Прејди на содржината

Јастребник: Разлика помеѓу преработките

Координати: 41°59′29″N 22°24′31″E / 41.99139° СГШ; 22.40861° ИГД / 41.99139; 22.40861
Од Википедија — слободната енциклопедија
Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредување
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
Ознаки: Мобилно уредување Мобилно семрежно уредување Напредно мобилно уредување
сНема опис на уредувањето
 
(Не се прикажани 39 меѓувремени преработки од 7 корисници)
Ред 1: Ред 1:
{{Инфокутија за село во Република Македонија|
{{Инфокутија за село во Република Македонија
| име = Јастребник
| слика= Jastrebnik selo.JPG
| слика = Поглед на Јастребник.jpg
| опис= Јастребник - маалото Чуриљак
| големина на слика = 300п
| име=Јастребник
| опис = Поглед на маалото Падина во селото Јастребник
| општина=[[Општина Кочани]]
| општина = {{општинскигрб|Општина Кочани}}
| популација= 48
| регион = {{грб|Источен Регион}}
| поштенски број=
| област = [[Осоговија]]
| надморска височина= 950
| население = 11
| географска широчина= 41<sup>о</sup> 59‘ 29“
| година = 2021
| географска должина= 22<sup>о</sup> 24‘ 31“
| поштенски број = 2300
| повикувачки број = 033
| надморска височина = 950
| lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=59 | lat_sec=29
| lat_dir=N | lat_deg=41 | lat_min=59 | lat_sec=29
| lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=24 | lon_sec=31
| lon_dir=E | lon_deg=22 | lon_min=24 | lon_sec=31
| слава =
| веб= [http://www.kocani.gov.mk/linkovi/lokaliteti3.html Јастребник]
| мрежно место =
| карта = Јастребник во Општина Кочани.svg
| карта = Јастребник во Општина Кочани.svg
}}
}}
'''Јастребник''' е село во [[Општина Кочани]], во околината на градот [[Кочани]].


'''Јастребник''' — село во [[Општина Кочани]], во областа [[Осоговија]], во околината на градот [[Кочани]].
== Географиja и местоположба ==
Селото се наоѓа на 950 метри [[надморска височина]], на јужните падини на [[Осоговските Планини]]. Селото има 9 маала и тоа: '''Чорбаџии, Старо село, Горна Маала, Долна Маала, Падини, Горни, Долни, Чуриљак и Семревец'''. Населението изнесува околу 50 жители, од кои постојани се десетина. Останатите се преселени во Кочани. Сепак, забрзаната изградба на инфраструктурата што ја прави Локалната самоуправа во последните неколку години постепено го враќа животот во селото


Атарот на селото се простира до туристичкото место [[Пониква]] на [[Осоговски Планини|Осоговските Планини]], како и спортското [[Помошна писта Пониква|леталиште „Пониква“]].
== Историja ==


== Потекло и значење на името ==
== Демографија ==
Според статистиката на [[Васил К’нчов|Васил К'нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македониja, Етнографиja и статистика]]“) од 1900 година, во Јастребник живееле 210 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":0">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_32.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр.227.]</ref>


[[Податотека:Поглед на Јастребник 2.jpg|мини|300п|лево|Воздушен поглед на Староселско Маало со новоизградената [[Црква „Св. Илија“ - Јастребник|црква „Св. Илија“]]]]
Според секретарот на бугарската егзархија [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Јастребник имало 264 [[Македонци]], егзархисти.<ref name=":1">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, 132-133.</ref>


Името на селото првпат е забележано во средниот век (1337 г.) како '''Јастребница'''. Името се поврзува со птицата [[Јастреби|јастреб]], а со додавката -ник означува дека тоа било место каде имало многу јастреби.<ref name="речник">{{Наведена книга |title=Речник на имињата на населените места во Р Македонија|last=Иванова|first=Олга|publisher=[[Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“]]|year=2014|isbn=|location=Скопје|pages=101}}</ref>
Според пописот од 2002 година, селото има 23 домаќинства со 34 куќи и 48 жители, сите [[Македонци]].<ref>http://www.stat.gov.mk/publikacii/knigaX.pdf Попис во Македонија 2002. - Книга 10.</ref>


== Географија и местоположба ==
На табелата е прикажан бројот на населението во сите пописни години:<ref>Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година) *Државен завод за статистика http://makstat.stat.gov.mk.</ref>
{| class="wikitable"
!Година
!1900
!1905
!1948
!1953
!1961
!1971
!1981
!1991
!1994
!2002
|-
|'''Население'''
|210<ref name=":0" />
|264<ref name=":1" />
|396
|444
|401
|341
|168
|86
|66
|48
|}


