Dilbeek

**Dilbeek**
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Vlaams-Brabant
Arrondissement	Halle-Vilvoorde
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	41,48 km² (2022); 55,84%; 24,14%; 20,02%
Coördinaten	50° 51' NB, 4° 16' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	44.878 (01/01/2024) ; 48,31% ; 51,69% ; 1082 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 21,67%; 57,46%; 20,86%
Buitenlanders	11,78% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Willy Segers ; (N-VA)
Bestuur	N-VA, Open Vld
Zetels; LVBurger Open VLD; N-VALvBurgemeester; CD&V; Groen-sp.a; UF; DNA!; VB	35; 11; 10; 5; 3; 3; 2; 1
Economie
Gemiddeld inkomen	23.398 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	5,76% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 1700; 1700; 1700; 1701; 1702 ; 1703	Deelgemeente; Dilbeek; Sint-Martens-Bodegem; Sint-Ulriks-Kapelle; Itterbeek; Groot-Bijgaarden; Schepdaal
Zonenummer	02
NIS-code	23016
Politiezone	Dilbeek
Hulpverleningszone	Vlaams-Brabant West
Website	www.dilbeek.be
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Halle-Vilvoorde; in de provincie Vlaams-Brabant
Portaal	België

Dilbeek is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. Dilbeek ligt in het Pajottenland en is vergroeid met de Brusselse agglomeratie, en bijgevolg ook sterk verstedelijkt. De gemeente heeft een oppervlakte van 4118 hectare en telt ruim 44.000 inwoners. Hiermee is Dilbeek, qua inwoneraantal, de derde grootste gemeente van Vlaams-Brabant (na Leuven en Vilvoorde).

Toponymie

De naam van de gemeente komt voor het eerst voor onder de vorm Dedelbeccha (1075) en is afgeleid van het prehistorische (Keltische of "Belgische") hydroniem Didilone, dat mogelijk teruggaat op de Proto-Indo-Europese wortel *dʰeidʰ- ("schitterend"), enerzijds en het Oergermaanse *baki-z / *bakja-z ("beek") uit de PIE wortel *bʰog- ("beek") anderzijds. Andere – twijfelachtige – etymologieën herleiden de component dil- tot het Germaanse *dalan ("dal") of de eigennaam Theodulf.

Geschiedenis

Dilbeek en zijn deelgemeenten behoorden sinds de Karolingische periode tot de Brabantgouw. Omstreeks 1085/1086 kwam dit landsgedeelte onder de graven van Leuven, voorvaderen van de hertogen van Brabant. Binnen het leenstelsel werd het gebied oorspronkelijk bestuurd door de Anderlechtse heren van Aa. Deze bezittingen gingen later over op onder anderen de heren van Zottegem, Gaasbeek en Kraainem. In de bestuurlijke geografie van het hertogdom Brabant maakte het tot het einde van het ancien régime deel uit van het kwartier Brussel. In de kerkelijke geografie behoorde Dilbeek tot 1559 tot het oude bisdom Kamerijk, nadien tot het bisdom Mechelen.

In de 15e eeuw werd in Dilbeek in grote hoeveelheden een witte, kalkhoudende zandsteen, Lediaan, gewonnen. De zandsteen diende niet alleen voor de bouw van enkele plaatselijke kerken, zoals de Sint-Ambrosiuskerk in Dilbeek en de Sint-Pieterskerk in Itterbeek, maar ook voor kerkelijke gebouwen van groot aanzien zoals de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel en de Sint-Baafskathedraal in Gent, alsook wereldlijke gebouwen zoals het stadhuis van Leuven en het stadhuis van Brussel. De voormalige steengroeve ("het Steenwerc van Dyelbeke") is nu een groot natuurgebied, de Wolfsputten.

Sinds de 16e eeuw is de geschiedenis van de deelgemeente Dilbeek nauw verweven met die van de andere deelgemeenten Itterbeek en Sint-Martens-Bodegem. Samen werden zij namelijk verenigd in het Nieuwe Land van Gaasbeek onder de heerschappij van de Heren van Gaasbeek, met een eigen schepenbank en meier. Vanaf 1690 vormden deze gemeenten samen met andere Gaasbeekse lenen het graafschap Tirimont.

