Quodlibet

Førsteutgaven av Quodlibet i J.S. Bach sine Goldbergvariasjonar

Quodlibet (frå latin quod libet, 'som ein liker') er ein musikalsk satstype der ein framfører fleire melodiar som opphavleg ikkje høyrer saman samtidig i kvar si stemme. Quodlibet er dermed ei form for polyfon sats og fritt kontrapunkt.

Fleire motettar frå 1200-talet syner quodlibet-liknande teknikkar. Handskriftet Codex Montpellier frå 1300-talet inneheld fleire quodlibet-liknande verk med kombinasjonar av ulike eksisterande melodiar. Den første fleirstemmige vokalkomposisjonen der det bevisst er brukt usamanhengjande tekst- og melodibrotstykke for å oppnå ein uhøgtideleg verknad er «Guter, selzamer, und künstlicher teutscher Gesang, sonderlich ettliche künstliche Quodlibet» frå 1544.

I renessansen og barokken var quodlibet ei populær underholdningsform. Det er kjent at medlemmar av familien Bach hadde for vane å improvisera quodlibetar når familien kom saman.

I Frankrike utvikla det seg ei sjølvstendig form for quodlibet under renessansen som blei kalla fricassée, og i Spania ei tilsvarande form med namnet ensalada.

Døme

• Den trettande variasjonen i J.S. Bach sine Goldbergvariasjonar
• J.S. Bach skreiv eit stykke til ei bryllupsfeiring som gjerne berre blir kalla Quodlibet, sjølv om det ikkje er ein quodlibet i eigentleg forstand, men ei rekkje musikalske vitsar, ordspel, obskure kulturelle referansar og parodiar på andre songar.
• Gallimathias musicum, ein quodlibet med 17 stemmer som Wolfgang Amadeus Mozart skreiv då han var ti år gammal.
• Nokre av messene til Jacob Obrecht inneheld kombinasjonar av ulike kjende melodiar og originalskrive materiale.
• Tre quodlibetar over O rosa bella av John Dunstaple er bevarte i Glogauer Liederbuch. Dunstaple har teke vare på den originale cantus og flettar inn byrjinga av ulike tyske folkesongar i tenoren. I den første quodlibeten siterer han heile 22 kjærleikssongar.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Quodlibet» frå Wikipedia på bokmål, den 6. desember 2018.

• Rudolf Flotzinger: «Quodlibet» i Oesterreichisches Musiklexikon. Onlineutgaven, Wien 2002 ff., ISBN 3-7001-3077-5.