Селото се наоѓа во северниот дел на [[Општина Кочани]], во средното сливно подрачје на [[Кочанска Река]].<ref name="енциклопедија">{{наведена книга|last=Панов|first=Митко|title= Енциклопедија на селата во Република Македонија|url= https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BE_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0.pdf|accessdate=21 октомври 2024|year=1998|publisher=Патрија|location=Скопје|language=македонски|page=140}}</ref> Селото е планинско, чии куќи се издигаат на надморска височина од 960 до 1.040 метри. Од градот [[Кочани]], селото е оддалечено 14 километри.<ref name="енциклопедија" />

До селото води земјен пат, кој како локален асфалтен пат завршува неколку стотина метри по [[Гратче (езеро)|езерото Гратче]].

Селото се наоѓа на јужните падини на планината [[Осоговски Планини|Осогово]] во сливот на Кочанска Река. Околни села се [[Лешки]], [[Горно Гратче]] и други. Водата за пиење се добива од извори во самото село и на атарот околу него. Попознати чешми и извори се: Студена Вода, Долномаалска Чешма, Староселска Чешма, Маринкова Чешма, Рајетински Кладенец и Цемеровска Чешма. Во минатото, Чорбаџиско Маало оскудевало со вода.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://search.worldcat.org/title/16745284|title=Кочанска котлина : сеоска насеља и становништво|last=Трифуноски|first=Јован|authorlink=Јован Трифуноски|page=64-66|date=1970|publisher=Универзитетска печатница|isbn=|location=Скопје|oclc=16745284}}</ref>

Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Дреново Брдо, Јеловарник, Пшеница, Просија, Златанова Нива, Козарска Ридина, Богородичка Нива, Нова Бука, Мечка Рид, Бандера, Копиште или Дабје, Петрева Нива, Огорелица, Забел, Орлак, Кула, Говедарник, Барица, Голем Чукар, Дупки, Песоци, Калуѓерица, Јачмениште, Одаја, Преслопи, Блага Јабука, Шопска Нива, Вирови, Гроб, Побијен Камен, Ковчегар, Градена Нива, Перовина, Серафимов Рид, Лозје, Гробишта, Милевска Чука, Габер, Марин Присој и Беговиште.<ref name=":0" />

Селото има разбиен тип, поделено на маала наречени Падина, Цемревско, Староселско, Чорбаџиско, Чурилек и Рајатско Маало.<ref name=":0" /> Сепак, според други извори селото има 9 маала и тоа: Чорбаџии, Старо Село, Кржалии, Горно Маало, Долно Маало, Падини, Горни Чуриљак, Долни Чуриљак и Семревец.

До 1960 година, во селото има три селски гробишта: по едно во маалата Чурилек, Старо Село и Цемровец.<ref name=":0" />

== Историја ==

[[Податотека:Атарот на селото Јастребник.jpg|мини|300п|десно|Поглед на северната граница на атарот на селото со соседното село [[Полаки]]]]

Во среден век постоело пусто селиште '''Јастребница''', кое било во сопственост на [[Црква „Св. Димитриј“ - Кочани|црквата „Св. Димитриј“]] од градот Кочани. [[Јован Оливер]] во 1337 година го пратил својот човек, Гркот Тодор, да се насели на тоа селиште. Овој запис веројатно се однесува на селиштето кое постоело на местото на денешното село Јастребник.<ref name=":0" />

Остатоците од старини исто така наведуваат дека на местото на Јастребник имало жители уште во далечното минато. Такви старини се наоѓаат на месностите Кула и Црквиште. Кула се наоѓа покрај Чорбаџиско Маало, над долината на [[Велика Река (Осогово)|Голема Река]], каде најверојатно се наоѓала тврдина. На Кула селаните ископувале ќупови, делкани камења и ќерамиди. Црквиште се наоѓа во маалото Падина, каде се познаваат остатоци од некоја стара црква. На тоа место, селаните се собираат за [[Духовден]], додека на [[Вознесение Христово|Спасовден]] селаните се собираат во Староселско Маало, каде се наоѓа камен крст (месност Забел). Остатоци од старини биле наоѓани и во самото Чорбаџиско Маало, како и на месноста Дреново Брдо, каде имало керамика и пари.<ref name=":0" />

Денешното село не е многу старо. Било основано околу 1760 година од предци на некои од денешните македонски родови. Кога тие дошле тука, сѐ било пустелија.<ref name=":0" />

== Стопанство ==

Атарот на селото има средна големина и зафаќа простор од 20 километри квадратни. На него преовладуваат шумите на површина од 863 [[хектар]]и, на пасиштата отпаѓаат 767 хектари, додека на обработливото земјиште 220 хектари.<ref name="енциклопедија" />

Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.<ref name="енциклопедија" />

Делови од атарот на Јастребник биле во сопственост на кочанските Турци и само мештаните на родот Рајати имале своја земја.<ref name=":0" />

== Население ==

{{Население низ историјата
| cols = 2
| graph-pos = bottom
|1948|396
|1953|444
|1961|401
|1971|341
|1981|168
|1991|86
|1994|66
|2002|48
|2021|11
}}

Според статистиката на [[Васил К’нчов]] („[[Македонија. Етнографија и статистика|Македонија, Етнографија и статистика]]“) од 1900 година, во Јастребник живееле 210 жители, сите [[Македонци]].<ref name=":2">[http://www.promacedonia.org/vk/vk_2_36.htm Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 227.]</ref>

Според егзархискиот секретар [[Димитар Мишев]], („[[La Macédoine et sa Population Chrétienne]]“) во 1905 година во Јастребник имало 264 [[Македонци]], под врховенството на [[Бугарска егзархија|Бугарската егзархија]].<ref name=":3">Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 132-133.</ref>

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] од 1931 година, селото имало 250 [[Македонци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/200K_Volkstumskarte_Jugoslawien/VKJug_Bl_39_39-41_BITOLJ_(MONASTIR)_1941.jpg|title=200K Volkstumskarte Jugoslawien}}</ref>

Од Јастребник се иселил значителен број од неговото население. Така, во 1961 година селото броело 401 жител, а во 1994 година само 66 жители, македонско население.<ref name="енциклопедија" />

Според пописот од 2002 година, селото имало 48 жители, сите [[Македонци]].<ref name="попис">{{нмс|url=http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf|title=Попис на Македонија |date=2002|publisher=Завод за статистика на Македонија|accessdate=23 октомври 2024}}</ref>

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 11 жители, сите [[Македонци]].
{{Пописи|210|264|396|444|401|341|168|86|66|48|11}}
=== Родови ===
=== Родови ===
Јастребник е македонско село.


Јастребник е македонско православно село.<ref name=":0" />
Според истражувањата од 1960 година, родови во селото се


Според истражувањата од 1960 година, родови во селото:
* '''Доселеници:''' ''Долномалци (8 к.)'' најстар род во селото. Доселени се пред околу 260 години, однекаде; ''Староселци или Славковци (7 к.)'' доселени се од селото [[Припечани]] кај [[Штип]]. Ја знаат следната генеологија Глигор (жив на 51 год. во 1960 година) Димитрија-Филип-Анѓелко-Славко, предокот кој се доселил; ''Чорбаџици (6 к.)'' доселени се од селото [[Драмче]] кај [[Делчево]]. Ја знаат следната генеологија Велко (жив на 54 год. во 1960 година) Јован-Стојко-Ангел-Велко-Јанко, се доселил неговиот татко; ''Цемревци (10 к.), Падинчани (7 к.), Чуриленчани (6 к.), Рајати (5 к.) и Горномалци (5 к.)'' доселени се однекаде.<ref>{{Наведена книга|title=Кочанска Котлина|last=Трифуноски|first=Јован|publisher=Универзитетска печатница|year=1970|isbn=|location=Скопје|pages=}}</ref>
* '''Доселеници:''' ''Долномалци'' (8 к.), живеат во маалото Падина, најстар род во селото. Доселени се пред околу 260 години, однекаде; ''Староселци'' или ''Славковци'' (7 к.), доселени се од селото [[Припечани]] кај [[Штип]]. Го знаат следното родословие: Глигор (жив на 51г. во 1960 година) Димитрија-Филип-Анѓелко-Славко, предокот кој се доселил; ''Чорбаџици'' (6 к.), доселени се од селото [[Драмче]] кај [[Делчево]]. Го знаат следното родословие: Велко (жив на 54г. во 1960 година) Јован-Стојко-Ангел-Велко-Јанко, се доселил неговиот татко; ''Цемревци'' (10 к.), ''Падинчани'' (7 к.), ''Чурилци'' (6 к.), ''Рајати/Реети'' (5 к.) и ''Горномалци'' (5 к.), доселени се однекаде.