Het gemeentehuis Kasteel de Viron, ontworpen door architect Jean-Pierre Cluysenaar, is een 19e-eeuws kasteel in neotudorstijl, met een park en vijver. Op het eilandje staat de middeleeuwse Sint-Alenatoren, die een restant is van het 13e- of 14e-eeuwse slot dat bewoond werd door de familie van Heetvelde en later door de bisschoppen van Kamerijk. Volgens de legende woonde de familie van vorst Levold, eind 7e eeuw, ook op deze plaats. Het waterslot werd evenwel verwoest tijdens de Negenjarige Oorlog, nadien gerestaureerd door de nieuwe eigenaar Jean Balthasar Malo (1714) en vervolgens gesloopt in 1862 door de familie de Viron.

Begin 20e eeuw bouwde de gemeente een eigen, zeer prestigieuze paardenrenbaan, gesitueerd in het noorden van de gemeente, vlak bij het station (gehucht Wolsem). De paardenrenbaan werd opgericht door Robert Dansaert. Het ingenieuze gebouw werd in 1951 echter gesloopt (en in 1964 ook de tribune) voor de aanleg van een nieuwe wijk: de Savio-wijk

In 1985 verbroederde Dilbeek met Dalton in de Amerikaanse staat Georgia.^[1] De voormalige gemeente Schepdaal deed dit al in 1972 met het Oostenrijkse Obervellach (in Karinthië).^[2] Sinds 1998 is Dilbeek ook met Franschhoek (in Zuid-Afrika) verbroederd. Initiatiefnemer van deze verbroederingen is ereburgemeester Jef Valkeniers.

De gemeente haalde aan het einde van de jaren 1970 het nationale nieuws met haar actie Dilbeek, waar Vlamingen thuis zijn, als protest tegen de vestiging van Franstaligen vanuit Brussel. Men plaatste borden met deze tekst langs de uitvalswegen. Deze zijn nog altijd aanwezig, ondanks het feit dat de borden regelmatig worden beklad of vernield. Een gedeelte van het publiek ervaart de borden als ongastvrij.^[3] Er bestaat overigens wel degelijk een Franstalige minderheid in Dilbeek, die met vier zetels in de gemeenteraad vertegenwoordigd is.

Sinds enige tijd noemt de gemeente zich voor toeristische doeleinden "Poort van het Pajottenland".

Geografie

Kernen

Naast Dilbeek zelf (met zijn gehucht Wolsem) telt de gemeente 5 deelgemeenten. Met name Groot-Bijgaarden, Itterbeek (met gehucht Sint-Anna-Pede), Schepdaal (met gehucht Sint-Gertrudis-Pede), Sint-Martens-Bodegem en Sint-Ulriks-Kapelle.

Tabel

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Dilbeek	11,43	19.557	1.711	23016A
2	Groot-Bijgaarden	5,69	8.309	1.461	23016C
3	Itterbeek	5,42	4.841	893	23016D
4	Schepdaal	8,32	6.085	732	23016E
5	Sint-Martens-Bodegem	5,73	2.751	480	23016F
6	Sint-Ulriks-Kapelle	4,89	1.877	384	23016B

Bezienswaardigheden

Het Kasteel de Viron: 19e-eeuws kasteel, met geïntegreerde jaarkalender, sinds 1923 gemeentehuis
- De Sint-Alenatoren: restant van het 14e-eeuwse slot van de familie van Heetvelde
- Het Koetshuis de Viron: in de 19e eeuw ontworpen door architect Cluysenaar voor baron de Viron
- De Kasteelhoeve de Laiterie
- De IJskelder: hoort bij het kasteel, 19e-eeuws
De Sint-Ambrosiuskerk: gotische, 15e-eeuwse kerk met 13e-eeuwse toren
De Sint-Theresiakerk in de wijk Kaudenaarde
Het complex Maria Assumpta
Het Kasteel Winssinger
Het Kasteel Steenpoel
Het Hof te Elegem
Het Spaanse Huisje: restant van een 16e-eeuwse hoeve
Het Neerhof: hoeve uit de 17e en 18e eeuw, destijds eigendom van de Abdij van Vorst, nu een kinderboerderij
Het cultureel centrum Westrand
Het Huisje Mostinckx

Natuur en landschap

Dilbeek is een sterk verstedelijkte plaats die vastgebouwd is aan de Brusselse agglomeratie. De hoogte bedraagt 30-82 meter.

