Kawia domowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m Anulowanie wersji 44028243 autora 46.113.31.233 (dyskusja) - dane na podstawie źródła |
swi |
||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758) |
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758) |
||
|okres istnienia = |
|okres istnienia = |
||
nazwa wcześniejsza = Świnka morska |
|||
|grafika = Yoyocochondinde.JPG |
|||
|opis grafiki = Rasa gładkowłosa |
|opis grafiki = Rasa gładkowłosa |
||
|typ = [[strunowce]] |
|typ = [[strunowce]] |
||
Wersja z 19:16, 12 lis 2015
| Cavia porcellus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| Okres istnienia: nazwa wcześniejsza = Świnka morska | |||
 Rasa gładkowłosa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kawia domowa | ||
| Synonimy | |||
| |||
Kawia domowa[2], świnka morska[3] (Cavia porcellus) – gatunek udomowionego gryzonia z rodziny kawiowatych (Caviidae)[4]. Sprowadzona do Europy, została udomowiona i szybko się rozpowszechniła w hodowlach jako zwierzę domowe, a także laboratoryjne[5].
Nazwa zwyczajowa
We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej dla określenia gatunku Cavia porcellus używana była nazwa zwyczajowa „świnka morska”[3]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi Cavia nadano nazwę kawia, zaś niegdysiejszej „śwince morskiej” kawia domowa. Zmiana wiąże się z tym, że przyjęta w potocznym rozumieniu nazwa „świnka” wynikała z błędnego tłumaczenia nazwy hiszpańskojęzycznej na angielską, a z języka angielskiego na poszczególne języki narodowe. Pozostałe gatunki rodzaju Cavia nie były zwane świnkami, a – jak zauważyli autorzy – świnka pospolita to nazwa ryby (Chondrostoma nasus). Z tych powodów ujednolicono nazwę rodzajową gatunku Cavia porcellus do stosowanej w odniesieniu do pozostałych kawii[2]. W XIX-wiecznych opracowaniach oprócz nazw „świnka” i „świnka morska” używano również nazwy „morświnka”[6].
Historia poznania gatunku
Kawia domowa pochodzi z Ameryki Południowej[4]. Została udomowiona przez południowoamerykańskich Indian jeszcze w czasach prekolumbijskich[5][7]. Ślady tej znajomości są dokumentowane w postaci mumii tych zwierząt odnajdywanych w grobowcach ludzkich ówczesnych lokalnych ludów[7][8]. Inkowie hodowali także C. porcellus dla mięsa[5]. Po raz pierwszy C. porcellus została naukowo opisana przez Karola Linneusza w 10. edycji Systema Naturae w 1758 roku[4]. Zwierzęta te trafiły do Europy już w XVI wieku, zaś w wieku XIX zaczęły być używane jako zwierzęta laboratoryjne[7].
Systematyka
Wszystkie udomowione kawie są zazwyczaj identyfikowane w ramach nominatywnego gatunku Cavia porcellus[7], jednak niektórzy naukowcy wskazywali na fakt, iż hodowane zwierzęta były prawdopodobnie krzyżowane z zamieszkującą na terenie Argentyny, Boliwii, Urugwaju, Kolumbii i Brazylii kawią brazyliskją (Cavia aparea) i proponowali klasyfikację i oznaczenie jako Cavia aperea f. porcellus[9]. W 2003 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej zaleciła zachowanie nazwy naukowej Cavia aperea (Erxleben, 1777) dla gatunku dzikiego, zaś Cavia porcellus (Linnaeus, 1758) dla zwierząt udomowionych. Wspomniane ustalenie nie rozstrzygało jednak o dokładnym pochodzeniu kawii domowych. Angel Cabrera sugerował przyjęcie jako możliwych przodków tych zwierząt: C. tschudii (kawię górską) z Peru i Chile lub C. fulgida (kawię lśniącą) z Brazylii. Pierwszy z wspomnianych gatunków był podatny do przeprowadzania krzyżówek[7], ale są także zwolennicy tej drugiej opcji[10]. Opublikowane w 2010 roku wyniki badań filogenetycznych z wykorzystaniem mitochondrialnego genu cytochromu b, wskazują na bliskie pokrewieństwo Cavia porcellus i C. tschudii[7].
Kariotyp
Kariotyp C. porcellus tworzą 64 pary chromosomów, Fn = 128[4].
