Прејди на содржината

Бобови: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредување
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
embed {{Нормативна контрола}} with wikidata information
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(Не се прикажани 13 меѓувремени преработки од 3 корисници)
Ред 11: Ред 11:
| ordo = [[Fabales]]
| ordo = [[Fabales]]
| familia = '''Fabaceae'''
| familia = '''Fabaceae'''
| familia_authority = [[Џон Линдли|Lindl.]]<ref name=APGIII2009>{{Cite journal |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 | format=PDF |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x/abstract |deadurl=no |accessdate=4 February 2014}}</ref> (Leguminosae [[Antoine-Laurent de Jussieu|Jussieu]], [[nomen conservandum|nom. cons.]]).<ref name="Watson">{{cite web |url=http://delta-intkey.com/angio/www/legumino.htm |title = Leguminosae |accessdate=9 February 2008 |author1=Watson L. |author2=Dallwitz, M. J. |article=[http://delta-intkey.com/angio/www/index.htm The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. Version: 1st June 2007.]}}</ref>
| familia_authority = [[Џон Линдли|Lindl.]]<ref name=APGIII2009>{{Наведено списание |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 | format=PDF |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x/abstract |url-status= |accessdate=4 February 2014}}</ref> (Leguminosae [[Antoine-Laurent de Jussieu|Jussieu]], [[nomen conservandum|nom. cons.]]).<ref name="Watson">{{Наведена мрежна страница |url=http://delta-intkey.com/angio/www/legumino.htm |title=Leguminosae |accessdate=9 February 2008 |author1=Watson L. |author2=Dallwitz, M. J. |article=[http://delta-intkey.com/angio/www/index.htm The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. Version: 1st June 2007.] |archive-date=2017-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171008231217/http://delta-intkey.com/angio/www/legumino.htm |url-status=dead }}</ref>
| subdivision_ranks = Потфамилии
| subdivision_ranks = Потсемејства
| subdivision =
| subdivision =
[[Caesalpinioideae]]<br />
[[Caesalpinioideae]]<br />
Ред 19: Ред 19:
| range_map = Legume Biogeography.svg
| range_map = Legume Biogeography.svg
| range_map_alt = The biomes occupied by Fabaceae
| range_map_alt = The biomes occupied by Fabaceae
| range_map_caption = Карта на распространетост на легуминозните растенија. Нив ги има воглавно во четири [[биом]]и: '''<span style="color:#007000;">дождовна шума</span>''', '''<span style="color:#00FF00;">умерен</span>''', '''<span style="color:#D1E231;">тревен</span>''', и '''<span style="color:#987654;">сукулентен</span>'''.<ref name="Schrire2">{{cite book | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lewis | first2 = G. P. | last3 = Lavin | first3 = M. | editor1-first = G | editor1-last = Lewis | editor2-first = G. | editor2-last = Schrire | editor3-first = B. | editor3-last = Mackinder | editor4-first = M. | editor4-last = Lock |displayeditors=4 | title = Legumes of the world | url = http://www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=506 | year = 2005 | publisher = Royal Botanic Gardens | location = Kew, England | isbn = 1-900347-80-6 | pages = 21&ndash;54 | chapter = Biogeography of the Leguminosae}}</ref><ref name="Schrire1">{{cite book | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lavin | first2 = M. | last3 = Lewis | first3 = G. P. | editor1-first = I | editor1-last = Friis | editor2-first = H. | editor2-last = Balslev | title = Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions | series = Biologiske Skrifter | volume = 55 | year = 2005 | publisher = Special-Trykkeriet Viborg A/S | location = Viborg, Denmark | isbn = 87-7304-304-4 | pages = 375&ndash;422 | chapter = Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies}}</ref>
| range_map_caption = Карта на распространетост на легуминозните растенија. Нив ги има воглавно во четири [[биом]]и: '''<span style="color:#007000;">дождовна шума</span>''', '''<span style="color:#00FF00;">умерен</span>''', '''<span style="color:#D1E231;">тревен</span>''', и '''<span style="color:#987654;">сукулентен</span>'''.<ref name="Schrire2">{{Наведена книга | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lewis | first2 = G. P. | last3 = Lavin | first3 = M. | editor1-first = G | editor1-last = Lewis | editor2-first = G. | editor2-last = Schrire | editor3-first = B. | editor3-last = Mackinder | editor4-first = M. | editor4-last = Lock | displayeditors = 4 | title = Legumes of the world | url = http://www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=506 | year = 2005 | publisher = Royal Botanic Gardens | location = Kew, England | isbn = 1-900347-80-6 | pages = 21&ndash;54 | chapter = Biogeography of the Leguminosae | access-date = 2014-08-22 | archive-date = 2014-02-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140202160032/http://www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=506 | url-status = dead }}</ref><ref name="Schrire1">{{Наведена книга | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lavin | first2 = M. | last3 = Lewis | first3 = G. P. | editor1-first = I | editor1-last = Friis | editor2-first = H. | editor2-last = Balslev | title = Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions | series = Biologiske Skrifter | volume = 55 | year = 2005 | publisher = Special-Trykkeriet Viborg A/S | location = Viborg, Denmark | isbn = 87-7304-304-4 | pages = 375&ndash;422 | chapter = Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies}}</ref>
| diversity_link = Fabaceae#Genera
| diversity_link = Fabaceae#Genera
| diversity = 730 родови и 19,400 видови
| diversity = 730 родови и 19,400 видови
}}
}}
'''Бобовите''' ([[науч.]] ''Fabaceae'') наречени и '''легуминозни''' (''Leguminosae'') се [[фамилија (биологија)|фамилија]] на растенија - трета најголема фамилија на [[Скриеносемени|цветни растенија]] (по [[орхидеи]]те и [[главоцветни]]те), како и втората по стопанска и економска важност (после фамилијата на [[треви]]те).
'''Бобовите''' ([[науч.]] ''Fabaceae'') наречени и '''легуминозни''' (''Leguminosae'') се [[семејство (биологија)|семејство]] на растенија - трета најголема фамилија на [[Скриеносемени|цветни растенија]] (по [[орхидеи]]те и [[главоцветни]]те), како и втората по стопанска и економска важност (после фамилијата на [[треви]]те).


