नागपूर प्रांत
साचा:Infobox former subdivision नागपूर प्रांत हे ब्रिटिश भारताचा एक प्रांत होते ज्यामध्ये सध्याच्या मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र आणि छत्तीसगड राज्यांचा काही भाग व्यापलेला होता. नागपूर शहर प्रांताची राजधानी होते.
१८६१ मध्ये, नागपूर प्रांत सागर आणि नर्मदा प्रांतांसह मध्य प्रांतांमध्ये विलीन झाले. [१]
इतिहास
[संपादन]१८५३ मध्ये वारसदार तिसऱ्या रघूजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर नागपूर प्रांत स्थापन करण्यात आले. ब्रिटिशांनी नागपूरच्या राजवटीचे अनुबंधन सिद्ध करण्यासाठी व्यापगत सिद्धांताचा उपयोग केला. या प्रांतात नागपूरच्या मराठा भोसले म , १८ व्या शतकात मध्य आणि पूर्वेकडील भारतातील बरीच जागा जिंकणाऱ्या मराठा साम्राज्याच्या नागपूरच्या शक्तिशाली मराठा भोसले महाराजांच्या सत्तासटेचा समावेश होता. [२] १८१८ मध्ये तिसऱ्या इंग्रज-मराठा युद्धाच्या समाप्तीनंतर, भोसले महाराज सहाय्यक आघाडीकडे सुपूर्द झाले, आणि ब्रिटिश राजवटीच्या अधीन असलेल्या नागपूर हे एक रियासत बनले. त्यानंतर त्याचे कामकाज आयुक्त गव्हर्नर जनरल ऑफ इंडियाच्या अधीन होते.
१८६१ मध्ये, नागपूर प्रांत सागर आणि नर्मदा प्रांतात विलीन झाले आणि नवीन मध्य प्रांत आणि बेरार प्रशासकीय विभागाची स्थापना झाली. नागपूर, भंडारा, चांदा, वर्धा आणि बालाघाट हे जिल्हे नव्या प्रांताचा नागपूर विभाग झाले, तर दुर्ग, रायपूर आणि बिलासपूर हे छत्तीसगड विभाग बनले. छिंदवाडा जिल्ह्याला नर्मदा विभागात जोडले गेले. [३]
जिल्हे
[संपादन]प्रांतीय आयुक्त
[संपादन]- ----- मॅन्सेल (१३ मार्च १८५४ रोजी नागपूर येथे रहिवासी होण्यापूर्वी त्यांनी पदभार स्वीकारले)
- कॅप्टन एलियट, १८५४ - १८५५
- जी. प्लॉदेन, १८५५ - १८६०
- (रिक्त) १८६० - १८६१
संदर्भ
[संपादन]- ^ Hunter, William Wilson, Sir, et al. (1908). Imperial Gazetteer of India, 1908-1931; Clarendon Press, Oxford
- ^ Malleson, G. B.: An historical sketch of the native states of India, London 1875, Reprint Delhi 1984
- ^ "History; Gazetteer, 1966". 3 March 2016 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 6 September 2013 रोजी पाहिले.