Бобови: Разлика помеѓу преработките

Бобови
	Цвет на грашок.
Научна класификација
Царство:	Plantae
Нерангирано:	Angiospermae
Нерангирано:	Eudicots
Нерангирано:	Rosids
Ред:	Fabales
Семејство:	Fabaceae; Lindl. (Leguminosae Jussieu, nom. cons.).
Потсемејства
	Caesalpinioideae; Mimosoideae; Глушини (Faboideae)
Разновидност
	730 родови и 19,400 видови
	Карта на распространетост на легуминозните растенија. Нив ги има воглавно во четири биоми: дождовна шума, умерен, тревен, и сукулентен.

Интерактивен преглед на историјата

[проверена преработка]

← Постаро уредување

Избришана содржина Додадена содржина

НагледноВикитекст

Во редови

Последна преработка од 12:17, 15 јуни 2024

Бобовите (науч. Fabaceae) наречени и легуминозни (Leguminosae) се семејство на растенија - трета најголема фамилија на цветни растенија (по орхидеите и главоцветните), како и втората по стопанска и економска важност (после фамилијата на тревите).

Во бобовите растенија спаѓаат голем број на култивирани видови кои служат за исхрана на човекот и животните, како и за добивање на масла, влакна, нафта, природни ѓубрива, лекови итн. Фамилијата вклучува и неколку модел организми за генетски истражувања (како грашокот, со кој Грегор Мендел ги поставил основите на генетиката).

Адаптивни типови и распространување

Овие растенија може да бидат едногодишни и повеќегодишни тревести растенија, грмушки, дрвја, лијани па дури и неколку водни растенија. Бобовите се често доминантни елементи на растителноста во умерените и тропските региони на светот. Особено се чести во тропските шуми и умерените грмушести региони со сезонски сува клима.

Морфолошки особености

Претставниците од оваа фамилија имаат голема потреба за азот во нивниот метаболизам. Имено, овие растенија живеат во симбиоза со азотофиксаторски бактерии кои формираат нодули (грутки) на кореновиот систем на растението, каде го врзуваат атмосферскиот азот во нитрити и нитрати. Оваа симбиоза е еколошки необично важна, бидејќи единствено на овој начин азотот се инкорпорира во живата материја.

Морфолошки, претставниците од оваа фамилија се одликуваат со прости или сложени листови (перести или двојно перести), едноделни или триделни (како кај луцерката и детелината), а може и да се метаморфозирани (како кај родот Acacia). Кај некои видови, како Lathyrus, листовите се редуцирани во мустачки, а кај грашокот тие се спирално поредени, со стипули (прилисници) кои понекогаш може да се големи и листовидни. Листовите може да бидат метаморфозирани во трнови (како кај Prosopis и багремот).

Цветовите се симетрични или асиметрични (актиноморфни или зигоморфни, соодветно), хермафродитни, со еден натцветен плоден лист (карпела) кој може да биде хипогински (кога прашниците, чашкините и венечните ливчиња се прикачени за основата на јајчникот) или перигински (кога овие елементи не се прикачени за јајчникот, туку се распоредени околу него), петделни, поредени единечно или во рацемозни, игличести или главичести соцветија. Главната обединувачка одлика на фамилијата е плодот наречен легума. Со неколку исклучоци, легумите се еднокоморни (со една локула) мешунки, со париетална плацентација долж адаксијалната спојница (сутура) на плодот. Во јајчникот постојат два или повеќе семенови зачетоци (овули), поредени во два наизменични реда на плацентата.

Околуцветните листови се дводелни, односно диференцирани на чашка и венче. Чашката е претставена со 5 срасната чашкини ливчиња, додека венчето со 5 венечни ливчиња кои имаат карактеристичен распоред кој потсетува на раширени крилја на пеперутка (затоа фамилијата се нарекува и !пеперугоцветни„). Најгорното венечно ливче е најчесто најголемо и е превиено нагоре, а се нарекува знаменце (бајраче или Vexillum). Двете странични венечни ливчиња се крилца (allae), а најдолните две венечни ливчиња се сраснати со рабовите и се нарекуваат чамчиња (carina). Во чамчето се наоѓаат прашниците и плодникот.