Budowa ciała
C. porcellus w formie dzikiej mają sierść wybarwioną na kolor szary lub brunatny, natomiast w hodowlach hobbystycznych uzyskano liczne odmiany o zmiennym ubarwieniu i o zróżnicowanych formach włosa. Według „Małego słownika zoologicznego” długość ciała tych zwierząt osiąga 22–35 cm, przy masie ciała do 700 g[5].
| cecha | samce (średnia i odchylenie) |
samice (średnia i odchylenie) |
|---|---|---|
| długość ciała (głowa i tułów) | ||
| długość tułowia | ||
| długość kończyny przedniej | ||
| długość kończyny tylnej | ||
| długość ucha | ||
| masa ciała (g) |
Tryb życia
Kawia domowa wykazuje aktywność dobową zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Jest zwierzęciem stadnym. Potrafi dobrze kopać tunele, ale wiedzie życie na powierzchni. Nie wspina się. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 6–8 tygodni, a samce w wieku 2–3 miesięcy. Po ciąży trwającej 60–70 dni samica rodzi zwykle 3 dobrze rozwinięte młode[12], które są karmione przez matkę przez 14 dni, a po 8–9 miesiącach osiągają wymiary dorosłych osobników. Kawie domowe osiągają wiek 6–8 lat[5].
Ciekawostki
- Kawia domowa jest w krajach Ameryki Południowej zwierzęciem tucznym, chowanym w celach kulinarnych.
- W niektórych językach, w tym angielskim, nazewnictwo zootechniczne związane z kawią (świnką morską) jest identyczne jak w przypadku świni domowej. Samiec świnki morskiej nazywany jest knurem, samica to locha lub maciora, a młode to prosię.
Odmiany i umaszczenia
Przez lata wyhodowano wiele ras i form barwnych kawii domowej. Każda z nich ma zupełnie inne cechy charakterystyczne, które składają się na wygląd zewnętrzny zwierzęcia. W Polsce rasy dzieli się ze względu na długość i fakturę włosa oraz obecność i ilość rozet. Oficjalne rasy uznawane przez kluby hodowców rasowych kawii domowych dzielą się na trzy grupy[13]:
Krótkowłose: m.in. Angielski Crested, Amerykański Crested, Rozetka (Abisynka), US Teddy (Amerykański Teddy), CH Teddy (Szwajcarski Teddy)[13], Curly, Rex, gładkowłosa[14].
Długowłose: m.in. Sheltie, Coronet, Peruwianka (długowłose proste), Texel, Merino, Alpaka (długowłose kręcone)[13], Lunkarya[14], Moher, Angora.
Bezwłose: Skinny[13], Baldwin[13][14]
Charakterystyka wybranych ras i odmian kawii domowych
Gładkowłosa
Podstawowa rasa kawii domowej. Charakteryzuje się gładkim, krótkim włosem, bez obecności jakichkolwiek rozet. Występują we wszystkich możliwych formach barwnych. Rasa ta jest formą wyjściową do wszystkich innych ras (które powstają poprzez jedno-, lub rzadziej wielogenowe zmiany faktury włosa lub obecności rozet).
Crested
Krótkowłosa rasa charakteryzująca się obecnością rozety (nazywanej często koronką) powyżej linii oczu. Występuje w kilku formach, jak np. crested angielski, o jednolitym umaszczeniu, crested amerykański o jednolitym umaszczeniu lecz o koronce w kolorze białym.
Sheltie
Rasa długowłosa, o włosie gładkim. Występuje we wszystkich formach barwnych.
Coronet
Rasa o długim włosie, której charakterystyczną cechą jest rozetka powyżej linii oczu[13].
Peruwianka
Długowłosa kawia, o włosie gładkim, posiadająca dwie charakterystyczne rozety na zadzie, sprawiające, iż włos powyżej zadu rośnie w stronę głowy, na czole występuje pseudorozeta, dająca efekt charakterystycznej grzywki u zwierzęcia.
Rozetka
Inaczej abisynka. Futerko kawii jest krótkie. Sierść układa się w liczne rozetki, tzw. wirki. Muszą być one odpowiednio i symetrycznie położone na ciele. Każda rozetka jest okrągła, umiarkowanie duża. Środek rozetki nie może być podwójny. Kawia powinna mieć minimum 8 rozetek: 2 na grzbiecie po obu stronach ciała, 2 na zadzie, 2 na biodrach, 2 po bokach. Dodatkowo mogą wystąpić 2 rozetki na ramionach[14]. Kawia rozetkowa występuje we wszystkich odmianach i kombinacjach barwnych.
Skinny
Prawie bezwłosa kawia – sierść występuje wyłącznie w okolicy nosa i w niewielkim stopniu na kończynach[13]. Jej skóra jest miękka, sprężysta i ciepła w dotyku. Kawie domowe rasy skinny mogą występować w każdym kolorze. Skóra tej rasy jest podatna na zadrapania. Z powodu braku naturalnej okrywy włosowej, zwierzęta wymagają szczególnej opieki zwłaszcza w okresach chłodów.