=== Иселеништво ===
== Општествени институции ==
Во селото постои '''центар за валоризација на културното наследство''' кој е сместен во старата училишна зграда која е преадаптирана. Ова било проект на [[Република Италија|италијанската влада]] и градот Кочани. Проектот чинел 33.000 [[евро|евра]] и се реализирал во период од 10 месеци. Основната идеја е да се создаде пункт во кој ќе бидат претставени сегменти од материјалното и културно наследство од [[Осогово|Осоговскиот крај]].
Центарот има уште две функции - да биде појдовно место на посетителите и туристите кои ќе пешачат по веќе трасираната планинарска патека што води кон [[Пониква]] и во исто време да биде појдовна точка за развој на селскиот туризам во овој крај.<ref>[http://www.idividi.com.mk/vesti/makedonija/472530/index.html ''Пуштен во употреба туристички центар во село Јастребник, кочанско'']</ref>


По 1924 година, од селото се иселило околу 35 домаќинства од скоро сите денешни родови. По околу 10 домаќинства заминале во [[Кочани]], [[Облешево]] и [[Бања (Кочанско)|Бања]]. Околу 5 домаќинства заминале во [[Мородвис]].<ref name=":0" />
Во посебната збирка на центарот изложени се стари предмети од дрво, глина и метал, како и машки и женски носии, постари и по стотина години.<ref>[http://www.mia.com.mk/default.aspx?mId=3&vId=57926164&lId=1&title=%D0%9C%D0%90%D0%9A%D0%95%D0%94%D0%9E%D0%9D%D0%98%D0%88%D0%90+-+%D0%9A%D0%A3%D0%9B%D0%A2%D0%A3%D0%A0%D0%90 ''Во кочанското село Јастребник изложена етнолошка збирка од Осоговијата''] -[[МИА]]</ref>


Трифуноски при своето истражување од 1960 година ги забележал и следниве иселени родови: во Бања (''Ѓорѓиови'', 3 к.; ''Петрови'', 2 к.; ''Анѓелови'', 2 к.; ''Зафирови'', 2 к.; ''Доневи'', 1 к. и ''Стојчеви'', 1 к.), во [[Црвена Нива]] (''Ѓорѓеви'', 3 к.), во [[Лешки]] (''Велкови'', 3 к.), во Облешево (''Јастребничани'', 11 к.) и во [[Мојанци (Кочанско)|Мојанци]] живеат две домаќинства од Јастребник.<ref name=":0" />
== Администрација и политика ==


== Општествени установи ==
=== Изборно место ===


[[Податотека:Културно-информативен центар во Јастребник.jpg|мини|300п|десно|Поранешното основно училиште, денес адаптирано во Центар за валоризација на културното наследство]]
Во селото постои изборното место бр. 868 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместени во просториите на основното училиште. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019}}</ref>


* Поранешно основно училиште, кое било претворено во '''Центар за валоризација на културното наследство'''
На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова изборно место биле запишани вкупно 21 гласачи.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019}}</ref>
Ова било проект на [[италија]]нската влада и градот Кочани, кој чинел 33.000 [[евро|евра]] и се реализирал во период од 10 месеци. Основната идеја било да се создаде пункт во кој ќе бидат претставени сегменти од материјалното и културно наследство од [[Осогово|Осоговскиот крај]].
Центарот има уште две функции - да биде појдовно место на посетителите и туристите кои ќе пешачат по веќе трасираната планинарска патека што води кон [[Пониква]] и во исто време да биде појдовна точка за развој на селскиот туризам во овој крај.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.idividi.com.mk/vesti/makedonija/472530/index.html|title=Пуштен во употреба туристички центар во село Јастребник, кочанско|work=IDIVIDI|accessdate=2024-10-23}}</ref> Во посебната збирка на центарот изложени се стари предмети од дрво, глина и метал, како и машки и женски носии, постари и по стотина години.<ref>[http://www.mia.com.mk/default.aspx?mId=3&vId=57926164&lId=1&title=%D0%9C%D0%90%D0%9A%D0%95%D0%94%D0%9E%D0%9D%D0%98%D0%88%D0%90+-+%D0%9A%D0%A3%D0%9B%D0%A2%D0%A3%D0%A0%D0%90 ''Во кочанското село Јастребник изложена етнолошка збирка од Осоговијата'']{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} -[[МИА]]</ref>

== Самоуправа и политика ==

На крајот од XIX век, Јастребник било село во [[Кочанска Каза|Кочанската Каза]] на [[Отоманско Царство|Отоманското Царство]].

Селото влегува во рамките на [[Општина Кочани]], која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната [[Општина Кочани]].

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кочани. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Кочани.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Полаки, во која покрај селото Јастребник се наоѓале селата Вранинци, Главовица, Горно Гратче, Долно Гратче, Костин Дол, Небојани, Ново Село, Полаки, Припор, Речани и Црвена Нива. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Долно Гратче, во која влегувале селата Горно Гратче Долно Гратче, Јастребник, Лешки и Припор.

