Прејди на содржината

Скршено срце

Од Википедија — слободната енциклопедија
Плакат од 1938 година за адаптација на книгата на Ејвери Хопвуд „Зошто мажите го напуштаат домот“, кој прикажува физички пукнат симбол на срце како метафора за несреќата во љубовта

Скршено срце, исто така познато како кршење на срцето или болка во срцето — метафора за силниот емоционален стрес или болка што некој ја чувствува кога доживува голема загуба или длабок копнеж. Замислата е многунационална, често наведена во врска со невозвратена или изгубена љубов.[1]

Неуспешната романтична љубов може да биде исклучително болна. Луѓето со скршено срце може да подлегнат на депресија, беспокојство и, во попрекумерни случаи, посттрауматско стресно нарушување.[2][3]

Физиологија

[уреди | уреди извор]

Се верува дека претераната болка од скршеното срце е дел од нагонот за преживување. „Системот на општествена приврзаност“ го користи „системот на болка“ за да ги охрабри луѓето да ги задржат своите блиски социјални односи со тоа што предизвикува болка кога тие врски се изгубени.[1] Психолозите Џеф Мекдоналд од Универзитетот во Квинсленд и Марк Лири од Универзитетот Вејк Форест во 2005 година предложија еволуција на заеднички механизми и за физички и за емоционални реакции на болка и тврдат дека таквите изрази се „повеќе од само метафора“.[4][5] Се верува дека концептот е универзален, при што многу култури ги користат истите зборови за да ја опишат физичката болка и чувствата поврзани со губење на врската.[4][5]

Невролошкиот процес вклучен во перцепцијата на болка во срцето не е познат, но се смета дека го вклучува предниот цингуларен кортекс на мозокот, кој за време на стрес може да го престимулира вагусниот нерв предизвикувајќи болка, гадење или стегање на мускулите во градите.[6] Истражувањето на Наоми Ајзенбергер и Метју Либерман од Универзитетот во Калифорнија од 2008 година покажа дека отфрлањето е поврзано со активирање на дорзалниот преден сингуларен кортекс и десновентралниот предфронтален кортекс, области утврдени како вклучени во обработката на болката, вклучително и сочувство со болката предизвикани од другите.[6] Истите истражувачи го споменуваат ефектот на социјалните стресови врз срцето и личноста поврзани со перцепцијата на болката.[7]

Студијата од 2011 година покажа дека истите области на мозокот кои стануваат активни како одговор на болните сетилни искуства се активираат за време на интензивно социјално отфрлање или социјална загуба воопшто.[5][8] Социјалниот психолог Итан Крос од Универзитетот во Мичиген, кој беше многу вклучен во студијата, рече: „Овие резултати даваат ново значење на идејата дека социјалното отфрлање боли“.[5] Истражувањето ги вклучува секундарниот соматосензорен кортекс и дорзалната задна инсула.[5]

Психологија

[уреди | уреди извор]

Некомплицирана тага

[уреди | уреди извор]

За повеќето ужалени поединци, патувањето низ тагата на крајот ќе кулминира со прифатливо ниво на прилагодување на животот без нивната сакан/а.[9] Моделот Кублер-Рос постулира дека постојат пет фази на тага по загубата на некој близок: негирање, лутина, договарање, депресија и прифаќање.[1] И додека се препознава дека ожалостените минуваат низ почетниот период на вкочанетост, што доведува до депресија и конечно до реорганизација и закрепнување, повеќето современи специјалисти за тага препознаваат дека варијациите и флуидноста на искуствата на тагата значително се разликуваат по интензитет и должина меѓу културните групи и поединечно од личност до личност.[9] Сето ова зависи од количината на вложеност во врската.

