Oigors

Los Oigors (oigor: ئۇيغۇر; chinés simplificat: 维吾尔; chinés tradicional: 維吾爾, pinyin: Wéiwú'ěr; turc:Uygur) son lo pòble turc mai important de China. En 2010, en China, èran estimats a 10 069 000. Un nombre important (350 000) viu tanben dins de países vesins de China: Cazacstan, Ozbequistan, Quirguizstan.

Dempuèi 2014, lo governament chinés a somés los oigors vivent al Xinjiang a d'abuses generalizats, especialament l'esterilizacion forçada e lo trabalh forçat. Los cercaires estiman qu'al mens un milion d'oigors son estat arbitrariament detenguts dins los camps d'internament de Xinjiang dempuèi 2017 ; Los responsables del governament chinés afirman qu'aquestes camps, creats jos la direccion del secretari general del PCC Xi Jinping, servon los objectius d'assegurar l'adesion a l'ideologia del Partit communista chinés (PCC), de prevenir lo separatisme, de luchar contre lo terrorisme e de fornir una formacion professionala als oigors. Mantun universitaris e governaments occidentals considèrant aquesta politica coma un genocidi.

Situacion geografica

En China

Los Oigors vivon mai que mai dins la província de Xinjiang que i representan gaireben la mitat de la populacion. Per mai de detalhs consultar: Oigors de China.

Evolucion demografica recenta

An del recensement	Nombre absolut	% de la populacion de China
1953	3 640 125	0.62
1964	3 996 311	0.58
1982	5 917 030	0.59
1990	7 207 024	0.64
2000	8 399 393	0.66
2010	10 069 346	0.76

Cazacstan

En 2009, lo recensament donèt 227 000 Oigors (1,39%) de la populacion. Son concentrats dins la region d'Almaty que i representan 7,8% de la populacion.

Istòria

Los Oigors de Cazacstan son presents dins la region dempuèi de sègles mas una partida importanta es descendenta dels refugiats dels Trebolicis del nòrd-oèst de China entre 1862 e 1877 atal coma d'immigrants mai recents venguts de China dins las 1940 o las 1960. I aguèt tanben de refugiats quand la Primièra Republica de Turquestan oriental (1933-1934) e la Segonda Republica de Turquestan oriental (1944-1949) foguèron anequelidas pels Chineses.

Situacion sociolingüistica

La majoritat dels Oigors a servat l'oigor. La lenga e ensenhada e i a quitament un diari en oigor.

Lo bilingüisme o lo trilingüisme son plan corrents (amb lo rus e lo cazac).

Quirguizstan

En 2009, èran gaireben 49 000 segon lo recensament.

Istòria

Los Oigors s'installèron coma refugiats dins aquest país après los trebolicis del nòrd-oèst de China entre 1862 e 1877. Lo nombre d'immigrants foguèt estimat a 7 000 a aquela epòca. En 1979, èran 36 779 (0,8%) e en 2009, 48 543. A l'ora d'ara son probablament 50 000 o mai.

Problèmas etnics

En general la coabitacion amb la majoritat quirguiza se passa ben mas sos bazars son de mai en mai l'objècte de tensions e i a ja agut mai d'un afar d'incendi e d'atac contra las botigas e los mercats tenguts pels Oigors.

Ensenhament de la lenga

L'oigor es pauc utilizat a l'escòla. La competéncia en lenga oigora es a se pèrdre demest los mai joves.

Ozbequistan

Ozbequistan compta tanben una minoritat oigora presenta dempuèi de sègles. De 35 762 al recensament de 1989, passèron a 19 526 en 2000.

Genetica

Los Oigors son un mescladís de populacions d'Asia occidentala e d'Asia orientala. La proporcion de l'apòrt d'Asia occidentala varia de 30% a 60% segon los autors e los escapolons causits.

Fotografias

• 
  Turban.
• 
  Dròlle a Khotan.
• 
  A la sedaria, Khotan.
• 
  Dròlles al mercat.
• 
  Mercat del dimenge a Kashgar.
• 
  Dròlla oigora.
• 
  Dròlla a Turpan, Xinjiang.
• 
  Cameliers, Xinjiang.
• 
  Vestits tradicionals a Kashgar.
• 
  Capèls tradicionals, Kashgar.