прашања од особено значење за оформувањето на македонскиот литературен јазик.

Кодификацијата на македонскиот литературен јазик ја одразува македонската јазична практика. [[Блаже Конески]] има значаен придонес за кодификацијата на македонскиот литературен јазик и за [[стандардизација]]та на литературно-јазичната норма.

Македонскиот јазик има сличности со другите словенски јазици, а најмногу со [[Бугарски јазик|бугарскиот]] и [[Српски јазик|српскиот јазик]]. Македонскиот и бугарскиот јазик се единствените од групата на словенски јазици кои со текот на развојот ги изгубиле [[падеж|падежните форми]], а од нив останат е само вокативот (Македонијо; мајко; професоре итн.), како и во некои зборчиња (него; нему; скришум итн.).

За македонскиот јазик, [[Реџиналд де Бреј|Р. Г. А де Бреј]] вели:
{{Цитатник|Како иронија на историјата, народот чии предци им го дале на Словените првиот литературен јазик, беа последни на кои им се призна јазикот како посебен словенски јазик, различен од соседните бугарски и српски.<ref>Р.Г.А. де Бреј, “Водич за источнословенските јазици“, p.137.</ref>}}

==Географска распространетост==
{{Further|Географска распространетост на македонскиот јазик}}
[[Податотека:MapOfMacedonianSpeakers-new.png|мини|лево|320п|Распространетост на луѓе коишто го зборуваат македонскиот јазик низ светот:
{{легенда|#000250|[[службен јазик]], ≈2 милиони говорители во [[Македонија]];}}
{{легенда|#00038c|≈70.000 говорители во Австралија;}}
{{легенда|#0006fc|>50.000 говорители во Германија, Италија и Швајцарија;}}
{{легенда|#8184ff|>20.000 говорители во Албанија, Грција, САД;}}
{{легенда|#dddeff|≈10.000 говорители во Австрија, Белгија, Данска, Канада, Холандија, Србија, Франција, Шведска}}
{{легенда|#b9b9b9|<10.000. говорители — други држави}}]]
Иако точниот број на говорители на македонскиот јазик како мајчин и како втор јазик не е точно познат, особено поради политиките на соседните држави и поради [[Преселба на населението|емиграцијата]] на населението, се претпоставува дека има помеѓу 1,4 милиони и 3,5 милиони луѓе кои го говорат македонскиот јазик како мајчин.<ref name="ethnologue">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd |title=Ethnologue report for Macedonian |work=[[Ethnologue]] |date=19 February 1999 |accessdate=7 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120901171251/http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd |archive-date=1 September 2012 |url-status=live }}</ref><ref name="periods435">{{Harvnb|Friedman|Garry|2001|page=435}}</ref> Според пописот во 2002 година, населението на Македонија изнесувало 2 022 547 жители, од кои 1 344 815 жители го пријавиле македонскиот како мајчин јазик.<ref name="census">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002|work=Book X|publisher=Статистичко биро на Република Македонија|year=мај 2005|location=Скопје|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190501180540/http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf|archive-date=1 мај 2019|url-status=live}}</ref> Македонскиот јазик се изучува и се зборува на различни степени како втор јазик од сите етнички малцинства во државата.<ref name="periods435" /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ffzg.unizg.hr/fisol/zbornik.pdf|title=Македонскиот јазик како втор и странски: терминолошки прашања|trans-title=Macedonian as a foreign and second language: terminological questions|language=mk|first1=Емилија|last1=Црвенковска|first2=Елена|last2=Петроска|publisher=Свети Кирил и Методиј|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20120616214059/http://www.ffzg.unizg.hr/fisol/zbornik.pdf|archive-date=16 јуни 2012|url-status=live}}</ref> Тој е втор јазик за околу 677 733 граѓани на Македонија, односно припадниците на малцинствата во државата (иако меѓу овие има голем број луѓе каде јазикот им е мајчин, особено меѓу Македонците-муслимани).