Преживување, или наметливи мисли кои се континуирани, неконтролирани и вознемирувачки,[10] често се компонента на тагувањето. Концептот на Џон Боулби за „трагање по изгубениот предмет“ се однесува на вознемиреноста и растечката фрустрација додека ожалостениот останува изгубен, често просејувајќи низ сеќавањата на заминатите, а можеби и минливите перцепции за спектралните посети на изгубениот поединец. Кога загубата вклучува „оставено“ или „невозвратена љубов“,[11] покрај горенаведеното, ова ментално пребарување е придружено со опсесивни мисли, за факторите што водат до раскинување и можностите за повторно обединување со изгубената индивидуа.[12] Кога е вклучено отфрлањето, може да биде вклучен и срамот - болното чувство на неприфатливост, чувство за еднократна употреба или чувство на недостојност.[13]

Физичките знаци на тагување вклучуваат:[14]

  1. Исцрпеност, мускулна затегнатост или слабост, болки во телото, немир, недостаток на енергија.
  2. Несоница, премногу спиење, вознемирувачки соништа.
  3. Губење на апетит, прејадување, гадење, „шуплив стомак“, варење, цревни нарушувања како дијареа, прекумерно зголемување или губење на тежината.
  4. Главоболки, отежнато дишење, притисок во градите, стегање или тежина во грлото.

Депресија

[уреди | уреди извор]

Скршеното срце е главен стрес и е откриено дека предизвикува епизоди на голема депресија. Во една студија (смрт на брачен другар), 24 % од ожалостените биле депресивни на два месеци, 23 % на седум месеци, 16 % на 13 месеци и 14 % на 25 месеци.[2]

Иако постојат симптоми кои се преклопуваат, некомплицираната тага може да се разликува од целосната депресивна епизода.[15] Големата депресија има тенденција да биде попродорна и се карактеризира со значителни тешкотии во искусувањето на самопотврдени и позитивни чувства. Големата депресија е составена од препознатлив и стабилен кластер на исцрпувачки симптоми, придружени со долготрајно, трајно лошо расположение. Тој има тенденција да биде упорен и поврзан со лошо работно и социјално функционирање, патолошка имунолошки функција и други невробиолошки промени, освен ако не се лекува.[9]

Во раскинувањето на врската, ожалостените може да го свртат својот гнев поради одбивањето кон себе.[16] Ова може да ја продлабочи нивната депресија[17] и да предизвика нарцисоидни рани.[18] Процесот на само-напад може да варира од благо самосомневање до остра самокриминација, што остава траен белег на самопочитта на поединецот и ги тера да се сомневаат во нивната љубов, ефикасност на личноста и достојност за приврзаност понатаму.[19]

Психолошка траума

[уреди | уреди извор]

Во тешки случаи, депресијата на скршеното срце може да создаде постојан тип на стрес кој претставува емоционална траума, која може да биде доволно тешка за да остави емоционален белег врз психобиолошкото функционирање на поединците, што влијае на идните избори и одговори на отфрлање, загуба или исклучување.[20] Фактор што придонесува за настанот што предизвикува траума е тоа што „да се биде оставен“ може да предизвика примарен страв од одвојување - страв да не се остане без никој кој би се грижел за нечии витални потреби.

Ожалостените може да доживеат и силен стрес од беспомошност.[21] Ако прават повеќекратни обиди да ја принудат својата сакан/а да се врати и не се успешни, тие ќе се чувствуваат беспомошни и несоодветни за задачата. Чувството на нечиј „ограничен капацитет“ може да создаде грешка во психата, што ја прави личноста склона кон зголемени емоционални одговори во примарните односи.[22]

Друг фактор што придонесува за трауматските состојби е стресот од губење на некој кај кого ожалостениот почнал да се потпира на начини што тие не ги сфаќале.[23] На пример, со текот на времето, паровите можат да станат надворешни регулатори еден за друг, приспособени на многу нивоа: зениците синхронизирано се шират, повторувајќи ги говорните обрасци, движењата, па дури и срцевите и ЕЕГ ритамите.[24] Паровите можат да функционираат како систем на взаемна био-повратна информација, стимулирајќи ги и модулирајќи ги био ритмите на едни со други, реагирајќи еден на друг на феромони,[25] и да бидат зависни поради постојаното истекување на ендогени опијати предизвикани од врската.[26]

