Keith Jarrett

	Keith Jarrett
	;
Fødd	8. mai 1945 (79 år)
Fødestad	Allentown
Opphav	USA
Aktiv	1958–
Sjanger	jazz
Instrument	piano, saksofon, orgel
Plateselskap	Edition of Contemporary Music, Atlantic Records
Verka som	pianist, komponist, jazzmusikar, plateartist
Prisar	Guggenheim-stipendiet, Léonie Sonnings musikkpris, NEA Jazz Masters

Keith Jarrett (fødd 8. mai 1945) er ein amerikansk jazz pianist.

Eit særdrag ved spelet til Jarrett er vidfamnande soloimprovisasjonar der han trekker inn element ikkje berre frå jazzen men òg frå musikkformer som til dømes klassisk musikk, gospel, blues og verdsmusikk. Improvisasjonane er dokumentert i usedvanleg omfangsrike liveinnspelingar, mellom anna Solo Concerts Bremen/Lausanne, The Köln Concert, The Sun Bear Concerts.

Liv og verk

Keith Jarrett voks opp som den eldste av i alt fem brør. Han fekk klaverundervisning frå treårsalderen og sju år gammal stod han på scena for første gong. I åra etter heldt han fleire konsertar og i 1962 framførte han ein totimars konsert han hadde skrive sjølv – utan å ha fått korkje orkestrering- eller komposisjonsundervisning. I samråd med mora avslo han eit tilbod om å studere hos Nadia Boulanger i Paris. Jarrett studerte på Berklee College of Music in Boston, men braut av etter eit år. Etter ei stund som barpianist arbeidde han frå 1963 med kjente jazzmusikarar som Chet Baker, Lee Konitz og i lengre tid med Art Blakey. I 1966 engasjerte han saksofonisten Charles Lloyd, reiste på fleire europaturnear og spelte på Monterey Pop Festival og Fillmore West med bandet sitt. I 1968 starta han ein trio med bassisten Charlie Haden og trommeslagaren Paul Motian, og i åra 1971 til 1976 var dei forsterka av saksofonisten Dewey Redman i det som blir kalla the American quartet.

På slutten av 1960-åra var Jarrett blitt kjent ut over den inste kjernen av jazzinteresserte, men det eigentlege gjennombrotet kom da han i 1969 blei medlem av Miles Davis sin jazzrockgruppe. Jarrett var i Miles Davis lineup fram til 1971 og spelte hovudsakleg elpiano og elektronisk orgel.

Etter tida med Davis starta ei tid som soloartist og innspeling av eigne album, fram til 1975 heldt han rundt 50 solokonsertar over heile verda. Nokre av desse er dokumentert; til dømes på Solo Concerts Bremen/Lausanne (1974) og The Köln Concert (1975), og dei høyrer overraskande nok til bestseljarane hos det vanleg interesserte jazzpublikummet i 1970-åra. Opptaka frå fem solokonsertar i Japan med til saman 40 000 tilhøyrarar blei i 1979 gitt ut som ein samlekassett med 10 LP'ar under tittelen «Sun Bear Concerts».

Omtrent på same tid formidla produsenten Manfred Eicher kontakt med musikarar som saksofonisten Jan Garbarek, bassisten Palle Danielsson og trommisen Jon Christensen (Belonging, 1974, My Song, 1978) i det som blir kalla the European quartet. Tidleg på 1970-talet var Jarrett òg open for å spele med andre musikarar, som Freddie Hubbard, Airto Moreira, Kenny Wheeler (Gnu High, 1975) og Charlie Haden (Closeness).

Ved sidan av konsertaktiviteten tok Jarrett til å interessere seg for klassisk musikk og instrument som var uvanlege i jazzsamanhang. Albuma Hymns, Spheres (1976) og Invocations – Moth and the Flame (1979) blei spelt inn på eit kyrkjeorgel, Book of Way (1986) på eit klavikord og innspelingar av Bach-verka Goldbergvariasjonane (1989) og Das Wohltemperierte Klavier (1987/90) spelte han delvis inn på eit cembalo.

I 1983 fekk han nye impulsar til pianotrioformatet gjennom eit samarbeid med Gary Peacock på bass og Jack DeJohnette på trommer. Dei spelte ein god del standarlåtar og derfor blir kalla Standards Trio. Det blei gjort ei rekke innspelingar med denne gruppa, dei fleste live.

På midten av 1990-talet blei Jarrett råka av en myalgisk encefalomyelitt (ME), og først i 1998 kunne han litt om litt spele piano igjen. Etter å ha friskna til spelte han inn soloalbumet The Melody at Night, with You som opphavleg var meint som ei privat julegåve til kona. Han fortsette konsertaktiviteten med trioen. Dei viktigaste oppaka hans på 2000-talet er Always Let Me Go (2001), Up for It (2002) og solo-doppelt-CD'en «Radiance» (2005).

Diskografi (utval)

Solo live

1971: Facing You, solodebut
1973: Solo Concerts, Bremen/Lausanne
1975: The Köln Concert
1976: Sun Bear Concerts
1976: Sphere
1981: Bregenz-Concerts
1988: Paris Concert
1991: Vienna Concert
1995: La Scala
2005: Radiance
2006: The Carnegie Hall Concert
2009: Paris/London - Testament

I studio eller med gruppe

1962: Swinging Big Sound, med Don Jacoby and the College All-Stars
1966: Buttercorn Lady, med Art Blakey and the New Jazz Messengers
1966: Dream Weaver, live, med Charles Lloyd
1967: Forest Flower, live, med Charles Lloyd
1967: Love-In, live, med Charles Lloyd
1967: Journey Within, live, med Charles Lloyd
1968: Charles Lloyd in Europe, live i Aulaen, med Charles Lloyd
1971: Facing You
1971: Gary Burton & Keith Jarrett
1974: Belonging, med Jan Garbarek, Palle Danielsson og Jon Christensen
1976: Staircase
1978: My Song, med Jan Garbarek, Palle Danielsson og Jon Christensen
1983: Standards
1986: Book Of Ways
1987: Dark Intervals
1991: 24 Preludes and Fugues op. 87 (Sjostakovitsj)
1993: Bye Bye Blackbird
1998: The Melody At Night, With You
2004: The Out-of-Towners, live
2010: Jasmine, med Charlie Haden

Prisar (utval)

2004: Léonie Sonnings musikkpris

Litteratur

Ian Carr: Keith Jarrett: The Man and His Music. 1992 ISBN 0-586-09219-6
Ian Carr: Digby Fairweather, Brian Priestley. 'The Rough Guide to Jazz'. 2003 ISBN 1-84353-256-5
Uwe Andresen: Keith Jarrett. Sein Leben, seine Musik, seine Schallplatten. Gauting-Buchendorf: Oreos, 1985, ISBN 3-923657-09-9
Peter Ruedi: Keith Jarrett: Die Augen des Herzens, i: Idole: Nur der Himmel ist die Grenze, red. av Siegfried Schmidt-Joos, Ullstein 1985, ISBN 3-548-36514-0

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Keith Jarrett» frå Wikipedia på tysk, den 27. november 2011.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Keith Jarrett