Надвор од Македонија, има мали етнички македонски малцинства во соседните држави кои го говорат македонскиот јазик како мајчин, вклучувајќи и 4 697 во [[Албанција|Албанија]] (попис од 1989),<ref>{{Harvnb|Artan|Gurraj|2001|p=219}}</ref> 1 609 во [[Бугарија]] (попис од 2011)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R9.aspx|title=Население по етническа група и майчин език|trans-title=Population per ethnic group and mother tongue|language=bg|year=2011|publisher=Бугарско биро за попис|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20151219105400/http://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/2/2/R9.aspx|archive-date=19 December 2015|url-status=live}}</ref> и 12 706 во [[Србија]] (попис во 2011).<ref name="census_rs">{{Наведена мрежна страница|url=http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/ReportResultView.aspx?rptId=3690|title=2011 Census – Mother tongue|last=|first=|date=|work=|publisher=Статистичко биро на Република Србија|archive-url=https://archive.today/20141023154939/http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/Public/ReportResultView.aspx?rptId=3690|archive-date=23 October 2014|dead-url=|accessdate=20 јануари 2015|url-status=dead}}</ref> Тешко е да се определи точниот број на говорители на македонскиот јазик во Грција поради политиката во државата, но бројот на словенски говорители се претпоставува дека бил помеѓу 50 000 и 300 000 во последната деценија на [[20 век|XX век]].<ref name="hill">{{Harvnb|Hill|1999|page=19}}</ref><ref name="Poulton167">{{Harvnb|Poulton|2000|page=167}}</ref> Според проценките од 1964 година, околу 580 000 Македонци живеат надвор од државата, а најголем број мигранти има во [[Австралија]], во [[Канада]] и во [[САД]]. Бројот на говорители на македонски јазик во овие држави изнесува 66 020 во Австралија (според пописот во 2016),<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://profile.id.com.au/australia/language|title=Language spoken at home - Ranked by size|publisher=Profile ID|accessdate=18 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226071838/https://profile.id.com.au/australia/language|archive-date=26 December 2018|url-status=live}}</ref> 15 605 во Канада (според пописот во 2016)<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&A=R&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=01&GL=-1&GID=1235625&GK=1&GRP=1&O=D&PID=110212&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2016&THEME=118&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0|2=|title=Data tables, 2016 Census|publisher=Statcan.gc.ca|accessdate=18 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200220044913/https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&A=R&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=01&GL=-1&GID=1235625&GK=1&GRP=1&O=D&PID=110212&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2016&THEME=118&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0|archive-date=20 февруари 2020|url-status=live}}</ref> и 22 885 во САД (според пописот во 2010).<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.census.gov/data/tables/2013/demo/2009-2013-lang-tables.html|title=Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over: 2009-2013|publisher=[[United States Census]]|accessdate=18 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200412195838/https://www.census.gov/data/tables/2013/demo/2009-2013-lang-tables.html|archive-date=12 April 2020|url-status=live}}</ref> Има повеќе од 50 000 говорители на македонски како мајчин во државите од [[Западна Европа]], главно во [[Германија]], во [[Швајцарија]] и во [[Италија]].<ref name="Министерство За Надворешни Работи">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.mfa.gov.mk//Upload/ContentManagement/Files/Broj%20na%20makedonski%20iselenici%20vo%20svetot.doc |title=Број на македонски иселеници во светот |publisher=[[Министерство за надворешни работи]]|accessdate=30 април 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080530070621/http://www.mfa.gov.mk//Upload/ContentManagement/Files/Broj%20na%20makedonski%20iselenici%20vo%20svetot.doc |archivedate=30 мај 2008|url-status=dead|language=mk}}</ref>

Македонскиот јазик има официјален статус само во Македонија, но е признаен како малцински и службен јазик во делови од [[Албанија]] ([[Пустец]]),<ref name="Naumovski">{{наведени вести|url=http://balkans.courriers.info/article24081.html|title=Minorités en Albanie : les Macédoniens craignent la réorganisation territoriale du pays|last=Наумовски|first=Жаклина|language=fr|date=25 јануари 2014|publisher=Balkan Courriers|accessdate=16 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140517121607/http://balkans.courriers.info/article24081.html|archive-date=17 мај 2014|url-status=live}}</ref><ref name="see">{{Наведена мрежна страница|url=http://miris.eurac.edu/mugs2/do/blob.pdf?type=pdf&serial=1003744282130|title=On the Status of the Minorities in the Republic of Albania|publisher=Албански хелсиншки комитет|location=[[Софија]]|year=2000|accessdate=27 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303224002/http://miris.eurac.edu/mugs2/do/blob.pdf?type=pdf&serial=1003744282130|archive-date=3 March 2016|url-status=live}}</ref> [[Романија]], Србија ([[Јабука]] и [[Пландиште]])<ref name="serbia">{{Наведена мрежна страница|url=https://sitel.com.mk/makedoncite-vo-srbija-gi-uzhivaat-site-malcinski-prava-kako-i-srbite-vo-makedonija|title=Македонците во Србија ги уживаат сите малцински права, како и Србите во Македонија|language=mk|publisher=[[Сител]]|first=Валентин|last=Николовски|date=30 октомври 2016|accessdate=26 март 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326215220/https://sitel.com.mk/makedoncite-vo-srbija-gi-uzhivaat-site-malcinski-prava-kako-i-srbite-vo-makedonija|archive-date=26 March 2020|url-status=live}}</ref> и [[Босна и Херцеговина]].<ref name="bih">{{Наведена мрежна страница|title=Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages|url=http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN|publisher=Совет на Европа|accessdate=25 април 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208122308/http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN|archive-date=8 декември 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Има предлози македонскиот јазик да се изучува во некои училишта во [[Романија]] поради тоа што Македонците се официјално призната малцинска група.<ref name="rou">{{Наведена мрежна страница |url=https://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-treaties/-/conventions/treaty/148/declarations |title=European Charter for Regional or Minority Languages |publisher=Council of Europe |date= |accessdate=8 јули 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151018085208/http://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-treaties/-/conventions/treaty/148/declarations |archive-date=18 октомври 2015 |url-status=live }}</ref> Во Косово се зборува [[горански дијалект|горанскиот дијалект]] кој некои јазичари го сметаат за македонски.

Македонскиот јазик се изучува и предава на повеќе универзитети шурум светот, како: [[Франција]], [[Германија]], [[Австрија]], [[Италија]], [[Русија]], Австралија, Канада и САД ([[Чикаго]] и [[Северна Каролина]]).<ref name="usikova105">{{Harvnb|Usikova|2005|page=105–106}}</ref>

== Македонистика ==
{{Главна|Македонистика|Список на македонисти}}
[[Податотека:Leonhard Masing, 1900s.jpg|мини|десно|150п|[[Леонард Мазинг]] (1845 — 1936) ја одбранил докторската дисертација на ''За јазиковната оценка на Македонските Словени'' (1890).]]