Посттрауматско стресно нарушување

[уреди | уреди извор]

Истражувањата покажаа дека во екстремни случаи, некои кои доживуваат скршено срце продолжуваат да развиваат посттрауматско стресно нарушување (ПТСН).[3]

Постојат различни предиспонирачки психо-биолошки и еколошки фактори кои одредуваат дали нечија претходна емоционална траума може да доведе до развој на вистинска клиничка слика на посттрауматско стресно нарушување.[20] Ова ќе го намали нивниот праг за возбудување и ќе ги направи поверојатно да станат тревожни кога ќе се сретнат со стресови во животот кои потсетуваат на разделби и стравови од детството, па оттука и повеќе склони да станат посттрауматски.

Друг фактор е тоа што се покажало дека несигурните приврзаности во детството, ги предиспонираат поединците кон тешкотии во формирањето сигурни приврзаности во зрелоста и да имаат засилени одговори за отфрлање и загуба.[27]

Исто така, постојат варијации во неврохемиските системи на поединците кои управуваат со регулацијата на стресот. Во зависност од сериозноста на одговорот на стрес предизвикан кај поединецот од некој настан (т.е. романтично раскинување), одредени концентрации на стрес хормони, вклучувајќи CRF, ACTH и кортизол, работат на интензивирање на втиснувањето на емоционалната меморија на настанот, неизбришливо впишувајќи ги неговите стравови и други сензации за да служат како предупредување за идните настани,[28] додека истите хормони на стрес може да дејствуваат за да го попречат.[3]

Медицински компликации

[уреди | уреди извор]

Синдром на скршено срце

[уреди | уреди извор]

Во многу легенди и измислени приказни, ликовите умираат откако претрпеле катастрофална загуба,сепак и во реалноста луѓето умираат од нешто што изгледа како скршено срце. Такоцубо кардиомиопатија, или синдром на скршено срце, најчесто се опишува како физичка болка во градите, срцето или стомакот, што се должи на емоционалниот стрес предизвикан од трауматското раскинување или смрт на некој близок.

Синдромот на скршено срце имитира симптоми на срцев удар, но клинички се разликува од срцев удар бидејќи пациентите имаат малку фактори на ризик за срцеви заболувања и претходно биле здрави пред да ослабат срцевите мускули.[29] Некои ехокардиограми изразија како левата комора, кај луѓето со синдром на скршено срце, се собира нормално, но средната и горната страна на срцевиот мускул имале послаби контракции поради превртените Т бранови и подолгите QT интервали кои се поврзани со стресот. [30] Сликите со магнетна резонанца сугерираат дека стапките на закрепнување за оние со синдром на скршено срце се побрзи од оние кои имале срцев удар и целосно закрепнување на срцето се постигнува во рок од два месеци.[29]

Ендокрина и имунолошка дисфункција

[уреди | уреди извор]

Физиолошки и биохемиски промени кои придонесуваат за повисоки физички болести и срцеви заболувања, се откриени кај поединци кои имаат високо ниво на беспокојство и депресија. Некои поединци кои се развеле имаат компромитиран имунолошки систем поради воспалителни цитокини проследени со состојба на депресија.[31]

Културни упатувања

[уреди | уреди извор]

Чувството е изразено во збирка сумерски поговорки.[32]

Библиските референци за болката од скршеното срце датираат од 1015 година п.н.е.[33]

Рудаки, кој се смета за првиот голем гениј на персиската поезија, користел слики со скршено срце во своето пишување.