Belangrijke natuurgebieden zijn de Wolfsputten ten noorden van de kom en de Thaborberg in het oosten. Meer naar het oosten, in Itterbeek, vindt men het Begijnenborrebos.

Demografische ontwikkeling

Demografische evolutie voor de fusie

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwonertal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[4]	Evolutie: 1992=index 100
1992	37.183	100,0
1993	37.115	99,8
1994	37.298	100,3
1995	37.418	100,6
1996	37.352	100,5
1997	37.521	100,9
1998	37.499	100,8
1999	37.584	101,1
2000	37.722	101,4
2001	37.818	101,7
2002	38.326	103,1
2003	38.716	104,1
2004	39.058	105,0
2005	39.288	105,7
2006	39.412	106,0
2007	39.585	106,5
2008	39.660	106,7
2009	39.742	106,9
2010	39.998	107,6
2011	40.201	108,1
2012	40.388	108,6
2013	40.737	109,6
2014	41.034	110,4
2015	41.243	110,9
2016	41.450	111,5
2017	42.024	113,0
2018	42.434	114,1
2019	42.847	115,2
2020	43.423	116,8
2021	43.732	117,6
2022	44.095	118,6
2023	44.650	120,1
2024	44.878	120,7

Politiek

Burgemeesters

Tijdspanne	Meier
1491	Nicolas Van Nispen^[5]
1510	Jan Vander Meren
1601	Jan Huwel
1634	Renier Lefebuer
1635	Jan De Wege
1646	Nicolas Batens
1653	Gabriël Nicolaes
1653	Roger Heuze
1653	Van Ghindertaelen
1669	Jan Nicolaes
1669	Jooris De Mesmaecker
1711	Henricus Vanden Kerckhoven
1712	Judocus Nicolaes
1714	M. De Commines
1720	Joannes Franciscus Ignatius Lindemans
1730	Guillielmus Plas
1731	Guillielmus Josephus Lindemans
1739	Joos Roobaert
1747	Henricus Van Campenhout
1747	Petrus Arnoldus Lindemans
1786	Antonius Coenraets
1789	Jan Jozef Thomas
Tijdspanne	Burgemeester
1793 - 1796	P.Fr Lindemans^[6]

Tijdspanne		Burgemeester
	1800 - 1803	Jan Baptiste Baeyens
	1803 - 1812	Petrus Van Laethem
	1812 - 1814	Guillaume de Viron
	1814 - 1818	Petrus Van Lierde^[7]
	1818 - 1830	Jean Bernard de Viron
	1830 - 1838	Guilielmus Wauters^[8]
	1838 - 1890	Egidius Franciscus Verheyden
	1891 - 1909	Henri Moeremans
	1909 - 1912	Guilielmus Leonard Verheyden
	1913 - 1929	Robert de Viron
	1929 - 1938	Livinus Walravens
	1938 - 1947	Robert Verheyden
	1943 - ?	Victor Van Malder (waarnemend)
	1944	Emiel De Ridder (oorlogsburgemeester)
	1946 - 1947	Victor Van Malder (waarnemend)
	1947 - 1957	Herman Vergels (CVP)
	1957 - 1967	Georges Mot (CVP)
	1967 - 1982	Philip Vergels (CVP)
	1983 - 1988	Jef Valkeniers (Volks^[9])
	1988	Jef De Ridder (Volks, waarnemend)
	1989 - 1991	Stefaan Platteau (PVV)
	1992 - 1994	Jan De Craen (CVP)
	1995 - 2012	Stefaan Platteau (VLD)
	2013 - heden	Willy Segers (N-VA)

