လေ ခေါရ်ဗုသဳရ်

လေ ခေါရ်ဗုသဳရ်
Le Corbusier in 1964
သၠးဂၠံဂဝ်	Charles-Édouard Jeanneret-Gris (1887-10-06)၆ အံက်တဝ်ဗါ၊ ၁၈၈၇ La Chaux-de-Fonds, Neuchâtel, Switzerland
စုတိ	၂၇ အဝ်ဂေတ်၊ ၁၉၆၅(1965-08-27) (အာယုက် ၇၇) Roquebrune-Cap-Martin, Alpes-Maritimes, France
ဂကူ	Swiss, French
လာပ်	AIA Gold Medal (1961), Grand Officier of the Légion d'honneur (1964)
စၟတ်တဲ

 

ချာလေလ်-အဳဒေါဝါဒ် ဇေန်နေရေတ် Charles-Édouard Jeanneret (၆ အံက်တဝ်ဗါ ၁၈၈၇ – ၂၇ အဝ်ဂေတ် ၁၉၆၅)၊ မတီတဴ နကဵု ယၟု လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် (Le Corbusier) (UK: /lə kɔːrˈbjuːzieɪ/ lə kor-BEW-zee-ay, US: /lə ˌkɔːrbuːˈzjeɪ, -ˈsjeɪ/ lə KOR-boo-ZYAY, -⁠SYAY, French: [lə kɔʁbyzje]; roughly, "the crowlike one")၊ ဂှ် ဒှ်သၟာဓဇဲ၊ အစာဒဳဇြာင်၊ အစာကသူ၊ ညးမဖျေဟ်ဗီုပြင်ဍုင်ကွာန်၊ အစာကဝိ ဂကူပြင်သေတ်-သွိသ် မွဲတၠတုဲ ဒှ်မၞိဟ်မခၞံဗဒှ် ပညာဓဇဲ ခေတ်တၟိမွဲတၠရ။ ညးက္တဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲဍုင် သွိတ်သလာန် တုဲ ဗွဲကြဴ ဒှ်ကောန်ဍုင် ပြင်သေတ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၃၀။ ညးယိုက်ဂၠေင်ကမၠောန် လုကဴ ၅ ဗွဝ်စှ်၊ ညးဖျေဟ်ဗီုပြင် သ္ၚိဌာန် ပ္ဍဲယူရောပ၊ ဂျပေန်၊ အိန္ဒိယ ကေုာံ အမေရိက သၠုင်ကျာ ကီု သီုကဵု သၟဝ်ကျာ။

ညးဝွံ ဒှ်မၞိဟ် မဗလိုက်ဘဝ ပ္ဍဲကမၠောန်ဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ဗီုလဵု ဘဝမၞိဟ်မဂွံမံင်ခိုဟ်တုဲ ညးဒှ်မၞိဟ်အဓိက ပ္ဍဲအရာမဖျေဟ်ဗီုပြင် ဍုင်ကွာန်တုဲ ဒှ်မၞိဟ်မပါလုပ် ပ္ဍဲအရာမဒက်ပ္တန် ဂကောံအစာဓဇဲခေတ်တၟိ ဂၠးကဝ် Congrès International d'Architecture Moderne (CIAM) ရ။ လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် ဂှ်မၞိဟ်မဖျေဟ်ဗီုပြင် အစဳအဇန်အဓိက သွက်ဍုင် စန္ဒဳဂါရ် (Chandigarh) ပ္ဍဲ အိန္ဒိယ၊ တုဲ ဖ္ဍိုက်ဗပေင်လဝ် ဒဳဇြာင် စမြိုင် ဗွဲမဂၠိုင် ဗွဲတၟေင် စမြိုင်အလဵုအသဳဂမၠိုင်ရ။

ပ္ဍဲ ၁၇ ဂျူလာင် ၂၀၁၆ ဂှ် ပရဝ်ဂျေတ် မကၠောန်လဝ် နကဵု လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် စှ်ထပှ် ပ္ဍဲရးနိဂီု ၇ ဂှ် ပၠုပ်စုတ် ပ္ဍဲစရင်ဒတန် အာဲကၟာဲယေန်သၞာင်ဂၠးကဝ် ယူနေသ်သကဝ် (UNESCO World Heritage Sites) နဒဒှ် ကမၠောန်ဓဇဲ လေခေါရ်ဗုသဳရ်၊ မကၠောန်ပ္တိတ်လဝ် သွက်ပရေင်ချဳဓရာင် ခေတ်တၟိ (The Architectural Work of Le Corbusier, an Outstanding Contribution to the Modern Movement)။

လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် မကၠောန်လဝ်တအ်ဂှ် ညးမပါ်ပါဲဟီုဂးလေဝ် နွံကီုရ။ ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲကမၠောန်ဖျေဟ်ဗီုပြင်ဍုင်ကွာန်ဂှ် ဒးဒုင်ပါ်ပါဲ ပ္ဍဲအရာ မဟွံရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ အခိုက်တြေံ ကေုာံ ဂကောံမၞိဟ် ညံင်ကဆံင်တုပ်တအ်ရ။

ပထမ အဝဲ (၁၈၈၇–၁၉၀၄)

ဝှာင်:Le Corbusier (Charles-Édouard Jeanneret), 1920, Still Life, oil on canvas, 80.9 x 99.7 cm, Museum of Modern Art.jpg

Le Corbusier (Charles-Édouard Jeanneret), 1920, Nature morte (Still Life), oil on canvas, 80.9 by 99.7 centiမဳတာs (31.9 in × 39.3 in), Museum of Modern Art, New York

ချာလေလ်-အဳဒေါဝါဒ် ဇေန်နေရေတ် က္တဵုဒှ် ပ္ဍဲ ၆ အံက်တဝ်ဗါ ၁၈၈၇ ပ္ဍဲ လာ ချဴ-ဒေ-သွောန် (La Chaux-de-Fonds) ဍုင်သွတ် ပ္ဍဲဒၞာဲမၞိဟ်မဟီုအရေဝ်ပြင်သေတ် (Neuchâtel canton) ပ္ဍဲကရေက် ရးနိဂီုသွိတ်သလာန် လပါ်ဗာယပ် ပ္ဍဲဒဵုဇုရ (Jura mountains) ၅ ကဳလဝ်မဳတာ (၃,၁ တိုင်) နူကဵု ပယျဵုပြင်သေတ်။ ဍုင်သွတ်ဂှ် ဒှ်ဍုင်ရုင်စက် မပ္တိတ် နာဍဳ။ (ညးကလိဂွံ ယၟုတၞဟ် လေခေါရ်ဗုသဳရ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၂၀)။ မအံက်ညးဂှ် ဒှ်အစာပါန်ကွတ် မကၠောန် ကဠာ ကေုာံ နာဍဳ၊ မိအံက်ဂှ် ဒှ်အစာ မဗတောန်သာန္တယာ။ ကောဇၞော်ညး အလ်ဗေရ်တ် ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မစိုန်သကီု ပ္ဍဲဂြဝ်။ ညးမံင်လဝ် ဘာကောန်င္ၚာ် မစကာနဲကဲ (Fröbelian methods) ရ။

ညံင်ရဴ အစာဓဇဲ ပ္ဍဲအခေတ်ညး ဗီုကဵု ဖြင်က် လောယေတ် ရောက် (Frank Lloyd Wright) ကေုာံ မိသ် ဝင် ဒေရ်ရဝ်ဟေ (Mies van der Rohe) တအ်ကီု လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် လေဝ် ဟွံဂွံအခေါင် ဗတောန် ပညာဓဇဲ ပ္ဍဲကဵုဘာပညာဓဇဲ ကီုရ။ ပ္ဍဲအခိင်ညး မကလိဂွံအာယုက် ၜိုတ် ၁၅ သၞာံဂှ် ညးစိုတ်လုပ်စ ပ္ဍဲကဵု ပါန်ကွတ်ဗဗဵု၊ တုဲ ညးလုပ်တိုန်ဘာ ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳ ပ္ဍဲ လာ ချဴ-ဒေ-သွောန် မဒှ်ဘာ မဗတောန် ဗီုလဵု မဂွံစကာပါန်ကွတ် ပ္ဍဲကာလမကၠောန် နာဍဳရ။ ဂတဂှ် ပိသၞာံ ညးတိုန် တန်ဗတောန်မဖျေအ်ပလဝ် ကဆံင်သမၠုင် (the higher course of decoration) မကၠောန်ဗဒှ်လဝ် နကဵု အစာကသူ (Charles L'Eplattenier) မဒှ် မၞိဟ် ညးမတုဲလဝ် ဘာ နူကဵု ဗူဒဗါတ် (Budapest) ကေုာံ ပါရဳသ် ရ။ လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် ချူ L'Eplattenier ဂှ် ပကဵုညးတေအ် "မၞိဟ် ပ္ဍဲဂြိုပ် a man of the woods" တုဲ ဗွဲကြဴညိ ညးဗ္တောန်ကဵု ဗီုလဵု ဂွံဓဇက်ရုပ် နူကဵု သဘာဝ ရ။ အပါညး မလေပ်ကော်ဏာညး အာဝေင် ပ္ဍဲဒဵု ပ္ဍဲအကြာဍုင်ဂှ်ရ။ ညးချူလဝ် "we were constantly on mountaintops; we grew accustomed to a vast horizon (ပိုယ် တိုန်ဝေင်ဒၟံင်ဒဵု မွဲခဏ မွဲခဏ၊)." အစာဓဇဲ ညး နူကဵု ဘာပါန်ကွတ်ဂှ် ဒှ်အစာဓဇဲ René Chapallaz မဒှ်မၞိဟ် မပါလုပ် ပ္ဍဲကမၠောန်ညး အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ် ဗွဲမဂၠိုင်ရ။ ညးဗၟံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ညး ဒဒှ်ရ အစာပါန်ကွတ် L'Eplattenier ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်မပကဵု ညံင်ဂွံ ရုဲစှ် လပါ်ဓဇဲရ။ ညးချူ " အခိင်ဂှ် အဲကလိဂွံ အာယုက် ၁၆ သၞာံ၊ အဲဒုင်တဲ တင်သ္ဂုတ်သွာတ်ညး ကေုာံ ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴညး။ အဲသၠာဲလုပ် ပ္ဍဲလပါ် ဓဇဲရ"