Македонистиката е наука што ги проучува [[Историја на македонскиот јазик|развојот]], [[Правопис на македонскиот јазик|правописот]] и другите одлики на македонскиот јазик. Почетоците на македонистиката се поврзани со политичките состојби на Балканскиот Полуостров во времето на османлиското владеење. Поради територијалните претензии на новосоздадените словенски држави [[Србија]] и [[Бугарија]] кон [[Македонија]], кај нив се јавила потребата за докажување на културната поврзаност на населението на Македонија со она во нивните држави. Притоа македонистиката во најголем дел се развива како дел од политичките спорови околу припадноста на Македонците, а со тоа и припадноста на териториите коишто тие ги населуваат.

Својот вистински расцут македонистиката го доживува по обновувањето на македонската државност во 1944 година. Со кодификацијата на современиот македонски литературен јазик и основањето на низа образовни и научни установи чиј основен предмет на изучување е македонскиот јазик, се создаваат сите услови за непречено и објективно развивање на македонистиката како дел од светската јазичаричка наука.

== Книжевност ==
[[Податотека:Mugri.jpg|мини|десно|150п|„[[Бели мугри]]“ — една од најдобрите поетски збирки на македонски.]]
{{Главна|Македонска книжевност}}

Македонската книжевност или литература е поим  кој ги опфаќа пишаните дела на македонски јазик. Првите книги напишани на македонски јазик или на некој од неговите дијалекти датираат од времето на Македонската рецензија на старословенскиот јазик, поточно од периодот на Охридската и Лесновската книжевна школа, која воглавно била религиска книжевност.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/354306/Macedonian-literature Macedonian literature] - Britannica</ref>

Македонската книжевност е поделена на три големи периоди, кои понатака се делат на уште неколку. Периодите на македонската книжевност се:<ref name="manu">{{Наведена книга|last=Ristovski|first=Blaže|title=Periodizacija na makedonskiot literaturno-kulturen razvoj|publisher=Macedonian Academy of Sciences and Arts|location=Skopje}}</ref>

* Стара македонска книжевност — IX до XVIII в.
**од христијанизацијата на Македонија до турската инвазија  — IX до XIV в.
**од турската инвазија до XVIII век
*Нова македонска книжевност — 1802 до 1944
** преродбенички период 
** револуционерен период
** меѓувоен период
*Модерна македонска книжевност — 1944—

== Дијалекти и дијалектологија ==
{{Главна|Дијалекти на македонскиот јазик|Македонска дијалектологија}}
[[Податотека:Македонски дијалекти.svg|мини|400x400px|Дијалекти на македонскиот јазик]]

Македонската дијалектологија е посебна развиена гранка на [[македонистика]]та која се занимава со проучување, истражување, документирање и зачувување на [[Македонски дијалекти|македонските дијалекти]]. Како стабилна научна дисциплина во македонистиката, дијалектологијата се развила после [[Кодификација на македонскиот јазик|кодификацијата на македонскиот јазик]], но нејзиното присуство се забележува и пред [[1940]]-те години. Дијалектологијата на македонскиот јазик е постара дисциплина и датира уште од првите научни трудови кои се занимавале со македонскиот јазик или од втората половина на XIX век. Како позначајни македонски дијалектолози се забележуваат [[Ватрослав Јагиќ]], [[Ватрослав Облак]], [[Виктор Григорович]], [[Мјечислав Малецки]], [[Зузана Тополињска]], [[Божидар Видоески]] и други.<ref name="македонска граматика">{{наведена книга|author2=Стојка Бојковска, Димитар Пандев, Лилјана Минова - Ѓуркова, Живко Цветковски|title=Македонски јазик за средно образование|publisher=Просветно Дело АД|location=Скопје|date=2001|pages=413 - 454}}</ref>

Дијалектите на македонскиот јазик се варијации на стандардниот литературен јазик. Македонскиот јазик брои околу 27 дијалекти поделени во три главни групи. Главната граница помеѓу двата блока источните и западните дијалекти е планината [[Скопска Црна Гора]], продолжува со реката [[Вардар]] па сè до [[Егејско Море|Егејското Море]] ([[Бело Море]]). Главна особина за западните дијалекти е побавниот тоналитет на дијалектите, користење на тројниот член и акцентот паѓа на третиот слог од крајот на зборот. Заедничка особина за источните дијалекти е побрзиот тоналитет на зборување, кратење на зборови и променлива позиција на акцентот. Дијалектите се зборуваат на цела територија на [[Република Македонија]], [[Пиринска Македонија]], [[Егејска Македонија]] ([[Беломорска Македонија]]), [[Мала Преспа]] и [[Голо Брдо]] и југозападно [[Република Косово|Косово]]. Македонскиот јазик, со сите негови дијалекти има над 3 милиони говорници.

{| style="text-align: center; margin-left: auto; margin-right: auto;"
| {{listen|filename=Prilep-Bitola dialect speech - Bitola.ogg|title=Битолски дијалект|description=Зборуван македонски, со битолски дијалект.|help=no|image=none}}
| {{listen|filename=Prilep-Bitola dialect speech - Topolčani.ogg|title=Прилепски дијалект|description=Зборуван македонски, со прилепски дијалект.|help=no|image=none}}
| {{listen|filename=Štip – Kočani dialect speech - Štip.ogg|title=Штипски дијалект|description=Зборуван македонски, со штипски дијалект.|help=no|image=none}}
|}

== Карактеристични особини ==
[[Податотека:DFJ marka ASNOM.jpg|мини|десно|190п|Поштенска марка на ДФЈ издадена во 1944 во чест на годишнината од АСНОМ на која пишува '''„Антифашистичко Собрание на Народното Ослободуенје на Македониа“''']]
Карактеристични особини на македонскиот јазик се:
* немањето [[падеж]]и т.е. аналитичката деклинација преку користењето на [[предлог|предлозите]] при искажувањето на различни граматички поврзаности помеѓу различни делови на реченицата (на книгата; за книгата; во книгата; под книгата; со книгата)
* третосложниот [[акцент]] (`планина; пла`нината; плани`нарите)
* двоен предмет (него го видов; неа ја сакам)
* минато време со помошниот глагол ИМА (имам видено; немам јадено)
* минато време со помошниот глагол СУМ + [[глаголска придавка]] (не сум сменет; не сум јаден)
* [[минато-идно време]] (Те отепав, кога ќе те фатам!)