Во бобовите растенија спаѓаат голем број на култивирани видови кои служат за исхрана на човекот и животните, како и за добивање на масла, влакна, нафта, природни ѓубрива, лекови итн. Фамилијата вклучува и неколку модел организми за [[Генетика|генетски]] истражувања (како [[грашок]]от, со кој [[Грегор Мендел]] ги поставил основите на генетиката).
Во бобовите растенија спаѓаат голем број на култивирани видови кои служат за исхрана на човекот и животните, како и за добивање на масла, влакна, нафта, природни ѓубрива, лекови итн. Фамилијата вклучува и неколку модел организми за [[Генетика|генетски]] истражувања (како [[грашок]]от, со кој [[Грегор Мендел]] ги поставил основите на генетиката).


== Адаптивни типови и распространување ==
== Адаптивни типови и распространување ==


Овие растенија може да бидат едногодишни и повеќегодишни тревести растенија, грмушки, дрвја, лијани па дури и неколку водни растенија. Бобовите се често доминантни елементи на вегетацијата во умерените и тропските региони на светот. Особено се чести во тропските шуми и умерените грмушести региони со сезонски сува клима.
Овие растенија може да бидат едногодишни и повеќегодишни тревести растенија, грмушки, дрвја, лијани па дури и неколку водни растенија. Бобовите се често доминантни елементи на растителноста во умерените и тропските региони на светот. Особено се чести во тропските шуми и умерените грмушести региони со сезонски сува клима.


== Морфолошки особености ==
== Морфолошки особености ==
Ред 37: Ред 37:
Претставниците од оваа фамилија имаат голема потреба за [[азот]] во нивниот [[метаболизам]]. Имено, овие растенија живеат во [[симбиоза]] со азотофиксаторски [[бактерии]] кои формираат нодули (грутки) на кореновиот систем на растението, каде го врзуваат атмосферскиот азот во [[нитрит]]и и [[нитрат]]и. Оваа симбиоза е [[Екологија|еколошки]] необично важна, бидејќи единствено на овој начин азотот се инкорпорира во живата материја.
Претставниците од оваа фамилија имаат голема потреба за [[азот]] во нивниот [[метаболизам]]. Имено, овие растенија живеат во [[симбиоза]] со азотофиксаторски [[бактерии]] кои формираат нодули (грутки) на кореновиот систем на растението, каде го врзуваат атмосферскиот азот во [[нитрит]]и и [[нитрат]]и. Оваа симбиоза е [[Екологија|еколошки]] необично важна, бидејќи единствено на овој начин азотот се инкорпорира во живата материја.


