Planteslekta Cola
| Cola | |
.jpg)
| |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Overrekkje: | Landplantar Embryophytes |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophytes |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Kattostordenen Malvales |
| Familie: | Kattostfamilien Malvaceae |
| Underfamilie: | Sterculioideae |
| Slekt: | Cola Schott & Endl., 1832 |
Cola er ei planteslekt av eviggrøne tre som stammar frå tropiske skogar i Afrika. Dei høyrer til i kattostfamilien (Malvaceae). Artar i denne slekta blir tidvis omtalte som kolatre eller kolanøtt for den koffeinhaldige frukta si, som blir brukt symbolsk, som mat og som smakstilsetjing. Trea kan bli opptil 20 meter høge og har blanke, eggforma blad som er opptil 30 cm lange. Frukta er stjerneforma.[1]
Slekta blei lenge rekna som nærskyld den søramerikanske slekta Theobroma, eller kakao, men er seinare blitt plassert i sin eigen underfamilie, Sterculioideae.
Cola omfattar rundt 100 til 125 artar som finst i det eviggrøne låglandet og fjellskogane i Fastland-Afrika, hovudsakleg i tropiske område.[2] Det eldste funnet av Cola er Cola amharaensis, eit velpreservert fossil av eit bald frå sein oligocen Guang-elvflora i dagens Etiopia, datert til 27,23 ± 0,1 millionar år sidan.[3][4] Kolanøtter er frø hausta frå fruktene, hovudsakleg frå artane Cola nitida og Cola acuminata (kolatre).[2] Utanfor Afrika blir nokre av artane dyrka for nøttene sine, som i Brasil, på Jamaica og andre stader i dei fuktige tropane.
Artar
[endre | endre wikiteksten]- Cola acuminata (P.Beauv.) Schott & Endl.
- Cola alba A.Chev.
- Cola altissima Engl.
- Cola angustifolia K.Schum.
- Cola anomala K.Schum.
- Cola argentea Mast.
- Cola attiensis Aubrév. & Pellegr.
- Cola ballayi Cornu ex Heckel
- Cola bilenguensis Pellegr.
- Cola bipindensis Engl.
- Cola bodardii Pellegr.
- Cola boxiana Brenan & Keay
- Cola brevipes K.Schum.
- Cola bruneelii De Wild.
- Cola buesgenii Engl.
- Cola buntingii Baker f.
- Cola cabindensis Exell
- Cola caricifolia (G.Don) K.Schum.
- Cola cauliflora Mast.
- Cola cecidiifolia Cheek
- Cola chlamydantha K.Schum.
- Cola chlorantha F.White
- Cola clavata Mast.
- Cola coccinea Engl. & K.Krause
- Cola congolana De Wild. & T.Durand
- Cola cordifolia (Cav.) R.Br.
- Cola crispiflora K.Schum.
- Cola digitata Mast.
- Cola discoglypremnophylla Brenan & A.P.D.Jones
- Cola diversifolia De Wild. & T.Durand
- Cola duparquetiana Baill.
- Cola edeensis Engl. & K.Krause
- Cola elegans Pierre ex Breteler
- Cola fibrillosa Engl. & K.Krause
- Cola ficifolia Mast.
- Cola flaviflora Engl. & K.Krause
- Cola flavovelutina K.Schum.
- Cola gabonensis Mast.
- Cola gigantea A.Chev.
- Cola gigas Baker f.
- Cola gilgiana Engl.
- Cola gilletii De Wild.
- Cola glabra Brenan & Keay
- Cola glaucoviridis Pellegr.
- Cola greenwayi Brenan
- Cola griseiflora De Wild.
- Cola heterophylla (P.Beauv.) Schott & Endl.
- Cola hispida Brenan & Keay
- Cola hypochrysea K.Schum.
- Cola idoumensis Pellegr.
- Cola kimbozensis Cheek
- Cola lasiantha Engl. & K.Krause
- Cola lateritia K.Schum.