Систематика

Во фамилијата има околу 730 рода во кои се распоредени 20.000 вида. Постојат три потсемејства и околу 45 племиња:

Caesalpinioideae:

Caesalpinieae

Cassieae

Detarieae

Faboideae

Abreae
Adesmieae
Aeschynomeneae
Amorpheae
Astragaleae
Bossiaeeae
Brongniartieae
Carmichaelieae
Cicereae

Coronilleae
Crotalarieae
Cytiseae
Dalbergieae
Daleeae
Desmodieae
Dipteryxeae
Euchresteae
Fabeae

Galegeae
Genisteae
Hedysareae
Hypocalypteae
Indigofereae
Liparieae
Loteae
Millettieae
Mirbelieae

Phaseoleae
Podalyrieae
Psoraleeae
Robinieae
Sophoreae
Swartzieae
Thermopsideae
Trifolieae
Vicieae

Mimosoideae

Acacieae

Ingeae

Mimoseae

Mimozygantheae

Parkieae

Тука припаѓа и племето Cercideae со четири или дванаесет рода и околу 265 вида, кое не може да се вклопи во било која од погоре наведените фамилии:

- Adenolobus (Harv. ex Benth. & Hook. f.) Torre & Hillc.
- Bauhinia L.
- Brenierea Humbert
- Cercis L. - Јудино дрво
- Griffonia Baill.
- Tylosema (Schweinf.) Torre & Hillc.

Галерија

Acacia baileyana
Indigofera gerardiana
Мустачките на Lathyrus odoratus
Соцветие на детелината Trifolium repens
Ломент (легума која се стеснува меѓу плодовите) на Alysicarpus vaginalis

Наводи

↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). „An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III“ (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society. 161 (2): 105–121. doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. Посетено на 4 February 2014.
↑ Watson L.; Dallwitz, M. J. „Leguminosae“. Архивирано од изворникот на 2017-10-08. Посетено на 9 February 2008. Надворешна врска во |article= (help); |article= е занемарено (help)
↑ Schrire, B. D.; Lewis, G. P.; Lavin, M. (2005). „Biogeography of the Leguminosae“. Во Lewis, G; Schrire, G.; Mackinder, B.; Lock, M. (уред.). Legumes of the world. Kew, England: Royal Botanic Gardens. стр. 21–54. ISBN 1-900347-80-6. Архивирано од изворникот на 2014-02-02. Посетено на 2014-08-22.CS1-одржување: display-уредници (link)
↑ Schrire, B. D.; Lavin, M.; Lewis, G. P. (2005). „Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies“. Во Friis, I; Balslev, H. (уред.). Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions. Biologiske Skrifter. 55. Viborg, Denmark: Special-Trykkeriet Viborg A/S. стр. 375–422. ISBN 87-7304-304-4.

Надворешни врски

[APGIII2009-1] Angiosperm Phylogeny Group (2009). „An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III“ (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society. 161 (2): 105–121. doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. Посетено на 4 February 2014.

[Watson-2] Watson L.; Dallwitz, M. J. „Leguminosae“. Архивирано од изворникот на 2017-10-08. Посетено на 9 February 2008. Надворешна врска во |article= (help); |article= е занемарено (help)

[Schrire2-3] Schrire, B. D.; Lewis, G. P.; Lavin, M. (2005). „Biogeography of the Leguminosae“. Во Lewis, G; Schrire, G.; Mackinder, B.; Lock, M. (уред.). Legumes of the world. Kew, England: Royal Botanic Gardens. стр. 21–54. ISBN 1-900347-80-6. Архивирано од изворникот на 2014-02-02. Посетено на 2014-08-22.CS1-одржување: display-уредници (link)

