चाल (भौतिकी)

हा लेख वस्तूची गती दर्शवणारी भौतिकशास्त्रीय संकल्पना याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, चाल.

वेग किंवा गती याच्याशी गल्लत करू नका.

भौतिकशास्त्रानुसार चाल (मराठी नामभेद: द्रुतता; इंग्लिश: Speed, स्पीड) म्हणजे एखाद्या वस्तूच्या स्थानांतराचा दर होय. वेग या भौतिक राशीपेक्षा चाल वेगळी ठरते - कारण चालीतून एखाद्या वस्तूच्या स्थानांतराची केवळ शीघ्रताच व्यक्त होते, तर वेगातून वस्तूच्या स्थानांतराची शीघ्रता व तिची दिशा या दोन्ही बाबी स्पष्ट होतात. त्यामुळे चाल ही राशी अदिश ठरते, तर वेग सदिश ठरतो.

उदा.: "५ मीटर प्रतिसेकंद" हे मापन अदिश ठरते; कारण ते फक्त वस्तूची चाल दर्शवते. मात्र "पूर्वेकडे ५ मीटर प्रतिसेकंद" असे मापन सदिश ठरते.

व्याख्या

एखाद्या वस्तूची चाल v, म्हणजेच v या वेगाचे "परिमाण", ही त्या वस्तूच्या r स्थितीचे काळावरील विकलज होय :

$v=\left|\mathbf {v} \right|=\left|{\dot {\mathbf {r} }}\right|=\left|{\frac {d\mathbf {r} }{dt}}\right|.$

म्हणजे एखाद्या वस्तूने t एवढ्या काळात s एवढे अंतर कापले असल्यास, त्या वस्तूची चाल s या स्थानांतराच्या काळावरील विकलजाएवढी असते :

$v={\frac {ds}{dt}}.$

संदर्भ व नोंदी

विकिमीडिया कॉमन्सवर

चाल

संबंधित संचिका आहेत