=== Избирачко место ===

Во селото постои избирачкото место бр. 0868 според [[Државна изборна комисија на Македонија|Државната изборна комисија]], сместено во просториите на основното училиште.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|title=Описи на ИМ|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20230817210325/https://mojotizbor.mk/arhiva/parlamentarni-izbori-2011/9-uncategorised/194-opisi-na-izbiracki-mesto.html|archive-date=2023-08-17|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref>

На [[Македонски претседателски избори (2019)|претседателските избори во 2019 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 21 гласач.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|title=Претседателски избори 2019|last=|first=|date=|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20191229144944/https://rezultati.sec.mk/mk-MK/1/r/all/56/1613|archive-date=2019-12-29|dead-url=|accessdate=3 ноември 2019|url-status=dead}}</ref> На [[Локални избори во Македонија (2021)|локалните избори во 2021 година]], на ова избирачко место биле запишани вкупно 21 гласач.<ref>{{Наведена мрежна страница|url= https://ep.sec.mk/election/results/electionType/local/electionYear/2021/electionRound/21/municipality/553/pollingStation/21910|title=Резултати|work=[[Државна изборна комисија]]|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=23 октомври 2024}}</ref>


== Културни и природни знаменитости ==
== Културни и природни знаменитости ==
[[Податотека:Voden gaber.JPG|thumb|[[Воден габер]] - дрво старо повеќе од 500 години]]
Во селото Јастребник, поточно во неговото маало Чуриљак има [[воден габер]] - дрво старо повеќе од 5 века.<ref>[http://www.kocani.gov.mk/linkovi/lokaliteti3.html За водниот габер стар над 5 века]</ref> Дрвото има пречник од 2,5 метри, со обем околу 6 метри. Местото каде што изникнал габерот е долче од кое подолу настанува '''Мала Река''', која заедно со '''Голема Река''' се влеваат во акумулацијата [[Гратче]] и ја создаваат Крива или [[Кочанска Река]]. Под неговиот корен извира вода, а селаните одамна направиле покриен кладенец од кој црпеле студена планинска вода. Целата околина на дрвото е богато со вода, а уште од дамнина овде се напојувала и стоката во селото. Дрвото сe уште е живо, иако постепено се суши, особено подолните гранки. Сепак, над 80% од стеблото и понатаму е витално и со својата огромна крошна фрла дебела сенка на местото каде стои со стотици години.


;Археолошко наоѓалишта<ref name="АрхеоКарта">{{АрхеоКарта|175}}</ref>
* [[Градиште (Јастребник)|Градиште]] — градиште од доцноантичкото време; и
* [[Калуѓерица (Јастребник)|Калуѓерица]] — некропола од римското време.

;Цркви
* [[Црква „Св. Илија“ - Јастребник|Црква „Св. Илија“]] — манастирска црква во маалото Старо Село;
* [[Црква „Св. Ѓорѓи“ - Јастребник|Црква „Св. Ѓорѓи“]] — мала црква во близина на маалото Старо Село;
* [[Црква „Св. Богородица“ - Јастребник|Црква „Св. Богородица“]] — селска црква во маалото Кржалии; и
* [[Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - Јастребник|Црква „Покров на Пресвета Богородица“]] — мала црква во кругот на основното училиште.

;Манастири
* [[Јастребнички манастир]] — новоизграден манастир

;Реки<ref name="РекиМак">{{РекиМак|страница=17}}</ref>
* [[Велика Река (Осогово)|Голема Река]] — река источно од селото

;Стари дрвја
Во селото Јастребник, поточно во неговото маало Чуриљак има [[воден габер]] - дрво старо повеќе од 5 века.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.kocani.gov.mk/linkovi/lokaliteti3.html |title=За водниот габер стар над 5 века |accessdate=2008-05-08 |archive-date=2008-07-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080716032428/http://www.kocani.gov.mk/linkovi/lokaliteti3.html |url-status=dead }}</ref> Дрвото има пречник од 2,5 метри, со обем околу 6 метри. Местото каде што изникнал габерот е долче од кое подолу настанува [[Мала Река (Осогово)|Мала Река]], која заедно со [[Велика Река (Осогово)|Голема Река]] се влеваат во акумулацијата [[Гратче (езеро)|Гратче]] и ја создаваат Крива или [[Кочанска Река]]. Под неговиот корен извира вода, а селаните одамна направиле покриен кладенец од кој црпеле студена планинска вода. Целата околина на дрвото е богато со вода, а уште од дамнина овде се напојувала и стоката во селото. Дрвото сè уште е живо, иако постепено се суши, особено подолните гранки. Сепак, над 80% од стеблото и понатаму е витално и со својата огромна крошна фрла дебела сенка на местото каде стои со стотици години.