တိတ်တရဴ ကေုာံ သ္ၚိကိုပ်ကၠာအိုတ် (၁၉၀၅ - ၁၉၁၄)

• 
  Le Corbusier's student project, the Villa Fallet, a chalet in La Chaux-de-Fonds, Switzerland (1905)
• 
  The "Maison Blanche", built for Le Corbusier's parents in La Chaux-de-Fonds (1912)
• 
  The Villa Favre-Jacot in Le Locle, Switzerland (1912)

လေ ခေါရ်ဗုသဳရ် စဗ္တောန်ကေတ်ကေတ် နကဵု မအာ ဇရေင်ရုင်ဗွဟ်လိက် သွက်ဂွံ ဂၠာဲဗှ် လိက်ပရူဓဇဲ ကေုာံ ဒဿန၊ အာဗဵုလ္ၚတ် တိုက်ထ္ၜးပျး၊ ဓဇက် ဗီုပြင်စမြိုင်၊ တုဲ သြိုင်စရိုင်ဂမၠိုင်ရ။ သၞာံ ၁၉၀၅ ညး ကေုာံ ကွးဘာတၞဟ်ၜါ နကဵု မကေတ်ကသပ် နူကဵု အစာဘာညးတအ် René Chapallaz တုဲ ဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ကေုာံ သြိုင်သ္ၚိ ညးတေအ်ကၠာအိုတ် သ္ၚိ ဝဳလ္လာ ဖလ္လေတ် (Villa Fallet) သွက် အစာမကၠောန်တဆိပ် Louis Fallet ညးမဒှ် ရဲအစာညးတအ် Charles L'Eplattenier ဂှ်ရ။ သ္ၚိဂှ် နွံဇိုင်ဒဵု ဗဒါဲ Chaux-de-fonds၊ မဒှ်သ္ၚိ ဇမၞော် မနွံကဵု ကၟဳကထပ်ရ။ သ္ၚိဏအ် ညးသြိုင်အံင်ဇၞးအာတုဲ ညးဂွံဆက်သြိုင် သ္ၚိဗီုပြင်ဂှ် ၜါမပၠန် သ္ၚိ Villas Jacquemet ကဵု Stotzer မနွံ ပ္ဍဲပွဳပွူဂှ်ရ။