Bestuur 2013-2018

Burgemeester is Willy Segers (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA, Groen-sp.a en CD&V-DNA. Samen vormden ze tot september 2016 de meerderheid met 18 op 35 zetels. In 2016 ruilde gemeenteraadslid Jos Crabbe CD&V in voor Open Vld – zijn enige politieke wapenfeit, waardoor de coalitie niet langer de meerderheid vormt.^[10]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij		10-10-1976^[11]		10-10-1982^[11]		9-10-1988^[11]		9-10-1994^[11]		8-10-2000^[11]		8-10-2006^[12]		14-10-2012^[13]		14-10-2018^[14]		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	31	%	33	%	33	%	33	%	33	%	33	%	35	%	35	%	35
	PVDA	-	-	-	-	-	-	-	-	-		-		-	-	-	-	5,0	1
	SP¹/ Groen!-sp.a-Spirit^A / Groen-sp.a^C/ Vooruit²	7,17¹	1	8,85¹	2	5,78¹	1	3,98¹	0	3,69¹	0	8,38^A	1	9,71^C	2	10,66^C	1	4,8²	1
	Agalev¹/ Groen!-sp.a-Spirit^A/ Groen-sp.a^C/ Denk Dilbeek^E	-		-		3,89¹	0	4,94¹	1	7,44¹	2	8,38^A	1	9,71^C	1	10,66^C	2	25,3^E	10
	CVP¹/ CD&V-N-VA-DNA!^B/ CD&V-DNA!^D/ CD&V²/ Denk Dilbeek^E	38,41¹	14	34,00¹	12	29,17¹	11	25,24¹	10	21,43¹	8	28,98^B	6	19,44^D	6	14,57²	5
	CD&V-N-VA-DNA!^B/ CD&V-DNA!^D/ DNA!¹/ Denk Dilbeek^E	-		-		-		-		-			2	19,44^D	1	6,86¹	2
	VOLKS¹/ VU²/ CD&V-N-VA-DNA!^B/ N-VA³/ N-VA LvBurgemeester⁴	30,37¹	11	29,8¹	11	28,89²	11	12,02¹	4	8,22¹	2		2	23,44³	8	24,51⁴	10	25,1³	10
	PVV¹/ VLD²/ LvBurgemeester-VLD³/ LVBurger Open-VLD⁴/ Blauw Dilbeek⁵	6,13¹	1	12,86¹	4	16,57¹	5	29,07²	11	36,57²	14	34,63³	13	33,06³	13	26,78⁴	11	21,1⁵	8
	Vlaams Blok¹/ Vlaams Belang²/ Vernieuwing³	-		-		1,19¹	0	5,03¹	1	8,38¹	2	13,23²	4	2,34³	0	5,45²	1	9,2²	3
	RB-GB¹/ LD-VD²/ UNION³/ UF⁴	14,62¹	4	12,36²	4	14,51³	5	16,22³	6	14,27⁴	5	14,79⁴	4	12,01⁴	4	10,39⁴	3	7,0⁴	2
Anderen^(*)		3,29	0	2,13	0	-		3,51	0	-	-	-	-	-	-	0,78	0	2,6	0
Totaal stemmen		22716		25573		26505		26698		26592		27802		26918		27810		18406
Opkomst %						94,53		93,34		92,07		92,81		89,86		90,70		58,9
Blanco en ongeldig %		3,17		4,13		3,11		3,24		2,58		2,95		2,83		3,70		1,3

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de bestuursmeerderheid staan vet afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: DSP-PSD (3,29%) / 1982: RAD (2,23%) / 1994: W.O.W. (2,44%), VVP (1,07%) / 2018: ONAFHANKELIJK (0,78%) / 2024: Rachid Voor U (2,3%), IMAGIN (0,3%)

Cultuur

In het centrum van Dilbeek staat cultureel centrum Westrand. De gemeentelijke bibliotheek bevindt zich in hetzelfde gebouw.

Bijnaam

De Dilbekenaars dragen de bijnaam "Konijnenfretters". Toen keizer Karel V onverwacht Dilbeek zou bezoeken, werd in "De Gouden Kroon" snel alles in gereedheid gebracht. Te laat merkte de waard dat hij de maaltijd vergeten had. Op de spijskaart verscheen wel "Varken aan 't spit" maar in werkelijkheid had de plaatselijke stroper zijn twaalf konijnenstroppen leeggehaald. De keizer genoot van de heerlijke schotel tot zijn hofmeester het bedrog ontdekte. De waard moest bekennen en vreesde al voor zijn leven, maar de keizer toonde genade. Hij gebood iedereen de waard en zijn dorpsgenoten voortaan Konijnenfretters te noemen. Deze legende werd geschreven in 1957 door Robert Vonck.