<gallery mode="packed" heights="150px">
Податотека:Црква „Св. Илија“ - Јастребник 11.jpg|Поглед на манастирската црква „Св. Илија“
Податотека:Voden gaber.JPG|[[Воден габер]] - дрво старо повеќе од 500 години
Податотека:Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - Јастребник.jpg|Селска црква „Покров на Пресвета Богородица“
</gallery>
<!--== Редовни настани ==
== Личности ==
== Личности ==
;Родени во или по потекло од Јастребник
== Култура и спорт ==-->

== Галерија ==


<gallery mode="packed" heights="150px">
== Култура и спорт ==
Податотека:Куќи во Јастребник.jpg|Куќи во селото
Податотека:Објекти во Јастребник.jpg|Воздушен поглед на основното училиште
Податотека:Парк во Јастребник.jpg|Парк во селото
Податотека:Поглед на Јастребник 3.jpg|Поглед на маалото Падина
</gallery>


== Иселеништво ==
== Поврзано ==
* [[Општина Кочани]]
* [[Осоговија]]


== Наводи ==
== Наводи ==
{{наводи}}
{{наводи|2}}


== Надворешни врски ==
== Надворешни врски ==
{{Ризница-ред|Jastrebnik}}
[http://www.kocani.gov.mk/linkovi/lokaliteti3.html Јастребник]


{{Села во Општина Кочани}}
{{Општина Кочани}}


[[Категорија:Јастребник| ]]
[[Категорија:Села во Македонија]]
[[Категорија:Села во Македонија]]
[[Категорија:Кочански села]]
[[Категорија:Кочански села]]

Последна преработка од 20:02, 23 октомври 2024

Јастребник

Поглед на маалото Падина во селото Јастребник

Јастребник во рамките на Македонија
Јастребник
Местоположба на Јастребник во Македонија
Јастребник на карта

Карта

Координати 41°59′29″N 22°24′31″E / 41.99139° СГШ; 22.40861° ИГД / 41.99139; 22.40861
Регион  Источен
Општина  Кочани
Област Осоговија
Население 11 жит.
(поп. 2021)[1]

Пошт. бр. 2300
Повик. бр. 033
Шифра на КО 13016
Надм. вис. 950 м
Јастребник на општинската карта

Атарот на Јастребник во рамките на општината
Јастребник на Ризницата

Јастребник — село во Општина Кочани, во областа Осоговија, во околината на градот Кочани.

Атарот на селото се простира до туристичкото место Пониква на Осоговските Планини, како и спортското леталиште „Пониква“.

Потекло и значење на името

[уреди | уреди извор]
Воздушен поглед на Староселско Маало со новоизградената црква „Св. Илија“

Името на селото првпат е забележано во средниот век (1337 г.) како Јастребница. Името се поврзува со птицата јастреб, а со додавката -ник означува дека тоа било место каде имало многу јастреби.[2]

Географија и местоположба

[уреди | уреди извор]

Селото се наоѓа во северниот дел на Општина Кочани, во средното сливно подрачје на Кочанска Река.[3] Селото е планинско, чии куќи се издигаат на надморска височина од 960 до 1.040 метри. Од градот Кочани, селото е оддалечено 14 километри.[3]

До селото води земјен пат, кој како локален асфалтен пат завршува неколку стотина метри по езерото Гратче.

Селото се наоѓа на јужните падини на планината Осогово во сливот на Кочанска Река. Околни села се Лешки, Горно Гратче и други. Водата за пиење се добива од извори во самото село и на атарот околу него. Попознати чешми и извори се: Студена Вода, Долномаалска Чешма, Староселска Чешма, Маринкова Чешма, Рајетински Кладенец и Цемеровска Чешма. Во минатото, Чорбаџиско Маало оскудевало со вода.[4]

Месностите во атарот ги носат следниве имиња: Дреново Брдо, Јеловарник, Пшеница, Просија, Златанова Нива, Козарска Ридина, Богородичка Нива, Нова Бука, Мечка Рид, Бандера, Копиште или Дабје, Петрева Нива, Огорелица, Забел, Орлак, Кула, Говедарник, Барица, Голем Чукар, Дупки, Песоци, Калуѓерица, Јачмениште, Одаја, Преслопи, Блага Јабука, Шопска Нива, Вирови, Гроб, Побијен Камен, Ковчегар, Градена Нива, Перовина, Серафимов Рид, Лозје, Гробишта, Милевска Чука, Габер, Марин Присој и Беговиште.[4]

Селото има разбиен тип, поделено на маала наречени Падина, Цемревско, Староселско, Чорбаџиско, Чурилек и Рајатско Маало.[4] Сепак, според други извори селото има 9 маала и тоа: Чорбаџии, Старо Село, Кржалии, Горно Маало, Долно Маало, Падини, Горни Чуриљак, Долни Чуриљак и Семревец.