Морфолошки, претставниците од оваа фамилија се одликуваат со прости или сложени [[лист]]ови (перести или двојно перести), едноделни или триделни (како кај [[луцерка]]та и [[детелина]]та), а може и да се метаморфозирани (како кај родот ''[[Акација|Acacia]]''). Кај некои видови, како ''[[Lathyrus]]'', листовите се редуцирани во мустачки, а кај грашокот тие се спирално поредени, со стипули (прилисници) кои понекогаш може да се големи и листовидни. Листовите може да бидат метаморфозирани во [[трн]]ови (како кај ''[[Prosopis]]'' и [[багрем]]от).
Морфолошки, претставниците од оваа фамилија се одликуваат со прости или сложени [[лист]]ови (перести или двојно перести), едноделни или триделни (како кај [[луцерка]]та и [[детелина]]та), а може и да се метаморфозирани (како кај родот ''[[Акација|Acacia]]''). Кај некои видови, како ''[[Lathyrus]]'', листовите се редуцирани во мустачки, а кај грашокот тие се спирално поредени, со стипули (прилисници) кои понекогаш може да се големи и листовидни. Листовите може да бидат метаморфозирани во [[трн]]ови (како кај ''[[Prosopis]]'' и [[багрем]]от).


[[Цвет]]овите се симетрични или асиметрични (актиноморфни или зигоморфни, соодветно), [[хермафродит]]ни, со еден натцветен [[Плодник|плоден лист]] (карпела) кој може да биде хипогински (кога [[Прашник|прашниците]], чашкините и венечните ливчиња се прикачени за основата на јајчникот) или перигински (кога овие елементи не се прикачени за јајчникот, туку се распоредени околу него), петделни, поредени единечно или во рацемозни, игличести или главичести [[Соцветие|соцветија]]. Главната обединувачка карактеристика на фамилијата е [[плод]]от наречен [[легума]]. Со неколку исклучоци, легумите се еднокоморни (со една локула) мешунки, со париетална плацентација долж адаксијалната спојница (сутура) на плодот. Во јајчникот постојат два или повеќе [[Семенов зачеток|семенови зачетоци]] (овули), поредени во два наизменични реда на плацентата.
[[Цвет]]овите се симетрични или асиметрични (актиноморфни или зигоморфни, соодветно), [[хермафродит]]ни, со еден натцветен [[Плодник|плоден лист]] (карпела) кој може да биде хипогински (кога [[Прашник|прашниците]], чашкините и венечните ливчиња се прикачени за основата на јајчникот) или перигински (кога овие елементи не се прикачени за јајчникот, туку се распоредени околу него), петделни, поредени единечно или во рацемозни, игличести или главичести [[Соцветие|соцветија]]. Главната обединувачка одлика на фамилијата е [[плод]]от наречен [[легума]]. Со неколку исклучоци, легумите се еднокоморни (со една локула) мешунки, со париетална плацентација долж адаксијалната спојница (сутура) на плодот. Во јајчникот постојат два или повеќе [[Семенов зачеток|семенови зачетоци]] (овули), поредени во два наизменични реда на плацентата.


Околуцветните листови се дводелни, односно диференцирани на чашка и венче. Чашката е претставена со 5 срасната чашкини ливчиња, додека венчето со 5 венечни ливчиња кои имаат карактеристичен распоред кој потсетува на раширени крилја на [[пеперутка]] (затоа фамилијата се нарекува и !'''пеперугоцветни'''„). Најгорното венечно ливче е најчесто најголемо и е превиено нагоре, а се нарекува знаменце (бајраче или ''Vexillum''). Двете странични венечни ливчиња се крилца (''allae''), а најдолните две венечни ливчиња се сраснати со рабовите и се нарекуваат чамчиња (''carina''). Во чамчето се наоѓаат прашниците и плодникот.
Околуцветните листови се дводелни, односно диференцирани на чашка и венче. Чашката е претставена со 5 срасната чашкини ливчиња, додека венчето со 5 венечни ливчиња кои имаат карактеристичен распоред кој потсетува на раширени крилја на [[пеперутка]] (затоа фамилијата се нарекува и !'''пеперугоцветни'''„). Најгорното венечно ливче е најчесто најголемо и е превиено нагоре, а се нарекува знаменце (бајраче или ''Vexillum''). Двете странични венечни ливчиња се крилца (''allae''), а најдолните две венечни ливчиња се сраснати со рабовите и се нарекуваат чамчиња (''carina''). Во чамчето се наоѓаат прашниците и плодникот.
Ред 45: Ред 45:
== Систематика ==
== Систематика ==