Шекспировата драма Антониј и Клеопатра го прикажува ликот Енобарбус, кој умира од скршено срце откако предал пријател. Лејди Монтег умира од скршено срце по протерувањето на нејзиниот син во Ромео и Јулија .[34]

Сликата Меморија, срцето на Фрида Кало од 1937 година го прикажува скршеното срце на уметникот за време и по аферата меѓу нејзиниот сопруг и нејзината сестра.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Johnson, R. Skip. „A Broken Heart can Really Hurt You“. BPDFamily.com. Посетено на 14 June 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Goleman, Daniel. The Emotional Brain and Emotional Intelligence: New Insights. North Hampton, Mass, 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 MacDonald, Geoff; Leary, Mark R. „Why Does Social Exclusion Hurt? The Relationship Between Social and Physical Pain“ (PDF). Psychological Bulletin. Архивирано од изворникот (PDF) на 8 April 2020. Посетено на 7 May 2012.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 University of Michigan News Service 2011.
  6. ↑ 6,0 6,1 Scientific American Mind 2015.
  7. ↑ Eisenberger & Lieberman 2004.
  8. ↑ National Academy of Sciences 2011.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
  10. ↑ Carll 2007.
  11. ↑ Tennov, Dorothy. Love and Limerence: The Experience of Being in Love, Scarborugh House (1998).
  12. ↑ Bowlby, John, Loss: Sadness and Depression; Attachment and Loss, III, Basic Books, 1982.
  13. ↑ Lewis, Helen Block. Shame and Guilt in Neurosis. Madison: International Universities Press, 1971.
  14. ↑ Staff Writer. „Bereavement And Grief“. HomeLifeCountry. Архивирано од изворникот на 9 June 2019. Посетено на 15 November 2012.
  15. ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
  16. ↑ Colin, Virginia A. (1996). Human Attachment. Philadelphia: Temple University Press. стр. 340.
  17. ↑ Schore, Allan. Affect Regulation and Origin of Self: The Neurobiology of Emotional Development. Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates, 1994, pp. 416-422
  18. ↑ Kohut, Heinz (1977). The Restoration of the Self. New York: International Universities Press.
  19. ↑ Robertiello, Richard. Hold Them Very Close, Then Let Them Go. New York: Dial, 1975.
  20. ↑ 20,0 20,1 van der Kolk, Bessel A; McFarlane, Alexander C; Weisæth, Lars (1996). Traumatic Stress: The Effects of Overwhelming Experience on Mind, Body, and Society. New York: Guilford Press. ISBN 978-1-5723-0088-0.
  21. ↑ Seligman, Martin. Helplessness: On Depression, Development and Death. San Francisco: W. H. Freeman, 1975.
  22. ↑ Balint, Michael. The Basic Fault: Therapeutic Aspects of Regression. Evanston: North Western University Press, 1992.
  23. ↑ Winnecott, Donald W. "The Capacity to be Alone". In The Maturational Processes and the Facilitating Environment: Studies in the Theory of Emotional Development. Madison: International Universities Press, 1965; Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
  24. ↑ Tiffany Field, "Attachment as Psychobiological Attunement: Being on the Same Wavelength", in The Psychobiology of Attachment and Separation, pp. 445-448.
  25. ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
  26. ↑ Pert, Candace B. Molecules of Emotion. New York: Scribner, 1997' and Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
  27. ↑ Ainsworth, Mary D. S. "Attachments and Other Affectional Bonds Across the Life Cycle". In Attachments Across the Life Cycle. New York: Routledge, 1991; Horney, Karen Horney, K. The neurotic personality of our time. New York: W. W. Norton and Company (1937).
  28. ↑ LeDoux, Joseph. "Emotion, Memory and the Brain". Scientific American (June 1994).
  29. ↑ 29,0 29,1 Mayo Clinic 2015.
  30. ↑ Lumb 2014.
  31. ↑ Field 2012.
  32. ↑ Collection III at The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature
  33. ↑ "Why is Bible engagement down in the digital age? Bible Gateway's Rachel Barach shares some insight". Biblegateway. Retrieved 5 August 2015.
  34. ↑ "Romeo and Juliet, Act V Scene III" Архивирано на 27 март 2023 г.. Shakespeare Literature. Retrieved 5 August 2015.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]

Печатени

[уреди | уреди извор]

На интернет

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Скршено_срце&oldid=5263349“