- Cola laurifolia Mast.
- Cola le-testui Pellegr.
- Cola lepidota K.Schum.
- Cola letouzeyana Nkongmeneck
- Cola liberica Jongkind
- Cola lissachensis Pellegr.
- Cola lizae N.Hallé
- Cola lomensis Engl. & K.Krause
- Cola lorougnonis Aké Assi
- Cola louisii Germ.
- Cola lukei Cheek
- Cola macrantha K.Schum.
- Cola mahoundensis Pellegr.
- Cola marsupium K.Schum.
- Cola mayimbensis Pellegr.
- Cola mayumbensis Exell
- Cola megalophylla Brenan & Keay
- Cola metallica Cheek
- Cola millenii K.Schum.
- Cola minor Brenan
- Cola mixta A.Chev.
- Cola mossambicensis Wild
- Cola mosserayana Germ.
- Cola nana Engl. & K.Krause
- Cola natalensis Oliv.
- Cola ndongensis Engl. & K.Krause
- Cola nigerica Brenan & Keay
- Cola nitida (Vent.) Schott & Endl.
- Cola noldeae Exell & Mendonça
- Cola obtusa Engl. & K.Krause
- Cola octoloboides Brenan
- Cola pachycarpa K.Schum.
- Cola pallida A.Chev.
- Cola philipi-jonesii Brenan & Keay
- Cola pierlotii Germ.
- Cola porphyrantha Brenan
- Cola praeacuta Brenan & Keay
- Cola pseudoclavata Cheek
- Cola pulcherrima Engl.
- Cola quentinii Cheek
- Cola quintasii Engl.
- Cola reticulata A.Chev.
- Cola ricinifolia Engl. & K.Krause
- Cola rondoensis Cheek
- Cola rostrata K.Schum.
- Cola ruawaensis Cheek
- Cola rubra A.Chev.
- Cola scheffleri K.Schum.
- Cola sciaphila Louis ex Germ.
- Cola selengana Germ.
- Cola semecarpophylla K.Schum.
- Cola simiarum Sprague ex Brenan & Keay
- Cola sphaerocarpa A.Chev.
- Cola sphaerosperma Heckel
- Cola stelechantha Brenan
- Cola subglaucescens Engl.
- Cola suboppositifolia Cheek
- Cola sulcata Engl.
- Cola tessmannii Engl. & K.Krause
- Cola triloba (R.Br.) K.Schum.
- Cola tsandensis Pellegr.
- Cola uloloma Brenan
- Cola umbratilis Brenan & Keay
- Cola urceolata K.Schum.
- Cola usambarensis Engl.
- Cola vandersmisseniana Germ.
- Cola verticillata (Thonn.) Stapf ex A.Chev.
- Cola welwitschii Exell & Mendonça ex R.Germ.
- Cola winkleri Engl.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Duke, James A. (2001). Handbook of Nuts
- ↑ 2,0 2,1 Cheek, Martin (2002). «Three new species of Cola (Sterculiaceae) from western Cameroon». Kew Bulletin (Royal Botanic Gardens, Kew) 57 (2): 403–415. JSTOR 4111117. doi:10.2307/4111117.
- ↑ Pan, Aaron David; Jacobs, Bonnie F. (December 2009). «The earliest record of the genus Cola (Malvaceae sensu lato: Sterculioideae) from the Late Oligocene (28–27 Ma) of Ethiopia and leaf characteristics within the genus». Plant Systematics and Evolution 283 (3–4): 247–262. doi:10.1007/s00606-009-0225-1.
- ↑ Pan, Aaron D. (1 March 2010). «Rutaceae leaf fossils from the Late Oligocene (27.23Ma) Guang River flora of northwestern Ethiopia». Review of Palaeobotany and Palynology 159 (3): 188–194. doi:10.1016/j.revpalbo.2009.12.005.
- Denne artikkelen bygger på «Cola (plant)» frå Wikipedia på engelsk, den 23. februar 2022.