Во фамилијата има околу 730 [[род (биологија)|рода]] во кои се распоредени 20.000 [[вид (биологија)|вида]]. Постојат три [[потфамилија|потфамилии]] и околу 45 [[племе (биологија)|племиња]]:
Во фамилијата има околу 730 [[род (биологија)|рода]] во кои се распоредени 20.000 [[вид (биологија)|вида]]. Постојат три [[потсемејство|потсемејства]] и околу 45 [[племе (биологија)|племиња]]:
[[Податотека:Wisteria_sinensis_anatomia_mk.svg|мини|десно|410п|Морфологија на цветот на кинеска глицинија (''Wisteria sinensis'')]]
[[Податотека:Wisteria_sinensis_anatomia_mk.svg|мини|десно|410п|Морфологија на цветот на кинеска глицинија (''Wisteria sinensis'')]]
* [[Caesalpinioideae]]:
* [[Caesalpinioideae]]:
Ред 136: Ред 136:
== Наводи ==
== Наводи ==
{{наводи}}
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{wikispecies|Fabaceae}}
{{рв|Fabaceae}}


{{Нормативна контрола}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Бобови| ]]
[[Категорија:Бобови| ]]
[[Категорија:Кружење на азотот]]

Последна преработка од 12:17, 15 јуни 2024

Бобови
Цвет на грашок.
Научна класификација
Царство: Plantae
Нерангирано: Angiospermae
Нерангирано: Eudicots
Нерангирано: Rosids
Ред: Fabales
Семејство: Fabaceae
Lindl.[1] (Leguminosae Jussieu, nom. cons.).[2]
Потсемејства

Caesalpinioideae
Mimosoideae
Глушини (Faboideae)

Разновидност
730 родови и 19,400 видови
The biomes occupied by Fabaceae
Карта на распространетост на легуминозните растенија. Нив ги има воглавно во четири биоми: дождовна шума, умерен, тревен, и сукулентен.[3][4]

Бобовите (науч. Fabaceae) наречени и легуминозни (Leguminosae) се семејство на растенија - трета најголема фамилија на цветни растенија (по орхидеите и главоцветните), како и втората по стопанска и економска важност (после фамилијата на тревите).

Во бобовите растенија спаѓаат голем број на култивирани видови кои служат за исхрана на човекот и животните, како и за добивање на масла, влакна, нафта, природни ѓубрива, лекови итн. Фамилијата вклучува и неколку модел организми за генетски истражувања (како грашокот, со кој Грегор Мендел ги поставил основите на генетиката).

Адаптивни типови и распространување

[уреди | уреди извор]

Овие растенија може да бидат едногодишни и повеќегодишни тревести растенија, грмушки, дрвја, лијани па дури и неколку водни растенија. Бобовите се често доминантни елементи на растителноста во умерените и тропските региони на светот. Особено се чести во тропските шуми и умерените грмушести региони со сезонски сува клима.

Морфолошки особености

[уреди | уреди извор]
Легума на Pisum sativum; се забележуваат листовидните прилисници.

Претставниците од оваа фамилија имаат голема потреба за азот во нивниот метаболизам. Имено, овие растенија живеат во симбиоза со азотофиксаторски бактерии кои формираат нодули (грутки) на кореновиот систем на растението, каде го врзуваат атмосферскиот азот во нитрити и нитрати. Оваа симбиоза е еколошки необично важна, бидејќи единствено на овој начин азотот се инкорпорира во живата материја.

Морфолошки, претставниците од оваа фамилија се одликуваат со прости или сложени листови (перести или двојно перести), едноделни или триделни (како кај луцерката и детелината), а може и да се метаморфозирани (како кај родот Acacia). Кај некои видови, како Lathyrus, листовите се редуцирани во мустачки, а кај грашокот тие се спирално поредени, со стипули (прилисници) кои понекогаш може да се големи и листовидни. Листовите може да бидат метаморфозирани во трнови (како кај Prosopis и багремот).