[Schrire1-4] Schrire, B. D.; Lavin, M.; Lewis, G. P. (2005). „Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies“. Во Friis, I; Balslev, H. (уред.). Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions. Biologiske Skrifter. 55. Viborg, Denmark: Special-Trykkeriet Viborg A/S. стр. 375–422. ISBN 87-7304-304-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Ред 11: / Ред 11: @@
 | ordo = [[Fabales]]
 | familia = '''Fabaceae'''
-| familia_authority = [[Џон Линдли|Lindl.]]<ref name=APGIII2009>{{Cite journal |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 | format=PDF |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x/abstract |url-status= |accessdate=4 February 2014}}</ref> (Leguminosae [[Antoine-Laurent de Jussieu|Jussieu]], [[nomen conservandum|nom. cons.]]).<ref name="Watson">{{Наведена мрежна страница |url=http://delta-intkey.com/angio/www/legumino.htm |title = Leguminosae |accessdate=9 February 2008 |author1=Watson L. |author2=Dallwitz, M. J. |article=[http://delta-intkey.com/angio/www/index.htm The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. Version: 1st June 2007.]}}</ref>
+| familia_authority = [[Џон Линдли|Lindl.]]<ref name=APGIII2009>{{Наведено списание |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 | format=PDF |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x/abstract |url-status= |accessdate=4 February 2014}}</ref> (Leguminosae [[Antoine-Laurent de Jussieu|Jussieu]], [[nomen conservandum|nom. cons.]]).<ref name="Watson">{{Наведена мрежна страница |url=http://delta-intkey.com/angio/www/legumino.htm |title=Leguminosae |accessdate=9 February 2008 |author1=Watson L. |author2=Dallwitz, M. J. |article=[http://delta-intkey.com/angio/www/index.htm The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval. Version: 1st June 2007.] |archive-date=2017-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171008231217/http://delta-intkey.com/angio/www/legumino.htm |url-status=dead }}</ref>
-| subdivision_ranks = Потфамилии
+| subdivision_ranks = Потсемејства
 | subdivision =
 [[Caesalpinioideae]]<br />
@@ Ред 19: / Ред 19: @@
 | range_map = Legume Biogeography.svg
 | range_map_alt = The biomes occupied by Fabaceae
-| range_map_caption = Карта на распространетост на легуминозните растенија. Нив ги има воглавно во четири [[биом]]и: '''<span style="color:#007000;">дождовна шума</span>''', '''<span style="color:#00FF00;">умерен</span>''', '''<span style="color:#D1E231;">тревен</span>''', и '''<span style="color:#987654;">сукулентен</span>'''.<ref name="Schrire2">{{Наведена книга | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lewis | first2 = G. P. | last3 = Lavin | first3 = M. | editor1-first = G | editor1-last = Lewis | editor2-first = G. | editor2-last = Schrire | editor3-first = B. | editor3-last = Mackinder | editor4-first = M. | editor4-last = Lock |displayeditors=4 | title = Legumes of the world | url = http://www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=506 | year = 2005 | publisher = Royal Botanic Gardens | location = Kew, England | isbn = 1-900347-80-6 | pages = 21&ndash;54 | chapter = Biogeography of the Leguminosae}}</ref><ref name="Schrire1">{{Наведена книга | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lavin | first2 = M. | last3 = Lewis | first3 = G. P. | editor1-first = I | editor1-last = Friis | editor2-first = H. | editor2-last = Balslev | title = Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions | series = Biologiske Skrifter | volume = 55 | year = 2005 | publisher = Special-Trykkeriet Viborg A/S | location = Viborg, Denmark | isbn = 87-7304-304-4 | pages = 375&ndash;422 | chapter = Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies}}</ref>
+| range_map_caption = Карта на распространетост на легуминозните растенија. Нив ги има воглавно во четири [[биом]]и: '''<span style="color:#007000;">дождовна шума</span>''', '''<span style="color:#00FF00;">умерен</span>''', '''<span style="color:#D1E231;">тревен</span>''', и '''<span style="color:#987654;">сукулентен</span>'''.<ref name="Schrire2">{{Наведена книга | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lewis | first2 = G. P. | last3 = Lavin | first3 = M. | editor1-first = G | editor1-last = Lewis | editor2-first = G. | editor2-last = Schrire | editor3-first = B. | editor3-last = Mackinder | editor4-first = M. | editor4-last = Lock | displayeditors = 4 | title = Legumes of the world | url = http://www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=506 | year = 2005 | publisher = Royal Botanic Gardens | location = Kew, England | isbn = 1-900347-80-6 | pages = 21&ndash;54 | chapter = Biogeography of the Leguminosae | access-date = 2014-08-22 | archive-date = 2014-02-02 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140202160032/http://www.kewbooks.com/asps/ShowDetails.asp?id=506 | url-status = dead }}</ref><ref name="Schrire1">{{Наведена книга | last1 = Schrire | first1 = B. D. | last2 = Lavin | first2 = M. | last3 = Lewis | first3 = G. P. | editor1-first = I | editor1-last = Friis | editor2-first = H. | editor2-last = Balslev | title = Plant diversity and complexity patterns: local, regional and global dimensions | series = Biologiske Skrifter | volume = 55 | year = 2005 | publisher = Special-Trykkeriet Viborg A/S | location = Viborg, Denmark | isbn = 87-7304-304-4 | pages = 375&ndash;422 | chapter = Global distribution patterns of the Leguminosae: insights from recent phylogenies}}</ref>