== Правописен и правоговорен систем ==
{{Главна|Правопис на македонскиот јазик}}

[[Податотека:Pravopis 1991.jpg|мини|десно|180п|Правопис на македонскиот литературен јазик од 1991 година]]
Залагањето за создавање на македонски литературен јазик датира уште од почетокот на [[XIX век]], со појавата на [[просветителство во Македонија|просветителите]]. Тие се застапувале за употреба на македонски народен јазик, на кој и ги пишувале своите книги и текстови, а првите книги се со религиска содржина за да ја приближат верата до народот.

Од големо значење се залагањата на [[Јоаким Крчовски]], [[Кирил Пејчиновиќ]] и [[Теодосиј Синаитски]], а посебно се истакнуваат [[Ѓорѓија Пулевски]] и [[Крсте Петков Мисирков]], кој во својата книга „[[За македонцките работи]]“ одвојува статија во која ги изјавува своите ставови за начинот на формирање на македонски литературен јазик.
На [[Првото заседание на АСНОМ]], [[2 август]] [[1944]], е донесен решение за воведување на македонскиот јазик како службен јазик во македонската држава. [[Комисијата за азбука]] и правопис своите ставови ги формулирала во Резолуција, донесена на [[3 мај]], а усвоена на [[5 мај]] [[1945]] година.
Заслугата на [[Блаже Конески]] за кодификацијата на македонскиот литературен јазик е во тоа што создал „[[Граматика на македонскиот литературен јазик]]“, „[[Речник на македонскиот јазик со српскохрватски толкувања|Речник на македонскиот литературен јазик]]“, како и „Правопис на македонскиот литературен јазик“, подготвен заедно со [[Крум Тошев]], кој е озаконет на [[7 јуни]] [[1945]] година.

Низ  историјата  и низ својот развој, македонскиот јазик користел неколку [[Системи на пишување|писма за пишување]]. Така, македонскиот јазик користел повеќе писма меѓу кои: [[старомакедонската азбука]], [[глаголица]]та,  [[црковнословенската кирилица]], [[илинденската азбука]] и [[преродбеничката азбука]]. Денес македонскиот јазик користи [[македонска азбука]], односно кирилска азбука приспособена на македонскиот фонетички и фонолошки систем. Македонската азбука е заснована на реформите и [[азбука]]та на [[Крсте Петков Мисирков]].

== Фонетски и фонолошки систем ==
{{Македонски јазик}}
;Фонетика и фонологија
{{Главна|Фонетика и фонологија на македонскиот јазик}}
[[Фонетика]]та и [[фонологија]]та се делови од науката за јазикот кои го проучуваат гласовното рамниште на јазикот. Тие се сродни науки, тесно поврзани една со друга и се дополнуваат меѓу себе. Во принцип, фонетиката  го проучува создавањето на гласовите со говорните органи, познато како артикулација, и нивните звучни својства или гласови, познати како акустика. Од другата страна пак, фонологијата го проучува гласот како елемент кој има функција во јазикот да прави разлика меѓу две јазични единици. Со други зборови, фонологијата може да се нарече функционална фонетика. Двете науки во својот центар на внимание го имаат гласот и неговото формирање. Во тесна врска со овие две науки се правописот и правоговорот. Фонетиката и фонологијата ги изучуваат следните дисциплини: гласот и фонемата, говорните органи, поделбата на гласовите, гласовните промени, акцентот, акцентот на сложенките, отстапување од акцентското правило, акцентот на туѓите зборови и акцентските целости<ref name="општа граматика"/>.

;Гласовен систем
Во македонскиот јазик [[Самогласка|самогласките]] се: ''а'', ''е'', ''и'', ''о'', ''у'', додека согласките се останатите 26 гласови од македонскиот фонетски систем. Одлики на гласовите во македонскиот јазик се [[едначење по звучност|едначењето по звучност]], [[обезвучување на крајот на зборот|обезвучувањето на крајот од зборот]], [[удвојување на согласки|удвојувањето на согласки]] и [[елизија]]та.