Цветовите се симетрични или асиметрични (актиноморфни или зигоморфни, соодветно), хермафродитни, со еден натцветен плоден лист (карпела) кој може да биде хипогински (кога прашниците, чашкините и венечните ливчиња се прикачени за основата на јајчникот) или перигински (кога овие елементи не се прикачени за јајчникот, туку се распоредени околу него), петделни, поредени единечно или во рацемозни, игличести или главичести соцветија. Главната обединувачка одлика на фамилијата е плодот наречен легума. Со неколку исклучоци, легумите се еднокоморни (со една локула) мешунки, со париетална плацентација долж адаксијалната спојница (сутура) на плодот. Во јајчникот постојат два или повеќе семенови зачетоци (овули), поредени во два наизменични реда на плацентата.

Околуцветните листови се дводелни, односно диференцирани на чашка и венче. Чашката е претставена со 5 срасната чашкини ливчиња, додека венчето со 5 венечни ливчиња кои имаат карактеристичен распоред кој потсетува на раширени крилја на пеперутка (затоа фамилијата се нарекува и !пеперугоцветни„). Најгорното венечно ливче е најчесто најголемо и е превиено нагоре, а се нарекува знаменце (бајраче или Vexillum). Двете странични венечни ливчиња се крилца (allae), а најдолните две венечни ливчиња се сраснати со рабовите и се нарекуваат чамчиња (carina). Во чамчето се наоѓаат прашниците и плодникот.

Систематика

[уреди | уреди извор]

Во фамилијата има околу 730 рода во кои се распоредени 20.000 вида. Постојат три потсемејства и околу 45 племиња:

Морфологија на цветот на кинеска глицинија (Wisteria sinensis)
  • Caesalpinieae
  • Cassieae
  • Detarieae
  • Abreae
  • Adesmieae
  • Aeschynomeneae
  • Amorpheae
  • Astragaleae
  • Bossiaeeae
  • Brongniartieae
  • Carmichaelieae
  • Cicereae
  • Coronilleae
  • Crotalarieae
  • Cytiseae
  • Dalbergieae
  • Daleeae
  • Desmodieae
  • Dipteryxeae
  • Euchresteae
  • Fabeae
  • Galegeae
  • Genisteae
  • Hedysareae
  • Hypocalypteae
  • Indigofereae
  • Liparieae
  • Loteae
  • Millettieae
  • Mirbelieae
  • Phaseoleae
  • Podalyrieae
  • Psoraleeae
  • Robinieae
  • Sophoreae
  • Swartzieae
  • Thermopsideae
  • Trifolieae
  • Vicieae
  • Acacieae
  • Ingeae
  • Mimoseae
  • Mimozygantheae
  • Parkieae

Тука припаѓа и племето Cercideae со четири или дванаесет рода и околу 265 вида, кое не може да се вклопи во било која од погоре наведените фамилии:

Галерија

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). „An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III“ (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society. 161 (2): 105–121. doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. Посетено на 4 February 2014.
  2. ↑ Watson L.; Dallwitz, M. J. „Leguminosae“. Архивирано од изворникот на 2017-10-08. Посетено на 9 February 2008. Надворешна врска во |article= (help); |article= е занемарено (help)
  3. ↑ Schrire, B. D.; Lewis, G. P.; Lavin, M. (2005). „Biogeography of the Leguminosae“. Во Lewis, G; Schrire, G.; Mackinder, B.; Lock, M. (уред.). Legumes of the world. Kew, England: Royal Botanic Gardens. стр. 21–54. ISBN 1-900347-80-6. Архивирано од изворникот на 2014-02-02. Посетено на 2014-08-22.CS1-одржување: display-уредници (link)
  4. ↑ Schrire, B. D.; Lavin, M.; Lewis, G. P. (2005). „Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies“. Во Friis, I; Balslev, H. (уред.). Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions. Biologiske Skrifter. 55. Viborg, Denmark: Special-Trykkeriet Viborg A/S. стр. 375–422. ISBN 87-7304-304-4.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Бобови&oldid=5214397“