Heliand

De Heliand is een religiöse heldendicht oaver et leaven van Jesus Christus en is eskreaven in et Oldsassisk, ümstreaks 825 nå Christus.

De name Heliand, dat pas 1830 döär geleyrden so enöömd wördden, is oldsassisk vöär et düütske en neaderlandske 'heiland' of 'redder'. Et is et eynige uutebreyde dichterye dat in et oldsassisk is oavereleavered. Et besteyt uut 5983 varsen en is eskreaven in stavrym. Et is neyt heylemåle kompleyt.

De tekste van de heldendåd is bewård ebleyven in veer geskrivten: twey groutere, de codex Můnchen Cgm 25 (bekend as M of Monacensis, uut de neagende eywe) en in de British Library, de Codex Cottonianus Caligula A. VII (bekend as C, teende eywe), en dårby twey lösse stükken, dee nu up de Universiteit van Praag ligget en in et Vatikaan. Van et Cotton manuscript wördt anenöämen dat et in Engeland eskreaven is.

Aoverzettings

De eerste Nederlaandse aoverzetting van de Heiland kwaamp in 2006 uut, emeuken deur kenner van 't Oldgermaans Jaap van Vredendaal mit hulpe van theoloog Willem van der Meiden. Vervolgens bint der verscheiden vertalings uutebracht in variaanten van 't Nedersaksisch, de taal die uut 't Oldsaksisch is ontstaone. In 2012 kwaamp der een Twèentse versie deur Anne van der Meiden in samenwarking mit Harry Morshuis. Tegeliekertied kwamen der vertalings uut in 't Grunnings (deur Sies Woltjer), Achterhooks (deur Henk Krosenbrink mit Henk Lettink) en Mönsterlaands (deur Hannes Demming). Wieder kwaamp der een neie editie van de Oldsaksische tekst uut, verzörgd deur Timothy Sodmann, mit een Duutstalige en een körte Nederlaandstalige uutleg. In een neie editie daorvan uut 2022 viej een uutgebreidere Nederlaandse uutleg en een woordenlieste Oldsaksisch-Nederlaands.

Ok in 2022 kwamen der twee neie Nedersaksische aoverzettings uut: een Sallaandse (deur Jan Nijen Twilhaar) en een Stellingwarver (deur Henk Bloemhoff). Dizze beide aoverzettings zit dicht op de oorspronkelijke tekst, ok al wördden derveur ekeuzen umme niet hieltied stafriem te gebruken. De 'Mannefestaosie Nedersaksische literetuur en tael' in Assen, die plaatsevund op 16 september 2022, schunk andacht an de neie Heliandaoverzettings en an taalkundige en politiek-historische kaanten van 't gedicht, mit bezundere andacht veur de Nedersaksische gebieden. In 2023 verscheen van Jan Nijen Twilhaar de Heliand in het Nederlands.

Vöärbealdtekste

Fragment uut de Heliand, up een heldendådige wyse is hyr de eyrste varsen uut et tweyde höävdstük van et Lukas Evangely nåvertelled:

Thô uuard fon Rûmubúrg rîkes mannes	Toon richeden de rykskearl vanuut Romebürg,
bar alla thesa irminthiod Octaviânas	Oktavianus, an alle volker
ban endi bodskepi obar thea is brêdon giwald	een ban en bosskop, wyd verspreid
cuman fon them kêsure cuningo gihuilicun,	döär de keiser verkündigd an de köäningen in syn ryk:
hêmsitteandiun sô wîdo sô is heritogon	inheymse vorsten, hertogen den oaveral
obar al that landskepi liudio giweldun.	in wyde gewesten et bewind hadden.
Hiet man that alla thea elilendiun man iro ôdil sôhtin,	Wee günder verbleaven, mos syn arvgood söyken,
helidos iro handmahal angegen iro hêrron bodon,	in ear gebeed verskynen vöär de boaden van ear heyr.
quâmi te them cnôsla gihue, thanan he cunneas was,	ydereyne güng når de streake wår as syn volk vordkwamt,
giboran fon them burgiun. That gibod ward gilêstid	når de bürg van syn geboarte. Når dat gebod wördden elüstered
obar thesa wîdon werold.	in de heyle wyde wearld.

Uutgånde verwysingen

Heliand op Wikisource

Dit artikel is eskreaven in et sallandsk.