Baldwin
Całkowicie bezwłosa rasa. Zwierzęta te rodzą się z okrywą włosową, którą jednak z wiekiem tracą, stając się całkowicie łyse. Skóra ich jest szorstka i dosyć sztywna.
Agouti
Umaszczenia określane mianem "agouti" pochodzą od pierwotnych, dziko żyjących kawii. Najczęściej występują barwy szare, złote, srebrne, kremowe, buff i cynamonowe. Gen odpowiedzialny za ten kolor jest dominujący, czyli potomstwo zazwyczaj dziedziczy to umaszczenie. Charakterystyczny dla tego rodzaju umaszczenia tzw. ticking, czyli dwie barwy jednocześnie występujące na jednym włosie, np. czarny oraz czerwony w przypadku barwy podstawowej.
Jednokolorowe
Inaczej monokolory. Występują we wszystkich odmianach kolorystycznych, posiadają jednolita barwę na całym ciele.
Himalaya
Ubarwienie to cechuje się białym włosem, ale tzw. zimne części ciała – nos, uszy i łapy mają pigment i sierść w tych miejscach jest ciemna. Oczy jasne. [14]
Szylkret
Standardowe ubarwienie w kolorze czarno-czerwonym, plamy ułożone symetrycznie, równomiernie, wyraźnie odcinające się od siebie, o możliwie zbliżonych rozmiarach. Ciało wyraźnie podzielone wzdłuż, na dwie części, poprzez brzuch i grzbiet - po obu stronach naprzemiennie ułożone plamy czarne i czerwone. Po każdej stronie ciała powinny występować minimum 4 plamy. Umaszczenie to często spotykane jest w formie szylkretu z bielą (nazywane TSW, czyli z tortoiseshell-white), wtedy jako kolor trzeci występuje biel. [14]
- ↑ Cavia porcellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Cavia porcellus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2 listopada 2009]
- ↑ a b c d e Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich, zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich. T. 2. Słownik łacińsko-polski. Warszawa: Noskowski, 1894, s. 178.
- ↑ a b c d e f Spotorno Oyarzún, Ángel Enrique; Valladares, John P.; Marín, Juan C.; Zeballos, Horacio. Molecular diversity among domestic guinea-pigs (Cavia porcellus) and their close phylogenetic relationship with the Andean wild species Cavia tschudii. „Revista Chilena de Historia Natural”. 77, s. 243-250, 2004. Springer-Verlag. ISSN 0717-6317. (ang.).
- ↑ Spotorno, A.E., Manríquez, G., Fernández L., A., Marín, J.C., González, F. , Wheeler, J.: Domestication of guinea pigs from a southern Peru-northern Chile wild species and their middle pre-Columbian mummies [w: Kelt, D.A., Lessa, E.P., Salazar-Bravo, J. and Patton, J.L. (eds.). The Quintessential Naturalist: Honoring the Life and Legacy of Oliver P. Pearson.]. University of California Publications in Zoology, 2007, s. 1–981. ISBN 0-520-09859-5.
- ↑ Sachser N.. Of domestic and wild guinea pigs: studies in sociophysiology, domestication, and social evolution.. „Naturwissenschaften”. 85 (7), s. 307-317, 1998. (ang.).
- ↑ Alberto A. Guglielmone, Santiago Nava. Rodents Of The Subfamily Caviinae (Hystricognathi, Caviidae) As Hosts For Hard Ticks (Acari: Ixodidae). „Mastozoología Neotropical”. 17 (2), s. 279-286, 2010. Sarem. ISSN 1666-0536. (ang.).
- ↑ Stephen Sunday Acheneje Egena, Garba Husseini, Timothy Silas i Tairu Ciroma. Effect of Sex on Linear Body Measurements of Guinea Pig (Cavia porcellus). „AU Journal of Technology”. 14 (1), s. 61-65, 2010. Assumption University.. (ang.).
- ↑ Rozwój młodych świnek morskich, [www.youtube.com/watch?v=MDpMhFYukFc Małe świnki morskie 3h po porodzie]
- ↑ a b c d e f g Zdzisław Jakubanis. Świnka morska. „Rasowe gołębie, drób, króliki i inne zwierzęta”. 3, s. 38-42, 2014. (pol.).
- ↑ a b c d e f Polski Klub Rasowych Świnek Morskich. POLSKI STANDARD RASOWYCH ŚWINEK MORSKICH. . (pol.).
Bibliografia
- Brodowska, Kamila. 2004. Wszystko o świnkach morskich. Warszawa: Mako Press.
- Mettler, Michael. 2004. Świnki morskie. Janki: Agencja Wydawnicza J. Mostowski.
- Steinkamp, Anja. 1994. Świnka morska: kupno, pielęgnowanie, żywienie. Warszawa: PiL.
- Bartenschlager, Eva Maria. 2000. Świnka morska.