До 1960 година, во селото има три селски гробишта: по едно во маалата Чурилек, Старо Село и Цемровец.[4]

Историја

[уреди | уреди извор]
Поглед на северната граница на атарот на селото со соседното село Полаки

Во среден век постоело пусто селиште Јастребница, кое било во сопственост на црквата „Св. Димитриј“ од градот Кочани. Јован Оливер во 1337 година го пратил својот човек, Гркот Тодор, да се насели на тоа селиште. Овој запис веројатно се однесува на селиштето кое постоело на местото на денешното село Јастребник.[4]

Остатоците од старини исто така наведуваат дека на местото на Јастребник имало жители уште во далечното минато. Такви старини се наоѓаат на месностите Кула и Црквиште. Кула се наоѓа покрај Чорбаџиско Маало, над долината на Голема Река, каде најверојатно се наоѓала тврдина. На Кула селаните ископувале ќупови, делкани камења и ќерамиди. Црквиште се наоѓа во маалото Падина, каде се познаваат остатоци од некоја стара црква. На тоа место, селаните се собираат за Духовден, додека на Спасовден селаните се собираат во Староселско Маало, каде се наоѓа камен крст (месност Забел). Остатоци од старини биле наоѓани и во самото Чорбаџиско Маало, како и на месноста Дреново Брдо, каде имало керамика и пари.[4]

Денешното село не е многу старо. Било основано околу 1760 година од предци на некои од денешните македонски родови. Кога тие дошле тука, сѐ било пустелија.[4]

Стопанство

[уреди | уреди извор]

Атарот на селото има средна големина и зафаќа простор од 20 километри квадратни. На него преовладуваат шумите на површина од 863 хектари, на пасиштата отпаѓаат 767 хектари, додека на обработливото земјиште 220 хектари.[3]

Селото, во основа, има мешовита земјоделска функција.[3]

Делови од атарот на Јастребник биле во сопственост на кочанските Турци и само мештаните на родот Рајати имале своја земја.[4]

Население

[уреди | уреди извор]
Население во минатото
ГодинаНас.±%
1948396—    
1953444+12.1%
1961401−9.7%
1971341−15.0%
1981168−50.7%
ГодинаНас.±%
199186−48.8%
199466−23.3%
200248−27.3%
202111−77.1%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Јастребник живееле 210 жители, сите Македонци.[5]

Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Јастребник имало 264 Македонци, под врховенството на Бугарската егзархија.[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 250 Македонци.[7]

Од Јастребник се иселил значителен број од неговото население. Така, во 1961 година селото броело 401 жител, а во 1994 година само 66 жители, македонско население.[3]

Според пописот од 2002 година, селото имало 48 жители, сите Македонци.[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 11 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година 1900 1905 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1994 2002 2021
Население 210 264 396 444 401 341 168 86 66 48 11
Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[12]

Родови

[уреди | уреди извор]

Јастребник е македонско православно село.[4]

Според истражувањата од 1960 година, родови во селото:

  • Доселеници: Долномалци (8 к.), живеат во маалото Падина, најстар род во селото. Доселени се пред околу 260 години, однекаде; Староселци или Славковци (7 к.), доселени се од селото Припечани кај Штип. Го знаат следното родословие: Глигор (жив на 51г. во 1960 година) Димитрија-Филип-Анѓелко-Славко, предокот кој се доселил; Чорбаџици (6 к.), доселени се од селото Драмче кај Делчево. Го знаат следното родословие: Велко (жив на 54г. во 1960 година) Јован-Стојко-Ангел-Велко-Јанко, се доселил неговиот татко; Цемревци (10 к.), Падинчани (7 к.), Чурилци (6 к.), Рајати/Реети (5 к.) и Горномалци (5 к.), доселени се однекаде.

Иселеништво

[уреди | уреди извор]

По 1924 година, од селото се иселило околу 35 домаќинства од скоро сите денешни родови. По околу 10 домаќинства заминале во Кочани, Облешево и Бања. Околу 5 домаќинства заминале во Мородвис.[4]

Трифуноски при своето истражување од 1960 година ги забележал и следниве иселени родови: во Бања (Ѓорѓиови, 3 к.; Петрови, 2 к.; Анѓелови, 2 к.; Зафирови, 2 к.; Доневи, 1 к. и Стојчеви, 1 к.), во Црвена Нива (Ѓорѓеви, 3 к.), во Лешки (Велкови, 3 к.), во Облешево (Јастребничани, 11 к.) и во Мојанци живеат две домаќинства од Јастребник.[4]

Општествени установи

[уреди | уреди извор]
Поранешното основно училиште, денес адаптирано во Центар за валоризација на културното наследство
  • Поранешно основно училиште, кое било претворено во Центар за валоризација на културното наследство