'''Самогласки'''
{| class="wikitable"
|-
!
![[Предна самогласка|Предни]]
![[Самогласка од среден ред|Средни]]
![[Задна самогласка|Задни]]
|-align=center
![[Затворена самогласка|Затворени]]
|{{МФА|i}} <и>
|
|{{МФА|u}} <у>
|-align=center
![[Средна самогласка|Средни]]
|{{МФА|ɛ}} <е>
| ({{МФА|ə}})
|{{МФА|ɔ}} <о>
|-align=center
![[Отворена самогласка|Отворени]]
|
|{{МФА|a}} <а>
|
|}

'''Согласки'''<ref>{{Harvcoltxt|Friedman|2001|p=11}}</ref><ref>{{Harvcoltxt|Lunt|1952|pp=11–12}}</ref>
{| class="wikitable" style="text-align: center"
|-
!
! colspan="2" | [[Двоуснена согласка|Двоуснени]]
! colspan="2" | [[Усненозабна согласка|Уснено-<br>забни]]
! colspan="2" | [[Забна согласка|Забни]]
! colspan="2" | [[Венечна согласка|Венечни]]
! colspan="2" | [[Венечно-преднонепчена согласка|Венеч.-<br/>преднеп.]]
! colspan="2" | [[Преднонепчена согласка|Предно-<br>непчени]]
! colspan="2" | [[Заднонепчена согласка|Задно-<br>непчени]]
|-
! [[Носна согласка|Носни]]
| colspan="2" | {{IPA link|m}}
| colspan="2" |
| colspan="2" | {{IPA link|n̪|n}} {{ref|3a|3}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" | {{IPA link|ɲ}}
| colspan="2" |
|-
! [[Избувна согласка|Избувни]]
| {{IPA link|p}}
| {{IPA link|b}}
| colspan="2" |
| {{IPA link|t̪|t}}
| {{IPA link|d̪|d}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| {{IPA link|c}} {{ref|1a|1}}
| {{IPA link|ɟ}} {{ref|1a|1}}
| {{IPA link|k}}
| {{IPA link|ɡ}}
|-
! [[Слеана согласка|Слеани]]
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| {{IPA link|t͡s}}
| {{IPA link|d͡z}}
| colspan="2" |
| {{IPA link|t͡ʃ}}
| {{IPA link|d͡ʒ}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|-
! [[Струјна согласка|Струјни]]
| colspan="2" |
| {{IPA link|f}}
| {{IPA link|v}}
| {{IPA link|s̪|s}}
| {{IPA link|z}}
| colspan="2" |
| {{IPA link|ʃ}}
| {{IPA link|ʒ}}
| colspan="2" |
| colspan="2" | {{IPA link|x}}
|-
! [[Приближна согласка|Приближни]]
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |{{IPA link|ɫ}} {{ref|2a|2}}<sup>,</sup> {{ref|3a|3}}
| colspan="2" |{{IPA link|l}} {{ref|2a|2}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |{{IPA link|j}}
| colspan="2" |
|-
! [[Трепетна согласка|Трепетни]]
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" | {{IPA link|r}} {{ref|3a|3}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|}

;Писмо
{{главна|Македонска азбука}}
[[Македонската азбука]] е официјалната азбука во [[Република Македонија]] и единствено писмо за пишување на јазикот. Азбуката е заснована на [[кирилица]]та со мали прилагодувања согласно на фонетскиот и фонолошкиот систем на јазикот. Азбуката има 31 буква и е заснована на [[преродбеничката азбука]] на [[Крсте Петков Мисирков]].
<center>
{|class="wikitable" style="border-collapse:collapse;"
|- 	 
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="31" | '''Големи букви'''
|-
|width=3% align="center"|А ||width=3% align="center"|Б ||width=3% align="center"|В ||width=3% align="center"|Г ||width=3% align="center"|Д ||width=3% align="center"|Ѓ ||width=3% align="center"|Е ||width=3% align="center"|Ж||width=3% align="center"|З ||width=3% align="center"|Ѕ ||width=3% align="center"|И ||width=3% align="center"|Ј ||width=3% align="center"|К ||width=3% align="center"|Л ||width=3% align="center"|Љ ||width=3% align="center"|М||width=3% align="center"|Н ||width=3% align="center"|Њ ||width=3% align="center"|О ||width=3% align="center"|П ||width=3% align="center"|Р ||width=3% align="center"|С ||width=3% align="center"|Т ||width=3% align="center"|Ќ||width=3% align="center"|У ||width=3% align="center"|Ф||width=3% align="center"|Х ||width=3% align="center"|Ц ||width=3% align="center"|Ч ||width=3% align="center"|Џ ||width=3% align="center"|Ш 
|- 	
|align="center" colspan="31" | '''Мали букви'''
|-
|align="center"|а||align="center"|б||align="center"|в||align="center"|г||align="center"|д||align="center"|ѓ||align="center"|е||align="center"|ж||align="center"|з||align="center"|ѕ||align="center"|и||align="center"|ј||align="center"|к||align="center"|л||align="center"|љ||align="center"|м||align="center"|н||align="center"|њ||align="center"|о||align="center"|п||align="center"|р||align="center"|с||align="center"|т||align="center"|ќ||align="center"|у||align="center"|ф ||align="center"|х||align="center"|ц||align="center"|ч||align="center"|џ||align="center"|ш
|}
</center>

;Акцент
{{Главна|Акцент во македонскиот јазик}}

Македонскиот акцент е динамичен или ''експираторен'' и определен. Македонскиот акцент секогаш паѓа на третиот слог од крајот на зборот за третосложни или повеќесложни зборови (пр. ''тáт-ко-то'', ''тáт-ков-ци'', ''тат-кóв-ци-те'', ''Ма-кé-до-нец''), на вториот слог на двосложни зборови (пр. ''дé-те, мáj-ка, тáт-ко'') и на единствениот слог кај едносложните зборови (пр. ''рóг, с'рп, к'рв'').  При зголемување на бројот на слоговите кај еден ист збор, акцентот го менува слогот, при што пак се води сметка  тој да биде на третиот слог од крајот на зборот. Така имаме: '''учител — уч'ителот — учит'елите'' и сл. Во македонскиот јазик има отстапувања од третосложното акцентирање во следниве случаи<ref name="општа граматика"/>:
# кај [[глаголски прилог|глаголските прилози]]: ''викáјќи'', ''одéјќи'' итн. 
# кај [[Прилог за време|прилозите за време]]: ''годин'ава, лет'ово'' итн.
# кај туѓите зборови: ''клишé'', ''генéза'', ''литератýра'' итн.

