Parlementaire basis

De term parlementaire basis is afkomstig uit Denemarken en verwijst naar de partij of partijen die een minderheidsregering aan een meerderheid in het parlement helpen zonder er zelf deel van uit te maken. Het werken met een parlementaire basis creëert een spanningsveld waarin de minderheidsregering de mogelijkheid heeft om op verschillende thema’s met wisselende meerderheden te werken, terwijl ze tegelijkertijd de belangen en tevredenheid van de partijen in de parlementaire basis moet waarborgen.

Deel van een serie artikelen over Kiesstelsel & regering
Een Nederlands stembiljet met rood stempotlood
Kiesstelsel
Kiessysteem · Evenredige vertegenwoordiging · Meerderheidsstelsel · Gemengd kiesstelsel
Zeteltoewijzing
Verkiezing · Stembiljet · Voorkeurstem · Gesloten lijst · Enkelvoudige overdraagbare stem · Zetelverdeling · Kiesdrempel
Geografische eenheden
Districtenstelsel · Nationaal kiesdistrict · Meervoudig kiesdistrict · Enkelvoudig kiesdistrict · Kieskring · Stemdistrict · Districtszetel · Vereffeningszetels · Overhangmandaat
Regeringsvorming
Regeringscoalitie · Waaierdemocratie · Cordon Sanitaire · Stembusakkoord · Blokpolitiek · Minderheidsregering · Gedoogsteun · Parlementaire basis
Meting en evaluatie
Democratie-index van The Economist · Democratie-index van V-Dem · Gallagher-index · Zetel-stemverhouding
Portaal    Politiek

Werking

In landen met blokpolitiek zoals Denemarken, behaalt een rood of blauw blok als geheel vaak een meerderheid. Vanuit die positie neemt de grootste partij van het winnende blok regeringsverantwoordelijkheid op zich. De overige partijen van het winnende blok hebben de keuze om mee te regeren of om enkel als steunpartij te fungeren. Een gedoogpartner levert geen bewindslieden, maar zorgt er wel voor dat het betreffende blok een parlementaire meerderheid behoudt.

In 2019 won het rode blok de verkiezingen waarna een minderheidsregering werd gevormd door de Sociaaldemocraten. De parlementaire basis werd gevormd door de Sociaal-liberalen, Socialistische Volkspartij en de Rood-Groene Eenheidslijst. De groene partij Het Alternatief was niet nodig voor een meerderheid en nam plaats in de oppositie.

Oppositie

Een partij krijgt de rol van parlementaire basis alleen wanneer deze nodig is om de meerderheid te behouden. Dit kan betekenen dat, wanneer een blok ruim wint, een kleinere partij ervoor kiest om plaats te nemen in de oppositie. Een voorbeeld hiervan is de partij Alternativet, die in 2019 vijf zetels behaalde, maar niet nodig was voor de meerderheid van het rode blok.

Functie

In het algemeen is de parlementaire basis een sleutelfactor voor de stabiliteit, efficiëntie en legitimiteit van een minderheidsregering. De rol van de parlementaire meerderheid is vooral het waarborgen dat het kabinet haar meerderheid niet verliest. Daarom is het van cruciaal belang dat een regering haar parlementaire basis behoudt door middel van samenwerking, compromissen en effectief leiderschap. Vaak zal het dus zo zijn dat de parlementaire basis een beslissende invloed heeft op afspraken en beleid.

Vorm

De samenwerking tussen de parlementaire basis en de zittende regering kan zowel zeer los als zo nauw zijn dat het bijna lijkt alsof de parlementaire basis onderdeel is van de regering. Met andere woorden, het kan van alles zijn: van één of meer partijen die de regering eenvoudigweg stilzwijgend aanvaarden, tot een situatie waarin vrijwel het gehele beleid van de regering wordt overgenomen met de steun van de parlementaire basis.