Pars pro toto
n Pars pro toto is n stailfiguur ien de literatuur. n Pars pro toto beschrift n ding of persoon deur enkeld n dail doarvan te nuimen. Letterlieks vertoald is t den ook paart veur totoal of dail veur hail.
n Leegsaksisch veurbeeld hiervan is de Twìntse oetdrokken: "op de kökken op an goan", woarbie mit de kökken (keuken) t haile hoes maind wordt. n Aander veurbeeld blik oet de Twìntse schìldnoamen: de Neuze, n Bril en Snuutje. Mit dizze schìldnoamen wordt ain lichoamelk kenmaark broekt om n hail persoon mit tou beschrieven, of zulfs n haile femilie.
Tegenover de pars pro toto staait de Totum pro parte, woarbie t hail nomen wordt om n dail tou beschrieven, zo as bieveurbeeld ien sport: "Nedderlaand het wonnen van Duutslaand". Hierbie stoan de laanden veur n enkel sportmaanschop.
Bie landen
[bewark | bronkode bewarken]n Pars pro toto-aanduden van n laand of gebied is t benuimen van n laand of gebied noar n klainder onderdail doarvan. t Maist bekende veurbeeld ien Nederlaand is de noam Hollaand veur Nederlaand. Ook Engelaand veur Groot Brittanje of t Veraind keunenkriek en Oosterriek binnen standoard benoamens veur landen dij aigelks enkeld noar n lutteger gebied verwiezen. Voak is dit resultoat van n hoge machtspositsie van zonnen gebied binnen t laand. Zo was Hollaand vrouger t belaangriekste gebied van de Nederlanden, woardeur dat laand ien t boetenlaand t bekendst wör.
Ook landen kennen de tegenoverstèlde vörm totum pro parte. Hierbie wordt t noam veur n groter hail broekt veur n dail doarvan, woarbie t vernuimdste veurbeeld de noam Amerikoa is veur de Verainde Stoaten.
Veurbeelden van Pars pro toto van landen
[bewark | bronkode bewarken]- Hollaand veur Nederlaand - Hollaand is t westelke dail van Nederlaand en t maist dominante gebied
- Engelaand veur Groot Brittanje of t Veraind Keunenkriek - Engelaand is t grootste en maist ontwikkelde laand van GB en t VK
- Oosterriek veur Oosterriek - Oosterriek was vrouger ain van de gebieden van t grote Habsburgse riek en bestaait nou nog binnen Oosterriek as de dailstoaten Niederösterreich, Oberösterreich en Wien.
- Sveden veur Sveden - Oorspronkelk Svealand, t zìntroale dail van Sveden
- Roemenie veur Roemenie - De deur t boetenlaand geven noam veur Wallachie, t ainegste zulfstandege gebied van t noudoagse laand dou Transsylvanie nog bie Hongoarn heurde
- Letlaand veur Letlaand - Ôfkomsteg van de noam van t gebied Latgallen, vrouger t belaangriekste gebied van t noudoagse Letlaand
- Krewoatsie veur Krewoatsie - t Oorspronkelke laand zunder de twij "aarms" Dalmoatsie en Slavonie.
- Polen veur Polen - De oorspronkelke keunenkrieken Grootpolen en Lutjepolen ien t zìntroal- en zuudoosten van t noudoagse laand.
- Svitzerlaand veur Svitzerlaand of Helvetie - Ook wel de Svits nuimd, verwiest de noam van t laand noar de stad Schwyz, wat ook de Alemannische noam veur t laand is.
- Sina veur de Vôlksrepubliek Sina - Oorspronkelk verwees de noam allend noar t laand woar de Han-sinezen woonden, môr tegenswoordeg ook noar aander dailen van t laand zo as Tibet.
- Mexiko veur Mexiko - Ien de tied veurdat de Spanjoarden doar de Maya boudel omhaals heulen, verwees de noam Mexiko (Mēxihco) allend noar t gebied om en bie de noudoagse stad Mexiko Stad.
- Allemagne veur Duutslaand - Fraankriek, Spanje - t Alemannische vôlk was ien tied van de Reumers t Germoanse vôlk dat t körst bie t Reumse Riek lag
- Saksa (Saksen) veur Duutslaand - Finlaand, Estlaand - De Saksen wazzen ien de loate middelaiwen de heersers van de Noord- en Oostzee mit heur Hanzeverbond en wazzen dus t belaangriekste kontakt tuzzen t Duutse riek en de Baltische landen
Vrouger
- Flanders (Floandern) veur Bèlgie - Engelse wereld - Veuraal ien de 17. en 18. aiw, dou Floandern mit zien steden Brugge en Gent n belaangriek handelslaand was
- Proezen veur Duutslaand - Ien de tied van t Twijde Riek was Proezen t grootste en maist dominante laand binnen Duutslaand
- Perzie veur Iran - De Perzen binnen roem ien de meerderhaid (mit sikkom 75%) en vrouger haitte n dail van t woongebied van de Perzen ook wel Persis, woar of de noam votkomt.
- Servie veur Joegesloavie - t Maist dominante gebied binnen t laand