 | diversity_link = Fabaceae#Genera
 | diversity = 730 родови и 19,400 видови
@@ Ред 29: / Ред 29: @@
 == Адаптивни типови и распространување ==
-Овие растенија може да бидат едногодишни и повеќегодишни тревести растенија, грмушки, дрвја, лијани па дури и неколку водни растенија. Бобовите се често доминантни елементи на вегетацијата во умерените и тропските региони на светот. Особено се чести во тропските шуми и умерените грмушести региони со сезонски сува клима.
+Овие растенија може да бидат едногодишни и повеќегодишни тревести растенија, грмушки, дрвја, лијани па дури и неколку водни растенија. Бобовите се често доминантни елементи на растителноста во умерените и тропските региони на светот. Особено се чести во тропските шуми и умерените грмушести региони со сезонски сува клима.
 == Морфолошки особености ==
@@ Ред 39: / Ред 39: @@
 Морфолошки, претставниците од оваа фамилија се одликуваат со прости или сложени [[лист]]ови (перести или двојно перести), едноделни или триделни (како кај [[луцерка]]та и [[детелина]]та), а може и да се метаморфозирани (како кај родот ''[[Акација|Acacia]]''). Кај некои видови, како ''[[Lathyrus]]'', листовите се редуцирани во мустачки, а кај грашокот тие се спирално поредени, со стипули (прилисници) кои понекогаш може да се големи и листовидни. Листовите може да бидат метаморфозирани во [[трн]]ови (како кај ''[[Prosopis]]'' и [[багрем]]от).
-[[Цвет]]овите се симетрични или асиметрични (актиноморфни или зигоморфни, соодветно), [[хермафродит]]ни, со еден натцветен [[Плодник|плоден лист]] (карпела) кој може да биде хипогински (кога [[Прашник|прашниците]], чашкините и венечните ливчиња се прикачени за основата на јајчникот) или перигински (кога овие елементи не се прикачени за јајчникот, туку се распоредени околу него), петделни, поредени единечно или во рацемозни, игличести или главичести [[Соцветие|соцветија]]. Главната обединувачка карактеристика на фамилијата е [[плод]]от наречен [[легума]]. Со неколку исклучоци, легумите се еднокоморни (со една локула) мешунки, со париетална плацентација долж адаксијалната спојница (сутура) на плодот. Во јајчникот постојат два или повеќе [[Семенов зачеток|семенови зачетоци]] (овули), поредени во два наизменични реда на плацентата.
+[[Цвет]]овите се симетрични или асиметрични (актиноморфни или зигоморфни, соодветно), [[хермафродит]]ни, со еден натцветен [[Плодник|плоден лист]] (карпела) кој може да биде хипогински (кога [[Прашник|прашниците]], чашкините и венечните ливчиња се прикачени за основата на јајчникот) или перигински (кога овие елементи не се прикачени за јајчникот, туку се распоредени околу него), петделни, поредени единечно или во рацемозни, игличести или главичести [[Соцветие|соцветија]]. Главната обединувачка одлика на фамилијата е [[плод]]от наречен [[легума]]. Со неколку исклучоци, легумите се еднокоморни (со една локула) мешунки, со париетална плацентација долж адаксијалната спојница (сутура) на плодот. Во јајчникот постојат два или повеќе [[Семенов зачеток|семенови зачетоци]] (овули), поредени во два наизменични реда на плацентата.
 Околуцветните листови се дводелни, односно диференцирани на чашка и венче. Чашката е претставена со 5 срасната чашкини ливчиња, додека венчето со 5 венечни ливчиња кои имаат карактеристичен распоред кој потсетува на раширени крилја на [[пеперутка]] (затоа фамилијата се нарекува и !'''пеперугоцветни'''„). Најгорното венечно ливче е најчесто најголемо и е превиено нагоре, а се нарекува знаменце (бајраче или ''Vexillum''). Двете странични венечни ливчиња се крилца (''allae''), а најдолните две венечни ливчиња се сраснати со рабовите и се нарекуваат чамчиња (''carina''). Во чамчето се наоѓаат прашниците и плодникот.
@@ Ред 45: / Ред 45: @@
 == Систематика ==
-Во фамилијата има околу 730 [[род (биологија)|рода]] во кои се распоредени 20.000 [[вид (биологија)|вида]]. Постојат три [[потфамилија|потфамилии]] и околу 45 [[племе (биологија)|племиња]]:
+Во фамилијата има околу 730 [[род (биологија)|рода]] во кои се распоредени 20.000 [[вид (биологија)|вида]]. Постојат три [[потсемејство|потсемејства]] и околу 45 [[племе (биологија)|племиња]]:
 [[Податотека:Wisteria_sinensis_anatomia_mk.svg|мини|десно|410п|Морфологија на цветот на кинеска глицинија (''Wisteria sinensis'')]]
 * [[Caesalpinioideae]]:
@@ Ред 144: / Ред 144: @@
 [[Категорија:Бобови| ]]
+[[Категорија:Кружење на азотот]]