ပ္ဍဲ သေပ်တေမ်ဗါ ၁၉၀၇ ဂှ် ညးတေအ် စတိတ်တရဴ အလန်ကိုပ်ကၠာအိုတ် မ္ၚးသွိတ်သလာန်၊ ညးအာ အဳတလဳ။ တုဲပၠန် တရဴအခိင်ကသီု မအာ နူဗူဒဗါတ် (Budapest) အာ ဝိန်နာ (Vienna) မဒှ်ဒၞာဲ ညးမံင်လဝ် ပွိုင် ပန်ဂိတုတုဲ ဂွံစုက် ကု Gustav Klimt တုဲ ညးဗက်ဂၠာဲ သွက်ဂွံဆဵု ကု Josef Hoffmann ကီုလေဝ် ဟွံဂွံဆဵုကေတ်ရ။ ပ္ဍဲဖလောရ်ရေန် (Florence) ညးအာဝေင် သ္ၚိချာတာ ဖလောရ်ရေန် (Florence Charterhouse) ပ္ဍဲ ဂလ္လုဇ္ဇော (Galluzzo) မဒှ်ဒၞာဲ မပကဵု မဒးကြိုင် အလုံဘဝ သွက်ညးတေအ်ရ။ "အဲမိက်ဂွံမံင် ပ္ဍဲကဵု ဒၞာဲမွဲ မုညးတအ် မကော်စ အခန်ထံင်" ညးဆက်ချူပၠန် "ဒၞာဲဂှ်ဂှ် ဒှ်ဒၞာဲသ္ၚိသၟာကမၠောန်တအ် ဂွံကောံရေင်သကအ် ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ဒှ်ဒၞာဲဍုင်သွဝ်မွဲ ဟွံသေင်ရ။" ညးအာ ပါရိသ် မဒှ်ဒၞာဲ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ အကြာ သၞာံ ၁၉၀၈ ကဵု ၁၉၁၀ ဂှ် ညးမံင်လဝ် ပွိုင် ၁၄ ဂိတု၊ ညးကၠောန်ကမၠောန် နဒဒှ် ညးဖျေဟ်ဒဳဇြာင် ပ္ဍဲကဵု ရုင် အစာဓဇဲ Auguste Perret၊ ညးဒှ်မၞိဟ် မကဵုကသပ် သွက်ဂွံစကာ ဒၟုင်ဒြဟတ်ကောန်ဂရေတ် (reinforced concrete) ပ္ဍဲအခိင်ကာလ မသြိုင်သ္ၚိဂမၠိုင် Théâtre des Champs-Élysées ဂှ်ရ။ ကြဴနူဂှ် ၜါသၞာံ အကြာ အံက်တဝ်ဗါ ၁၉၁၀ ကဵု မာတ် ၁၉၁၁ ညးတိတ်အာ ဂျာမနဳ သွက်ဂွံကၠောန် ပွိုင် ပန်ဂိတု ပ္ဍဲရုင် Peter Behrens မဒှ်ဒၞာဲ Mies van der Rohe ကဵု Walter Gropius တအ်လေဝ် သီုကၠောန် သီုဗတောန်ဒၟံင်ကီုရ။

In 1911, he travelled again with his friend August Klipstein for five months; this time he journeyed to the Balkans and visited Serbia, Bulgaria, Turkey, Greece, as well as Pompeii and Rome, filling nearly 80 sketchbooks with renderings of what he saw—including many sketches of the Parthenon, whose forms he would later praise in his work Vers une architecture (1923). He spoke of what he saw during this trip in many of his books, and it was the subject of his last book, Le Voyage d'Orient.

In 1912, he began his most ambitious project; a new house for his parents. also located on the forested hillside near La-Chaux-de-Fonds. The Jeanneret-Perret house was larger than the others, and in a more innovative style; the horizontal planes contrasted dramatically with the steep alpine slopes, and the white walls and lack of decoration were in sharp contrast with the other buildings on the hillside. The interior spaces were organized around the four pillars of the salon in the centre, foretelling the open interiors he would create in his later buildings. The project was more expensive to build than he imagined; his parents were forced to move from the house within ten years, and relocate to a more modest house. However, it led to a commission to build an even more imposing villa in the nearby village of Le Locle for a wealthy watch manufacturer, Georges Favre-Jacot. Le Corbusier designed the new house in less than a month. The building was carefully designed to fit its hillside site, and the interior plan was spacious and designed around a courtyard for maximum light, a significant departure from the traditional house.

Dom-ino House and Schwob House (1914–1918)

ဝှာင်:Charles-Édouard Jeanneret (Le Corbusier), 1914-15, Maison Dom-Ino.jpg

Charles-Édouard Jeanneret, 1914–15, <i id="mwpg">Maison Dom-Ino (Dom-ino House)</i>

During World War I, Le Corbusier taught at his old school in La-Chaux-de-Fonds. He concentrated on theoretical architectural studies using modern techniques. In December 1914, along with the engineer Max Dubois, he began a serious study of the use of reinforced concrete as a building material. He had first discovered concrete working in the office of Auguste Perret, the pioneer of reinforced concrete architecture in Paris, but now wanted to use it in new ways.

"Reinforced concrete provided me with incredible resources," he wrote later, "and variety, and a passionate plasticity in which by themselves my structures will be the rhythm of a palace, and a Pompieen tranquillity." This led him to his plan for the Dom-Ino House (1914–15). This model proposed an open floor plan consisting of three concrete slabs supported by six thin reinforced concrete columns, with a stairway providing access to each level on one side of the floor plan. The system was originally designed to provide large numbers of temporary residences after World War I, producing only slabs, columns and stairways, and residents could build exterior walls with the materials around the site. He described it in his patent application as "a juxtiposable system of construction according to an infinite number of combinations of plans. This would permit, he wrote, "the construction of the dividing walls at any point on the façade or the interior."

The Anatole Schwob House in La-Chaux-de-Fonds (1916–1918)