Evenementen

Sinds 2004 wordt in Dilbeek jaarlijks het Vijverfestival georganiseerd, een gratis zomerfestival met pop- en rockmuziek, wereldmuziek, amusement en een wereldkeuken. Het hoofdpodium is een drijvend vlot op de vijver van het park.

Elke woensdagmiddag vindt er een markt plaats op de Sint-Alenalaan. Op de parking van cultureel centrum Westrand vindt elke zaterdagochtend een boerenmarkt plaats.

Verenigingen

Jong in Dilbeek, de jeugdwerking van de gemeente, is gevestigd in het cultureel centrum Westrand.^[15]

Onderwijs

Groot-Bijgaarden
- Broederschool Heilig Hart (lager onderwijs, Broeders van de Christelijke Scholen)
- Don Bosco Groot-Bijgaarden (lager en middelbaar onderwijs, Salesianen van Don Bosco)
Dilbeek
- Regina-Caelilyceum (kleuter-, lager en middelbaar onderwijs, Zusters van Liefde van Gent)
- Sint-Alenaschool (kleuter- en lager onderwijs)
- Jongslag (lager onderwijs, gemeenteschool)
- De Vlinder (kleuter- en lager onderwijs; gemeenschapsonderwijs)
Itterbeek
- 't Keperke, gemeenteschool
Schepdaal
- De klimop, gemeenteschool (lager onderwijs)
- Trip Trap (kleuterschool)
Sint-Martens-Bodegem
- 't Klavertje Vier

Geboren in Dilbeek

Wieland Kuijken (1938), musicus
Sigiswald Kuijken (1944), musicus
Urbain Joseph Servranckx (1949), komiek

Bekende Dilbekenaren

Rik Andries (1936-2021), acteur
Johan Anthierens (1937-2000), journalist, columnist, publicist en schrijver
Jacques Brel (1929-1978), zanger, woonde rond 1950 enkele jaren in Dilbeek
Jean Brusselmans (1884-1953), kunstschilder
Jurgen Ceder (1963), politicus
Max Colombie (1991), zanger, oprichter van Oscar and the Wolf
Béatrice Delvaux (1960), journaliste
Goedele Liekens (1963), Miss België en tv-figuur
Paul Ricour (1943), acteur
Willy Segers (1958), docent en politicus
Alice Toen (1924), actrice
Jef Valkeniers (1932), politicus
Stijn Vanderhaeghe (1977), auteur en journalist
Paul Van Himst (1943), voetballer
Danny Verbiest (1945), stem van Samson en oprichter Studio 100
Jan Paternoster (1989), muzikant, oprichter van Blackbox Revelation
Dries Van Dijck (1991), muzikant, oprichter van Blackbox Revelation
Remco Evenepoel (2000), wielrenner

Ereburgers

Remco Evenepoel (2022)^[16]

Trivia

De VTM-serie Echte Verhalen: De Buurtpolitie werd oorspronkelijk opgenomen in en rond Dilbeek.
Het Hof Ter Smissen was een manege waarop regelmatig buitenopnames plaatsvonden voor de Vlaamse soapserie Thuis. In augustus 2019 startte de afbraakwerken van de manege. Deze maakt plaats voor nieuwe wooneenheden.
Alena van Dilbeek is de patroonheilige van Dilbeek. Ze is beschermheilige van de tandpijn en oogziekten.
Tussen 2008 en 2011 werd Dilbeek geteisterd door 'de slipjesdief’. De man belaagde vrouwelijke slachtoffers met een vuurwapen en beval hen hun onderbroek af te geven. Minstens zes dergelijke feiten werden officieel vastgesteld, vaak in de omgeving van evenementen zoals fuiven en concerten. De identiteit van de man is nog steeds niet bekend.^[17]