== Морфолошки систем ==
{{Главна|Морфологија на македонскиот јазик}}
[[Податотека:Zborovni grupi.svg|мини|десно|300п|Зборовните групи. Во сино се менливите, во зелено се неменливите зборовни групи.]]

Морфологијата во македонскиот јазик] и во останатите јазици е дел од [[лингвистика]]та која се занимава со проучување на формите на [[Зборовни групи во македонскиот јазик|зборовите]], нивното градење и граматички значења. Самиот збор е од [[Старогрчки јазик|старогрчко]] потекло и во превод значи ''наука за формите''. Главната цел на морфологијата е да ја проучува структурата на зборовите и правилата и принципите според кои самите зборови се обединуваат во групи. Многу сродна наука на морфологијата е '''морфосинтаксата на македонскиот јазик''' која се занимава со употребата на зборовите во реченица.<ref name="општа граматика">{{наведена книга|last=Бојковска|first=Стојка|author2=Лилјана Минова - Ѓуркова, Димитар Пандев, Живко Цветковски|title=Општа граматика на македонскиот јазик|editor=Саветка Димитрова|publisher=АД Просветно Дело|location=Скопје|date=декември 2008|pages=155 - 160|isbn=978-9989-0-0662-7}}</ref>

Зборот во секој јазик, така и во македонскиот е изграден од неколку различни елементи. Некои од нив имаат значење односно се лексички, а некои немаат значење и се граматички или функционални. Како пример за ова може да се разгледа зборот ''„млекар“'' поделен на неколку начини<ref name="општа граматика"/>:

* м + л + е + к + а + р — ''низа на гласови или познати како фонеми''
* мле + кар — ''низа на слогови''
* млек + ар — ''низа на значенски делови наречени морфеми''

Зборовите во секој јазик претставуваат одделни единки, но според некои одлики тие се поврзани меѓу себе, формирајќи помали или поголеми групи. Така, тие можат да бидат поврзани според значење, според форма, според службата во реченицата итн. Така поврзаните зборови создаваат зборовни групи  или класи. Во науката за јазикот има различен број класификации, но најчести се значенската или ''семантичка'', формалната или ''морфолошка'' и функционална или ''синтаксичка'' класификација.<ref name="општа граматика"/>

Според морфолошката класификација, единаесетте зборовни групи се класифицираат во две групи и тоа на менливи и неменливи зборовни групи. Менливите зборовни групи ја менуваат својата форма заради морфолошките потреби, а неменливите не. Менливите зборови ги опфаќаат: ''именките, придавките, броевите, заменките и глаголите'', додека неменливите ги опфаќаат ''прилозите, предлозите, сврзниците, честичките, извиците и модалните зборови''.<ref name="општа граматика"/>

Според синтаксичката класификација зборовите се делат на полнозначни или отворени зборовни групи и службени или лексички и службени или функционални зборови. Во полнозначните се вметнуваат ''именките, придавките, броевите, заменките, глаголите, прилозите и модалните зборови'', додека во службените се вметнуваат ''предлозите, сврзниците, честичките и извиците''. Во вистинска самостојност се изделуваат именките, глаголите и дел од заменките (именските), а другите самостојни зборови имаат ограничена синтаксичка независност.<ref name="општа граматика"/>

== Синтаксичен систем ==
{{Главна|Синтакса на македонскиот јазик}}

Основна единица на синтаксата е реченицата. Врз реченицата е осврнато вниманието на синтаксата. Понатака реченицата може да е подели на две големи групи, односно [[Проста реченица во македонскиот јазик|проста]] и [[Сложена реченица во македонскиот јазик|сложена реченица]]. Простите и сложените реченици во [[македонскиот јазик]] се составени од именски групи или наречени синтагми, но и од останати елементи како глаголи или прилози. Сите овие наведени елементи функционираат во најсложената јазична форма наречена врзан текст<ref name="општа граматика"/>.

Следниот пример сликовито го презентира составувањето на врзаниот текст почнувајќи од најмалите единици:

:''бран → голем бран → На крајбрежјето на Охридското Езеро се забележуваат големи бранови. → Гледајќи и фотографирајќи од Самоиловата тврдина, забележав дека големи бранови се приближуваа кон охридското крајбрежје.  → Едно утро решив да се искачам на Самоиловата тврдина и да сликам фотографии по не знам кој пат. Иако одењето по старите и делумно стрми улици е тешко јас успеав и се искачив. Гледајќи и фотографирајќи од Самоиловата тврдина забележав дека големи бранови се приближуваа кон охридското крајбрежје''.

Според ова, опширно основните синтаксички единици се<ref name="општа граматика"/>:

:'''Реченицата''', било да е проста или проширена, е синтаксичка единица што содржи глагол со лична форма, како и останати елементи од кои најчести се именските делови.
:'''Именската група''' или '''синтагмата''' се среќава во рамките на сите членови на реченицата, освен во прирокот. Основен белег е тоа што мора да има именка во самата структура по која и го носи името оваа синтаксичка категорија.
:'''Сложената реченица''' е еден вид резултат на поврзување на најмалку две одделни реченици, што како резултат на тоа мора да содржи најмалку две самостојни личноглаголски форми. 
:'''Врзаниот текст''' е надреченична целина кој содржи повеќе реченици и ги опфаќа сите претходно наведени елементи.

