ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ
ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ | |
|---|---|
.jpg) | |
| ਜਨਮ | 26 ਜੂਨ 1946 ਚੇਨਈ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਕਾਰਕੁਨ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਰੇਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਅਵਾਰਡ, 2000 ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੌਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2010 |
ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ (ਜਨਮ 26 ਜੂਨ 1946) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਸ਼ੰਕਰ ਸਿੰਘ, ਨਿਖਿਲ ਡੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ (MKSS) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਸ਼ੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1][2] ਉਹ ਦਿੱਲੀ, ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਕਾਲਜ, ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।[3][4]
ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ 1968 ਅਤੇ 1974 ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1970 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਬੰਕਰ ਰਾਏ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ।
ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ
[ਸੋਧੋ]ਰਾਏ ਨੇ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਤਿਲੋਨਿਆ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਵਰਕ ਅਤੇ ਰਿਸਰਚ ਕੇਂਦਰ (SWRC) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। [5][6] 1987 ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰ ਸਿੰਘ, ਨਿਖਿਲ ਡੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ (MKSS) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[7]
ਮੁਹਿੰਮਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ, ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ, ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ (ਨਰੇਗਾ)[8] ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[9] More recently, she has been involved with the campaign for universal, non-contributory pension for unorganised sector workers as a member of the Pension Parishad[10][11] ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪੈਨਸ਼ਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੰਗਠਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਵਿਆਪਕ, ਗੈਰ-ਯੋਗਦਾਨ ਵਾਲੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਐਨਸੀਪੀਆਰਆਈ ਨੇ ਵ੍ਹਿਸਲਬਲੋਅਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਐਕਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਹੈ।[12][13]
ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਨੇ 2006 ਤੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਐਨਏਸੀ) ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।[14][15]
ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਰੁਣਾ ਰਾਏ ਨੂੰ ਦਿਹਾਤੀ ਕਾਮਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ 1991 ਲਈ ਟਾਈਮਜ਼ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪਸ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[16] 2000 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਰੈਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ।[17] 2010 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਲਈ ਲਾਲ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। 2011 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਈਮ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸੌ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[18] ਸਤੰਬਰ 2017 ਵਿੱਚ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਰਾਏ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ 11 ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਮਿਸ਼ਨ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।[19]
ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਂਟਰੀਅਲ ਦੀ ਮੈਕਗਿਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਗਵਰਨੈਂਸ ਵਿੱਚ 2016 ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[20][21]
2018 ਵਿੱਚ, ਐਮਕੇਐਸਐਸ ਸਮੂਹਿਕ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਾਏ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਆਰਟੀਆਈ ਸਟੋਰੀ: ਪਾਵਰ ਟੂ ਦਿ ਪੀਪਲ ਹੈ।[22][23][24][25]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Daughter Of The Dust | Urvashi Butalia | Oct 16,2006". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-09-17.
- ↑ "'I would like to know how I am a traitor'". www.telegraphindia.com. Retrieved 2015-09-17.
- ↑ "Aruna Roy (Indian activist) -- Encyclopedia Britannica". Encyclopedia Britannica. 30 January 2013.
- ↑ "DU has a lot on its ladies special platter". India Today. 3 June 2009.
- ↑ Women who dared, by Ritu Menon.
- ↑ Aruna Roy National Resource Center for Women, Govt. of India.
- ↑ MKSS As a Role Model Archived 2014-02-22 at the Wayback Machine., Civl Society Online.
- ↑ "Matersfamilias | Saba Naqvi | Aug 24,2015". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ "Right to Food- A Fundamental Right". National Human Rights Commission, India. Retrieved 10 March 2020.
- ↑ "Pension Parishad calls off strike". The Hindu. 2013-12-21. ISSN 0971-751X. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ "Forgotten Brethren | Harsh Mander | Apr 20,2015". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ "Aruna Roy seeks early passage of grievance redress, whistleblower bills". 19 December 2013. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ Roy, Aruna. "The Fate of RTI After One Year of Modi is a Bad Omen". The Wire. Archived from the original on 18 October 2015. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ "NAC reconstituted". The Hindu. 4 June 2005. Archived from the original on 1 March 2006.
- ↑ "Daughter Of The Dust | Urvashi Butalia | Oct 16,2006". www.outlookindia.com. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ "Ramon Magsaysay Award Citation". Archived from the original on 7 May 2012. Retrieved 7 May 2009.
- ↑ Thehindu.com
- ↑ Thottam, Jyoti (2011-04-21). "The 2011 Time 100". Time. ISSN 0040-781X. Retrieved 2015-08-27.
- ↑ Anjali Bisaria (7 September 2017). "11 Human Rights Activists Whose Life Mission Is To Provide Others With A Dignified Life/". Times Internet.
- ↑ "Professor of Practice Profile: Aruna Roy". ISID (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-17.
- ↑ "Professors of Practice in Global Governance". ISID (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 2021-03-30. Retrieved 2020-11-17.
- ↑ "New book on RTI an ode to unknown soldiers of the struggle". The Week (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-17.
- ↑ "Book review | 'The RTI Story: Power to the People' a memoir-cum-textual tome". The New Indian Express. Retrieved 2020-11-17.
- ↑ Raman, Anuradha (2018-05-12). "'The RTI Story: Power to the People' review: Towards transparency". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-11-17.
- ↑ Ahluwalia, Sanjeev (2018-04-27). "Book Review: Read it to know the pain and joy of activism". Deccan Chronicle (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-17.
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ
[ਸੋਧੋ]- Gupta, Indra (2004). India's 50 Most Illustrious Women. New Delhi: Icon Publications. ISBN 9788188086030.
- Bail, S; Bansal, S (2004). Icons of social change. New Delhi: Puffin Books.