Ова било проект на италијанската влада и градот Кочани, кој чинел 33.000 евра и се реализирал во период од 10 месеци. Основната идеја било да се создаде пункт во кој ќе бидат претставени сегменти од материјалното и културно наследство од Осоговскиот крај. Центарот има уште две функции - да биде појдовно место на посетителите и туристите кои ќе пешачат по веќе трасираната планинарска патека што води кон Пониква и во исто време да биде појдовна точка за развој на селскиот туризам во овој крај.[13] Во посебната збирка на центарот изложени се стари предмети од дрво, глина и метал, како и машки и женски носии, постари и по стотина години.[14]

Самоуправа и политика

[уреди | уреди извор]

На крајот од XIX век, Јастребник било село во Кочанската Каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Кочани, која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Кочани.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кочани. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Кочани.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Полаки, во која покрај селото Јастребник се наоѓале селата Вранинци, Главовица, Горно Гратче, Долно Гратче, Костин Дол, Небојани, Ново Село, Полаки, Припор, Речани и Црвена Нива. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Долно Гратче, во која влегувале селата Горно Гратче Долно Гратче, Јастребник, Лешки и Припор.

Избирачко место

[уреди | уреди извор]

Во селото постои избирачкото место бр. 0868 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на основното училиште.[15]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 21 гласач.[16] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 21 гласач.[17]

Културни и природни знаменитости

[уреди | уреди извор]
Археолошко наоѓалишта[18]
Цркви
Манастири
Реки[19]
Стари дрвја

Во селото Јастребник, поточно во неговото маало Чуриљак има воден габер - дрво старо повеќе од 5 века.[20] Дрвото има пречник од 2,5 метри, со обем околу 6 метри. Местото каде што изникнал габерот е долче од кое подолу настанува Мала Река, која заедно со Голема Река се влеваат во акумулацијата Гратче и ја создаваат Крива или Кочанска Река. Под неговиот корен извира вода, а селаните одамна направиле покриен кладенец од кој црпеле студена планинска вода. Целата околина на дрвото е богато со вода, а уште од дамнина овде се напојувала и стоката во селото. Дрвото сè уште е живо, иако постепено се суши, особено подолните гранки. Сепак, над 80% од стеблото и понатаму е витално и со својата огромна крошна фрла дебела сенка на местото каде стои со стотици години.

  • Поглед на манастирската црква „Св. Илија“
    Поглед на манастирската црква „Св. Илија“
  • Воден габер - дрво старо повеќе од 500 години
    Воден габер - дрво старо повеќе од 500 години
  • Селска црква „Покров на Пресвета Богородица“
    Селска црква „Покров на Пресвета Богородица“

Галерија

[уреди | уреди извор]
  • Куќи во селото
    Куќи во селото
  • Воздушен поглед на основното училиште
    Воздушен поглед на основното училиште
  • Парк во селото
    Парк во селото
  • Поглед на маалото Падина
    Поглед на маалото Падина

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
  2. ↑ Иванова, Олга (2014). Речник на имињата на населените места во Р Македонија. Скопје: Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“. стр. 101.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 140. Посетено на 21 октомври 2024.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 Трифуноски, Јован (1970). Кочанска котлина : сеоска насеља и становништво. Скопје: Универзитетска печатница. стр. 64-66. OCLC 16745284.
  5. ↑ Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“. София, 1900, стр. 227.
  6. ↑ Brancoff, D.M. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, pp. 132-133.
  7. ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
  8. ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 23 октомври 2024.
  9. ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
  10. ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
  11. ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
  12. ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
  13. ↑ „Пуштен во употреба туристички центар во село Јастребник, кочанско“. IDIVIDI. Посетено на 2024-10-23.
  14. ↑ Во кочанското село Јастребник изложена етнолошка збирка од Осоговијата[мртва врска] -МИА
  15. ↑ „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 ноември 2019.
  16. ↑ „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 2019-12-29. Посетено на 3 ноември 2019.
  17. ↑ „Резултати“. Државна изборна комисија. Посетено на 23 октомври 2024.
  18. ↑ Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 175. ISBN 9989-649-28-6.
  19. ↑ Петрушевски, Илија; Маркоски, Благоја (2014). Реките во Република Македонија (PDF). Скопје: Геомап. стр. 17. ISBN 978-9989-2117-6-8.
  20. ↑ „За водниот габер стар над 5 века“. Архивирано од изворникот на 2008-07-16. Посетено на 2008-05-08.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Грбот на Општина Кочани
Грбот на Општина Кочани
Раселени
Историски
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Јастребник&oldid=5285937“