== Фразеолошки систем ==
{{Главна|Фразеологија на македонскиот јазик}}

Зборовните групи што во јазикот се користат како една целина се нарекуваат [[Фразеологизам|фразеологизми]], кои имаат посебни јазичарички одлики и вредности. Во реченицата зборовите можат да се поврзуваат, да се здружуваат во целости од различен вид. Така на пример, зборот ''[[орев]]'' може да оди со повеќе [[Придавка|придавки]] како на пример ''„голем орев“'' или ''„мал орев“'', со [[глагол]]и како на пример ''„јаде орев, купува ореви“'' и слично. Ова доведува до општите принципи на [[фразеологија]]та каде зборовите во реченицата можат слободно да се здружуваат односно да се наоѓаат во слободна врска. При ваква врска секој од зборовите си го задржува своето посебно значење, така што  значењето на составот е еднакво на збирот на значењата  на зборовите што влегуваат во тој состав<ref name="општа граматика"/>.

Во македонскиот јазик зборовните состави можат да се наоѓаат и во неслободна врска, односно постојана врска. Така на пример, зборот орев во реченицата ''„Ова е тврд орев, не се крши со заби“'' и зборот орев во реченицата ''„Ќе бидеме тврд орев за нашиот утрешен противник“'' нема исто значење. Во составите на овој вид ослабува одделното значење на зборовите и се формира едно ново значење кое не е збир на значењата на составните елементи<ref name="општа граматика"/>.

== Ономастички систем ==
{{Главна|Ономастика на македонскиот јазик}}

Ономастика по дефиниција е наука што ги проучува сопствените имиња. Самиот збор ономастика потекнува од [[Старогрчки јазик|грчкиот]] глагол ''„onomadzo“'' што во превод значи ''„именувам“''. Ономастиката е релативно нова јазичаричка дисциплина. Во [[Македонија]] и [[македонистика]]та почнала да се развива и да бележи конкретни резултати во [[XIX век]]. Самата научна дисциплина долго време се сметала за дел од останати науки како на пример географија, историја, етнографија и слично.

== Наводи ==
{{Reflist}}

=== Литература ===
{{Refbegin}}
* {{cite book |last=Конески |first=Блаже |author-link=Блаже Конески |date=2021 |title=Историја на македонскиот јазик: Историска фонологија на македонскиот јазик |url=http://koneski.manu.edu.mk/wp-content/uploads/2021/10/9-tom-KONESKI.pdf |location=Скопје |publisher=Македонска академија на науките и уметностите |isbn=978-608-203-327-3}}
* {{cite book |last1=Бојковска |first1=Стојка |last2=Минова-Ѓуркова |first2=Лилјана |last3=Пандев |first3=Димитар |last4=Цветковски |first4=Живко |date=2008 |title=Општа граматика на македонскиот јазик |location=Скопје |publisher=Просветно дело |isbn=978-998-900-622-7}}
{{Refend}}

== Поврзано ==
{{Портал|Македонија}}
* [[Граматика на македонскиот јазик]]
* [[Правопис на македонскиот јазик]]
* [[Дијалекти на македонскиот јазик]]
* [[Македонска азбука]]
* [[Историја на македонскиот јазик]]
* [[Развојот на македонската азбука]]

== Надворешни врски ==
{{братскиврски|Македонски јазик}} 
;Документи{{External media|float=right|video1=[https://www.youtube.com/watch?v=3XajEDdCCpo Вардар филм — Низ Пиринска Македонија 1948] [[YouTube]]}}
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0001Pulevski%20Trijazichnik.pdf Речник на три јазика, Ѓорѓија Пулевски] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305185905/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0001Pulevski%20Trijazichnik.pdf |date=2012-03-05 }} — 1875
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0002Macedonischen%20Slaven.pdf Zur Sprachlichen Beurtellung der Macedonischen slaven,Leonhard Masing] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110418234557/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0002Macedonischen%20Slaven.pdf |date=2011-04-18 }} — 1890, на германски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0003Macedoslavischen%20Dialekte.pdf Zur Laut- und Akzentlehre der Macedonischen dialekte,Leonhard Masing] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305165051/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0003Macedoslavischen%20Dialekte.pdf |date=2012-03-05 }} — 1891, на германски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0004Vatroslav%20Oblak.pdf MACEDONISCHEN STUDIEN, Vatroslav Oblak] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305164554/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0004Vatroslav%20Oblak.pdf |date=2012-03-05 }} — 1896, на германски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0005%20Za%20makedonckite%20raboti.pdf За македонцките работи, Крсте Петков Мисирков] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20091122133148/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0005%20Za%20makedonckite%20raboti.pdf |date=2009-11-22 }} — 1903
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0006ABECEDAR%201925.pdf Абецедарот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305162808/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0006ABECEDAR%201925.pdf |date=2012-03-05 }} — 1925, Атина
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0007Dwie%20Gwary%20Macedonskie%201.pdf Dwie gwary macedońskie(Suhe i Wysoka w Soluńskiem) – Teksty , Mieczysław Małecki] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120305161728/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0007Dwie%20Gwary%20Macedonskie%201.pdf |date=2012-03-05 }} — 1934, на полски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0008Dwie%20Gwary%20Macedonskie%202.pdf Dwie gwary macedońskie(Suhe i Wysoka w Soluńskiem) – Teksty, Mieczysław Małecki] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081218225526/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0008Dwie%20Gwary%20Macedonskie%202.pdf |date=2008-12-18 }} — 1936, на полски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0009%20Andre%20Mazon.pdf Documents, Contes et Chansons Slaves de l'Albanie du Sud, Andre Mazon] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110814080647/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0009%20Andre%20Mazon.pdf |date=2011-08-14 }} — 1936, на француски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0010%20Kulakia.pdf L'Evangeliaire de Kulakia Un parler Slave du Bas-Vardar, Andre Mazon et Andre Vaillant] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081218225526/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0008Dwie%20Gwary%20Macedonskie%202.pdf |date=2008-12-18 }} — 1938, на француски јазик
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0011%20Makedonska%20gramatika-krume.pdf Македонска граматика, Круме Кепески] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110924091130/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0011%20Makedonska%20gramatika-krume.pdf |date=2011-09-24 }} — 1946
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0012%20Makedonski%20pravopis.pdf Македонски правопис со правописен речник, Блаже Конески и Крум Тошев] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110924094843/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0012%20Makedonski%20pravopis.pdf |date=2011-09-24 }} — 1950
* [http://damj.manu.edu.mk/pdf/0013%20Horace%20Lunt_Macedonian%20grammar%201952.pdf Grammar of the Macedonian Literary Language, Horace Lunt] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20170630185434/http://damj.manu.edu.mk/pdf/0013%20Horace%20Lunt_Macedonian%20grammar%201952.pdf |date=2017-06-30 }} — 1952, на англиски јазик
* [http://www.seelrc.org:8080/grammar/mainframe.jsp?nLanguageID=3 Граматика на македонскиот јазик, Виктор Фридман] — на англиски
* [http://www.mn.mk/aktuelno/1593-Makedonski-Leksikon-od-16-vek Un Lexique Macédonien du XVI siècle] {{fr}}

;За македонски јазик 
* [http://www.ucimakedonski.mk/ Учи македонски online]
* [http://damj.manu.edu.mk/ Дигитален архив на македонскиот јазик]
* [http://litbaza.ukim.edu.mk/ Институт за македонска книжевност (литературна база)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090915184700/http://litbaza.ukim.edu.mk/ |date=2009-09-15 }}
* [http://learnmacedonian.blogspot.com/ Блог за учење Македонски јазик] (на англиски)
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mkd Извештај на Ethnologue за македонскиот јазик] (на англиски)
* [http://www.makedonija.info/language.html The Macedonian Language] (на англиски)
* [http://www.gate.net/~mango/DeBelle.htm La Macédoine et les Macédoniens] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110514143751/http://www.gate.net/~mango/DeBelle.htm |date=2011-05-14 }} Едмон Бушје де Бел, Париз, 1922 (на англиски)
* [http://www.gate.net/~mango/Stihija_na_zborovi.html Македонскиот јазик во јавното општење] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070118224635/http://www.gate.net/~mango/Stihija_na_zborovi.html |date=2007-01-18 }}, Марија Коробар-Белчева
* [http://www.gate.net/~mango/Macedonian_language_MANU.htm Македонскиот јазик] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070115132714/http://www.gate.net/~mango/Macedonian_language_MANU.htm |date=2007-01-15 }}, Совет за истражување на југоисточна Европа на МАНУ
* [http://www.florina.org/html/abecedar/main.html Абецедарот, латиничен буквар за Македончиња, издаден од Министерството за образование на Кралството Грција, 1925 година] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071011045059/http://florina.org/html/abecedar/main.html |date=2007-10-11 }}
* [http://www.makedonski.info Дигитален речник на македонскиот јазик], Толковник
* [http://www.scribd.com/full/47267365?access_key=key-251di0qqt9dw1wmdzoh Македонскиот јазик во развојот на словенските литературни јазици ], Блаже Конески
* [http://mling.ru/iazik/makedonski/history_makedonski/ Историја на македонскиот јазик  ],(1986) , Блаже Конески
* [http://macedonianlanguage.org/ Центар за изучување на македонскиот јазик]
* Дијалекти на македонскиот јазик — Божидар Видоески — МАНУ Скопје 1999, ISBN 9989649634 Том  [http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC1.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210620033250/http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC1.pdf |date=2021-06-20 }}, Том
[http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC2.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200712232827/http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC2.pdf |date=2020-07-12 }} и Том 
[http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC3.pdf] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20200712232042/http://dijalekti.manu.edu.mk/pdf/%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BC%D0%B0%D0%BA.%20%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%BE%D0%BC3.pdf |date=2020-07-12 }}

{{словенски јазици}}
{{Navboxes
|title= Јазичен статус
|list=
{{Јазици во Македонија}}
{{Јазици во Албанија}}
{{Јазици во Србија}}
{{Јазици во Грција}}
}}

{{Избрана}}

{{Нормативна контрола}}

__ИНДЕКС__

[[Категорија:Македонски јазик| ]]
[[Категорија:Јазици во Албанија]]
[[Категорија:Јазици во Бугарија]]
[[Категорија:Јазици во Грција]]
[[Категорија:Јазици во Србија]]
[[Категорија:Јазици на Косово]]
[[Категорија:Јазици во Австралија]]
[[Категорија:Јазици во Канада]]
[[Категорија:Јазици во САД]]
[[Категорија:Јазици во Романија]]
[[Категорија:Јазици во Хрватска]]
[[Категорија:Јазици во Луксембург]]